Educational Sciences
Volume 13/27, Fall 2018, p. 1163-1184 DOI: 10.7827/TurkishStudies.14928
ISSN: 1308-2140
Skopje/MACEDONIA-Ankara/TURKEY Research Article / Araştırma Makalesi A r t i c l e I n f o / M a k a l e B i l g i s i
Received/Geliş: Ekim 2018 Accepted/Kabul: Aralık 2018 Referees/Hakemler: Doç. Dr. Özlem DOĞAN TEMUR - Dr. Öğr. Üyesi Deniz MELANLIOĞLU - Dr. Öğr. Üyesi Zeynep
KILIÇ - Dr. Öğr. Üyesi Nuray KAYADİBİ
This article was checked by iThenticate.
ÖĞRETMEN ADAYLARININ 21. YÜZYIL BECERİLERİNE YÖNELİK YETERLİK ALGILARI: KÜTAHYA ÖRNEĞİ
Döndü ÖZDEMİR ÖZDEN* - Esra KARAKUŞ TAYŞİ**
Handan KILIÇ ŞAHİN*** - Sevinç DEMİR KAYA****
Fatma Özge BAYRAM*****
ÖZET
Bu araştırmada öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algıları ile bu algıların cinsiyet, program, sınıf düzeyi, akademik başarı ve aile gelir düzeyi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amaçlanmıştır. Betimsel tarama modelinin kullanıldığı araştırmanın katılımcılarını 2016–2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler, Sınıf, Türkçe, Fen Bilgisi, Okul Öncesi Öğretmenliği programlarında öğrenim gören 1086 öğretmen adayı oluşturmuştur. Veriler Anagün, Atalay, Kılıç ve Yaşar (2006) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adaylarına Yönelik 21. Yüzyıl Becerileri Yeterlilik Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Analiz için frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve gruplar arası karşılaştırmalar için bağımsız örneklemler t-testi ile tek
* Dr. Öğr. Üyesi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı, E-posta: donduozdemir@gmail.com
** Dr. Öğr. Üyesi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, E-posta: esra.karakus@dpu.edu.tr
*** Arş. Gör., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Eğitimi Anabilim Dalı, E-posta:
handankdpu@gmail.com
**** Arş. Gör., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, E-posta: ssevincdemirkaya@gmail.com
yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yüksek yeterlik algısına sahip olduğu belirlenmiştir. Sadece yaşam ve kariyer becerileri alt boyutunda kadın öğretmen adayları lehine, üçüncü ve ikinci sınıflar arasında üçüncü sınıflar lehine ve akademik başarı düzeyi yüksek öğretmen adayları lehine anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Ayrıca Okul Öncesi öğretmen adaylarının genel olarak daha yüksek puanlara sahip olduğu ve ailesinin gelir düzeyi yüksek olan öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algılarına yönelik toplam puanları ile “öğrenme ve kariyer becerileri” ile “bilgi, medya ve teknoloji becerileri” ne yönelik puanlarının anlamlı biçimde daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: 21. yüzyıl becerileri, yeterlik algısı, öğretmen
adayı.
PRE-SERVICE TEACHERS’ PERCEIVED EFFICACY BELIEFS
TOWARDS THE 21ST CENTURY SKILLS: THE CASE OF
KÜTAHYA ABSTRACT
The current study aimed to determine whether the pre-service teachers’ perceived efficacy beliefs towards the 21st Century skills vary
significantly depending on the variables of gender, department, grade level, academic achievement and family income. The participants of the current study employing the survey model are 1086 students attending the Social Studies, Primary School, Turkish, Primary School Science and Pre-school Teacher Education Departments in the Education Faculty of Dumlupınar University in the spring term of 2016-2017 academic year. The data were collected by using “21st Century Skills and Competences Scale Directed at Teaching Candidates” developed by Anagün, Atalay, Kılıç and Yaşar (2006). For analysis, frequencies, percentages and arithmetic means were calculated and for the between-groups comparisons, the independent samples t-test and one-way variance analysis (ANOVA) were used. At the end of the study, it was found that the pre-service teachers’ self-efficacy perceptions of the 21st
century skills are high. Only in the sub-dimension of learning and career skills, significant differences were found in favor of the female students in terms of gender variable, in favor of the second year students when compared to the third-year students and in favor of the students whose academic achievement is higher. Moreover, in general the students of the department of pre-school teacher education were found to have higher scores and the students whose family incomes are relatively higher were found to have significantly higher total scores for the self-efficacy perception of the 21st century skills and to have
significantly higher scores for the sub-dimensions of learning and career skills and information, media and technology skills.
STRUCTURED ABSTRACT
Introduction
The competences needed by people in the 21st century in terms of
professional life, citizenship and self-actualization are highly different from the ones needed in the 20th century (Dede, 2009) because the 21st
century, also called the information age, has brought about many important political, social, cultural and economic changes. For the individuals of this age to face and keep up with these changes, it has become mandatory for them to get equipped with a series of skills and competences called 21st century skills. There are different classifications
proposed for what 21st century skills should be by various theories and
institutions and they are widely used. One of these classifications widely used in the literature and taken as the basis of the current research was made by P21 (2016). P21, defining 21st century skills as
the skills to be possessed to be successful in life and work, classified these skills under three main categories that are learning and renovation skills, information, media and technology skills and life and career skills.
The mediating role of schools and teachers in the inculcation of 21st century skills in individuals is very important. In fact, in all the
curriculums of elementary and secondary education in our country, 21st
century skills are addressed and expected to be imparted to students. In addition, as an individual and the manager of the educational environment, teachers should have these skills. Therefore, it is of great importance to determine the extent to which pre-service teachers who will be the teacher of future have these skills. To this end, answers to the following questions were sought in the current study:
What are the pre-service teachers’ perceived efficacy beliefs towards the 21st century skills?
Do the pre-service teachers’ perceived efficacy beliefs towards the 21st Century skills vary significantly depending on the
variables of gender, department attended and academic achievement?
Method
The current study employed the descriptive survey model, one of the qualitative research methods (Karasar, 2006). The participants of the current study are 1086 students from all the grade levels of the departments of Social Studies Teacher Education, Classroom Teacher Education, Turkish Teacher Education, Science Teacher Education, Pre-school Teacher Education and Elementary Education Math Teaching at the Education Faculty of Dumlupınar University in the spring term of 2016-2017 academic year. The data of the study were collected by using the “21st Century Skills and Competences Scale
Directed at Teaching Candidates” developed by Anagün, Atalay, Kılıç and Yaşar (2006). This five-point Likert type scale consists of 42 items including statements about 21st century skills. The scale items can be
responded by selecting one of the five response options which are “never”, “rarely”, “sometimes”, “often”, “always” to indicate the self-efficacy perception of these skills. The scale has three factors that are called as Learning and Renovation Skills, Life and Career Skills and Information, Media and Technology Skills. In the current study, for all
the statistical analyses, SPSS program package was used. In this regard, first Cronbach Alpha coefficients were calculated to determine whether reliable data had been collected from the sampling of the study. The reliability coefficient for the collected data was calculated to be .89. Then, it was investigated whether the collected data could meet the hypotheses of the parametric statistical techniques. In this connection, whether the participating pre-service teachers’ scale scores show a normal distribution was investigated through skewness and Kurtosis coefficients, the histogram showing the normal distribution curve, Q-Q Plot graph, box-line graph and kolmogorov-simirnov value. As a result, it was concluded that the data showed a normal distribution and parametric techniques could be used. Thus, in the analysis of the collected data, frequencies, percentages and arithmetic means, independent samples t-test for between-groups comparisons and one-way variance analysis (ANOVA) were used. The significance level was set to be .05 in the analyses. In the evaluation and interpretation of the pre-service teachers’ 21st century self-efficacy mean scores, a score in
the range of 1.00-1.80 was taken to be corresponding to never/very low, a score in the range of 1.81-2.60 was taken to be corresponding to rarely/low, a score in the range of 2.61-3.40 was taken to be corresponding to sometimes/medium, a score in the range of 3.41-4.20 was taken to be corresponding to often/high and a score in the range of 4.21-5.00 was taken to be corresponding to always/very high. Instead of a total score, arithmetic mean was preferred so that separate self-efficacy scores for each sub-dimension could be calculated.
