International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/4, p. 393-404
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11490 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Article Info/Makale Bilgisi
Received/Geliş: 20.02.2017 Accepted/Kabul: 15.03.2017 Referees/Hakemler: Prof. Dr. Burhan AKPUNAR - Doç. Dr. Ahmet KARA – Yrd. Doç. Dr. Özgür KARATAŞ
This article was checked by iThenticate.
BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN ELEŞTİREL OKUMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖZ YETERLİK ALGISININ İNCELENMESİ
Talha MURATHAN* - Ümit YETİŞ** - Fatih Mehmet UĞURLU***-
Fatih MURATHAN****
ÖZET
Okuma, fiziksel, zihinsel ve sosyolojik açıdan dilsel olarak kodlanmış bir veriye eleştirel olarak yaklaşan yorumlayıcı, mantıklı ve hassas bir süreçtir. Okuma, toplumsal yaşam için bir gerekliliktir. Okuma ve okunan bilginin anlaşılmış olması, günümüzde sosyal bir güç haline dönüşen bir olgudur. Okuma, beynin algısını geliştirir, bireyin bilgisini zenginleştirir ve öğrenmenin temel aracını oluşturur. Bu çalışmada, beden eğitimi öğretmenlerinin eleştirel okuma becerilerine ilişkin öz yeterlilik algılarının çeşitli değişkenler (yaş, cinsiyet, iş deneyimi, mesleki doyum ve eğitim düzeyi) açısından belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2010-2011 öğretim yılında Adıyaman ilinde görev yapan 182 beden eğitimi öğretmeni (102 erkek, 80 kadın) oluşturmuştur. Beden eğitimi öğretmenlerine Küçükoğlu (2008) tarafından geliştirilen "Eleştirel Okuma Becerisine İlişkin Öz-yeterlik Algısı Anketi’’ ve araştırmacılar tarafından geliştirilen "Kişisel Veri Formu" uygulanmıştır. Veriler SPSS 17.0 istatistiksel yazılım programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmada betimleyici istatistiklerden yüzde (%) ve frekans (f) kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 17.00 paket programına kaydedilerek hata kontrolleri, tabloları, istatistiksel analizleri bu program aracılığı ile yapılmıştır. Bağımsız değişkenlere göre bağımlı değişkenlerde farklılık olup olmadığını belirlemek için iki seçenekli bağımsız değişkenlerde dağılım normal ise bağımsız grup t-testi, dağılım normal yüzdelerde değilse ise Mann Whitney-U testi kullanılmıştır. Benzer şekilde, ikiden fazla seçeneği olan bağımsız değişkene göre, bağımlı değişkenlerde farklılık olup olmadığını belirlemek için parametrik ise tek yönlü varyans analizi, non-parametrik ise Kruskal Wallis-H testi kullanılmıştır. Sonuçlar % 95'lik güven aralığında, anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirilmiştir.
Öğretmenlerin eleştirel okuma becerilerinin düzeyleri, cinsiyet, eğitim durumu ve yaş açısından önemli farklar göstermiştir. Öğretmenlerin eleştirel okuma yöntemini başarılı bir şekilde uyguladıkları sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Beden eğitimi öğretmeni, Eleştirel okuma INVESTIGATION OF SELF-SUFFICIENCY PERCEPTIONS RELATED WITH THE CRITICAL READING SKILLS OF GYM
TEACHERS ABSTRACT
Reading is the interpretative, sense making, sensitive process which critically approaches a product which was linguistic coded in terms of physical, mental, sociological aspects. Reading is a requirement of the public life. Reading and comprehending what is being read is a phenomenon which has been contemporarily transformed into a social power. Reading develops the perception of the brain, enriches the individual’s knowledge, constitutes the basic device of learning. It’s aimed in this study to determine the self-sufficiency perception related with the critical reading skills of gym teachers in terms of various variants ( age, gender, work experience, professional satisfaction, education level). 182 gym teachers ( 102 male, 80 female) working in the province Adiyaman in the academic year 2010-2011 were subject to our research. The “ Critical reading Skill Scale” of Küçükoğlu ( 2008) and the “ Personal Data Form” of the researchers were applied on gym teachers. The data was evaluated with the SPSS 17.0 packet programı. In the research, percentage (%) and frequency (f) as descriptive statistics were used. Obtained data were saved in statistical software program and error controls, tables and statistical analyses were administered through this program. Independent group t-test was used providing that the distribution was normal in two-choice independent variables, and Mann-Whitney U-test was used providing that the distribution was not at a normal percentage in order to determine whether there was a difference in dependent variables according to the independent variables. Similarly, one-way variance analysis was used providing that the difference was parametric and Kruskal-Wallis H-test was used providing that the difference was non-parametric in order to determine whether there was a difference in dependent variables according to the independent variables with more than two choices. The results were evaluated at 95% reliability interval and p<0.05 level of significance.
The critical reading skill levels of the teachers displayed significant differences due to their gender, education level and age. It’s concluded that the teachers applied the critical reading method successfully.
