A. O. Vet. Fak. Derg, 34 (i) : 119-125, 1987
DOGAL ENFEKTE DAN.\LARIN :\fİoE - BAGmSAK NEMATODLARiNA KARŞI İVO\1EC'[N ETKİsİ
Yılmaz Tiğin1 Müfit Topariak2 Şevki Z. Coşkun3 Anthelmintie effkııcy Gf homer 2gailı:;t g1.stroinl('~linal nc:natode~ of natl!rnlly infeeted cattlc.
Summary: 'Tıventy iline out of 66 Hoısteiıı year/ing bulls were found infectcd witlı gastrointestinal nematodes. 171C bulls ıvere hrought from Adana Çukurova State Farm fo the Researelı Form of Veterinary Faculty in Anka;ü. Modili'ed MeMastcr cgg celiııt tecl1l1ique ı,vas used for diagnosis. The infeetea cattle ıvcre divided into 4- groups. Groups
I, 2 (8 bulls eaelı) and gro;/P :. (7 hi.ills) ıvcre tremed ı:'ith ivomec
sub-eutaneously at the dose rates
oL
50, i00 (Inci 200 [l,g./kg. respectil'ely. Group 4 (6 hull.s) ıvas kept as control. One week af ter ivomec treat-ment the faeeal samples of all animals were examincd using modified MeMaster egg count technique. No eggs l1'ere observed in the treated animals. Using Fülleborn flotation technique however, o few eggs ıvere encountered in 3 cattle in group one and i in group 2. These results in-dieated that the efficaey of ivomee was 100%
at recommended dose rate of 200 [lg./kg., and ıvas almost 100%
in the dose rates of 50 and100 [Lg. /kg. On the other hami, egg count remained at the same level in the control group throughout the experimental period. The fecal cultures revealed that the dominant nematodes in these eattle were Ostertagia and Trichostrongylus species.
Özet: Fakültemiz Deneme Çiftliğine Adana Çukurova Tart/11 İş-letmesinden getirilen 66 Holştayn irkı Siğirdaıı ti'ichostongylose'lıı bulunan 29'u 4 gruba aynlmıştll'. 8 hayvanlTk 1. ve 2. gruptakiler 50
ve 100, 7 hayvanhk 3. gruptakiler 200 [Lg. /kg. dozda ivomec ile sl/bku-tan sağaltTlmiş, 6 hayvanlTk 4. grup ise kontrololarak tutulmuştur. Modifiye McMaster yumurta sayma tekniği ile 3 sağaItim grubunda
i Prof. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, Ankara. 2 Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, Ankara. 3 Ara~, Gör. A.Ü. Veteriner Fakültcsi Parazitoloji Anabil.im Dalı, Ankara.
ı20 Y. TİGtN - M. TOPARLAK - Ş.Z. COŞKUN
da Triclıostrongylidae yumurtalarrna rastlanmanllş, Fülleborn flotasyon tekniği ile ise 50 fLg./kg. verilen
ı.
gruptaki 3, ve 100 (J.g./kg. verilen 2. gruptaki bir hayvanda çok az miktarda yumurtaya rastlanmış olması ilacm 200 fLg./kg. verilenlerde%
100, diğer gruplarda ise gene%
100civarında etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Kontrol grubundaki hay-vanlarda yumurta sayımlarrnda deneme süresince bir değişiklik olma-mıştır. Dışkı kültürlerinde dominant nematodlamı Ostertagia ve Tric-Iıostrongylus spp. oldukları belirlenmiştir.
Giriş
Yurdumuzda sığırlarda trichostrongylose yaygın olup, hayvan-ların et, süt verimlerinin düşmesi ve gelişmede geri kalmahayvan-larına neden olmalarından dolayı ekonomimize büyük zararlar vermektedir (10). Bu nematodlara karşı yüksek etkili birçok antelmentik bulunmasına rağmen, bazı türlerde bu ilaçlara karşı dirençli suşlar gelişmeye baş-lamıştır. Bunun içindir ki araştırıcılar yeni antelmentikler bulmaya yönelik çalışmalar yapmaktadırlar. Son yıllarda bulunan ilaçlar ara-sında avermectin'lerin geniş kuııanış alanı olması, toksisitelerinin bulunmaması ve hem endo hemde ektoparazitlere (4, 8, ll) yüksek etkisi dolayısı ile ayrı bir yeri olduğu bildirilmektedir (I, 2, 5, 7, 9,
12, 13). Avermectin'lerin trematod ve cestod'lara etkisi saptanmamış-tır (1 I). Averl11ectin'ler, Strept.;)myces avermitilis adı verilen ve ilk defa
1978 de Japonya'dan alınan toprak numunelerinden izole edilip üretilen mantarların miselyumlarının fermantasyonu ile elde edilmiştir (6, 8, i I).