Results, Discussion and Suggestions
The current study attempted to determine the pre-service teachers’ self-efficacy perceptions of 21st century skills including
“Learning and Renovation Skills”, “Life and Career Skills” and “Information, Media and Technology Skills” and found that their self-efficacy perceptions are high. Moreover, it was found that the pre-service teachers have the highest self-efficacy perception for the sub-dimension of information, media and technology skills. Şad and Nalçaçı (2015) also concluded that the pre-service teachers find themselves competent in the use of information and communication technologies. In a study by Orhun Göksün and Kurt (2017), the pre-service teachers stated that the dimension of skills least utilized by them is the sub-dimension of technopedagogical skills.
In the current study, it was determined that the skill for which the pre-service teachers see themselves most competent is “knowing that learning is a life-long process”. Evin Gencel (2013) and Şahin et al. (2010) also found that the pre-service teachers in general see themselves competent in relation to life-long learning skill. Unlike the current study, Tunca, Alkın Şahin and Aydın (2015) found that the pre-service teachers’ life-long learning tendencies are low.
The pre-service teachers’ 21st century skills self-efficacy
perception scores for the whole scale and the sub-dimensions of learning and renovation and information, media and technology skills were found to be not varying significantly depending on gender yet were found to be varying significantly for the sub-dimension of life and career skills in favor of the female pre-service teachers. Şad and Nalçaçı (2015) and Özgen and Obay (2008) also reported that the pre-service teachers’
self-efficacy perceptions of using information and communication technologies do not vary signifciantly depending on gender. However, Evin Gencel (2013) and Sağlam (2007) found a significant gender-based difference in favor of the male participants.
In the current study, it was found that the department attended is a variable leading to significant differences in the pre-service teachers’ self-efficacy perceptions of 21st century skills. As for all 21st century
skills, a significant difference was found between the pre-service classroom teachers and the pre-service pre-school teachers in favor of the pre-service pre-school teachers; as for the sub-dimension of learning and renovation skills, a significant difference was found between the pre-service social studies teachers and the pre-service Turkish teachers in favor of the pre-service social studies teachers, between the pre-service classroom teachers and the pre-service science teachers in favor of the service science teachers, between the pre-service classroom teachers and the pre-pre-service pre-school teachers in favor of the pre-service pre-school teachers; as for the sub-dimension of information, media and technology skills, a significant difference was found between the pre-service pre-school teachers and the pre-service Turkish teachers in favor of the pre-service pre-school teachers. In similar studies focusing on 21st century skills (Akkoyunlu and
Kurbanoğlu, 2003; Göksün and Kurt, 2017; Gülveren, 2007; Şad and Nalçaçı, 2015), findings indicating that the department attended creates significant differences have been reported.
In the current study, it was also found that the third-year students’ self-efficacy perceptions of the life and career skills are significantly higher than those of the second-year students. Moreover, the students with higher academic achievement were found to have a bit higher self-efficacy perceptions of the whole scale and all the sub-dimensions of 21st century skills; yet, academic achievement led to a
significant difference in the sub-dimension of life and career skills. In different studies, the students with higher academic achievement were found to be better at some 21st century skills such as time management
(Demirtaş and Özer, 2007; Tektaş and Tektaş, 2010), critical thinking (Akbıyık and Seferoğlu, 2006; Gülveren, 2007), problem solving (Alver, 2005, Gürleyük, 2008).
Finally, in the current study, it was found that the pre-service teachers whose family incomes are high have significantly higher 21 century skills total scores and learning and renovation and information, media and technology skills scores. In some studies looking at the sub-skills making up 21st century skills (Pan and Akay, 2015; Tunca et al.,
2015), similar results have been reported.
As mentioned before, 21st century skills have been occupying an
important place in recent years. Education process is expected to develop these skills in students. In this respect, pre-service teachers need to acquire these skills during their undergraduate education so that they can impart these skills to their students in the future. Accordingly, though the pre-service teachers’ self-efficacy was found to be high in the current study, undergraduate curriculums of education faculties should be renewed by integrating them with 21st century skills.
On the other hand, in the current study, the findings were derived from the self reporting of the pre-service teachers about their self-efficacy in
terms of 21st century skills. Thus, more realistic findings related to
possession of these skills can be obtained by using different data collecting tools. Furthermore, further research can focus on teachers’ current self-efficacy perceptions of 21st century skills. By using larger
populations, generalizations that can contribute to the restructuring of education faculties can be achieved.
Keywords: 21st century skills, self-efficacy perception, pre-service
teacher.
Giriş
21. yüzyıl insanlarının iş, vatandaşlık ve kendini gerçekleştirme gibi alanlarda ihtiyaç duydukları yeterlikler bir önceki yüzyıldan oldukça farklıdır (Dede, 2009). Çünkü bilgi çağı olarak da adlandırılan 21. yüzyıl, önemli siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik değişimleri beraberinde getirmiştir. Özellikle gelişmiş ekonomilerde sanayi üretiminden bilgi ve bilgi araçlarına doğru hızlı bir gelişim süregelmektedir. Bilgi her geçen gün daha da özelleşerek büyümekte ve artarak yayılmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri, işlerin nasıl yürütüldüğünün doğasından, toplumsal ilişkilerin anlamına pek çok değişikliği de beraberinde getirmiştir. Bu yüzden artık bireylerden önceki yüzyılların rutin becerilerini sergilemekten fazlası beklenmektedir (Binkley ve diğ., 2012). Çağ bireylerinin bu değişimlerle yüzleşebilmesi ve ayak uydurabilmesi için bir dizi beceri ve yeterlilik ile donanması zorunlu hale gelmiştir. 21. yüzyıl becerileri olarak adlandırılan bu yeterlikler, basit alan içeriği bilgisi ve becerilerinin ötesinde daha özel bir içerik gerekli olan becerileri içermektedir. Bu çerçevedeki bir yeterlik öğrencilerin okulda, iş yerinde ve daha genel olarak yaşamda başarılı olması için gereken beceriler, tutumlar ve bilgilerden oluşan daha geniş bir anlayışı kapsamaktadır (Wolters, 2010).
21. yüzyıl becerilerinin neler olması gerektiğine ilişkin farklı kurum ve kuruluşlar (International Society for Technology in Education [ISTE], North Central Regional Educational Laboratory [NCREL], European Union [EU], Assessment and Teaching of 21st Century Skills [ATCS], Organization for Economic Co-operation and Development [OECD], National Research Counsil [NRC], Partnership for 21st Century Learning [P21]) tarafından yapılan ve yaygın olarak kullanılan çeşitli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Örneğin ISTE tarafından 2016 yılında 21. yüzyılda öğrencilerinin özellikle dijital dünyada teknoloji kullanarak öğrenmeye yönelik sahip olması gereken beceri ve yeterlikleri içeren standartlar belirlenmiştir. Bu standartlara göre 21. yüzyıl öğrencilerinin güçlü ve kendine güvenen bir öğrenen, dijital vatandaş, bilgiyi yapılandıran, yenilikçi tasarımlar yapabilen, bilişimsel düşünen, yaratıcı iletişim kuran ve küresel iş birliğine açık bireyler olmaları beklenmektedir (ISTE, 2016). NCREL (2003) de benzer şekilde dijital çağda ihtiyaç duyulan becerileri, dijital çağ okuryazarlığı, yaratıcı düşünme, etkili iletişim ve yüksek üretkenlik olarak sıralamıştır. Bu sınıflamaya göre dijital çağ okuryazarlığı, temel, bilimsel, ekonomik ve teknolojik okuryazarlıklar, görsel ve bilgi okuryazarlıkları ile çok kültürlü okuryazarlık ve kültürel farkındalığı; yaratıcı düşünme, uyum yeteneği, karmaşa yönetimi ve öz yönetim, merak, yaratıcılık ve risk alma, üst düzey düşünme ve sesli akıl yürütmeyi; etkili iletişim, takım çalışması, iş birliği ve kişiler arası ilişkiler, kişisel, sosyal ve vatandaşlık sorumluluğu ve etkileşimli iletişimi; yüksek üretkenlik ise öncelikleri belirleme, planlama ve sonuç yönetimi, gerçek dünya araçlarını etkili kullanma ile amacına uygun ve yüksek kalitede ürünler üretme yeteneğini kapsamaktadır (NCREL, 2003).
ATCS (2010), 21. yüzyıl becerilerini dört temel kategori altında on beceriyi kapsayacak biçimde tanımlamıştır. Bu dört temel kategori ve bunların kapsadığı 21. yüzyıl becerileri düşünme yolları (yaratıcılık ve yenilik, eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme, öğrenmeyi öğrenme/üstbiliş), çalışma yolları (iletişim, iş birliği/takım çalışması), çalışma araçları (bilgi okuryazarlığı ve bilgi ve iletişim teknolojisi okuryazarlığı) ve dünyada yaşama yolları (yerel ve küresel vatandaşlık, yaşam ve kariyer becerileri ve kişisel ve sosyal sorumluluk) olarak sıralanmıştır.