STRUCTURED ABSTRACT
Reading is the interpretative, sense making, sensitive process which critically approaches a product which was linguistic coded in terms
of physical, mental, sociological aspects. Reading is a requirement of the public life. Reading and comprehending what is being read is a phenomenon which has been contemporarily transformed into a social power. Reading develops the perception of the brain, enriches the individual’s knowledge, constitutes the basic device of learning. It’s aimed in this study to determine the self-sufficiency perception related with the critical reading skills of gym teachers in terms of various variants ( age, gender, work experience, professional satisfaction, education level). 182 gym teachers ( 102 male, 80 female) working in the province Adiyaman in the academic year 2010-2011 were subject to our research. The “ Critical reading Skill Scale” of Küçükoğlu ( 2008) and the “ Personal Data Form” of the researchers were applied on gym teachers. The data was evaluated with the SPSS 17.0 packet programı. The research was a descriptive study on screening model carried out for determining whether self-sufficiency perceptions of physical education and sports teachers related to reading habits and critical reading skill differed in terms of various supplementary variables. The study population included physical education and sports teachers. And the study sample included 102 male and 80 female (totally 182 participants) physical education teachers carrying on their duties in Adıyaman province in 2011-2012 academic year.
During the research process, necessary permissions were obtained from the institutions of teachers complying with ethical rules. Volunteer participation of the physical education teachers was provided through explaining them the importance of the research.
In the research, five-point Likert type Self-Sufficiency Perception Scale Related to Critical Reading Skill with twenty-five items, and .85 reliability coefficient that was developed by Küçükoğlu (2008) was used. In the first section of the scale, self-sufficiency perception towards reading and critical reading was tried to be determined; in the second section, the test prepared by the experts for reading, understanding and interpreting what you read was used; and in the final section, personal information of teachers was included. Whereas some propositions in the data collection tool aimed to measure the attitudes of teachers towards critical reading, the others were prepared depending upon the principles of constructivist approach, and critical reading was aimed to be measured depending upon the principles of constructivist approach. In this study, critical reading levels, reading kill levels, and self-sufficiency levels of the physical education teachers towards critical reading level were tried to be determined.
In the research, percentage (%) and frequency (f) as descriptive statistics were used. Obtained data were saved in statistical software program and error controls, tables and statistical analyses were administered through this program. Independent group t-test was used providing that the distribution was normal in two-choice independent variables, and Mann-Whitney U-test was used providing that the distribution was not at a normal percentage in order to determine whether there was a difference in dependent variables according to the independent variables. Similarly, one-way variance analysis was used providing that the difference was parametric and Kruskal-Wallis H-test was used providing that the difference was non-parametric in order to
determine whether there was a difference in dependent variables according to the independent variables with more than two choices. The results were evaluated at 95% reliability interval and p<0.05 level of significance. The basis for this research was to analyze and evaluate the self-sufficiency perceptions of physical education teachers towards reading and critical reading habits. Furthermore, whether reading skill and critical reading skill differed according to the personal situations of the teachers was also investigated. It was concluded in the light of this information that reading habit and critical reading skill self-sufficiency perceptions of the physical education teachers was statistically significant. As result of the relevant literature review, the studies carried out upon pre-service teachers, university students and teachers had all results in parallel with the results of this research. This result was also determined to be similar with the data of general literacy rate and daily reading habit in our country. In the research, 102 (56.04%) of the individuals who participated into the research were male and 80 (43.96%) were female teachers. Male physical education and sports teachers were determined to have higher level of reading habit and interest rather than the female physical education and sports teachers. Furthermore, when the values of arithmetic average were analyzed, it was possible to mention that male physical education and sports teachers carrying on their duties in Adıyaman province developed more positive attitudes towards loving reading. When the studies in the literature were analyzed, it was specified that reading habit was generally significant in favor of females in terms of gender. However, there were also researches revealing different results according to the region of the study in terms of gender (Aral and Aktaş, 1997; Hall and Coles, 1999; Coles and Hall, 2002; Saracaloğlu et al., 2007; Odabaş et al., 2008; Kara, Ünişen and İzci, 2015).
Keywords: Physical education teacher, critical reading Giriş
Okuma bireyin okulun ilk yıllarında kazandığı ve yaşamının her döneminde bireyin okumaya ihtiyaç duyduğu bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Birey yaşamında ilk olarak okumayı öğrenir daha sonra ise öğrenmek için okur. Doğal olarak okuma becerisi ilk başlarda bir amaç iken okuma becerisi kazanıldıktan sonra öğrenme için amaca ulaşmada bir yöntem haline gelir ve birey bu yöntemi etkili kullandığı oranda bilgi basamağını arttırabilir. Bunun yanında bireyin yaşam deneyimi öğrenmede devamlı olarak okuma becerisinden yararlandığı gözlemlenmektedir (Featers, 2004: 12). Okuma becerisi yalnızca eğitim kurumlarında verilen öğretim çalışmaları ile ilgili ve sınırlı değildir. Birey hangi meslek gurubundan olursa olsun, bilgiye erişmek, boş zamanını ilgi ve isteklerine yönelik geçirmek ve insanın doğasında olan merak olgusunu dürtüleyen sorulara yanıt bulabilmek amaçları ile okuma etkinliğine başvurabilir (Özdemir: 2005, 11).
