DEĞİŞİK ORANLARDA ÜRE KAPSAYAN RASYONLARıN ANKARA KEÇİSİNİN RUMEN VE KAN METABOLİTLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Vet. Bil. Derg. (1998), 14, i : 15-24

DEGişiK ORANLARDA ÜRE KAPSAYAN RASYONLARıN ANKARA

KEÇiSiNiN RUMEN VE KAN METABOLiTLERi ÜZERiNDEKi ETKisi'

Şule Kaya'

Mehmet Kocabatmaz

1

The Effect of The Rations Containing Different Ratios of Urea on Rumen and Blood Metabolites of Angora Goats

Summary: The aim of this study was to investigate the effacts of urea which is supplied lo the basal raıion containing 75 % ol wheat straw and 25 % of coneentrale leed as 2 % (group i) and % 4 (group ii) of coneenlrate leed on the sa· tiva, rumen Iluid and blood parameters ol Angora goaıs. In Ihis study 3 male Angora goats al the age ol 1.5 years were used according to the 3X3 Latinsquare design. The samples were taken before feeding , 2nd and 61h hours after leeding.The rumen ammonia nitrogen of Ihe group ii at the all sampling times (P<O.OI) and the blood urea nit· regen ol the same group inereased (p<O.OI) compared with other groups at sampling times alter leeding.The pH ol rumen fluid ol the group i and the control animals deereased (p<O.OI) alter feeding. The urea nitrogen ol sativa (res· pectively p<O.05, p<O.OI) and the numbers ol the rumen fluid prolozoa (p<O.OI) increased in 2 % and %4 urea supp" lied groups lhan that control group at before and aller feeding samples. The saliva pH was higher in the group ii com· pared with the control group at 2nd sampling time (p<O.05).The blood ammonia nitrogen coneentraıion of the same group was Ihe highest in other groups al the same sampling time. The lolal blood serum protein coneentration of the conlrol group increased compared with urea supplied groups (p<O.OI). The blood glucose coneentration of Ihe group i was higher lhan the control group al the 2nd sampling time (p<:O.05).There weren'l significanı dillerences among the groups and sampling times considering astimatad asetic and propionic acid values. The coneentration of butiric acid ol the group ı was the highest in Ihe groups at before feeding samples and was higher than Ihe control group at 3rd sampling time. The concentration ol the total volatile latty acids wasn't dillerent among the groups. in conelusion; the deereased rumen fluid pH and the increased butiric acid concentration of group I, indicated that there were positive ef· fect on the use ol rumen ammonia nitrogen and the energy requiremenı ol rumen epitetia and synthesis ol milk pro­ tein and glucose compared with other groups. Therelore, the supply of %2 ol urea to the basal ratian containing % 25 ol coneantrale leed was suggested to the farmers.

Key Words : Angora goats. urea, bIood-saliva-rumen fluid pararneıers

Özet: Bu çalışma % 75 buğday samanı ve % 25 konsantre yem içeren temel rasyona, konsantre yemin % 2 (Grup i) ve % 4 'O (Grup ii) oranında ilave edilen Orenin. Ankara keçilerinin WkOriik, rumen sıvısı ve kan metabolitleri Ozerindeki etkilerinin araştırılması amacıyla yapıldı. Arastırmada 1.5 yaşlarında 3 baş erkek Ankara keçisi 3X3 latinkare yön­ temine göre kullanıldı. Örnekler yemleme öncesi, yemiemeden 2 saat ve 6 saat sonra atındı. ii. grubun rumen amon­ yak azotu tOm örnekleme zamanlarında (p<O.OI), kan Ore azotu ise yemleme sonrası diğer guruplardan yGksekti (P<O.OI). Rumen sıvısı pH'sl kontrol ve I.grupta yemiemedan sonra azaldı (p<O.OI). Üre verilen gruplarda IQkOrGk Ore azoıu (P<O.05, p<O.OI) ve rumen protozoon sayısı (p<:O.OI) yemleme Oncesi ve sonrası örneklemelerde kontrol gru­ buna göre artış gösterdi. II. grubun 2. örnekleme zamanındaki IQkOriik pH'sl konIrol gurubuna göre (p<O.05), kan amonyak azotu ise aynı örnekleme zamanında di{ıer gruplara göre yOksekti (p<O.OI). Serum toplam proteini kontrol grubunda Gre verilen gruplara göre fazlayken (p<O:Ol).yemleme sonrası kan glikoz de{ıeri i. grupta kontrol grubuna göre artış gösterdi (p<O.05). Asetik ve propiyonik asit miktarları gruplara ve örnekleme zamanlarına göre farklı bu­ lunmazken. butirik asit miktarı ı. grupta yemleme öncesi diğer gruplardan, 3. örnekleme zamanında ise kontrol gru­ bundan fazlaydı. Toplam uçucu yağ asiti miktarı gruplar arasında anlamlı bir şekilde değişmedi. L. grubun 2. ör­ nekleme zamanındaki rumen sıvısı pH'slnın II. gruba göre dOşOk olması ve bulirik asit konsantrasyonunun fazlalığı bu grupta rumende amonyak kullanımının arttığını , rumerı epitelinin ene�i ihtiyacı ve süt şekeri ve protein sentezinin diğer gruplara göre olumlu yönde elkilendiğini göstermektedir. Bu nedenle, yetişMeilere % 25 oranında konsantre yem içeren kaba yem a{ıırtıklı rasyonlara, konsantre yemin % 2'si oranında Gre katmaları öneriidi.

Anahtar Kelimeler : Ankara keçisi, Ore, kan-IQkOrOk-rumen sıvısı parametreleri Gelı� Tarıhi: 19.11.1997

• Doktora Tezı Oı.cti (SAIlE-921IS6 No·lu. proje olup, SOAF tararından desteklenmiştir).

KA YA, KOCABATMAZ

Giriş

Olkemizde ruminant beslenmesinde kullanılan kaba _{yemlerin Onemli miktarlannı besin değeri} düşük, dolgu maddesinee zengin hububat samanı oluşturmaktadır, Samanın sindirilebilir1i{ıini arttırmak için üre ilailesi ya da muamelesi ile yapılan ça­ lışmalar son yıllarda anmıştır. Farklı düzeylerde ilaııe edilen ürenin canlı a{ıırlık, yem tüketimi Ile yem­ den yarananma üzerine olumlu bir etkisinin sôz ko­ nusu olduğu belirtilmektedir (Çolpan, 1 983). TükürCık rumen içeriğinin en önemli faktörüdAr Ile rumen içe­ riği pH'slnın ayar1anmasında etkilidir (Church,1983). Ruminanıların tükürOğAnde üre miktarı rumendeki amonyak ve kandaki Are miktarına bağlıdır.TükürCı{ıe belli aralıklarla geçen Are miktarı günde 0.1-5.8 grdır. Koyunlardaki tOkürük Are azotunun ise; 0.93-1 6.82 mgllOO ml olduğu kaydedilmektedir (Czer­ kawski Ile Breckenridge, 1 982). Rumendeki laktik asit Ile uçucu yağ asillerinin (UYA) oIUşlurdu{ıu asit ortam tükürükteki bikarbonat iyonuyla IlÖtralize edi­ lir.