OECD (2005) de 21. yüzyıl için üç temel kategori altında birtakım anahtar yeterlikler belirlemiştir. Bu sınıflamaya göre araçları etkileşimli kullanma kategorisi, dili, sembolleri, metni, bilgiyi ve teknolojiyi etkileşimli kullanma yeteneğini kapsamaktadır. Heterojen gruplarda etkileşim kategorisi, diğerleriyle iyi ilişkiler kurma, iş birliği, karmaşık olayları yönetme ve çözme yeteneklerinden oluşmaktadır. Son yeterlik kategorisi olan özerk hareket etme ise karar ve eylemlerini daha geniş bağlamda ele alma ve düşünme anlamına gelen büyük resim içinde hareket etme, yaşam planlarını ve kişisel projelerini şekillendirme ve yönetme, haklarını, ilgi alanlarını, sınırlarını ve ihtiyaçlarını açıklama yeteneklerini kapsamaktadır. OECD tarafından yapılan bu sınıflamada esnekliğe, girişimciliğe ve kişisel sorumluluğa değer verilmektedir. Bireylerin uyumlu olmasının yanı sıra yenilikçi, yaratıcı, öz yönelimli ve içsel motivasyona sahip olması beklenmektedir.
21. yüzyıl becerilerine ait bir diğer sınıflama 2011 yılında NRC bünyesinde 21. yüzyıl Becerileri Değerlendirme Komitesi tarafından oluşturulmuştur. Bu sınıflamaya göre, rutin olmayan problem çözme, eleştirel düşünme ve sistematik düşünme bilişsel beceriler; kompleks iletişim, sosyal beceriler, takım çalışması, kültürel duyarlılık ve farklılıklarla ilgilenme kişilerarası beceriler; öz yönetim, zaman yönetimi, kendini geliştirme, uyum sağlayabilirlik ve yürütücü işlevler içsel beceriler olarak sınıflandırılmıştır (Koenig, 2011). Ülkemizde 2018 öğretim programlarında yer alan anahtar yeterliklere temel oluşturan, EU (2006) tarafından belirlenen ve yaşam boyu öğrenme yetkinlikleri olarak adlandırılan 21. yüzyıl becerileri ise, ana dilinde iletişim, yabancı dilde iletişim, matematiksel yetkinlik ile bilim ve teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlikler, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik ile kültürel farkındalık ve ifade olarak sıralanmıştır.
Alan yazında yaygın olarak kullanılan ve bu araştırmada temel alınan bir diğer sınıflama ise P21’e (2016) aittir. P21, iş ve yaşamda başarılı olmak için sahip olunması gereken beceriler olarak tanımladığı 21. yüzyıl becerilerini öğrenme ve yenilenme becerileri, bilgi, medya ve teknoloji becerileri ile yaşam ve kariyer becerileri olarak üç temel kategori altında sınıflandırmıştır. Öğrenme ve yenilenme becerileri, günümüz dünyasında giderek karmaşıklaşan yaşam ve çalışma ortamına hazırlanan ve hazırlanmayan öğrencileri ayıran becerilerdir. Bu beceriler, yaratıcılık ve yenilenme (yaratıcı düşünme, başkalarıyla yaratıcı bir şekilde çalışma ve yenilikleri uygulama), eleştirel düşünme ve problem çözme (etkili akıl yürütme, sistem düşünmeyi kullanma, muhakeme yapma, karar verme ve problem çözme) ve iletişim ve iş birliği (açık ve anlaşılır bir şekilde iletişim kurma ve diğerleri işe iş birliği yapma) becerilerini kapsamaktadır. Bilgi, medya ve teknoloji becerileri, bilgi okuryazarlığı (bilgiye ulaşma ve değerlendirme ile bilgiyi kullanma ve düzenleme), medya okuryazarlığı (medyayı analiz etme ve medya ürünleri oluşturma) ve bilgi, iletişim ve teknoloji okuryazarlığı (etkili bir şekilde teknolojiyi kullanma) becerilerinden oluşmaktadır. Yaşam ve kariyer becerileri, bugünün öğrencilerinin, karmaşık yaşam ve çalışma ortamlarında uyum sağlamak için geliştirmeye ihtiyaç duyduğu düşünme becerileri, içerik bilgisi ile sosyal ve duygusal yeterlilikleri ifade etmektedir. Bu beceriler, esneklik ve uyum (değişime uyum sağlama ve esnek olma), girişimcilik ve özyönetim (amaç ve zaman yönetimi, bağımsız çalışma, öz yönetimli öğrenenler olma) ve sosyal ve kültürlerarası beceriler (diğerleriyle etkili bir şekilde etkileşim kurma ve farklı takımlarda etkili bir şekilde çalışma), üretkenlik ve yükümlük (projeler yönetme ve sonuçlar üretme) ve liderlik ve sorumluluk (başkalarına karşı sorumlu olma ve rehberlik ve liderlik yapma) becerilerini içermektedir.
21. yüzyıl becerilerine ilişkin sınıflamalar incelendiğinde kimi ortak ve farklı yönler göze çarpmaktadır. Bütün sınıflamalarda iş birliği, iletişim, bilgi, medya ve teknoloji becerileri, sosyal ve kültürel beceriler ile vatandaşlık ortak beceriler olarak görülmektedir. Yaratıcılık, eleştirel düşünme, problem çözme, nitelikli ürün oluşturma sınıflamalarda en fazla yer verilen becerilerdir (Voogt ve Roblin, 2012). 21. yüzyıl becerileri iyi vatandaş yerine etkin vatandaşlık, yaratıcılık, problem çözme, eleştirel düşünme ve iş birliğine vurgu yaparken; bilgi, medya veya dijital çağ gibi okuryazarlıklara, teknolojik araçları kullanmaya önem vermektedir. Ayrıca farklı kültürlere saygıyı ve onlarla bir arada yaşamayı, bilgiye ulaşıp kullanmayı içermektedir. Bireylerin daha nitelikli ve üretken bir yaşam
sürmeleri için bu becerilere sahip olmaları, becerilerin eğitim yoluyla kazandırılması ve dolayısıyla becerilere eğitim programlarında yer verilmesi gerekmektedir (Anagün, Atalay, Kılıç ve Yaşar, 2016).
21. yüzyıl becerilerinin bireylere kazandırılmasında okul ve öğretmenlerin aracılığı yadsınamaz. Nitekim ülkemizde ilköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki tüm öğretim programlarında 21. yüzyıl becerilerine yer verildiği görülmektedir. Daha öncede sözü edildiği gibi özellikle 2018 öğretim programlarında EU tarafından belirlenen yeterlikler doğrultusunda hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (MYK, 2015)’nde yer verilen, öğrencilerin ulusal ve uluslararası düzeyde, akademik ve iş hayatında, kişisel ve sosyal alanlarda ihtiyaç duyacakları sekiz anahtar yetkinlik tanımlanmıştır. Bunlar ana dilde ve yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik ile kültürel farkındalık ve ifadedir. Öte yandan öğretim programlarında yer alan ve öğrencilere kazandırılması beklenen eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme, girişimcilik, sorumluluk alma, dijital vatandaşlık vb. pek çok beceri ve değer alanyazında 21. yüzyıl becerileri kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla söz konusu becerilerin eğitim sisteminin tüm basamaklarında bireylere kazandırılması gerekliliği somut bir şekilde öğretim programlarına yansıtılmıştır. Bununla birlikte bir birey ve öğretim ortamının yöneticisi olarak öğretmenlerin de söz konusu becerilere sahip olması gerekir. Bu yüzden geleceğin birer öğretmeni olacak öğretmen adaylarının bu becerilere hangi düzeyde sahip olduğunu belirlemek önem taşır.