Okuma ile ilgili bir başka alan yazın çalışmasında okumanın sadece örgün eğitim gören öğrencilerin faydasına olan bir davranış olmadığı, toplumun her kesiminin bilgi dağarcığının genişlemesine, düşünce ve çağdaş demokratik anlayışa ve toplumla birey arasında etkili bir iletişime geçebildiği öğrenme kazanımı olarak tanımlanmıştır Sever (1997:14).
Okuma ile ilgili ülkemizde gerçekleştirilen serbest okuma faaliyetleri ve egzersizleri, öğrencileri okumaya yönlendirme çalışmaları; diğer ülkelerde gerçekleştirilen bu alandaki çalışmalara ve eğitim bilimindeki gelişmelerle aynı dönemde ve benzer kademelerle başlamıştır. 19.
Yüzyıl ile birlikte tüm toplumlarda bireylerin tüm yaş kademelerinde okumayı sevdirme ve okuma alışkanlığı kazandırma çalışmaları hız kazanmış ve bunun için alan yazın çalışmaları okuma etkinliği için fazlasıyla kullanılmıştır (Sünbül ve diğ., 2010).
Okuma kavramının tanımı ile ilgili alan yazın çalışmaları incelendiğinde, Günay (2003) yılındaki çalışmasında okumayı, “alıcının metin karşısında yaptığı düşünsel bir etkinliktir. Dar anlamda okuma, yazılı bir metnin şifresini çözme, grafiksel olarak kodlanmış bir bildirinin kodunu çözme demektir. Geniş anlamda ise okuma, yazınsal bir metni yorumlamak demektir” şeklinde tanımlamıştır.
Bireyin okuma ve okuma biçimi ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde insanların okuma ve okuma biçimi arasında orantısal anlamda doğrusal bir ilişki söz konusu olduğu görülmektedir. Örneğin ilk okuma ve yazma becerisini kritik dönemde (bireyin öğrenmede dışsal uyaranlara en hassas olduğu dönem) alamamış bir birey, daha sonraki dönemlerde her okuduğu bilgiyi ezberleme yoluna gidecek ve öğrenme ile ilgili bilişsel basamakları tam anlamıyla kavrayamayacaktır. Ancak, teknolojik anlamda günümüzde bireyin hızlı değişime ayak uydurabilmesi ve toplumsal uyum, bilginin olduğu gibi alınması değil kavrama, analiz etme, sentezleme ve değerlendirme aşamalarını içermektedir. Bu bağlamda okurun kitaplarda ve yayınlarda ifade edilen metinleri okuyup ezberlemek yerine ilgili yazını okuyup kavramak kendinden bir şeyler katmak, anladığını ifade edebilmek gibi olgular kazanarak eleştirel okuma becerisini kavramış olmalıdır.
Aşılıoğlu (2008)’deki çalışmasında ülkemizdeki eğitim sisteminin üst seviyedeki bilişsel öğrenme basamaklarının öğrencilere aktarılamamasının başlıca sebebinin eğitmenler tarafından öğrencilere eleştirel okuma alışkanlığı kazandırılmamasından kaynaklandığını savunmaktadır.
Eleştirel okumanın beden eğitimi öğretmenlerine sağlayacağı katkı ve bunun beden eğitimi öğretmenleri tarafından yeterince algılanması, bilgi iletişim teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı günümüzde zorunluluk haline gelmiştir.
Özdemir (1997)’deki çalışmasında eleştirel okumayı, “okuduğumuz herhangi bir metin üzerinde düşünme, doğruları ve yanlışları üzerinde kafa yorma ve konuyu yorumlamadır. Bu teknikte, okuma yalnızca anlamış olmakla sınırlı değildir. Aynı zamanda okurken düşünülmesi, konunun yorumlanması ya da konuya eleştirel bir gözle bakılması söz konusudur” (Özdemir, 1997: 19) şeklinde açıklamıştır. Bunun yanında diğer okuma ile ilgili yöntem ve tekniklerde okurun hem zaman hem de emek harcadığını, ancak eleştirel okumanın okuduğunu anlama, deneyimlerle birlikte okuduğunu günlük yaşamda ifade edebilme ve değerlendirme aşamalarını kapsadığı söylenebilir.
Şekil 1’deki basamaklama incelendiğinde eleştirel okuma becerisi olmayan bir okurun bilişsel bilgi alanında kavrama düzeyinde kaldığını ancak eleştirel okuma becerisi olan okurun uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme seviyelerinde öğrenmenin kalıcı olarak davranış değişikliğine neden olduğu açıkça belirtilmektedir. Çünkü eleştirel okuma becerisine sahip olan okur, okuduğu metinleri olduğu gibi kabullenme yerine zihnindeki süzgeçten geçirerek anlamlı hale getirebilir.
Öz yeterlilik algısı literatürde birçok farklı bağlamda (yazma öz yeterliliği, akademik öz yeterlilik, genel öz yeterlilik gibi) ele alınabilmektedir. Bu çalışma kapsamında genel öz yeterlilik, yani “kişinin her durumda karşılaşabileceği bir dizi stresli durumla baş etmede, değişmesi güç bir yetkinliğine olan inancı” (Luszczynska ve diğerleri, 2005: 82) ele alınmıştır. Araştırmada bu tanımın kullanılmasının sebebi, bireyin karşısına çıkacak problemleri çözebileceği kanısında olması çözüm noktasında doğru kararlar almasına yardımcı olacağı ve olumlu davranışlar sergileyeceği düşüncesinden kaynaklanmaktadır.