Böylece

rumen mikroorganizmalarının canlılıklan Ile aktiviteleri sa{ılanır. Rumen pHsı rumen Ile re­ tikulumun de{ıişik bölgelerinde, yemlemeden sonraki çeşitli zaman dilimlerinde Ile rumen sıııısının CO2 He doymasına göre değişmekte Ile 5.0-7.0 arasında seyretmektedi( (Church, 1 983). Fazla kuru ol tü­ ketiminin ve rasyona Ore ilailesinin yemleme sonrası pH değerinin azalmasına neden olduğu bil­ dirilmektedir (Madsen Ile Hileipiund, 1 988). Pro-10200n sayısındaki günlOk de{ıişikliklerin Ile hay­ vanlar arasındaki bireysel farklılıkların ise alınan besin maddelerinin de{ıişik oluşu, içilen su miktarı, rasyonun fiziksel Ile kimyasal yapısı, miktarı, bes­ lenmenin sık oluşu, tükürOğOn bileşimi Ile miktarı, rumen ozmolarilesi, gıda maddelerinden bırakılan su miktarı Ile rumen içeriğinin rumenden daha ileriye gônderilebilme yetene{ıine bağlı olarak meydana geldi{ıi vurgulanmaktadır (Wamer, 1966; Mic­ halowski, 1975 ). Sadece buğday samanı yerine, buğday samanı + konsantre yem Ile buOday samanı

+ üre + melas + mineral madde kanşımı ile beslenen

sığırlarda mikrobiyel aktiııitenin antığı gözlenmiştir (Garg Ile Gupta, 1 992). Firkins Ile ark., (1987), ôğü­ tOlmüş kuru ot + konsantre yem + % 004 üreden olu­ şan rasyonla beslenen sığırla'rda üre Ilerilmeyin grupla karşılaştırıldığında, üre 'konsantrasyonu ile

1 6

protozoon sayısının etkilenmediğini belirtmektedirler. Yem tOketim miktarının Ile üre muamelesinin pro­ tozoon sayısını pek lazla elkileınedi�i vur· gulanmaktadır. (Punia 119 ark., 1 988).

Ruminantın ene�i ihtiyacının çoğu UYA'nden sağlanır. Rumen UYA, kan glikozu Ile plazma es· terleşmemiş ya� asitleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla; koyunlara öğütülmüş kuru yonca, melas ve soya unundan oluşan rasyon yedirildiğinde; yem­ lemeyi takiben kan glikozunun anlamlı bir şekilde an­ madığı, plazma esıerleşmemiş yağ asidi kon­ santrasyonunun azalıp, rumende toplam UYA miktarının litrede 83 mrnol'e ulaşarak pik yaptı{ıı bil­ dirilmektedir (Trenkle Ile Kuhlemeier 1966). Alınan besinin kaba yem miktarı arttıkça rumendeki asetik asit oranı, şeker ya da nişasıası bol yemlerte ııe­ rildi�inde propiyonik Ile butirik asit miktarı (Dilmen, 1 963; Bayşu, 1979; Özgen, 1980; BölükbaŞı, 1 989), protein lennenıasyonunda ise; bUlirik asit oranı art­ maktadır (SölOkbaŞI, 1 989). Koyunlara yedirilen ras· yandaki ürenin artan düzeyleriyle rumen UYA toplam miktarının da arttığı (Hume Ile ark, 1 970), öküzlerde ise; ürenin toplam UYA düzeyini Ile özellikle butirik asit miktarını arttırdlOI bildirilmektedir (Oltjen Ile ark., 1962). Eşil miktarda azol kapsayan % 14.90 soya fa­ sulyesi proteini Ile % 4.2 Ore bulunan rasyonlarla beslenen koyunlarda, rumen pH'slnın etkilenınediği ancak ııalerik asltin Ore Ilerilen grupta arttığı bil­ dirilmektedir (Clilford Ile Til1man, 1968). Üre 118 ze­ olitin Merinos Kuzuları üzerindeki etkileri in· celendiQinde, % 3 Oreli konsantre yem + kuru ot tüketen gruptaki toplam UYA konsantrasyonun lineer bir artış kaydettiği vurgulanmaktadı r (Altıntaş Ile ark., 1984). Cameron Ile ark. (1 991), % 0.75 üre katılmış lemel rasyonla gOnde iki ö{ıün beslenen sülçü sı· ğırlarda, ruman sıııısı UYA yüzdelerinin ve toplam UYA miktarının üre ilailesi ile anlamlı bir şekilde art· madığını belirtmektedirier. Konsantre yem Ile üre ile muamele edilmiş buQday samanı yedirilen sığırlarda, asetik asit, propiyonik asıt 118 toplam UYA mik­ tarlarının, üre muameleli plrinç samanı yedirilen sl­ ğırlarda ise sadece butirik asit miktarının arttığı kay­ dedilmektedir (Yadaıı Ile Yadaıı, 1989). Keçilerin bir kilogram metabolik vücut ağırlığına düşen günlük pro­ tein ihtiyacının 3.131 gr olduğu ( $ilva Sobrinho Ile ark" 1991) Ile serumdaki toplam protein değerinin 100 mrde 6.4-7.72 gr arasında de{ıiştiği

be-Değişik Oranları!:. Üre Kapsayan Rasyonların Ankara ... Iirtilmektedir (Lewis, 1976; Kocabatmaz ve ark., 1988). Koyunlarda plazmadan rumene geçen azot miktarı saatte 0.31 gr'dır. Rumendeki amonyak mik· tarı fazlayken, rumene geçen azot miktannın az ol­ duQu, koyunlarda bu geçişin günde 1-5 gr arasında deQiştiQi bildirilmektedir (BölükbaŞı, 1989).