Konuyla ilgili alanyazın incelendiğinde olarak bir bütün olarak 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarını inceleyen araştırmaların olmadığı tespit edilmiştir. 21. yüzyıl becerilerinin kavramsal çerçevesini tanımlayan ve farklı kurumlar açısından yapılan sınıflamaları içeren (Chalkiadaki, 2018; Dede, 2009; Larson ve Miller, 2011; Voogt ve Roblin 2012); 21. Yüzyıl becerilerinin kavramsal çerçevesini öğretmen öz yeterlilikleri bağlamında ele alan (Wilborn, 2013); 21. yüzyıl becerilerini öğrenme, öğretim tasarımı veya program geliştirme ilkeleri (Acedo ve Hughes, 2014; Higgens, 2014; Hillman, 2012; Marope, 2014; Sharif ve Cho, 2015; Velez, 2012; Yáñez, Okada ve Palau, 2015;) ve mesleki gelişim açısından (Pa-alisbo, 2017; Sharif ve Cho, 2015;) ele alan çalışmalar yoğunluktadır. Öte yandan genel olarak 21. yüzyıl becerilerini öğretmen adaylarının görüşlerine göre çeşitli boyutlar açısından değerlendiren (Aslan, 2015; Günüç, Odabaşı ve Kuzu, 2013; Latham, Gross ve Witte, 2013; Valtonen ve diğ., 2016); 21. yüzyıl becerilerinin ölçümü (Anagün ve diğ., 2016; Kyllonen, 2012; Yalçın, 2018;) ve gelişimi (Kotluk, 2015; Short, 2012) ile ilgili çalışmalar mevcuttur. Bunun yanı sıra 21. yüzyıl becerileri adı altında tanımlanmamakla birlikte 21. yüzyıl alt becerileriyle ilgili bireysel pek çok çalışma da bulunmaktadır (Evin Gencel, 2013; Gülveren 2007; Orhun Göksün ve Kurt, 2017; Özgen ve Obay, 2008; Şad ve Nalçaçı, 2015; Şahin, Akbaşlı ve Yanpar Yelken. 2010). Örneğin öğretmen adaylarının, öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme yeterliliklerine yönelik algılarını inceleyen (Evin-Gencel, 2013; Kılıç, 2014; Oral ve Yazar, 2015; Şahin ve diğ., 2010; Tunca, Alkın Şahin ve Aydın, 2015;); bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaya ilişkin yeterlilik algılarını farklı değişkenlere göre belirleyen (Kurbanoğlu ve Akkoyunlu, 2002; Orhun Göksün ve Kurt, 2017; Özgen ve Obay, 2008; Sağlam, 2007; Saygıner, 2016; Şad ve Nalçaçı, 2015) ve sınıf düzeyine göre yaşam ve kariyer planlama ile teknoloji kullanımını tespit eden (Diker Coşkun, 2009; Ertem, Engin Demir ve Gökalp, 2017; Oral ve Yazar 2015) çalışmalar yapılmıştır. Dolayısıyla bu araştırma öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarını belirlemede öncü olması ve yapılacak diğer çalışmalar için bir çerçeve sağlaması bakımından önemlidir. Bu kapsamda araştırmanın amaçları aşağıdaki biçimde belirlenmiştir:
Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algıları nedir?
Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algıları cinsiyet, öğrenim görülen program, akademik başarı değişkenlere göre anlamlı farklılık göstermekte midir?
Yöntem
Araştırma Modeli
Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli (Karasar, 2006) kullanılmıştır. Bu model öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarını ve algıların farklı değişkenlere göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini herhangi bir şekilde değiştirme ve etkileme çabası olmadan var olduğu şekliyle betimleyebilmek, çok sayıda katılımcıya ulaşarak daha genellenebilir sonuçlar elde edebilmek ve katılımcıların gizliliğini sağlayarak daha samimi yanıtlar vermelerini sağlamak gibi gerekçelerle tercih edilmiştir.
Evren ve Örneklem
Araştırma genel evrenini, Türkiye’deki Eğitim Fakültelerinde öğrenim görmekte olan öğretmen adayları, çalışma evrenini ise 2016–2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi tüm sınıf düzeylerinde öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. İlgili eğitim-öğretim döneminde Sosyal Bilgiler, Sınıf, Türkçe, Fen Bilgisi, Okul Öncesi ve İlköğretim Matematik Öğretmenliği aktif olarak öğrencisi bulunan programlardır. Ancak İlköğretim Matematik Öğretmenliği programında 4. sınıf öğrencisi bulunmadığından çalışmaya dâhil edilmemiştir. Araştırmada tüm çalışma evrenine ulaşılmasının olanaklı olması nedeniyle örneklem alınmamıştır. Veri toplama aracı ders saatleri sırasında tüm öğretmen adaylarına dağıtılmış gönüllülük ilkesine göre 1122 öğretmen adayı tarafından doldurulması sağlanmıştır. Öte yandan eksik doldurulan veya samimi yanıtlanmadığına inanılan 38 form değerlendirme dışı bırakılmıştır. Sonuç olarak araştırmanın katılımcılarını 1086 öğretmen adayı oluşturmuştur.
Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının 832’si (%76.3) kadın, 259’u (%23.7) ise erkektir. Öğretmen adaylarının 214’ü (%19.6) Sosyal Bilgiler, 177’si (%16.2) Türkçe, 259’u (%23.7) Sınıf, 160’ı (%14.7) Fen Bilgisi, 281’i (%25.8) ise Okul Öncesi Öğretmenliği programında öğrenim görmektedir. Katılımcıların 207’si (%19.0) 1. sınıf, 347’si (%31.8) 2. sınıf, 317’si (%29.1) 3. sınıf, 219’u (%20.1) ise 4. sınıf öğrencisidir. Sadece 1 (%0.1) öğretmen adayı bu soruyu yanıtlamamıştır. Akademik başarı düzeyi açısından 213’ü (%19.5) 2.49 ve altı, 455’i (%41.7) 2.50-2.99 arası, 309’u (%28.3) 3.00-3.49 arası, 111’i ise 3.50 ve üstü not ortalamasına sahiptir. Öğretmen adaylarının 3’ü (%0.3) bu soruya yanıt vermemiştir. Son olarak öğretmen adaylarının 76’sının (%7.0) ailesi 1000 TL ve altı, 276’sının (%25.3) ailesi 1000-1999 TL arası, 328’inin (%30.1) ailesi 2000-2999 TL arası, 221’inin (%20.3) ailesi 3000-3999 TL arası, 46’sının (%4.2) ailesi 4000-4999 TL arası, 71’inin (%6.5) ailesi ise 5000 TL ve üstü aylık gelir düzeyine sahiptir.
Verilerin Toplanması
Araştırmanın verileri Anagün ve diğ. (2006) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adaylarına Yönelik 21. Yüzyıl Becerileri Yeterlilik Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Ayrıca veri toplama aracında öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarını etkileyebileceği düşünülen cinsiyet, program, sınıf, akademik başarı, gelir düzeyi gibi değişkenlere ait soruların yer aldığı kişisel bilgiler bölümüne yer verilmiştir. Gerekli izinler alındıktan sonra araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan ölçek 42 maddeden oluşmaktadır. Beşli likert biçiminde hazırlanan ölçekte 21. yüzyıl becerilerini içeren ifadeler yer almaktadır. Öğretmen adayları “hiçbir zaman”, “nadiren”, “bazen”, “sık sık”, “her zaman” seçeneklerinden birini işaretleyerek bu becerileri hangi sıklıkta gerçekleştirdiklerini, dolayısıyla bu becerilere yönelik yeterlik algılarını beyan etmiştir. Ölçek Öğrenme ve Yenilenme Becerileri, Yaşam ve Kariyer Becerileri ve Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri biçiminde adlandırılan üç faktörlü bir yapıya sahiptir. Ölçeğin tüm faktörleri toplam varyansın % 51.30’unu açıklamaktadır. Maddelerin faktör yük değerleri .35 ile .80 arasında değişmektedir. Ölçeğin alt boyutları arasındaki korelasyonlarının ise .28 ile .50 arasında değiştiği ve .01 düzeyinde anlamlı farklılığa sahip olduğu belirlenmiştir. Güvenirliğe yönelik analizler kapsamında ölçeğin bütünü için Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .889 olarak hesaplanmıştır. Faktörler bazındaki
Cronbach alfa katsayıları ise Faktör 1 için 0.845, Faktör 2 için 0.826 ve Faktör 3 için 0.810 olarak belirlenmiştir. Ayrıca ölçeğin madde-toplam korelasyonları 152 ile. 499 arasında değişmektedir. Ölçeğin üç faktörlü yapısına ilişkin yapılan doğrulayıcı faktör analizi uyum indeksleri X²/sd=2.00, GFI=.82, AGFI=.80, CFI=.93, NNFI=.93, IFI=.93, RMSEA=.055, SRMR=.061, PNFI=.095, PGFI=.73 biçimindedir.