Alan yazın çalışmalar incelendiğinde öğretmenler üzerine yapılan bir araştırmada günlük düzenli hiç okumayan ya da zayıf okuma alışkanlığına sahip öğretmenlerin %68.5’lik bir orana sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Eğitim öğretim hayatı içerisinde öğrencilere düzenli okuma alışkanlığı kazandırması gereken öğretmenlerin günümüz teknoloji çağında öğrencilere bu davranışı kazandıracak en önemli kişi rolündedir. Bunun yanında ebeveynlerinde okuma alışkanlığının olmaması bireyi okuma alışkanlığı konusunda olumsuz etkileyen unsurlardandır. Öğretmenlerin düzenli okuma alışkanlığının olmaması yetiştirdiği öğrenciler üzerinde olumsuz etki oluşturacak ve öğrencilerinde okuma alışkanlığı kazanamamasını sağlayacaktır. (Yılmaz,2004;Kara, Ünişen ve İzci, 2015).
Bu anlamda incelendiğinde, eleştirel okuma konusunda yapılmış yeterli araştırma mevcut değildir. Eğitim sürecinde ve öğrenmede e leştirel okumanın önemine vurgu yapan araştırmalar olmakla birlikte, çalışmaların geneline bakıldığında konu hep öğrencilerin bu yönde geliştirilmesi üzerine odaklanmıştır. Beden eğitiminde eleştirel okuma alışkanlığının kazandırılmasının önemine yönelik çalışma sayısı yeterli değildir. Bu çalışma bu yönüyle özgün bir yapıya sahiptir. Eleştirel okumaya yönelik çalışmalarda hiç değinilmemiş konulardan birisi de öğreticilerin bu bilinç düzeyinde olup olmadıklarının ölçülmesi ve ortaya konulmasıdır. Bu çalışma alanda daha önce yapılan diğer çalışmalardan bu yönüyle de ayrılmaktadır. Öğretmenlerin bu konudaki özyeterlik algı durumları ve bu konudaki düşüncelerinin yer aldığı bir çalışmadır.
Bu bağlamda araştırmamızın amacı; beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okuma ve eleştirel okuma becerisine ilişkin öz yeterlik algısının belirlenmesidir. Bu ana amaç doğrultusunda araştırmamızda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır;
1. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerin okuma alışkanlıkları ne düzeydedir?
2. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin eleştirel okumaya ilişkin öz yeterlik algıları ne düzeydedir?
3. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin cinsiyetleri açısından okuma alışkanlıkları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
4. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki kıdemleri açısından okuma alışkanlıkları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
5. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin cinsiyetleri açısından eleştirel okuma öz yeterlik algıları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
6. Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki kıdemleri açısından eleştirel okuma öz yeterlik algıları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
Araştırmanın Önemi
Adıyaman ilinde görev yapan beden eğitimi ve spor öğretmenleri üzerinde yapılan bu araştırma beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okuma alışkanlıklarının belirlenmesi açısından önemlidir. Eleştirel okumanın bireyin öğrenme alışkanlığı kazanmasındaki önemi dikkate alındığında beden eğitimi öğretmenlerinin bu alandaki yeterliliklerinin sorgulanması açısından önemli olduğu düşünülmektedir
MATERYAL VE METOD
Araştırma Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okuma alışkanlıkları ve eleştirel okuma becerisine ilişkin öz yeterlik algılarını çeşitli tamamlayıcı değişkenler açısından anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğini belirleme yönelik tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Çalışmanın evrenini beden eğitimi ve spor öğretmenleri oluşturmaktadır. Örneklemini ise 2011-2012 eğitim öğretim yılında Adıyaman ili merkezinde görev yapan 102 erkek 80 kadın (182) beden eğitimi öğretmeni oluşturmuştur.
Araştırmanın yürütülmesinde etik kurallara uyularak öğretmenlerin bağlı bulundukları ilgili kurumdan gerekli izinler alınmıştır. Beden Eğitimi öğretmenlerine araştırmanın önemi anlatılarak araştırmaya gönüllü katılımları sağlanmıştır.
Araştırmada Küçükoğlu (2008) tarafından geliştirilen Cronbach Alpha güvenirlik kat sayısının .85 olduğu yirmi beş maddelik beşli likert tipi Eleştirel Okuma Becerisine İlişkin Öz yeterlik Algısı Ölçeği adlı ölçek kullanılmıştır. Ölçeğin birinci bölümünde okuma ve eleştirel okumaya yönelik öz yeterlik algısı belirlenmeye çalışılmış, ikinci bölümde okuma, okuduğunu anlama ve yorumlamaya ilişkin uzman kişilerce hazırlanmış test kullanılmış son bölümde ise öğretmenlerin kişisel bilgilerine yer verilmiştir. Veri toplama aracında bulunan bir kısım önermeler öğretmenlerin eleştirel okumaya ilişkin tutumlarını ölçmeyi hedeflerken, diğerleri yapılandırıcı yaklaşım ilkelerinden yola çıkarak hazırlanmış ve eleştirel okumanın yapılandırıcı yaklaşım esaslarına dayalı olarak ölçülmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmada öğretmenlerin eleştirel okuma düzeyleri ile okuma beceri düzeyleri ve eleştirel okuma düzeyine ilişkin öz yeterlik algılarının belirlenmesine çalışılmıştır.