Rumen mikroorganizmalarının maksimum dü­ zeyde gelişmeleri ve maksimum dOzeyde mikrobiyel proıein sentezlenebilmesi için rumen sıvısındaki amonyak azotunun lilreda 50-70 mg arasında bu­ lunması gereklidir (Satter ve Slyter., 1974). Buğday samanı + % _{0.5 mineral madde kanşımı} + % _{2.5 üre} kaıılmış rasyon yedirilen kuzularda rumen Sıvısı amonyak seviyesi; 23.7 mgllOO ml, üre katılmamış rasyonla beslenenlerde ise; 2.6 mg/lOO ml olarak öl­ çOlmüşıür (Sudana ve Leng., 1986). Kan amonyak azotu yoğunluğunun üre uygulamasından fazlaca et­ kilenmediği vurgulanırken, rumen amonyak azotu yoğunluğunun ise üreli rasyonun uzun süreli tü­ ketimine bağlı olarak arttığı bildirilmektedir (Tuncer, 1982). Endojen ya da ekzojen üre; üreazla hidroliz edilmektedir (Tilman ve Sidhu, 1969; Altıntaş ve ark.1984). Üreaz enzimi rumen mukozası ve rumen bakterilerinde bulunur. Rumen sıvısında amonyak miktarının fazla olması üreazın sentezini bas­ kılamakta ve etkisini azaltmaktadır ( Mahedevan ve ark. 1976; Cheng ve Wallace., 1979). Üreaz en­ ziminin etkisinin azaltılması ile vücutta azotun tu­ tulması ve değerlendirilmesi arttırılmaktadır (Ma­ hedevan ve ark., 1976). Amonyağın rumen duvanndan emilme derecesinin; rumen pH'slnın düşmesiyle (pH 5.4-6.0) yavaşladl\:i'l, böylece ru­ minanlların daha fazla miktarda amonyağı mik­ robiyal protein sentezinde kullanabildiği (Tilman ve Sidhu, 1969; Goodrich ve ark., 1972), pH dl'!\:i'erinin yükselmesiyle amonyağın emilme derecesinin bir­ denbire hızlandı\:i'ı ( Goodrich ve ark., 1972 ; Church, 1983) bildirilmektedir. Rumende 6.5 gr üre; 18-20 gr mikrobiyel proteine dönüşebilmekte (Dilmen, 1963), bu nedenlerden dolayı hayvanlara üreli rasyonların kısa aralıklarla verilmesi önerilmektedir. Nolan ve Leng ,(1972), işaretlenmiş amonyum sülfat ve üreyi koyunlara infüza ettikten sonra; günde 22.8 gr azot tüketiminde 18.4 gr üre azotunun sentezlendiğini, bu miktann 2 grnın rumen dwarıRdan emilen amon­ yaktan, 16.4 gr'nın ise; daha aşağı sindirim

böl-17

gelerinden absorba edilen amonyak ve amino asitin deaminasyonundan kaynaklandığını ileri sür­ mektedirler. Kaynaklarda kan üre azotu keçiler için 18.96 mg/dı olarak belirtilmektedir (Rai ve ark., 1972). Dokuz baş Merinos Kuzusundan oluşan de­ neme grubu günlük olarak ad libitum konsantre yem + _{2.3 kg kuru ot} + % _{2 üreden oluşan rasyonla bes­} lenmiş; yemlemeden 4 saat sonra kan örneklerinde üre azotu miktannın üreli gruplarda kontrol gru­ bundan fazla olduğu tespit edilmiştir (Tuncer, 1982). Ankara Keçisi yetiştiriciliğinde kullanılan kaba yem­ lere üre ilavesinin, bu hayvanların sindirim sislemi ve rumen fermentasyonu üzerindeki etkilerini inceleyen, gerek kan gerekse rumen ve tükürük me­ tabolitlerinde meydana gelebilecek fizyolojik de­ ğişiklikleri araştıran çalışma sayısının azlı�ı ne­ deniyle, araştırmada Ankara Keçilerinin bu\:i'day samanı ağırlıklı ve konsantre yem ilaveli rasyonlarına ürenin de�işik oranlarda katılması ile tükürük , rumen ve kan metabolitlerinde oluşabilecek fizyolojik de­ ğişikliklerin incelenmesi amaçlandı.

Materyal ve Metol

Araştırmada hayvan materyali olarak, Konya'daki bir yelişliriciden sa\:i'lık kontrolleri ya­ pılarak satın alınan, 1.5 yaşlarında ve canlı ağırlıkları yaklaşık 30 kg olan üç baş erkek Ankara Keçisi kul­ lanıldı. Hayvanlar için kaba yem materyali olarak iyi kaliteli buğday samanı, konsantre yem olarak da ham proteini % _{12 ve metabolik ene�isi 2750 kkalJkg} olan ticari karma yem verildi. Kontrol grubuna % ₇₅ oranında buğday samanı ve % _{25 oranında karma} yem rasyon olarak verilirken, deneme gruplarındaki keçilerin rasyonlanna konsantre yemin % _{2 (Grup i)} ve % _{4'ü (Grup}

_ii)

_{oranında üre ilave edildi. Yem·} leme, hayvanların canlı a�ırlıklarının % _{3'ü oranında} günde bir kez yapıldı. Hayvanların beslenmeleri iki­ şer aylık dönemler şeklinde Latin-kare (3X3) yön­ temine göre yapıldı. Deneme süresi altı ay devam eni. Hayva.nlann yeme adaptasyonundan sonra her gruptan haftada bir kez olmak üzere; yemiemeden önce, yemlemeden 2 saat ve 6 saat sonra kan, rumen sıvısı ve IJjkürük örnekleri altı hafta boyunca alınarak, analizleri yapıldı.

KAYA,KQCABATMAZ

Rumen sıvısı ve tükürük örneklerinin pHsı,

örnekler alındıktan hemen sonra digilal pH-metre ile

ölçüldü. Rumen içeriği ve kanda amonyak azotu

"Merck, Clinical Laboratory"de anlatılan yönteme

(Henry. 1965) göre. kan ve tükürükte üre azotu An­

nino, (1964) yöntemine göre, kan serumunda glikoz

miktarı Bio-Clinica"nın hazırladığı ticari kitlerle, kan

serumu toplam protein miktarı ise "Stanbio" marka,

katolog numarası 0250-330 olan ticari kitlerle be­

!ir1endLSonuçlar spektrofotometrik olarak okundu.

Rumen sıvısı UYA'nin tayini için, hazırlanan stan­

dartlardan ve rumen içeriği örneklerinden "HamiJton

Mikrolitre Enjektörü· ile 0.5 mikroiitre alınarak, "Shi­

matzu GC-15 A" gaz kromatograli aletine enjekte

edildi (Playne, 1985). Kolon sıcaklığı 136 Co; en­

jektör bloku sıcaklığı 250 Co, dedektör bloku sıcaklığı

da 250 Co, taşıyıcı azot gazının akış hızı

60

mVdak.,

kuru hava ve hidrojen

gaZL

basıncı ise 0.5 kg/em3

olarak ayarlandı. Analizler

FID

dedektörü ile. Shi­

matzu fimlasının hazırladığı, katolog numarası ve

özelliği "FAL-M

%

25 on AW-80/100 mesh" olan

cam kolon kullanılarak yapıldı. Gaz kromatografi ci­

hazı ile elde edilen kromatograflardaki UYA'ne ait

pikierin alanları " Shimatzu C-R 4 A " integratörü ile

hesaplandı. Protozoonlarının sayımı için McMaster

lamı kullanıldı ve Boyne ve ark., (1957) tarafından

modifiye edilen rumen içeriğini sulandırma ve pro­

tozoonlan tespit etme yöntemlerinden yararlanılde

Araştırma sonuçlarının istatiksel değerlendirmeleri

Heperkan, (1981) ve ınal, (1992)'ın yayınlanna da­

yanılarak yapıldı.