Verilerin Analizi
Araştırma verilerinin analizi kapsamında öncelikle araştırmanın kendi örneklem grubunda güvenilir verilerin toplanıp toplanmadığına yönelik Cronbach alfa katsayısı hesaplanmıştır. Toplanan verilerin güvenirlik katsayısı .89 olarak belirlenmiştir. Ardından öğretmen adaylarının ölçek puanlarının normal dağılım özelliği gösterip göstermediği çarpıklık ve basıklık katsayıları, normal dağılım eğrisinin çizdirildiği histogram, Q-Q Plot grafiği, kutu–çizgi grafiği ve kolmogorov-simirnov değeri ile incelenmiştir. Sonuç olarak verilerin normal dağılım özelliği gösterdiği ve parametrik tekniklerin kullanılabileceğini belirlenmiştir. Buna göre elde edilen araştırma verilerinin analizinde, frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve gruplar arası karşılaştırmalar için bağımsız örneklemler t-testi ile tek yönlü varyans analizi (ANOVA) teknikleri kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi ise .05 olarak kabul edilmiştir. 21. yüzyıl yeterlik algılarına yönelik puanların derecelendirilmesi ve yorumlanmasında 1.00-1.80 arası hiçbir zaman/çok düşük, 1.81-2.60 arası nadiren/düşük, 2.61-3.40 bazen/orta, 3.41-4.20 arası sık sık/yüksek, 4.21-5.00 arası ise her zaman/çok yüksek olarak alınmıştır. Toplam puan yerine öğretmen adaylarının alt boyutlardan hangisinde kendilerini daha yeterli hissettiklerinin belirlenebilmesi için aritmetik ortalama kullanımı tercih edilmiştir. Araştırmada tüm istatiksel analiz işlemleri için SPSS paket programı kullanılmıştır.
Bulgular
Bu bölümde verilerin analizine ulaşılan bulgular araştırma amaçlarına uygun sırayla sunulmuştur. Öncelikle öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlik algılarının hangi düzeyde olduğunu belirmek için genel toplam ve alt boyutlar kapsamında ölçek maddelerine verilen yanıtların aritmetik ortalamaları hesaplanmıştır. Bunlara ilişkin betimsel veriler Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Öğretmen Adaylarının Ölçekten Elde Ettikleri Puanların Genel Dağılımı
N Minimum Puan Maksimum Puan Ss
21. Yüzyıl Becerileri Toplam 1091 2.90 4.93 3.90 .39
Öğrenme ve Yenilenme Becerileri 1091 2.17 5.00 3.66 .50
Yaşam ve Kariyer Becerileri 1091 2.47 4.93 4.08 .44
Bilgi. Medya ve Teknoloji Becerileri 1091 2.00 5.00 4.12 .59
Tablo 1’deki aritmetik ortalamalar incelendiğinde öğretmen adaylarının genel toplam (3.90) ve tüm alt boyutlarda 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarının yüksek olduğu söylenebilir. Öte yandan öğretmen adayları kendilerini en fazla (4.14) bilgi, medya ve teknoloji becerileri açısından yeterli görürken, bunu sırasıyla yaşam ve kariyer becerileri (4.08) ve öğrenme ve yenilenme becerileri (3.64) takip etmektedir. Bu bulgulara ek olarak araştırmada öğretmen adaylarının hangi 21. yüzyıl becerisinde kendilerini daha yeterli gördüklerini belirlemek için her bir ölçek maddesine ilişkin aritmetik ortalamalar da hesaplanmıştır. Elde edilen bulgular ise Tablo 2’de sunulmuştur.
Tablo 2 incelendiğinde öğretmen adaylarının ölçekte yer alan 21. yüzyıl becerilerinin neredeyse tamamına yakınını sık sık sergilediklerine inandıkları, başka bir deyişle bu becerilere dönük yeterlik algılarının yüksek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte belirlenen her 21. yüzyıl becerisine ilişkin verilen yanıtların aritmetik ortalamaları incelendiğinde en sık gerçekleştirdikleri ve kendilerini
en yeterli gördükleri beceriler, öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğunu bilmek (4.61), başkalarıyla iletişim kurarken saygılı olmak (4.52), ne zaman konuşup, ne zaman dinlemek gerektiğini bilmek (4.33), bilgiye ulaşmada teknolojik araçları kullanmak (4.32), grup çalışmalarında sorumluluk üstlenmek (4.32), grup çalışmalarında bireysel katkılara değer vermek (4.30) olduğu söylenebilir. Bu becerileri, gelecekteki olayları tahmin etmek için geçmiş deneyimlerinden yararlanmak (4.29), yaşamındaki farklı rollere (arkadaş, vatandaş, ekonomik güç, aile üyesi) uyum sağlamak (4.25) ve grup üyeleriyle uyumlu bir biçimde çalışmak (4.23) takip etmektedir. Öğretmen adaylarının en az sergilediklerine inandıkları, başka bir deyişle kendilerini en az yeterli gördükleri beceriler ise yaşamında özgün fikirler oluşturmak için farklı düşünme tekniklerini (beyin fırtınası, altı şapkalı düşünme) kullanma. (3.09), yeni durumlara uyum sağlamada rahat olma (3.19), bütün-parça arasında alışılmışın dışında ilişkiler kurma (3.26) olarak sıralanabilir.
Tablo 2. Öğretmen Adaylarının Ölçek Maddelerine Verdikleri Yanıtlar
21. yüzyıl becerileri ne yönelik maddeler Ss
Ö ğre nm e ve Yenilenme B ec eriler i
1. Karşılaştığım sorunların çözümüne yönelik özgün fikirler geliştiririm. 3.85 .81 2. Yaşamımda özgün fikirler oluşturmak için farklı düşünme tekniklerini (beyin
fırtınası, altı şapkalı düşünme) kullanırım.
3.09 1.01
3. Bir problemi sonuca ulaştırmak için farklı çözüm yolları denerim. 3.83 .81 4. Bütün- parça arasında alışılmışın dışında ilişkiler kurarım. 3.26 .93 5. Problemlerin çözümü için hayal gücümü kullanırım. 3.90 .90 6. Yeni fikirleri analiz ederek değerlendiririm. 3.86 .82 7. Bir konuya ilişkin düşüncelerin farklı boyutlarını anlamaya çalışırım. 3.94 .79 8. Problemi çözerken farklı bakış açılarını belirlemek için sorular sorarım. 3.75 .90 9. Problemlere çözüm üretmek için sabırlı bir biçimde çalışırım. 3.57 1.03 10. Bir iddiayı sorgulayarak görüşün dayandığı temel dayanakları araştırırım. 3.57 .95 11. Karşılaştığım problemleri çözmek için akıl yürütme yollarını kullanırım 3.83 .85 12. Problemlerin çözümünde bütün-parça arasındaki ilişkileri analiz ederim. 3.60 .87
13. Farklı bakış açılarını değerlendiririm. 4.06 .79
14. Bilgi ve argümanlar arasında ilişkiler kurarak sentezlerim. 3.46 .89 15. Sonuçlara bilgileri analiz ederek ulaşırım. 3.67 .85 16. Edindiğim bilgiyi farklı yollarla (yazılı, sözlü gibi) diğerleriyle paylaşırım. 3.73 .95
17. Zamanı etkili kullanırım. 3.44 1.08
Ya şa m v e K ariy er B ec er ileri
18. Yeteneklerimi geliştirmek için girişimde bulunurum. 3.52 .94 19. Diğerlerinin bir konu üzerindeki düşüncelerini dinlerim. 4.23 .78
20. Etkili iletişim becerilerine sahibim. 3.69 .93
21. Grup çalışmalarında etkin bir biçimde çalışabilme becerisine sahibim. 3.92 .93 22. Grup üyeleriyle uyumlu bir biçimde çalışırım. 4.23 .81 23. Grup çalışmalarında sorumluluk üstlenirim. 4.32 .84 24. Grup çalışmalarında bireysel katkılara değer veririm. 4.30 .79 25. Başkalarının önerilerine dayalı olarak fikirlerimi değiştirme konusunda
esneğimdir.