Avermectin bileşikleri monocyclic lactone disaccharid'ler olup, 4 büyük (Ala, A2a, BIa, B2a) ve 4 küçük (Al b, A2b, Bl b, B2b) bile-şiğe ayrılır. Bu iki grup arasında çok küçük kimyasal farklılıklar var-dır (6, 8). Farmakolojik olarak aktif yüzlerce mikrobiyal fermantas-yon ürününden sadece bir kaçı antelmentik aktiviteye sahiptir. Aver-mectinler antelmentiklerden hiçbirine yapısalolarak benzememekte antibakteriyel ve antifungal etkileri de bulunmamaktadır. Çoğunluğu, yani
%
80 i 22, 23- dihydroavcrmectin Bla ve%
20 si 22, 23 dihyd-roavermectin BI b karışJlluna ivermectin adı verilmektedir ve bu kuııanılmaktadır (3, 4, 5, 8, 9, 12, i3). İvermeetin içeren preparatlar canomid, ivomec, equalan ve limbix adlarını, almaktadır (6). Bu ilacın etkisi nel11atod ve artropod'ların sinir sistemi üzerine olmakta ve bunları felç etmektedir.DOGAL ENFEKTE DANALARıN ... ı21
Değişik araştırıcılar tarafmdan ivermectin sığır mide-bağırsak nematodlarına karşı değişik dozlarda, doğal ve yapayenfeksiyonlarda denenmiş ve çok iyi sonuçlar alınmıştır. Deneyselolarak 8 mide-bağırsak nematodu ve Dictyocaulus viviparus ile enfekte edilen
dana-lara 200 (J.g./kg. dozda oral olcı.rak macun halinde verildiğinde etki
%
99-100 oranında bulunmuştur (I). İvermectin 200 [Lg./kg. dozda subkutan kulI,mıldığında doğal enfekte sığırlarda mide-bağırsak ne-matodlarına%
96.7-100 etkili olmuş (9, 13), buna karşılıkNemato-dirus Iıelvetianus'a etkimemiştir (9). Deneyselolarak mide-bağırsak nematodları ile enfekte edilen danalarda 50, 100 ve 200 [Lg./kg. ağız yolu ile ve subkutan verildiğinde, iki yolun etki bakımından pek farklı olmadığı ve yüksek etkinin 100 ve 200 [Lg./kg. dozda alındığı (3), 200 [Lg./kg. dozda verildiğinde hem oral hem de subkutan sağalt-manın
%
99 etkili olduğu bildirilmektedir (5).Mide-bağırsak nematodları ile deneyselolarak enfekte edilen danalara ivermectin 50, 100, 200 !J.g./kg. dozda subkutan yolIa, para-zitler 4. gelişme döneminde iken verildiğinde bu nematod'lara etki sıra-sı ile
%
88.2, 98 ve 99.8 olarak bulunmuştur. Dictyocaulus viviparus'aetki bütün dozlarda
%
100 olmuştur. 50 !J.g./kg. dozdaTriclıostrongy-lus colubrifomıis, Cooperia oııcaplıora ve C. punctata'ya etki düşük bulunmuştur. Bu etki sırası ile
%
66, 79.8 ve 88.6 olmuştur (4). Danalar 200 !J.g./kg. dozda ivermectin ile subkutan sağaltı1dıktan 7, 14 ve 21 gün sonra C. oncoplıora, C. punctata ve Ostertagia spp. ile enfekte edilmişler, enfeksiyondan 31 gün sonra yapılan otopsilerinde 7 ve 14. günlerde enfekte edilen hayvanlarda etki bütün türlere%
99 olduğu halde 2i.günde enfekte edilenlerde bu pan'.zitlere etki sırası ilc%
61, 39 ve 75 olmuştur (2). Danalar, 200 !1.g./kg. dozda subkutaıı olarak ivermectin verildikten 5,7 ve 9 gün sonra Haemonclıus placei, C.pec-tinata ve Oesophagostomımı radiatum ile enfekte edilmişlerdir. Sağal-tımdan 5, 7 ve 9 gün sonra H. placei ile enfekte edilen danalarda bu parazite karşı etki sırası ile
