■
M
ce
'ygnjuiûv
Büyük Reşit
P a şa
...
77~*>ı2022
Oıı dokuzuncu a s ır henüz üçüncü ayın ın o r t a la r ın a y a k la şırken - 13 m a r t 1800 de - doğan ve pek küçük y a ş t a ye tini k a la n bir halk çocuğu idi. Sonradan bu milletin unuta - m ıyacağı bir isim ya p a n baş ka büy ü k ler gibi, bu halk ço cuğu da - en iştesi ile birlikte - vilâyet vilâyet dolaşmış, bir t a r a f t a n da bilgisini geniş let mesini ihmal etm em işti.
Bizim h a y a tım ız d a Batı m edeniyetine doğru açılan u- fu k l a r ın başında, hiç şüphe - siz. Büyük Reşit P a ş a n ı n is mini se lâm larız. Onun bu yıl adını a n a r k e n bu büyük id a re ve inkılâp çocuğunun İ s ta n b u l’daki tü rbesini de aç - mış, o ra d a mem leket çiçekle rinden devşirilmiş dem etle ri de koymuş bulunuyor uz.
Bizde ilk dem okrasi vesi - kası onun him m eti ile h a z ır lanm ış ve m illete sun u lm u ş tu. Bir t a r a f t a n memleketini o r t a ç a ğ köstek lerinden k u r - t a r m a ğ a u ğ r a ş a n Büyük R e şit Paşa, bir t a r a f t a n da za manının biitün büyük dem ok ra t la r ın ı Osmaıılı İ m p a r a t o ru n u n dış siyasetinde ke ndi sine m ü t te f ik bulm anın s ı r rına erm işti.
Reşit P aşa, hazin b ir t e s a düftür, kendi ölümünden 23 yıl so nra doğan M u s ta fa Ke - mal gibi, 58 yaşında ölm üştü. F a k a t yarım a sırd an biraz fazla bir h ayat, onun bu m em le kette ölmez bir isim b ır a k m as ına k âfi gelm iştir.
İlk C u m h u r Başkan ım ız bü- viik M u s ta fa K em al’le birlik te Büyük Reşit P a şa n ın adını a n m a k bana büyük heyecan verdi. Çünkü Reşit Paşan ın ta r ih e geçen en üstün sıfa tı Vezir-i Azam olm akla bera - ber, o Ş in asi’den:
Eyâ ahali-i fazlın reis-i cumhuru
gibi manzum bir hitap a l mıştı. Tahm in ederim ki Rei sicu m h u r sıfatı da - mecaz yolu da olsa - ilk d efa Reşit P a ş a için kullanılmıştır.
Reşit P a ş a n ın hakik i bü - yük lü klerinden birisi de g ö r düğ ü is tidatları, köşelerinde bır akm ayıp on ları lâyık ol dukları m a k a m a getirm ekti.
O bir çınar gibi yü ksek bir adamdı. F a k a t gölgesinde fi d a n la r yetiştirm eyen bir b ü yük değildi.
Ele aldığı is tid a tla rı yük - se ltm eye de uğraşm ış , onla - rın:
Bedbaht ona derler ki elin de cühelanın Kahrolmak için kesb-i ke mâl-ii hüner eyler
yollu derd lerini de dinle miştir.
Oün Büyük Reşit P aşanın açılan tü rb esin e v a ta n çiçek lerinden ilk dem etleri koyan lar, dem okrasi yolculuğumu • zuıı bir başlangıç noktasını ta v a f etm iş oldular. ı