3.57 1.00
26. Yaşamımdaki farklı rollere (arkadaş, vatandaş, ekonomik, güç, aile üyesi ) uyum sağlarım.
4.25 .80
27. Yeni durumlara uyum sağlamada rahat değilimdir. 3.19 1.19
28. Eleştirilere açığımdır. 3.67 .95
29. Sorunlara çözüm üretmek için farklı bakış açılarını önemserim. 4.09 .80 30. Öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğunu bilirim. 4.61 .67 31. Gelecekteki olayları tahmin etmek için geçmiş deneyimlerinden yararlanırım. 4.29 .76 32. Ne zaman konuşup ne zaman dinlemem gerektiğini bilirim. 4.33 .78
33. Başkalarıyla iletişimimde saygılıyımdır. 4.52 .70
34. Farklı kültürlere saygı duyarım. 4.06 .68
B ilg i, M edy a v e T ekno lo ji Bece riler
i 35. Diğerleriyle iletişim kurmak için medya ve teknolojiyi etkin kullanırım. 4.10 .89
36. Medyadaki mesajların hangi amaçlara yönelik olarak yapılandırıldığını bilirim. 3.97 .85 37. Medyanın bireylerin düşüncelerini yönlendirmede etkili olduğunu bilirim. 4.24 .84 38. Bilgi edinmede uygun medya araçlarını kullanırım. 4.16 .80
39. Farklı medya araçlarını kullanırım. 4.05 .89
40. Bilgiye ulaşmada teknolojik araçları kullanırım. 4.32 .75 41. Bilgiyi analiz ederken teknolojik araçları kullanırım. 4.11 .83 42. Bilgi paylaşımında sosyal ağları kullanırım. 4.06 1.01
Araştırmada ikinci olarak öğretmen adaylarının 20. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarının kimi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Cinsiyete yönelik gerçekleştirilen ilişkisiz örneklemler t-testi sonuçları Tablo 3’te sunulmuştur.
Tablo 3. Öğretmen Adaylarının 21. Yüzyıl Becerilerine Yönelik Yeterlik Algılarının Cinsiyetlerine Göre Bağımsız Örneklemler t-Testi Sonuçları
n Ss Sd t p
21. Yüzyıl Becerileri Toplam Kadın 832 3.914 .386 1089 1.336 .201
Erkek 259 3.878 .405 Alt F aktö rler Öğrenme ve Yenilenme Becerileri Kadın 832 3.645 .497 1089 2.039 .057 Erkek 259 3.713 .502
Yaşam ve Kariyer Becerileri Kadın 832 4.116 .420 1089 4.611 .000
Erkek 259 3.966 .468
Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri
Kadın 832 4.137 .593
1089 1.058 .208 Erkek 259 4.084 .582
Tablo 3’e göre erkek öğretmen adaylarının kadın öğretmen adaylarına göre 21. yüzyıl becerilerine yönelik toplam yeterlik algıları bir miktar daha yüksek olmasına rağmen bu fark istatiksel açıdan anlamlı değildir [t(1089)=1.336, p> .05]. Alt faktörler açısından ise yine öğretmen adaylarının öğrenme ve yenilenme becerileri [t(1089)=2.039, p> .05] ile bilgi, medya ve teknoloji becerilerine [t(1089)=1.058, p> .05] yönelik yeterlik algıları arasında cinsiyete göre istatiksel açıdan anlamlı fark olmamasına rağmen yaşam ve kariyer becerileri açısından kadınlar lehine istatiksel açıdan anlamlı bir fark tespit edilmiştir [t(216)=4.611, p<.05]. Bu bulguya göre kadın öğretmen adaylarının yaşam ve kariyer becerilerine yönelik yeterlik algılarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Öğrenim görülen program değişkenine göre anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla gerçekleştirilen tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları Tablo 4’te sunulmuştur.
Tablo 4. Öğretmen Adaylarının 21. Yüzyıl Becerilerine Yönelik Yeterlik Algılarının Öğrenim Gördüğü Programa Göre Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Tablo 4 incelendiğinde öğretmen adaylarının ölçekten aldıkları puanların farklılaştığı ve 21. yüzyıl becerileri toplam ve tüm alt boyutlarda en yüksek ortalamalara Okul Öncesi ve Fen Bilgisi Öğretmenliği programlarında öğrenim gören öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca ölçeğin genelinde [F(4, 1086)=4.059, p <.05] ve öğrenme ve yenilenme becerileri [F(4, 1086)=5.161, p <.05]
Gruplar N Ss Sd F p Fark (Scheffe) 21. Yüzyıl Becerileri Toplam Sosyal Bilgiler 214 3.922 .393 4-1086 4.059 .003 3-5 Türkçe 177 3.866 .375 Sınıf 259 3.839 .356 Fen Bilgisi 160 3.936 .408 Okul Öncesi 281 3.960 .411 Alt F aktö rler Öğrenme ve Yenilenme Becerileri Sosyal Bilgiler 214 3.703 .490 4-1086 5.161 .000 1-2, 3-4. 3-5 Türkçe 177 3.650 .451 Sınıf 259 3.546 .458 Fen Bilgisi 160 3.728 .495 Okul Öncesi 281 3.705 .555 Yaşam ve Kariyer Becerileri Sosyal Bilgiler 214 4.057 .480 4-1086 1.703 .147 Türkçe 177 4.038 .423 Sınıf 259 4.067 .412 Fen Bilgisi 160 4.086 .408 Okul Öncesi 281 4.134 .446 Bilgi. Medya ve Teknoloji Becerileri Sosyal Bilgiler 214 4.164 .563 4-1086 3.308 .011 2-5 Türkçe 177 4.031 .606 Sınıf 259 4.070 .568 Fen Bilgisi 160 4.121 .630 Okul Öncesi 281 4.207 .589 X X
ile bilgi, medya ve teknoloji becerileri [F(4, 1086)=3.308, p <.05] alt faktörlerinde gruplar arasındaki istatiksel açıdan anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemeye dönük yapılan Schefe testi sonuçları tüm 21. yüzyıl becerileri açısından sınıf öğretmeni adayları ile okul öncesi öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine anlamlı fark olduğunu göstermektedir. Öğrenme ve yenilenme becerileri açısından bakıldığında da sosyal bilgiler öğretmeni adayları ile Türkçe öğretmeni adayları arasında sosyal bilgiler öğretmeni adayları lehine; sınıf öğretmeni adayları ile fen bilgisi öğretmeni adayları arasında fen bilgisi öğretmeni adayları lehine; sınıf öğretmeni adayları ile okul öncesi öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine istatiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmaktadır. Bilgi, medya ve teknoloji becerileri incelendiğinde ise okul öncesi öğretmeni adayları ile Türkçe öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine anlamlı fark olduğu görülmektedir. Genel olarak elde edilen bu bulgular değerlendirildiğinde okul öncesi öğretmen adaylarının yeterlik algılarının daha yüksek olduğu söylenebilir.
Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algıları arasında sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla gerçekleştirilen tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları Tablo 5’te sunulmuştur.
Tablo 5. Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarının akademik başarılarına göre tek yönlü varyans analizi sonuçları
Tablo 5 incelendiğinde öğretmen adaylarının puanlarının sınıf düzeylerine göre çok az farklılıklar gösterdiği görülmektedir. Ancak gruplar arasındaki bu farklar sadece yaşam ve kariyer becerileri alt faktöründe istatiksel açıdan anlamlıdır [F(3, 1084)=5.201, p <.05]. Schefe testi sonuçları anlamlı farkın 2. ve 3. sınıf öğretmen adayları arasında 3. sınıf öğretmen adayları lehine olduğunu göstermektedir. Bu bulguya dayanarak 3. sınıf öğretmen adaylarının yaşam ve kariyer becerilerine yönelik yeterlik algılarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algıları arasında akademik başarılarına göre anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla gerçekleştirilen tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları Tablo 6’da sunulmuştur.
Gruplar (N) Ss Sd F p Fark (Scheffe) 21. Yüzyıl Becerileri Toplam 1. sınıf 207 3.894 .387 3-1086 2.519 .057 2. sınıf 347 3.875 .396 3. sınıf 317 3.955 .371 4. sınıf 219 3.893 .410 Alt F aktö rler Öğrenme ve Yenilenme Becerileri 1. sınıf 207 3.650 .483 3-1086 1.920 .125 2. sınıf 347 3.615 .495 3. sınıf 317 3.695 .498 4. sınıf 219 3.699 .518 Yaşam ve Kariyer Becerileri 1. sınıf 207 4.070 .431 3-1086 3.603 .013 2-3 2. sınıf 347 4.049 .454 3. sınıf 317 4.147 .407 4. sınıf 219 4.044 .448 Bilgi. Medya ve Teknoloji Becerileri 1. sınıf 207 4.112 .611 3-1086 2.209 .085 2. sınıf 347 4.132 .591 3. sınıf 317 4.179 .577 4. sınıf 219 4.0474 .586 X
Tablo 6. Öğretmen Adaylarının 21. Yüzyıl Becerilerine Yönelik Yeterlik Algılarının Akademik Başarılarına Göre Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Tablo 6 incelendiğinde öğretmen adaylarının puanlarının akademik başarı düzeylerine göre farklılaştığı ve toplam 21. yüzyıl becerileri ve tüm alt boyutlarda en yüksek ortalamalara sırasıyla not ortalaması 3.50 ve üstü ve 3.00-3.49 arası olan öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Ancak gruplar arasındaki bu farklar sadece yaşam ve kariyer becerileri alt faktöründe istatiksel açıdan anlamlıdır [F(3, 1084)=5.201, p <.05]. Schefe testi sonuçları anlamlı farkın not ortalaması 2.49 ve altı olan öğretmen adayları ile 3.50 ve üstü öğretmen adayları arasında 3.50 ve üstü öğretmen adayları lehine olduğunu göstermektedir. Bu bulguya dayanarak akademik başarı düzeyi yüksek olan öğretmen adaylarının yaşam ve kariyer becerilerine yönelik yeterlik algılarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlik algıları arasında ailelerinin gelir düzeyine göre anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla gerçekleştirilen tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları Tablo 7’de sunulmuştur.