%
63.5, 98, 56.9, C. punctata'ya%
100,100,61.3 ve O. radiatum'a
%
97.6.95.8 ve 58.4 olarak bulunmuştur (7). Bu çalışma yurdumuz sığırlarında yaygın olarak bulunan mide bağırsak nematodlarına karşı yeni bir ilaç olan ivomec'i denemek amacı ilc yapılmıştır.Materyal ve Metot
Bu çalışmada A.D. Veteriner Fakültesi Deneme Çiftliğinde bu-lunan danalardan yararlanılmıştır. 10-19 aylık olan bu danalar Adana
122 T. YİÖİN - M. TOPARLAK - Ş.Z. COŞKUN
Çukurova Tarını İşletmesinden alııumştır. Holştayıı ırkından olan 66 dana 20 ve 21 Eylül 1986 tarihlerinde iki parti halinde getirilmiştir. 15 Ekime kadar merada kalan danalar bu tarihte ahıra alı nını.stıl". 2j .10.1986 tarihinde 66 dananın rektumlarından alınan <.iışkılar karaciğer, akciğer ve mide-bağıfsak parazitleri yönünden tam bir mu-ayencye tabi tutulmuşlardır. Bu danaların 29 tanesi (% 43.93) trichos-trongylose yönünden pozitif bulunmuştur. Bunların dışkılarındaki yumurtalar modifiye McMastel' yumurta sayma tekniği ilc hesaphmmış ve cins ayırımı için dışkıdan I",rva kültürü yapılmıştır. Kültürde Os-tertagia ve Trichostrongylus spp. ler saptanmıştır. Trichostrongylose'lu olan 29 dananın 6 sı kontrololarak tutulmuş, diğerleri 8, 8 ve 7 hay-vanlık 3 gruba ayrılmış ve bunlara sırası ile 50, 100 ve 200 (.Lg. /kg.
hesabı ile subkutan ivomee verilmiştir. Sr,ğaltma 4.11.1 986 tarihinde yapılmış ve aynı gün tüm danalardan dışkı alınmış ve gram dışkıdaki yumurta sayısı saptanmıştır.
SağaItmadan bir hafta SOnia iO. 11. 1986 günü tüm danal:li'dai1 gene rektumlarından dışkı alınarak modifiye r,kMaster yumurta sayma tekniği ile ilaeın etkisi araştırılmıştır. Bu teknik ile yumurta saptana-mayan sağaitım gruplarındaki danaların dışkLiarı ayrıca Füııebor:ı'un notasyon tekniği ile incelenmiştir. Bu tarihte kontrol grubundaki danalar da 200 !.Lg. /kg. dozda ivomee ile subkutan enjeksiyon yolu ile sağaltılrnışlardır.
I;ulgular
Sağaitımdan önce ve sağaItilndan soma danaların gram dlŞkısll1-da bulunan Trichostrongylidac familyasına bgğlı türle;'in yumurta sayımları tablo i. de gösterilmiştir. Aynı tabloda danalarm kulak numaraları, ağırlıkları ve yaşb.rı da gösterilmiştir.
Sağa!tmadan bir haft(~ sonra yapılan nıuaycilcce kontrol grubun-d~ki danalar hariç, sağaltma gruplarının tümünde McMaster yöntemi ile yapılan yoklamada hiç bir yumurtaya rastlanmamıştır. Bunun üzerine tüm sağa1tllan danaların dışkıları Füııeborn'un doymuş tuzlu su flotasyon tekniği ile yeniden muayene edilmişlerdir. Bu yöntem ilc 50 [Lg/.kg. verilen danaların üçünde (Kulak numaraları 189-85, 171-85 ve 5-86), 100 !J.g./kg. verilenlerİn birinde (Kulak numarası 161-85) çok az miktarda Triehostrongylidae familyasına bağlı türi,~rin yumUIialarma rastlanmıştır.