Araştırmada betimleyici istatistiklerden yüzde (%) ve frekans (f) kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 17.00 paket programına kaydedilerek hata kontrolleri, tabloları, istatistiksel analizleri bu program aracılığı ile yapılmıştır. Bağımsız değişkenlere göre bağımlı değişkenlerde farklılık olup olmadığını belirlemek için iki seçenekli bağımsız değişkenlerde dağılım normal ise bağımsız grup t-testi, dağılım normal yüzdelerde değilse ise Mann Whitney-U testi kullanılmıştır. Benzer şekilde, ikiden fazla seçeneği olan bağımsız değişkene göre, bağımlı değişkenlerde farklılık olup olmadığını belirlemek için parametrik ise tek yönlü varyans analizi, non-parametrik ise Kruskal Wallis-H testi kullanılmıştır. Sonuçlar % 95'lik güven aralığında, anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirilmiştir.
BULGULAR
Araştırma kapsamında bulunan öğretmenlere ait kişisel bilgiler ile bu öğretmenlere uygulanan kitap okuma, eleştirel okuma alışkanlığına ilişkin tutum ölçeğinin altı alt boyutundan elde edilen analizlerin sonuçları ve yorumları bulunmaktadır.
Tablo 1: Beden Eğitimi Öğretmenlerine Ait Kişisel Bilgiler Cinsiyet f % Bay 102 56,04 Bayan 80 43,96 Kıdem Yılı f % 1-5 yıl 80 43,96 6-10 yıl 55 30,21 11-15 yıl 37 20,32 15 yıl ve üstü 10 5,49 Yaş f % 25 yaş ve altı 35 19,23 26-30 yaş 83 45,60 31-35 yaş 44 24,17 36 yaş ve üstü 20 10,98
Tablo 1’de görüldüğü gibi araştırmaya katılanların 102’si (%56,04) bay, 80’i (%43,96) bayan öğretmenlerden oluşmaktadır. Ayrıca kıdem yılı olarak öğretmenler sınıflandırıldığında Adıyaman ilinde en fazla 1-5 yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerin % 43,96 görev yaptığı gözlemlenmiştir. Bununla beraber kıdem yılı sınıflamasında %30,21’lik dilimi 6-10 yıl arasında kıdeme sahip olan öğretmenler izlemiş, Adıyaman ilinde 15 yıl ve üstü kıdeme sahip beden eğitimi öğretmenleri ise en düşük yüzdelik dilimi (% 5, 49) oluşturmuşlardır. Yine tablodaki veriler incelendiğinde yaş değişkeni sınıflamasından elde edilen verilere göre en yüksek yüzdelik dilimi 26-30 yaş arası (83) beden eğitimi öğretmeni oluşturmuştur. En düşük yüzdelik dilimde ise 36 yaş üstü (20) beden eğitimi öğretmeni olduğu belirlenmiştir.
Tablo 2: Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Okumayı Sevme Alt Boyutuna İlişkin Bağımsız Gruplar T Testi Tablosu
GRUPLAR N s t p GRUP 1(Bay) 102 22,3812 2,57 5,23* 0,000 GRUP 2 (Bayan) 80 17,5942 3,48 *p<0.05
Tablo 2’de yer alan verilere göre, okumayı sevme alt boyutuna ilişkin görüşlerin belirlenebilmesi için gerçekleştirilen bağımsız gruplar t testi sonucunda farklılığın bay öğretmenler lehine anlamlı olduğu gözlemlenmiştir (p=0,000). Bayan beden eğitimi öğretmenlerinin aritmetik ortalamasının 17,5942 bay öğretmenlerin aritmetik ortalaması 22,3812 olduğu görülmektedir.