Tablo 7 incelendiğinde öğretmen adaylarının puanlarının ailelerinin gelir düzeylerine göre farklılaştığı ve toplam 21. yüzyıl becerileri ve tüm alt boyutlarda en yüksek ortalamalara ailesinin gelir düzeyi 5000 ve üstü olan öğretmen adaylarının sahip olduğu görülmektedir. Gruplar arasındaki farklar hem 21. yüzyıl becerileri toplamında [F(5, 1012)=3.125, p <.05] hem de öğrenme ve yenilenme becerileri [F(5, 1012)=2.678, p <.05] ve bilgi, medya ve teknoloji becerileri [F(2,1012)=2.710, p <.05] alt faktörlerinde istatistiksel açıdan anlamlıdır. Schefe testi sonuçlarına göre anlamlı fark toplam 21. Yüzyıl becerileri için ailesinin gelir düzeyi 5000 ve üstü olan öğretmen adayları ile ailesinin gelir düzeyi 1000 TL ve altı, 1000-1999 TL arası ve 2000-2999 TL arası olan öğretmen adayları arasında ailesinin gelir düzeyi 5000 TL ve üstü olan öğretmen adayları lehinedir. Öğrenme ve yenilenme becerileri alt faktörü için ailesinin gelir düzeyi 5000 ve üstü olan öğretmen adayları ile ailesinin gelir düzeyi 1000-1999 TL arası ve 2000-2999 TL arası olan öğretmen adayları arasında ailesinin gelir düzeyi 5000 TL ve üstü olan öğretmen adayları lehinedir. Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri alt faktörü için ise ailesinin gelir düzeyi 5000 ve üstü olan öğretmen adayları ile ailesinin gelir düzeyi 1000-1999 TL arası olan öğretmen adayları arasında ailesinin gelir düzeyi 5000 TL ve üstü olan öğretmen adayları lehinedir. Bu bulguya dayanarak ailesinin gelir düzeyi yüksek olan öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algılarının da yüksek olduğu söylenebilir.
Gruplar (N) Ss Sd F p Fark (Scheffe) 21. Yüzyıl Becerileri Toplam 2.49 ve altı 213 3.880 .427 3-1084 1.503 .212 2.50-2.99 455 3.897 .382 3.00-3.49 309 3.909 .379 3.50 ve üstü 111 3.973 .388 Alt F aktö rler Öğrenme ve Yenilenme Becerileri 2.49 ve altı 213 3.670 .523 3-1084 1.463 .223 2.50-2.99 455 3.643 .484 3.00-3.49 309 3.650 .493 3.50 ve üstü 111 3.750 .529 Yaşam ve Kariyer Becerileri 2.49 ve altı 213 3.984 .484 3-1084 5.201 .001 1-3, 1-4 2.50-2.99 455 4.081 .426 3.00-3.49 309 4.121 .418 3.50 ve üstü 111 4.145 .414 Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri 2.49 ve altı 213 4.155 .588 3-1084 1.503 .672 2.50-2.99 455 4.124 .598 3.00-3.49 309 4.096 .600 3.50 ve üstü 111 4.1532 .541 X
Tablo 7. Öğretmen Adaylarının 21. Yüzyıl Becerilerine Yönelik Yeterlik Algılarının Ailelerinin Gelir Düzeyine Göre Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Tartışma, Sonuç ve Öneriler
Bu araştırmada öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarını belirleyerek bu algıların cinsiyet, program, sınıf düzeyi, akademik başarı ve ailenin gelir düzeyine göre anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını tespit etmek amaçlanmıştır. Bu kapsamda araştırmada öğretmen adaylarının “Öğrenme ve Yenilenme Becerileri”, “Yaşam ve Kariyer Becerileri” ve “Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri”ni kapsayan 21. yüzyıl becerilerinin tamamına yönelik yeterlik algılarının yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Öte yandan öğretmen adaylarının en yüksek yeterlik algısı düzeyi bilgi, medya ve teknoloji becerilerine aittir. Şad ve Nalçaçı (2015) tarafından yapılan araştırmada da öğretmen adaylarının bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı konusunda kendilerini yeterli gördükleri bulgusuna ulaşılmıştır. Ancak bu araştırmadan farklı olarak Orhun Göksün ve Kurt (2017) tarafından yapılan araştırmada öğretmen adayları en az kullandıkları beceri boyutunun teknopedagojik beceriler olduğunu ifade etmişlerdir.
Araştırmada öğretmen adaylarının tüm beceri ifadelerine yönelik yeterlik algılarının yüksek olmasının yanı sıra kendilerini en yeterli gördükleri becerinin “öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğunu bilmek” olduğu belirlenmiştir. Evin Gencel (2013) ile Şahin ve diğ. (2010) tarafından araştırmalarda da öğretmen adayları yaşam boyu öğrenme becerisi açısından kendilerini genel olarak yeterli olarak algıladıkları görülmüştür. Tunca, Alkın Şahin ve Aydın’ın (2015) çalışmasında bu çalışmadan farklı olarak öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin düşük düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Gruplar (N) Ss Sd F p Fark (Scheffe) 21. Yüzyıl Becerileri Toplam 1000 TL altı 76 3.83 .396 5-1012 3.215 .007 1-6. 2-6. 3-6 1000-1999 TL 276 3.903 .402 2000-2999 TL 328 3.870 .384 3000-3999 TL 221 3.923 .384 4000-4999 TL 46 3.929 .352 5000 ve üstü 71 4.058 .365 Alt F aktö rler Öğrenme ve Yenilenme Becerileri 1000 TL altı 76 3.660 .445 5-1012 2.678 .021 2-6. 3-6 1000-1999 TL 276 3.647 .507 2000-2999 TL 328 3.619 .498 3000-3999 TL 221 3.667 .521 4000-4999 TL 46 3.707 .493 5000 ve üstü 71 3.848 .464 Yaşam ve Kariyer Becerileri 1000 TL altı 76 3.978 .443 5-1012 2.095 .064 1000-1999 TL 276 4.081 .423 2000-2999 TL 328 4.074 .432 3000-3999 TL 221 4.096 .464 4000-4999 TL 46 4.066 .356 5000 ve üstü 71 4.208 .430 Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri 1000 TL altı 76 3.956 .651 5-1012 2.710 .019 1-5 1000-1999 TL 276 4.157 .581 2000-2999 TL 328 4.091 .595 3000-3999 TL 221 4.174 .539 4000-4999 TL 46 4.172 .549 5000 ve üstü 71 4.261 .592 X
Araştırmada öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri toplam, öğrenme ve yenilenme becerileri ve bilgi, medya ve teknoloji becerilerine yönelik yeterlik algı puanları arasında cinsiyete göre istatiksel açıdan anlamlı fark olmadığı ancak yaşam ve kariyer becerilerine yönelik yeterlik algıları arasında kadın öğretmen adayları lehine istatistiksel açıdan anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Şad ve Nalçaçı (2015) tarafından yürütülen araştırmada da öğretmen adaylarının eğitimde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaya yönelik yeterlilik algılarının cinsiyete göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Özgen ve Obay’ın (2008) matematik öğretmen adaylarıyla yürüttüğü çalışmanın sonuçları da bu bulguları destekler niteliktedir. Bunun yanında erkekler lehine sonuçlara ulaşan çalışmalar da mevcuttur. Örneğin Evin Gencel’in (2013) araştırmasında teknoloji yeterliğinde erkek öğretmen adayları anlamlı düzeyde yüksek puana sahiptir. Yine Sağlam’ın (2007) araştırmasında da erkek öğretmenlerin teknoloji konusunda kendilerini daha yeterli algıladıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırmada öğrenim görülen programın öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarında farklılık yaratan bir değişken olduğu belirlenmiştir. Buna göre 21. yüzyıl becerileri toplam ve tüm alt boyutlarda en yüksek ortalamalara okul öncesi ve fen bilgisi öğretmenliği programı öğrencilerinin sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tüm 21. yüzyıl becerileri açısından sınıf öğretmeni adayları ile okul öncesi öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine; öğrenme ve yenilenme becerileri açısından sosyal bilgiler öğretmeni adayları ile Türkçe öğretmeni adayları arasında sosyal bilgiler öğretmeni adayları lehine, sınıf öğretmeni adayları ile fen bilgisi öğretmeni adayları arasında fen bilgisi öğretmeni adayları lehine, sınıf öğretmeni adayları ile okul öncesi öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine; bilgi, medya ve