Tablo ı.Denemeye alınan danaların dışkı bakısı ve sağaitım sonucu.
i
Tedavi lvomec .'- o
Z
1....1
t d' Tedavı Sonrasıi
,~Z-= ~ ~
oncesı '" ı e .c .~vı'f
'-
e
~".:.:! ~ _"I
G.D.Y.S'"C."
i.eiı ~ ~ ~ GDYS* G.D.Y.S." F1ot:ısyon';" Ü
vi
~
<: --->- 21.10.986 4.11.986 10.11.1986 10.11.1986---,
--._---1-86i ISO i lO 150 100 100 Yapılmadı
ö
_~--i_-l~:~~~!--:~~i-::
-- :::---~:: - -- ~:
---~~---i ~
=~ı~-~-r-;~-I-~:-fı;~
~~i:
--_
--.--_--::-:-.--I~--.-:-O-:-
...--
-~---~-,---I--;-I'-I27-S5280f16- -200--1-'--;0--
- ..---- -
--=.----81'37::-~6--i-60
16"-
---1-50--1"----,0-0-- ---
..--
---1---1-- ---,--- .---'- ---.
i~
!1~\i~:tli~_I~Lı~
!=~=
=t=
~:~-=
'" 12 i 175-85i
'50 ı2 50 50 ---13--1
62-85i-
3-:Ü--ı-9----50---
50 ---o_o-o ----~=---..----,:~ı~:::l:::=ı-::
-"£0-
~=2~
__
=--=
=--,~-i
J::
1-;-~-~::};3t
~_~_5:-
-
~~::--Iı_~_'
_~_'~_~_
~-_-
~--_-=-i
ii~~
18 1~8 851240 16 100i
50 - --O/}--.--- _i~
i;:
~:H;::-::
I-~---~~--l-=----_--_
-hll6i::;;;lm
j,o-I-so--
-1;0- --~-
--;:.~---!-- ---_1--1--1----
. .
.
J__
.. _
122191-851180114 50 50 -i
--1---'_:~1~=85 1-~30 119L~~~~~=,=-50.I=---=~=-~~~-.:~
241 21-36 1120i
6i
200 200 .---c-g~-:~
1~=:~H~~II~
=~:~----:
;-:
==1---.---=
=-==-~~-~~
..;~ 27
-98-851275Tıs -
50 100 1- - --- ---28-7=-s6fj-80Tıo- --
50-----150-1---
----=---1--29--7-1--8-51266-
1-1-81--;0--1---5
-0--'---=-- -- --~---* Gram dışkıda yumurta sayısı.** Flotasyon
lU Y. TtölN - M. TOPARLAK - Ş.Z. COŞKUN
Tartışma ve Sonuç
Birçok araştırıcı ivermectin'i değişik dozlarda ve yollarla çeşitli nematodlara ve ektoparazitlere karşı denemişler ve çok yüksek etkili olduğunu bildirmişlerdir. Bu çalışmada subkutan yolla trichostron-gylose'a karşı denenen 50, i00 ve 200 (-lg.fkg. dozlardan ilk iki dozdan yüzde yüze yakın, son dozdan ise
%
100 etkili sonuç alınmıştır. Bu, ayru dozları deneyen araştırıcıların sonuçlarına uymaktadır (3, 4, 8,i3). Bu ilacı 50, i00 ve 200 (-lg.fkg. dozlarda subkutan yolla deneyen araştırıcılar etkiyi sırası ile
%
74.6, 95.3 ve 98.8 (3), 88.2, 98, 99.8 (4), 96.9, 100, 100 (12) ve 97-100 (8) bulmuşlardır. Son araştırıcı 50 [l.g.fkg. dozun T. colubriformis'e etkimediğini, C. punctata'ya ise%
52 ora-run.da etkili olduğunu, 100 [.Lg.fkg. ın ise ayın parazitlere etkisinisı-rası ile
%
27 ve 8 i, 200 (-lg.fkg. dozun ise bu parazitlere etkisini%
90 ve 98 olarak belirtmiştir. Sadece 200 (-lg.fkg. subkutan yolla dene-yen araştırıcılar ise bu dozu trichostrongylose'a karşı%
99-100 (i),%
99.23-100 (9) ve%
96.7-100 (13) oranında etkili bulmuşlardır ki beliıtilen sonuçlar bu denemede alınan sonuçlarla hemen hemen aynı-dır. İvermectin'in subkutan ve peros verilmesi arasında pek fark yok-tur (3, 5). Peros olarak 50, 100 ve 200 (-lg.fkg. dozda verildiğinde sırası ile ~;;;73.5, 97.3 ve 99.7, subkutan kullanıldığında ise%
74.6, 95.3 ve 98.8 etkili bulunmuş (3), 200 [.Lg.fkg. lık dozun ise her iki yollada
%
99 etkili olduğu bildirilmiştir (5). Ayrıca akciğerlerde yaşayanD. viviparus'a karşı ise bütün dozlarda etkinin
%
100 civarında(%
96.7-100) (4, 8, 12), 200 [.Lg. /kg. dozda ise%
99.23-100 (9) ve%
100(1) etkili bulunduğu belirtilmiştir.