Tablo 3: Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Okumayı Sevme Alt Boyutuna İlişkin Görüşleri Tablosu
Bayan (n=80) Bay (n=102)
Madde No Kitap Okumayı Sevmeye İlişkin Görüşler ss ss
Madde 1 Kitap okumayı sevmiyorum (p=0,000) 4 1,167 4,67 0,639
Madde 3 Kitap okumanın sıkıcı olduğunu düşünüyorum
(p=0,000)
4,13 1,036 4,51 0,725
Madde 5 Kitap okumaktan nefret ediyorum (p=0,002) 4,64 0,802 4,89 0,428
Madde 6 İyi okuyamadığım için okumayı sevmiyorum
(p=0,014)
4,55 0,656 4,73 0,490
Madde 8 Boş zamanlarımda kitap okumak hoşuma gider
(p=0,000)
3,66 1,057 4,18 0,911
Madde 16 Yabancı klasikleri okumayı seviyorum (p=0,217) 3,32 1,108 3,48 1,01
Tablo 3’de beden eğitimi öğretmenlerinin cinsiyet değişkenine bağlı olarak kitap okumayı sevme alt boyutuna ilişkin verdikleri yanıtlar bulunmaktadır. “Kitap Okumayı sevmiyorum” ifadesine bay ve bayan öğretmenlerin görüşleri arasındaki farklılığın bay öğretmenler lehine anlamlı olduğu gözlemlenmiştir. (p=0,000, bayan= 1,167, bay=4,00). Bu veriler ışığında, bay beden eğitimi öğretmenlerinin bayan öğretmenlere göre kitap okumayı daha çok sevdikleri sonucuna varılabilir. “Kitap okumanın sıkıcı olduğunu düşünüyorum” ifadesi bayan ve bay öğretmenlerin görüşleri açısından bay öğretmenlerin lehine anlamlı farklılığın olduğu görülmektedir. Türk ve Dünya Klasiklerini okumaya ilişkin görüşler maddesinde bay ve bayan öğretmenler arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülse de bay öğretmenlerin daha yüksek aritmetik ortalamayla bu tür kitapları okumayı daha çok sevdikleri görüşüne varılabilir.
Tablo 4: Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Eleştirel okuma becerisi ölçeği toplam puanlarına İlişkin Bağımsız Gruplar T Testi Sonuçları Tablosu
GRUPLAR N ss t p
GRUP 1(Bay) 102 102,7353 8,93 4,425 0,000
GRUP 2 (Bayan)
80 76,2424 14
Tablodaki veriler incelendiğinde Beden eğitimi öğretmenlerinin okumanın ölçekte belirlenen tüm boyutlarına ilişkin toplamdaki görüşler sunulmuştur. Gerçekleştirilen bağımsız gruplar t testi sonuçlarına göre, gruplar arasındaki farklılığın bay öğretmenler lehine anlamlı olduğu gözlenmiştir (p=0,000). Aritmetik ortalamalara bakıldığında bay beden eğitimi öğretmenlerinin okuma alışkanlıklarının, okuma ilgilerine yönelik öz yeterlik algılarının bayan beden eğitimi öğretmenlerine göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Bu araştırmanın temeli, Beden eğitimi öğretmenlerinin okuma ve eleştirel okuma alışkanlıklarına yönelik öz yeterlik inançlarını çeşitli değişkenler açısından incelenmesini tespit etmek ve değerlendirmektir. Ayrıca öğretmenlerin kişisel durumlarına göre okuma becerisi ve eleştirel okuma becerisinin farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Bu bilgiler ışığında araştırma sonucunda beden eğitimi öğretmenlerinin okuma alışkanlığı ve eleştirel okuma becerisi öz yeterlik algılarının istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna varılmıştır. İlgili literatür taraması sonucunda öğretmen adaylarının, üniversite öğrencilerinin ve öğretmenlerin yapılan çalışmalarda bu araştırma sonuçları ile paralellik gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu sonuç ülkemizdeki genel okur yazar oranı ile günlük okuma alışkanlığı verileri ile de benzerlik teşkil ettiği tespit edilmiştir.
Araştırma sonucunda araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin 102’si (%56,04) bay, 80’i (%43,96) bayan öğretmenlerden oluşmaktadır. Bay beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin bayan beden eğitimi ve spor öğretmenlerine göre yüksek bir okuma alışkanlığına ve ilgisine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bunun yanında aritmetik ortalamaların değerlerine bakıldığında Adıyaman ilinde görev yapan bay beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okumayı sevmeye ilişkin daha olumlu tutum geliştirdiklerini söyleyebiliriz. Alan yazın çalışmaları incelendiğinde cinsiyete göre okuma alışkanlığının bayanlar lehine anlamlı olduğu ağırlıklı olarak tespit edilmiştir. Ancak araştırma yapılan bölgeye göre cinsiyet değişkeni açısından farklı sonuçlar ortaya çıktığı araştırmalar da mevcuttur (Aral ve Aktaş, 1997; Hall ve Coles, 1999; Coles ve Hall, 2002; Saracaloğlu vd, 2007; Odabaş vd, 2008; Kara, Unişen ve İzci, 2015).