teknoloji becerileri açısından okul öncesi öğretmeni adayları ile Türkçe öğretmeni adayları arasında okul öncesi öğretmeni adayları lehine istatiksel açıdan anlamlı fark olduğu görülmektedir. Genel olarak elde edilen bu bulgular değerlendirildiğinde okul öncesi öğretmen adaylarının yeterlik algılarının daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bilindiği gibi son yıllarda eğitim fakültelerinde okul öncesi öğretmenliğine talep artmış ve ilgili bölümün yerleşme puanları da yükselmiştir. Dolayısıyla araştırmanın örnekleminde üniversiteye giriş açısından en yüksek puanlara sahip gruplardan birinin okul öncesi öğretmen adayları olması söz konusu sonucun dayanağını oluşturabilir. Doğrudan benzer araştırmalarda elde edilen kimi sonuçlar da öğrenim görülen programın anlamlı farklılık yaratan bir değişken olduğunu göstermektedir. Örneğin Gülveren (2007) araştırmasında okul öncesi öğrencilerinin diğer bölümlerdeki öğrencilere göre 21. yüzyıl öğrenme ve yenilenme becerilerinden biri olan eleştirel düşünme becerisi bakımından daha başarılı olduğunu belirtmiştir. Orhun Göksün ve Kurt (2017), 21. yüzyıl öğrenen becerilerinin kullanımının üniversite ve bölüm değişkenlerinin yanı sıra üniversite ve bölüm etkileşimi ile de farklılaştığı sonucuna ulaşmışlardır. Bu sonucu, tercih ederek yerleştirildikleri üniversite ve bölümlerin taban puanları ve puan türlerinin farklılığı ile öğrenim gördükleri üniversite ve bölümdeki öğrenim yaşantılarının farklılığından kaynaklanabileceğini belirtmişlerdir. Aynı gerekçe bu araştırma sonucunu da açıklayabilir. Doğrudan 21. yüzyıl becerileri ile ilgili olmamakla birlikte araştırmadaki bilgi, medya ve teknoloji becerilerine yönelik bulgularla ilişkili olarak Akkoyunlu ve Kurbanoğlu’nun (2003) araştırmasında da öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz-yeterlik algılarının program göre farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. İlgili çalışmada fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin hem bilgi okuryazarlık düzeyleri hem de bilgisayar öz yeterlik algılarının BÖTE ve Matematik öğretmenliği öğrencilerine göre daha düşük olduğu bulunmuştur. Şad ve Nalçaçı (2015) ise matematik öğretmenliği programı öğrencilerinin bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımına yönelik yeterlik algılarının sınıf, İngilizce, okul öncesi, müzik ve bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmenliği programı öğrencilerinden yüksek olduğu sonucuna ulaşmışlardır.
Araştırmada sadece yaşam ve kariyer becerileri açısından sınıf değişkeninin anlamlı farklılık oluşturduğu, üçüncü sınıf öğretmen adaylarının yaşam ve kariyer becerilerine yönelik yeterlik algılarının ikinci sınıflara göre anlamlı biçimde daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Benzer şekilde Oral ve Yazar (2015) üçüncü sınıfa devam eden öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenmeye ilişkin algılarının yüksek olduğunu belirlemiştir. Diker Coşkun (2009) ise araştırmalarında son sınıf
öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin birinci sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu sonuçlar, öğrencilerin daha üst sınıflarda geleceğe yönelik hedefler koydukları, kariyer planlamalarına geçtikleri ve buna bağlı olarak da kendilerine yönelik farkındalıklarının ve becerilerine yönelik özgüvenlerinin arttığı şeklinde yorumlanabilir. Öte yandan bu araştırmada 21. yüzyıl becerileri yeterlik algısına ilişkin üçüncü sınıflardaki anlamlı yüksekliğe rağmen dördüncü sınıflarda bir düşüş olması, bu sınıf düzeyinde öğretmen adaylarının iş bulma, yaşamda başarılı olma kaygılarının artışıyla açıklanabilir.
Araştırmanın bir diğer sonucu öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algılarının akademik başarı düzeylerine göre farklılaştığı yönündedir. Bu kapsamda akademik başarı düzeyi yüksek olan öğrencilerin 21. yüzyıl becerileri toplam ve tüm alt boyutlarda yeterlik algılarının da bir miktar yüksek olduğu ancak sadece yaşam ve kariyer becerileri alt faktöründe anlamlı bir farklılık oluşturduğu belirlenmiştir. Farklı çalışmalarda da akademik başarısı yüksek öğrencilerin 21. yüzyıl becerileri kapsamında yer alan zaman yönetimi (Demirtaş ve Özer, 2007; Tektaş ve Tektaş, 2010), eleştirel düşünme (Akbıyık ve Seferoğlu, 2006; Gülveren, 2007), problem çözme (Alver, 2005, Gürleyük, 2008) gibi becerilerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda akademik başarıları yüksek öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterliklerinin de daha yüksek olduğu söylenebilir. Son olarak araştırmada aile gelir düzeyinin 21. yüzyıl becerilerini yeterlik algılarında anlamlı farklılık oluşturan bir değişken olduğu bulunmuştur. Buna göre ailesinin gelir düzeyi yüksek olan öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algılarına yönelik toplam puanları ile öğrenme ve kariyer becerileri ve bilgi, medya ve teknoloji becerileri puanlarının anlamlı biçimde daha yüksek olduğu saptanmıştır. Alanyazında bütün olarak 21. yüzyıl becerileri ve gelir düzeyi arasındaki ilişkiyi değerlendiren çalışma bulunmamakta birlikte 21. yüzyıl becerilerini oluşturan alt beceriler ilgili çalışmalar mevcuttur. Örneğin Pan ve Akay (2015), eğitim fakültesi öğrencilerinin girişimcilik düzeylerini inceledikleri çalışmalarında aylık geliri fazla olan öğrencilerin en yüksek girişimcilik puanına sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Tunca ve diğ. (2015) ise ailesinin gelir düzeyi yüksek olan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin daha yüksek olduğunu belirlemiştir. Bu sonuçların aksine Gürleyük (2008) alt, orta ve üst sosyoekonomik düzeydeki sınıf öğretmeni adaylarının problem çözme becerilerinin farklılaşmadığını sonucuna ulaşmıştır. Zeytun (2010) da okul öncesi öğretmeni adaylarıyla yaptığı benzer çalışmada aynı sonuca ulaşmıştır.
Daha önce söz edildiği gibi 21. yüzyıl becerileri son yıllarda öğretim programlarında önemli bir yere sahiptir. Eğitim sürecinin öğrencilerde bu becerileri geliştirmesi beklenmektedir. Bu bağlamda öğretmen adayları hem yükseköğretim sürecinin bir parçası olarak bu becerileri kazanması gereken öğrencilerdir hem de geleceğin öğretmenleri olarak yine bu becerileri öğrencilere kazandıracak anahtar kişilerdir. Dolayısıyla bu araştırma da her ne kadar öğretmen adaylarının yeterlik algılarının yüksek olduğu belirlenmiş olsa da eğitim fakültelerinde lisans programlarının 21. yüzyıl becerileri ile bütünleştirilerek yapılandırılması gerekmektedir. Öte yandan bu araştırmada öğretmen adaylarının kendi 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterliklerini kendileri ifade etmiştir. Dolayısıyla öğretmen adaylarının bu becerilere sahip olma durumunun farklı veri toplama araçlarıyla belirlenmesi daha gerçekçi sonuçlar verebilir. Ayrıca öğretmenlerin de mevcut yeterlik algıları tespit edilmesine yönelik çalışmalar yapılabilir. Araştırma daha büyük çalışma gruplarıyla yürütülerek eğitim fakültelerinin yapılanmasına da katkı sağlayacak genellenebilir sonuçlara ulaşılabilir.
KAYNAKÇA
Acedo, C., & Hughes, C. (2014). Principles for learning and competences in the 21 st-century curriculum. Prospects, 44, 503-525.
Akbıyık, C., & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