Bulgular

Buğday samanı ve kanna yemden oluşan

temel rasyonla beslenen kontrol grubu keçiler ile

temel rasyondaki karma yemin

%

2 ve % 4'ü ora­

nında üre verilen keçilerden değişik örnekleme za­

manlarında alınan

tükürük, kan ve rumen ör­

neklerinde; rumen içeriği pH'sl, NH3-N'u, protozoon

sayısı, kan NH3-N, kan serumu üre-N'u, glikoz, top­

lam protein, tükürük pH'sl ve üre-N'u ortalama de-­

ğerleri ve standart hataları Tablo 1 'de, rumen içeriği

UYA ortalama değerleri , standart hataları ile yüzde

değerleri Tablo 2'de, tükürük, kan ve rumen

sl-, .

vısında belirlenen parametrelerin örnekleme za­

manlarına ve gruplara göre farklılıklan sırasıyla;

Tablo 3'de gösterilmiştir.

Tartışma

ve

Sonuç

Bu çalışmada yetişMeinin uyguladığı, yaşama

payı ihtiyacına yönelik buğday samanı ve karma yem

ölçüleri dikkate alındı ve Ankara Keçilerine verilen

rasyonun karma yeminin % 2 ve % 4'ü oranında üre

ilave edilerek yapılan beslemede; hayvanların ge­

reksinimi olan azotun üreden karşılanması amaç­

lanarak, bazı parametrelerdeki fjzyolojik değişiklikler

incelendi.

Rasyonlanna üre ilave edilmiş Merinos ku­

zularınn rumen içeriği pHsının kontrolden az olduğu

(Altıntaş ve ark., 1984), koyunlarda (Hume ve ark.,

1970) pek etkilenmedi{ıi, sı{jırlarda (Madsen ve

Hvelplund, 1988; Cameron ve ark., 1991)yemlerne

sonrası örneklerde azaldığı vurgulanmaktadır. Ya­

pılan çalışmada genel olarak gruplarda pH de{jeri

yemlerne sonrası azalmasına rağmen,

II.

grubun pH

değeri di�r gruplardan fazlaydı (Tablo 3).Bu laz­

lalığın Kobayashi ve ark., (1993)'nın belirttiği gibi,

Orenin hidrolizi sonucu açığa çıkan amonyak mik­

tarının fazla oluşuna bağlı olarak meydana geldiği

kanaatina varıldı.

Çalışmada Ore verilen gruplarda rumen

amonyak azotu pik noktası yemlemeden sonra 2. sa­

atte elde edilmiş (1)<0.01), 6. saatte ise önemli bir

azalma (p<O.OI)bulunmuştur (Tablo 3).Bu sonuçlar

keçi ( Singh ve ark., 1984 ; Tuen ve ark. 1991) ve sı­

ğırlann ( Wanapat ve ark., 1982; Punia ve ark., 1988;

Camaron ve ark. 1991) farklı olan rasyonlarlna üre

ilavesi ile yemlerne sonrası elde edilen sonuçlarla

uyum içerisindedir. Rumen amonyak azotundaki 2.

saatteki bu artışın rurnendeki enzim aktivitelerinin

artmasına (Czercawski ve Breckenıidge., 1982;

Singh ve ark., 1984), 6. saatteki azalışın da fazla

amonyağın enzim aktivitesini baskılamasına (Ma­

hedevan ve ark.., 1976 ; Cheng ve Wallace., 1979)

ve mikrobiyel protein sentezi için amonyağın kul­

lanımına bağlı olarak (Singh ve ark., 1984 ) oluş­

tuğuna inanılmakt!ldır.

Tablo i. Ankara _{Keçilerm Tükürük, Rumen ve} Kan

_{ömeıderilde Belirlenen}

_{Bazı Parametreleri'ı ()f1aJama Değerleri he Sıandart Hatalan}

_{(0= 16).}

örnekleme c..

iNCELENEN PARAMETRELER

Düzeyi

.

Tükürük

Rumen

Kan

Zamanı

(Saat) " Ore·N NH,.. Proloıon S. NH,.. Üre·N Glikoz Serum Top.

PH ₍

_-

PH (

_-

ix 10' ımı) (""9'<1) (

-

(mO'dII p"".ın (gldQ

O S.IStM4 4.33 t 0.28 6.54 tO.04 1I.3HO.sı 410.00 t 35.48 180.33 t 19.44 8.83 ±0.60 51.69 ± 2.00 6.94±0.10

9.00 2 S.17tD.02 5.82 t 0.55 6.55 tO.07 13.IHO.SO 636.00 t 43.54 206.79 t 3321 10.60t1.12 49.80± 1.19 6.42tO.15

4 8.15 tO.02 S.18tO.59 6.58 tO.OS IS.45tO.97 709.00 t 24.47 237.98 t 25.SO 10.6HO.aa 51.79t 1.78 6.55tO.12

O 8.OS tO.04 6.74tO.29 625 tO.OS 13.94 t 1.04 333.00t2125 256.61 t30.38 9.93 tO.SO 50.61 ± 1.84 7.08 ± 0.11 .

11.00 2 8.10 ±O.M S.41 tO.52 6.32 tO.OS 33.66± 1.25 583.00 ± 45.93 318.68±44.96 11.44±0.96 54.93±0.93 6.S9±0.15 4 B.I6±O.03 16.98t 1.57 6.47 ±0.04 49.68± 4.34 661.00t48.14 563.58±49.ll 16.18±1.38 53.71 ± 1.61 6.75±O.10

O 8.14 ±0.02 6.17±0.28 6.23 ± O.OS 1324±0.74 374.00 ± 34.00 3fJ6.10 ± 39.1S 8.44 ±0.40 55.3H 1.43 7.31±0.10

15.00 2 8.t9±0.OJ 7.i4±0.90 6.19tO.OS 23.60 ± 0.72 552.00 ± 35.58 333.46 ± 37.36 10.OHO.sa 55.10±2.31 6.93 ± 0.25

4 8.15±0.03 10.30t 1.02 6.26 ± 0.04 31.SIt 2.56 679.00± 15.22 324.83 ± 41.49 14.40±1.25 56.n± 1.88 6.58±0.17

-'"

Tablo 2. _Ankara

_{Keçilerinin Rumen}

_Içe

_riği

_{UçIJCU Yağ Asillerinin Ortalama Değerleri (mmoVlI) Standart Hataları ve} % _{Oranları (n=16).}

örnekleme c.. RUMEN IÇERIGI uçucu YAG AsiTLERI (mmoVlt) uÇUCU YAG ASITLERi YÜZOESi

Zamanı Oüzeyi, Toplam

.