Araştırma sonucunda beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okuma ve eleştirel okuma ölçeğinin kitap okumayı sevme alt boyutuna ilişkin verdikleri yanıtlarda, “Kitap Okumayı sevmiyorum” ifadesine bay ve bayan öğretmenlerin görüşleri arasındaki farklılığın bay öğretmenler lehine anlamlı olduğu tespit edilmiştir. (p=0,000, bayan= 1,167, bay=4,00). Bu veriler ışığında, bay
beden eğitimi öğretmenlerinin bayan öğretmenlere göre kitap okumayı daha çok sevdikleri sonucuna varılabilir. “Kitap okumanın sıkıcı olduğunu düşünüyorum” ifadesi bayan ve bay öğretmenlerin görüşleri açısından bay öğretmenlerin lehine anlamlı farklılığın olduğu görülmektedir. Türk ve Dünya Klasiklerini okumaya ilişkin görüşler maddesinde bay ve bayan öğretmenler arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülse de bay öğretmenlerin daha yüksek aritmetik ortalamayla bu tür kitapları okumayı daha çok sevdikleri görüşüne varılabilir. Alan yazın çalışmalarında; Hall ve Coles (1997) çalışmasında cinsiyete göre kız ve erkek öğrencilerin okuma ve okumayı sevme alt boyutlarda okuma düzeylerinin istatistiksel anlamda anlamlılık gösterdiği sonucuna varmıştır. Bu araştırma sonuçları ile araştırmamız sonuçları benzerlik göstermektedir. Ancak anlamlı farklılığın bayanlar lehine olduğu çalışmalarda alan yazında görülmektedir. Bu durum küçük yaşlarda bayanların ev ortamında daha fazla zaman geçirdikleri, erkeklere göre daha fazla serbest zamana sahip oldukları söylenebilir. Bunun yanında Aral ve Aktaş’ın (1997) çalışmasında okuma becerisine günlük yaşamda süre ayrılması açısından cinsiyetler arasında fark bulunmamıştır. Okuma ve eleştirel okumaya ilişkin ölçeğin diğer alt boyutları olan alışkanlık alt boyutu, gereklilik alt boyutu, istek alt boyutu, etki alt boyutu ve yararlılık alt boyutları da cinsiyet değişkenine göre incelenmiş anlamlı farklılığın bayan öğretmenler lehine olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okuma ve okumaya ilişkin öz-yeterlik ölçeği toplam puan ortalamalarının öğretmenlikteki kıdem yılı ve yaş değişkeni açısından incelendiğinde istatistiksel olarak özellikle mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin ölçek puan ortalamalarının daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum, okuma alışkanlığının günümüz teknolojik ve bilgi çağının gerekliliği olarak okumanın yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline geldiği ve bilgiye ulaşmanın mesleki anlamda gelişmenin göstergesi olduğu algısının yeni nesil öğretmen adaylarında oluştuğu ile açıklanabilir. Yapılan bir araştırmada öğrencilerin okuma becerisi davranışlarında öğrenim gördükleri eğitim kademesi açısından istatistiksel olarak farkların olmadığı tespit edilmiştir. Bu yönüyle, sözü edilen araştırma sonuçları eldeki araştırma bulguları ile benzer nitelikte değildir. Ancak çalışmamızın sonuçları ile benzerlik gösteren araştırmada, Odabaş, v.d (2008), üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının eğitim durumları ve yaş değişkeni açısından anlamlı bir farklılık oluşturduğu sonucuna varmıştır.
Sonuç olarak teknolojik anlamda bilgiye erişmenin daha kolay olduğu bu çağda bireyin okuma ve eleştirel okuma ve düşünme becerisine sahip olması güçlü toplumların oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bilgi yoğunluğunun fazla olduğu bu dönemde hızlı değişimlerin yaşandığı bir gerçektir. Bu nedenle çok hızlı bir bilgi eskiliği ve kirliliği de ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle etkili ve düzenli bir okuma becerisi bireyin gelişiminde büyük öneme sahiptir. Alan yazındaki tüm araştırma sonuçlarında okullardaki eğiten konumundaki öğretmenlerin kitap okuma alışkanlığının olması, öğrencilerinde olumlu etki oluşturduğu ve bu öğretmenlerin öğrencilerinin de okuma alışkanlığına ilişkin tutumlarının olumlu olduğu sonucudur. Myette (2006), görüşme yoluyla gerçekleştirdiği araştırmasının sonucunda öğrencilerin okuma alışkanlığı edinmesinde öğretmenlerin etkili olduklarını belirlemiştir. Benzer şekilde Baccus (2004), öğretmenlerin kitap okuma ile ilgili deneyimlerinin ve öğrencileri yönlendirmelerinin, öğrencilerin kitap okuma alışkanlığı kazanmalarında ve motive olmalarında etkili olduğunu tespit etmiştir. Mcninch ve Steelman (1990)’ın yaptığı bir araştırmada öğretmen adaylarının yeterli seviyede kitap okumadıklarını tespit etmiştir.
Bu araştırma sonucunda okuma alışkanlığının ve kitap okuma oranının en yüksek düzeyde olması gereken öğretmenlerin mesleki anlamda öğrencilere bu alışkanlığı kazandıracak en asli unsur olmaları, ancak bu alışkanlığın ilk önce kendilerinde yerleşmediği sonucuna varılmıştır. Böylelikle okuma ve alt becerilerinin bireyin sadece serbest zamanlarında yaptığı bir davranış olmaktan çıkmalı ve toplum olarak hayatın her anında bu alışkanlığın yerleşmiş olması okuma ile ilgili eğitmenlerin
ortak hedefi olmalıdır. Bireyin bilişsel alandaki gelişim görevleri göz önüne alındığında okuma becerisinin okula ilk başlanıldığı yıllarda başlaması ebeveynlerin ve ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin okuma alışkanlığına sahip ve olumlu tutum sahibi olmalarını zorunlu kılmaktadır. Bunun yanında bu alışkanlığı küçük yaşlarda edinememiş öğretmen adayları içinde özellikle lisans öğrenim hayatında kitap eleştirisi, inceleme, değerlendirme ve proje ödevlerine yer verilmelidir. Bu durumda öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında görev yapan öğretim kademesindeki elemanların sorumluluğuna girmekte olduğu söylenebilir.