Değişik nematodlara ve ektoparazitlere yüksek etki gösterdiği, toksisitesinin olmaması nedeni ile ivermectin'ler geniş etki alanlı bir antiparaziter ilaç niteliğinde görülmektedir.
Literatür
ı.Alva - Valdez, R., Benz, E.W., Wallace, D.H., Egerton, J.R., Gros.•, S.J. and Wooden, J.W. (1984). Ellicacy {ol il'ei'mectiıı in 01'0/ paste lormu/ation agaiıısı immature
gast-miıııestiııa/ aııd pu/ıııoııor}' ııemalodes iııcau/e. Arn. J. vet. Res., 45 (4): 685-686. 2. Barth, D. (1983). Persisteııt oıııhe/ıııintic elfeeı ol iı'erıııectin iııcatt/e. Vet. Rcc., 113
(13): 300.
3. Benz, G.W. and Emst, J.V. (1981). Anıhe/miıııic ellicacy 0122-23 Dihydroa,ermectin B, against gaslroinlestino/nelllatodes in calves. Arn. J. vet. Res., 42 (8): 1409-1411.
DOGAL ENFEKTE DANALARIN ... 125
4. Benz, G.W. and Emst, J. V. (1981). Antlıelmintic efficacy of ivermeetilı against imma-ture gastrointestinal pıılmonary nematodes of calves. Am. J. vet. Res., 42 (12): 2097-2098.
5. Beuz, G.W., Erast, J.V. and Crawley, R.R. (1983). Alltlıelmintic effieacy ofivermectin against gastrointestinal nematodes in calves. Am.
ı.
vet. Res., 44 (7): 1663-1664. 6. Bowen, J.M. (1981). Tlıe avermectin complex. A new Iıorizon in aııthelmintic tlıerapy.General Practice, Vet. Med. Smail An. elinician, Feb., 165-166.
7. Bremner, K.C. and Bereie, D.A. (1983). Persistence of the anthelmilltic activity of ivermectilı in calves. Vet. Rec., 113 (24): 569.
8. Campbell, W.c. (1981). An introduction to the avermectins. N.Z. wt.
ı.,
29 (10): 174 -178.9. Dorchies, M.F. et Ducos De Lahitte, J. (1982). Le traitement antiparasitaire des bovins parl'iverme~tiııe. Revue Med. vet., 133 (i I): 709-713.
10. Güralp, N., (1981). "Helmintoloji" İkinci baskı. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
1I. Hotson, I.K. (1982). The avermectiııs: A new family 'If aııtiparasitic agents. ıl. S. Afr. vet. med. Ass., 53: 87-90.
12. Wescott, R.B., Farreli, C.J., Gallina, A.M. and Foreyt, W.J. (1980). Efficacy ofaver-mectin Bın for treatment of experimentally indl/ced nematode infections in caUle.Am.
ı.
vet. Res., 41 (8): 1926-1928.13. Yazwinski, T.A., Williams, M., GreeOlıay, T. and Tillcy, W. (1981). Anthelmintic activities of ivermectin against gastrointestinal nematodes of cattle. Am.