% ... Propiyonik Iıobutlfik Butirlk ... Valerik UYA A .... ' Proplyonlk Izobutirik B�ik Izovalerik Valerik

("'''

)

_"',

_"',

_A'"

_"

_'

_,

_"',

_{Ask (mmolllt) A'" AM}

_"',

_{A'" ..}

_,

_A'" •

3828t 1.66 _1427:1:0.78 0.61 tO.05 3.1StO.17 O.OO9tO.ooı O.39tO.04

O 56.91 tO.78 6'" 25.07 1.42 5.54 0.1lI 0.69

9.00 2 35.79t 1.33 14.35tO.85 O.78tO.08 4.07:1:0.22 0.006 t 0.001 0.48tO.07 55.47 tO.SS ".52 25." 1.41 734 0.01 01. 4 37.34± 1.61 14.47:1:0.62 0.91 tO.07 3 .• 5:1:0.18 0.01:1:0.002 O.lStO.OO 56.S3±O.93 ...

,.

25.60 1.81 6.10 0.1lI O.,

O 3828:1: 1.90 15.12±1.01 0.43:1:0.04 •. 02:1:0.32 0.006:1:0.001 O.lStO.04 58.21 :1:0.95 _"" 25." 0.74 6.91 0.01 O." 11.00 2 38.86± 1.40 14.44tO.8O O.42tO.04 H1:I: 0.31 0.006:1:0.001 0.38±0.D5 58.52±0.74 ... Ol 2'" 0.72 7.54 0.01 O."

4 36.81:1:1.11 15.21):1:0.53 0.54:1:0.05 4.76:1:027 0.007:1: 0.001 0.50±0.05 57.87:1:0.70 63.61 _2IJJ7 0.93 ₈₂₂ 0.01

""

O 39.86:1: 1.84 14.93±0B7 0.31 ±O.OO 328:1:0.19 0.01 :1:0.002 0.37:1:0.06 58.76:1:0.81 67., 25.41 0.53 5.58 0.1lI _." 15.00 ₂ 38.35:1: 1.37 14.94:1:0.72 0.30 tO.03 4.10t026 0.01 :1:0.002 0.49tO.07 58.17:1:0.74 "., _25.67 0.51 7.0< .ILI ...

4 40.00:1: 1.40 14.74:1:0.66 0.33±0.03 3.61:1:0.19 0.01 tO.0D2 O.44tO.04 59.12:1:0.78 67."

'"''

... .10 0.1lI O"

-KAYA. KOCABATMAZ

ilavesinden fazlaca etkilenmedi�ini, Çolpan ve ari<. 1986 ise, azda olsa etkilendi�ini vurgularken, ya­ pılan çalışmada

ii. grupta yemleme sonrası 2. saatte

(p<O.Ol),

i.

grupta yemlemeden sonra 6. saatte (p<0.05), kontrol grubunda ise 2. ve 6. saatte (sı­ rasıyla P<O.05, P>O.Ol), yemlerne öncesi de�erlere nazaran anlamlı bir artış kaydedilmiştir (Tablo 3).

ii.

grubun yemlerne sonrası kan amonyak azotu diğer gruplara (p<O.Ol) göre anlamlı bir yükseliş gös­ terirken (Tablo 4), sadece I. grupta kan ve rumen amonyak azotu arasında anlamlı bir ilişki (P<O.Ol) yemlerne sonrası 2. ve 6. saatlerde gözlenmiştir.

Serum toplam protein miktarları gruplarda 6.42-7.31 g/dl arasında ölçülmüş ve bu değerler diğer araştırıcılann (Lewis, 1976 ; Kocabalmaz ve al1(. 1988) belirttikleri verilerle parelellik göstermiştir. Kontrol grubunun yemlerne öncesi serum toplam proteini

i.

ve II. gruplara göre (sırasıyla p<O.Ol, p<O.05), yemleme sonrası 6. saatte de

ii.

gruba göre (p<O.Ol) fazla bulunmuştur (Tablo 1,3). Kontrol grubunda üreli gruplara görülen bu artış Ludwick ve ark. (1972)'nın bildirimleri ile uyum içerisindedir.

Tüm örnekleme zamanlarında gruplar ara­ sında tükürük pHsı bakımından önemli bir farklılık belirlenememiş, ancak

ii.

grubun 2. örneklemedeki tükürük pH değeri kontrol grubuna göre (p<0.05) artış göstermiştir (Tablo 3). Kan üre azotu değerleri IL. grubun yemleme sonrası örneklerinde diğer grup­ lardan (p<O.Ol)

i. grubun 3. ömekleme zamanındaki

değerleri kontrol grubundan (p<O.05) anlamlı olarak fazla bulunmuş (Tablo 3) ve sonuç olarak kan üre azotunun üre ilavesiyle arttığını belirten görüşlerle (Ludwick ve ark.,1972; Obara ve ark., 1975; Wa­ napat ve ark., 1982 ; Singh ve ark., 1984; Çolpan ve ark., 1986) uyumlu bulunmuştur. Tüm gruplarda yemleme sonrası 2. saalte tükürük üre azotu kon­ santrasyonunda anlamlı bir artış (p<O.Ol) kay­ dedilmiş, sadece IL grubun 3. örnekleme zamanında 2. örneklemeye göre anlamlı bir azalış (p<O.Ol) gö­ rülürken, I. grupta bu azalış önem arzetmemiştir. Gruplarda belirlenen tükürük üre azotu de�erleri Czerkawski ve Breckenridge (1982) bulguları ile benzerlik göstermektedir. Üre verilen grupların yem­ leme öncesi ve sonrası tükürük üre azotu değerleri kontrol grubundan anlamlı bir $ekilde fazla bu­ lunmuştur (Tablo 3).Yemleme sonrası 2. saatte

tü-20

kürük üre azotunun fazlalığı, rasyona katılan üre mik­ tarına bağlı olarak oluşan amonyağın karaciğerde ureye çevrilip kan yoluyla tükürüğe verilmesine, 6. saatte azalışı ise ihtiyaca göre rumende ürenin kul­ lanımı ile rumen mikroorganizmalarının ve hayvan metabolizmasının adaptasyonuna ba�ıanabilir.

Sı�ırlarda (Yadav ve Yadav., 1989) ve ko­ yunlarda (Obara ve ark .• 1975) rasyana üre ilavesi ile asetik asit oranının arttı�ı, mandalarda ise azaldı�ı bildirilirken, rasyondaki kaba yem oranına bağlı ola­ rak (Bölükbaşı, 1989) verilen miktarın aynı olması ne­ deniyle yapılalan araştırmada asetik asitin gruplar arasında farklı olmaması diğer araştırmalarla (Hume ve al1(., 1970; Punia ve ark., 1988 ; Cameron ve ark., 1991) uyumludur (Tablo 2).Üreli rasyonların propiyonik asit miktarında artışa neden olduğu bil­ dirilirken (Yadav ve Yadav., 1989; Patel ve ark., 1991), propiyonik asitin değişmediğini ifade eden so­ nuçlar1a (Hume ve ark., 1970; Wanapal ve ark., 1982; Punia ve ark., 1988), araştırmamızın sonuçları benzerlik göstermektedir. % _{2 üre verilen grubun bu­} tirik asil miktarı yemleme öncesi kontrol ve

ii.

grup­ tan (sırasıyla p<O.Ol, p<0.05), 6. saatte ise sadece kontrol grubundan (p<O.Ol) anlamlı bir şekilde fazla bulunmuştur. Bu sonuçlar Oltjen ve ark., (1962) ve Yadav ve Yadav., (1989) ile parelellik göstermekte ise de, üre ilavesinin butirik asit düzeyini el­ kilemediQini (Hume ve ark., 1970; Wanapaı ve al1(., 1982; Cameron ve ark. 1991) ve azaldığını (Punia ve ark., 1988) bildiren çalışmalar da bulunmaktadır. Izo­ butirik asit miktarının üre ilavesinden etkilenmediQi tespit edilmiş (Tablo 2) ve Hume ve ark., (1970) ile Wanapat ve ark., (1982) nin bildirimleri ile uyum gözlenmiştir. Ürenin izovalerik asit miktarını el­ kilemedi�ini bildiren çalışmalar1a (Hume ve ark., 1970; Wanapaı ve ark .• 1982; Cameron ve ark.

1991) elde edilen bulgular benzerlik gös­

termektedir. Ancak kontrol grubunun yemleme ön­ cesi izobutirik asit değeri I. gruptan p<0.05 dü­ zeyinde fazla bulunmuştur. Valerik asit miktarı yemlemeden 2 saat sonra artmış (p<0.05) ve bu artış kontrol grubuna göre anlamlı (p<O.05) anlamlı bulunmuştur.Clifford ve Tillman (1968)'nın çalışması bu bulguları teyit etmekle birlikte, valerik asitin üre ilavesiyle değişmediği de bildirilmektedir (Punia ve ark., 1988; Cameron ve ark., 1991).

Değişik Oranlarda Üre Kapsayan Rasyonlarm Ankara ...

Tablo 3, Ankara Keçilerinde Bazı Parametrelerin Gruplariçi Örnekleme Zamanları Arasındaki Farklılıkların ve Ör·

nekleme Zamanlarına Göre Gruplararası Farklılıkların Önemi (i değerleri)

iNCELENEN

PARAMETRELER pH " ., _" ., " ., ı-Tükürük·Üre·N pH C � E , Rumen NH3·N a: Protozoon Sa· yısı Kan NH3·N Kan Üre·N c • '" Kan Glikozu Serum Toplam Proteini .. p> 0,05 (onemsız)

Örnekleme Üre Düzeyi, % Zamanları (Saat) O 2 9.00·11.00 _{2.30' 1.57'} 9.OQ.1S.00 _{0.89' -O.SS·} 11.OQ.1S.00 -2.01' -1.80-9.OQ.11.00 _{-S.97o. -3.420.} 9.OQ.15.00 _{_4.6Sxx} -1.82-11.00·15.00 _1.41- 0.64-9.OQ.11.00 _{4.53xx 2.67KX} 9.OQ.15.00 _{4.840. 4.18XX} 11.OQ.1S.00 _0.28' 1.84' 9.00-11.00 _-2.11x -15.2Sxx 9.OQ.1S.00 _-1.92' -11.91xx 11,00-15.00 _{0.55' 6.97:0:} 9.OQ.11.00 _1.86- 0.84-9.OQ.1S.QO 0.73' 1.49' 11.00-15.00 -1.02' 0.S3' 9.00-11.00 _-2.1Ix -2.00-9.oo·1s.00 _{·2.88:0: -2.53x} 11.00-15.00 -1.00' -O.2S· 9.00-11.00 ·1.10' -O,S7' 9.00-15.00 0.51' 0.40' 11.()().IS.00 1.61" 1.16' 9.00-11.00 0.40- ·3.40:0: 9.00-15.00 -1.SQ' ·2.04x 11.00-1S.00 _·2.04x -0.01' 9.00-11.00 -0,94' -2.22x 9.00-1S.00 -2.62x ·1.75-LUX)-IS.00 -1.SS' -0.14' x : p < 0.05 (Onemli) 21

ÖRNEKLEME ZAMANI (Saaı) GRUPLAR

4 9.QO 11.00 15.00

-0.28' KontrOı,Grup i 0.22' ·O.SS' ·1.39' 0.00' Kontrol-Grup ii -0.61' -2.2OX -0.28-0.24- Grup I-Grup ii 0.71' -1.20- -0.94--5.2So. KontrOı·Grup i -2.41x -2.aoxx -1.61'

·I.SO- Kontrol-Grup ii ·5.90'" -6.41KX ·3.90'" 3.S7xx Grup I-Grup ii ·2.93xx -S.18o.

-1.88-1.53- Konırol-Grup i -0.12- .(1.99- 0.S7-4.44xx Konırol-Grup ii -O.SS- -3.44xx .(1.41' 3.71xx Grup I-Grup ii -0.33- _2.34x -1.10' -7.02lCX Konırol·Grup i ·2.18XX ·12.13KX _ 10.03:0: -4.77xx Kontrol-Grup ii -6,13KX ·8.Wx ·6.86xX 3.61)()( Grup I·Grup ii -4.87KX ,3.S5xX -2.97KX 0.89- Kontrol·Grup i ·4.02KX ·4.94XX ·3.6tICX 1.04' KontrOı,Grup ii ·6.94XX ·6.23KX ·8.19XX .(1.36- Grup I-Grup ii ·1.46- .1.11' ·3.28xX ·S.SSXX Kontrol·Grup i -O.W -1.14' .(I.sr

·1.78' Konlrol·Grup ii -1.80' _'S.32o. -0.33' 3.71)()( Grup I-Grup ii -0.74' _·3,SSu -O.IS-·3.37:0: Kontrol·Grup i -1.40' ·1.2r ·2,07x

-2,44x KontrOı·Grup ii -1.73' ·3,92XX ·4.54:0:

0.96' Grup I-Grup ıı .(I.OS- ·2.82xX _3.04xX -O.SO· Kontrol-Grup ı 0.81' _'2.1QX 0.10'

·1.92' KontrOı·Grup ii -0.04' ·1.27-

.(I,S9-·1.24' Grup I-Grup ii -0.93' 0.66' -O.SS' ·1.04' KontrOı·Grup i 2.8810( 1.02' 1.41--0.14' Kontrol·Grup ii 2.50x 1.71' 3.7OXX

0.75' Grup�I'Grup ii ·O.SS- 0.66' 1.16'

KAYA, KOCABATMAZ

Rasyonlanna üre katılan koyunlarda (Hume ve

ark., 1970), Marinos kuzularında (Altıntaş ve ark.

1984), sı{ıırlarda (Oltjen ve ark., 1962; Punia ve ark

.•

1988; Yadav ve Yadav., 1989) toplam UYA mik·

tarlarının kontrol grubundan fazla oldu{ıu belirtilirken,

di{ıer araştırıcılar ( Clifford ve Tiliman 1968; Tuncer.

1982; Cameron ve ark. 1991) toplam UYA nin ure

uygulanmasından

etkilenmediğini

vur·

gulamaktadırlar. Yapılan araştınnada da grup­

lararası UYA farkı bulunmamış,

i.

grubun yemleme

sonrası

2.

ve 6. saatte,

ii

gurubun isa 6.saatte top­

lam

UYA

miktarları anlamlı (p<Ü.OS) bir artış gös­

termiştir.

Incelenebilen literatürterde (Firkins ve ark.,

1987; Punia ve ark., 1988), üre içeren rasyonları

tu­

keten ruminantıarda protozoon sayısının et­

kilenmediği savunulmakla ise de, bu çalışmada üreli

gruplarda kontrol grubuna göre anlamlı bir artış

(p<O.Ol) gözlenmiştir (Tablo 3). Rumen içeriği

pH'sındaki azalmaya karşılık protozoon sayısı da

azalmış ancak bu azalma anlamlı olmamıştır. Bu­

nunla birlikte

i.

grubun yemlerne öncesi tespit edilen

protozoon sayıları ile propiyonik,valerik asit ve top­

lam UYA arasında önemli (p<O.OS) bir ilişki tespit

edilmiştir. %2 üre kalkılı grupla yemlerne sonrası ör·

neklemelerde kan glikozunun arttı{ıl (p<O.01),

2.

ör·

neklemede bu artışın kontrole göre önemli olduğu

(p<Ü.OS) belirlenmiştir. Yapılan çalışmada bulunan

kan glikoz de{ıerleri Kocabatmaz ve ark., (1988) nın

bildirdi{ıi de{ıerlerden

az

bulunmuştur (Tablo 1).

Sonuç olarak,

i.

grubun

2.

örnekleme za·

manındaki rumen sıvısı pH'slnın

IL.

gruba göre

düşük olması ve butirik asit konsantrasyonunun faz­

lalığı bu grupla rumende amonyak kullanımının art·

tığını , rumen epitelinin ene�i ihtiyacı ve süt şekeri

ve protein sentezinin diğer gruplara göre olumlu

yönde etkilendiğini göstermektedir. Bu nedenle,

yetştiricilere %

25

oranında konsantre yem içeren

kaba yem ağırlıklı rasyonlara, konsantre yemin %

2'si

oranında üre katmaları önerildL.

Kaynaklar

Altıntaş, A.. Dundar, Y. ve Çolpan. i. (1984). Ore ve

Ze­

olitin Merinos Kuzularında Ruminal pH, Üreaz Aktivitesi ve Total Uçucu Yağ Asitleri (VFA) iıe.plazma Orotik Asit Dü­ zeylerine Etkisi Üzerinde Çalışmalar, A.Ü. Vet. Fak. Derg.,

22

31,3,543-562.

Annino, J.S. (1964). Clinical Chemistry. Uttle Brown and Co., 155.

Bayşu, N. (1979). Temel Biyokimya, F.O. Vel. Fak. Ya­ yınları. 18. (Ders Kitabı 8), A.Ü. Basımevi. Ankara. Boyne, A,W., Eadie, J.M. and Rait1. T. (1957). The De­ velopment and Testing o l a Method ol COLınling Rumen Ciliale Protozoa. J. Gen. Microbiol.. 17, 414-423.

Bölükbaşı,

F. (1989). FizyoIoji Ders Kitabı (VOcut ısısı ve Sindirim). A.O. Vel. Fak. Yayınları, A.Ü. Basımevi, Ankara.

Cameroo, MR., Klusmeyer. TH, Lynch. G.l. and Clark, J .. H. (1991) Ellect ol Urea and Starch on Rumen Fer· mentation. Nulrient Passage lo the Duedonum and Per· lormanee of Cows, J. Oalry SeL, 74, 4, 1321-1337.

Chengo KJ. and Wallace. R.J. (1979). The Mechanlsm ol Passage of Endogeoous Urea Through the Ruman Wall and the Role of Ureolytic Epithelial Bacteria

in

the Urea Aux, Br. J. Nutr., 42, 553-557.

Church, D.C. (1983). Digestive Physiology and Nutrıtion ol Ruminants, 3th. Ed., Vol. 1, O. and B. Books Ine., Ore­ gon.

Church. D.C. (1983). DigeSlive Physiology and Nutrition of Ruminants, 3th. Ed .. Vol. 2. O. and B. Books Ine., Oregon. Cliflord, A.J. and Tillman. A.D. (1968). Urea and Isolated SOybean Protein in Sheep Prulied Diets, J. Anlm. Sel.. 27, 484-489.

Czerkawski, JW. and Breckenrielge, G. (1982). Disl­ ribution and Changes in Urease (EC 3.5.1.5) Activiliy in Rumen Stimulation Tecnique (Rusitec). Br. J. Nutr .. 47. 331-348.

Çolpan. i. (1983). Farklı Düzeyde Üre Içeren Rasyonların Doğu Anadolu Kırmızısı Sığırlarda Yem Tüketimi, Yemden Yararlanma ve canlı Ağırlık Artışı Üzerine Etkisi, A.Ü. Vet . Fak. De

r

9.

,

30. 2. 292-307.

Çolpan, 1., Yalçın, S., Çetin, O. ve Gündoğdu, N. (1986).

Farklı Düzeylerde ZeoIit Içeren Aasyonların Merinos Ku­ zufarında Besi Performansı, Karkas Özellikleri ile Bazı Kan ve Rumen Sıvısı Metabolitleri Üzerine Etkisi. Doğa BiL. Derg., 01,.10,1,32-44.

Dilmen, S. (1963). RuminanUarın Gelişmesinde Yeni Ge­

lişmeler ve Eğilim

�

er, Turk Veteriner Hekimleri Odaları Bir­

Dl'ğişik Onıııhırda Üre Kap:ruyan Rmiyonlıırın Ankııra ... Firkins, J.l.. lewis, S.M., Montgomery, l., Berger, l.l., Merchen, N.A. and Fahey, G.C. (1987). Effec1s of Feed Inıake and Dietary Urea Corıcenlration on Ruminal Di­ lution Raıa and Efficieney of Bacterial Growth in Steers, J. Dairy sa., 70, 2312-2321.

Garg, M.R. and Gupta, B.N. ( 1992). Effec1 ol Different Supplemenls on the Degradability ol Organic Matter, Cell Wall Consmuents in Vitro Gas Productlon and Organic Mattar Oigestibility of Wheet Straw, Anim. Feed Sel. Tech., 38.187-198.

Goodrich, RO .. Meiske, J.C. and Gharib, F.H. (1972). Uti· lizatıon ol Urea by Ruminants, Wor1d Review of Joumal Production, 8, 54-69.

Henry. RJ. (1965). Clinical Chemistry, Harpe and Row, 267, New York.

Heperkan, Y. (1981). Tıpıa Istatistik Yöntem ve Uy­ gulamalan, A.Ü. Tıp Fal<. Yayınları, 145, Yargıçoğlu Mat· baası, Ankara.

Hogan, T.P. (1961). The Absoıption ol Ammonia. Through the Rumen ol the Sheep. Austr. J. Biol. Sel., 14,448-460. Hume, 1.0., Moir, R.J. and Somers, M. (1970). Synthesis of MlCrobial Protein in the Rumen. I. tnfluence ol the lavel ol Nitrogen Intake. Aust. J. Agric. Res., 21. 283·296. ınal, ş. (1992).Biyometri Ders Notları, S.Ü. Vet. Fak. Ya· yınları, Kooya.

Kobayashi, Y., Wakita, M. and Hoshlno. S. (1993). Inl­ luence ol Urea Feeding Ouration on Niırogen Metabolism of Rumen Bacteria and Their Host Sheep, Anim, Feed SeL Tech .. 40, 177·189.

Kocabaımaz. M., Eksen, M. ve Durgun, Z. (1988),Ankara Keçisinin Rumen ve Kanındaki Bazı Metabolitlerin De­ ğeneri. S.O. Vel. Fak. Derg .. 4,1,28,5.296.

lewlS, J.H. (1976). Comperative Hematology: Studies on Goaıs, Am. J. Vet. Res., 37, 601·605.

ludwick, R.I., Fontenot, J.P. and Tueker. R.E. (1972). Stu· dies ol the Adaptation Phenomenon by Lambs Fed Urea as the Sole Nitrogen Souree. Chemicat Alterations in Ru· minal and Blood Parameters. J. Anim. Sei., 35,

1036-1045.

Madsen. J. and Hvelplund, T. (1988). The Influence of Di/­ lerenı Protein Supply and Feeding level on pH, Ammooia Concenlration and Microbial Protein Synthesis in the

23

Rumen ol Cows, Acta Agric. Scand .. 38, 1�,5.125.

Mahedevan, S., Sauer, F, and Erfle, J.D. (1976). Studies on Bovine Rumen Bactenal Urease, J. Anim. $ci., 42, 745-753.

Michalowski, T. (1975). Effect of Different Diets on the Di· umal Concenlrations ol Ciliata Protozoa in the Rumen of Water Buffalo, J, Agric. Sel., 85,145-150.

Nolan, J.V. and leng. RA (1972). Dynamle Aspects ol Ammonia and Urea Metabolism In Sheep, Br. J. Nutr., 27,

177·194.

Obara, Y., Shimbayashi, K. and Yonemura, T. ( 1975) Changes in the Ruminal Contents of Shaep White Feeding a Urea Diet, Jap. J. Zootedı. sa., 46, 3, 140-145.

Onten, A.A., Simy, A.J. and Tiliman, A.D. (1962). Elfacts ol B Vıtamins and Mineral Mixtures upon Growth and Rumen Function ol Ruminants Feci Prufied Diets, J, NU(· rition, 77, 269-277.

Özgen, H. (1980). Hayvan Besleme, 2. Baskı. A.Ü. Veı. Fak. Yayınlan, 364, A.O. Basımevi, Ankara.

Patel, A.M., Patet, G.K. and Patel, K.C. (1991). Eifect ol Dietary Condition on Volatile Fetty Acids Composition ol liquor of Surti Bulfaloes, Egyptian J. Dairy Sei., 19, 2, 275-282.

Playne, M.J. ( 1985). Determination ol Ethanol Volatile Faııy Acids, lactic and Succinic Acids in Fermentatıon U· quids by Gas Chromatography. J. $ci. Food Agric .• 36, 6, 638-644.

Punia, B.S., leibholz, J. and Faichney, G.J. (1988). Effecı ol Level of Inlake and Urea Supplementation of Alkali Tre­ atad Straw on Protozoal and Baeteriat Nrlrogen Synthesis in the Rumen and Partitıon of Digestion ın Canle, Aust. J. Agric. Res., 39, 1181-1194.

Rai, G.S., Pandey, M.O. and Rawat, J.S. (1972). Bi­ ochemical and Microbial Changes in Goal Rumen under Maintenanee Feeding Standard, Indian Vet. J., 49. 11, 1096-1100.

Satter, L.D. and Slyter, l.l. (1974). Effect of Ammonia Coneentralion on Rumen Microbial Protein in vitro, Br. J. Nutr,,32,l,99-208.

Silva Sobrinho, A.G. Da. Rodrigues, M.T., Garcia, JA, Silva, J.F.C. Da and Campos Vatadares Filho, S. De. (1991). Protein Reqierements lor Maİ'ltanence ol GoalS, Revista de Sociedade Brasileira de Zootechnia, 20. 6,

KAYA. KOCABATMAZ

604-613.

Singh, G., Mehroıtra, V.N., Rai, GB" Rawat. J.S. and Pandey, M.D. (l984b) Urea Supplementalion in Goals. It. Niırogen Fraction in Rumen Liquor and Btood and Enz­ ymes in Rumen Uquor,lndian Vel. J., 61,11, 926-930. Sudana, L.B. and leng, RA (1986). Ellacts ol Supp­ ıemenling a Wheal Straw Diel with Urea or a Urea­ Molasses Block and/or Cottonseed Meal on Inlake and

LI·

veweıght Charge of lambs. Anim. Feed Sei. Tech., 16,

25-35.

Tillman, A.D. and Sidhu, K.S. (1969). Nilrogen Me­ tabolism in Ruminants: Rale of Ruminal Ammorıia Pro­ ducıion and Nitrogen Utilization by RuminMts. A review ..

J. Anim. Sel.. 28. 5. 689-697.

Trenkle, A. and Kuhlemeier, K.V. (1966). Relalionship of Rumen Volaıite Fatty Acids, Blood Glucose and Plasma

Nonesterified Fatty Acids in Sheep, J. Anim. Sei.. 25. 4, 1111 -1115.

Tuen, AA, Dahan, M.M., Young, BA and Vijhulala, P.

24

(1991) Intake and Digestiorı of Urea Treated. Urea­ Supplemenled and Unlreated Rice Slraw by Goats, Anim. Feed Sel. Tech., 32, 4, 333-340.

Tuncer. Ş.D. (1982). Sütten Kesilmiş Merinos Kuzularının Rasyonlarına Değişik Düzeylerde Kaıılan Üre ve Amon­ yum Sülfatın Besi Performansı, Karkas Özellikleri ile Kan ve Rumen Sıvısı Metaboliııeri Üzerine Etkisi, Doğa BiL. Derg., Vel. Hay.fTar.-Orm., 6, 3, 75-90.

Wanapat, M., Erickson, 0.0. and Slanger. D. (1982) Nil­

rogen Metabolism in Sheep Fed Protein Sources ol Va­ rious SoIubilities with Low Quality Rooghages. J. Anim. Sei., 54, 3, 625-531.

Warner, A.C.ı. (1966). Diumal Changes in the Con· cenlrations of Microorganisms in the Ruman ol Sheep Fed limited Diets Once Daily. J. Gen. Microbiol., 45, 213-235. Yadav, B.P.S. and Yadav, LS. (1989). Comperalive Sludy of Ammoniafed Wheal and Paddy Straws on Nuırient Ui­ lization and Rumen Fermentation in Call1e, !ndian J. Anim.