Tüm elde edilen veriler ışığında aşağıdaki önerilerde bulunulabilir;
Lisans öğrenimindeki öğretmen adaylarının okuma alışkanlığının yalnız eğitim kurumlarında derslerde gerçekleştirilmemesini yetiştirecekleri öğrencilerinin tüm yaşamları boyunca faydalanacakları bir bilişsel beceri olduğu, sıklıkla hatırlatılmalıdır.
Öğretmenlerin öğrenim hayatlarında okumaya ilişkin öz yeterlik inançlarını geliştirici etkinlikler düzenlenmelidir.
Öğretmenlerin çevresine örnek teşkil edecek bir okuyucu olma konusunda kendilerine olan güvensizlikleri yok sayılıp cesaretlendirilmelidir.
Toplumdaki okuma eksikliği göz önünde bulundurularak ülke genelinde okumanın önemini arttırıcı etkinliklere yer verilmelidir.
İllerde ve üniversitelerdeki kütüphanelerin tüm bireylerin faydalanabileceği birimler olarak yeniden düzenlenmelidir.
Gazi üniversitesinin 2012 yılında düzenlemiş olduğu kongrede bildiri olarak sunulmuştur. 2 nd international social sciences in physical education and sport ccongress 31 mayıs-02 june 2012
KAYNAKÇA
Açıkgöz Ün, K. (2005). Aktif Öğrenme, 7. Baskı, İzmir, Eğitim Dünyası Yayınları.
Aral, N. ve Aktaş, Y. (1997). Çocukların televizyon ve diğer etkinliklere harcadıkları sürenin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 99-105
Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları,
Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
Baccus, A.A. (2004). Urban fourth and fifth grade teachers’ reading attitudes and efficacy beliefs: Relationships to reading instruction and to students’ reading attitudes and efficacy beliefs. United States: University of Maryland.
Bloom, B. S. (1998) İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme, (Çev: Durmuş Ali Özçelik), İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Coles, M., and Hall, C. (2002). Gendered reading: Learning from children’s reading choices, Journal of Research in Reading, 25(1), 96–108.
Featers, K. M. (2004). Infotext: Reading and Learning, Toronto, Pipin Publishing, Hürriyet Gazetesi (2005). “65 bin sıfır”, 19 Temmuz 2007.
Hall, C. and Coles, M. (1999). Children’s reading choices. Routledge.
Improve-Reading-Skills.Com (2007), The Importance Of Critical Reading And The Elementary Child, Erişim tarihi: 28 Eylül 2007
İpşiroğlu, Z. (1992) Eleştirinin Eleştirisi, İstanbul, Cem Yayınevi.
Kara A., Ünişen A. ve İzci E. (2015). Effect of book reading method upon attitudes of students towards learning and reading habit. Educational research and reviews, 10(15), 2059-2067. Kavcar, C, Oğuzkan F. ve Sever, S. (1995) Türkçe Öğretimi, Ankara, Engin Yayınevi.
Myette, S. (2006). Finding a great read: Book selection strategies for sixth grade silent reading an abstract. United States: Master of Arts in Education, Pacific Lutheran University.
Odabaş, H., Odabaş, Z.Y., ve Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara üniversitesi örnegi. Bilgi Dünyası. 9(2):431-465
Oğuzkan, A.F. (1981), Eğitim Terimleri Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Olson, M. W. and Gillis, M. (1983). Teaching reading study skills and course content to preservice teachers. Reading World. 23(2), 124-133.
Özdemir, E. (1987). Türkçe Öğretimi Kılavuzu, 3.basım İstanbul, İnkılap Kitapevi. Özdemir, E. (2005). Eleştirel Okuma, 6. Basım, Ankara., Bilgi Yayınevi.
Saracaloğlu, A.S., Karasakaloğlu, N. ve Yenice, N. (2007). Öğretmen adaylarının problem çözme becerileri ile okuma ilgi ve alışkanlıkları arasındaki ilişki, VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, 27-29 Nisan 2007, Eskişehir, 384–389.
Senemoğlu, N. (1988), Öğrenme Düzeyini Yükseltme, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, sayı: 3. Ankara.
Sever, S. (2003) Çocuk ve Edebiyat, Ankara., Kök Yayıncılık.
Sever, S. (2004) Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme, Ankara., Anı Yayıncılık.
Smith, F. (2004). Understanding Reading A Psycholinguistic Analysis of Reading and Learning to
Read, London, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, Mahwah, New Jersey.
Sünbül, A. M. ve diğ. (2010). Lise öğrencileri kitap okuma alışkanlıkları: Konya İli araştırma raporu. Konya: Selçuk Üniversitesi Matbaası.
Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarında ebeveynlerin duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5(2), 115-136.
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
Murathan, T. – Yetiş, Ü. – Uğurlu, F. M. & Murathan, F. (2017). “Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Eleştirel Okuma Becerisine İlişkin Öz Yeterlik Algısının İncelenmesi / Investigation of Self-Sufficiency Perceptions Related with the Critical Reading Skills of Gym Teachers”,
TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı) Volume 12/4,
ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number:
