TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 4, SAYFA: 237 ÖZ
Yaßl› bireylerin say›s›ndaki art›ß›n fiziksel, ekonomik ve psiko-sos-yal sonuçlar› bireylerin ve toplumun sa¤l›k ve yaßam kalitesini etkile-mektedir. Yaßl› nüfusun artmas›yla, jinekoloji kliniklerine daha çok yaßl› kad›n kabul edilmektedir. Yaßl› kad›n sa¤l›¤›, hem sosyal ve eko-nomik faktörlerden hem de yaßlanma boyunca karß›laßaca¤› baz› fizyo-lojik durumlardan etkilenmektedir. Bunlar mensturasyon, gebelik, in-fertilite, do¤um, do¤um sonras› olaylar ve menapozdur. Yaßl›l›kta ka-d›n sa¤l›¤› jinekolojik kanserleri, inatç› pruritis ve vulvadinia’ya yol açan vulvar distrofileri ve azalan östrojenlerin neden oldu¤u atrofik genital de¤ißiklikleri kapsar. Jinekolojik rahats›zl›klar›n ço¤u erken ta-n› ve tedavi ile düzeltilebilir ve bu da iyi bir yaßam sürdürmeyi müm-kün k›lar. Fiziksel, psikolojik ve sosyal boyutlar› bulunan yaßl›l›kla ilgi-li bu tür sorunlarda kad›nlara yard›m etme ve baßetme metodlar› geilgi-liß- geliß-tirme ebe ve hemßirelerin sorumluluklar›ndan biridir.
Anahtar sözcükler: Yaßl› kad›n, Vulva hastal›klar›, Yaßam kalitesi
ABSTRACT
The physical, economical, and psychosocial consequences of increasing elderly population affect the quality of life and health of both the population and individual itself. As the elderly population is growing, more elderly women are admitted to the gynecology departments. The elderly woman’s health is affected by physiological changes occurring during ageing as well as some social and economical factors. These are the menstruation, pregnancy, infertility, labor, postpartum events, and menopause. Woman’s health in elderly includes gynecological cancers, vulvar dystrophy leading to intractable pruritis and vulvadinia, and some atrophic genital changes resulting from the decreased estrogens. Most of the gynecological diseases can be managed successfully with early diagnosis and treatment thus making possible leading a good life. Helping the women having this kind of elderly-related problems with physical, psychological and social dimensions, and developing coping strategies is one of the responsibilities belonging to the nurse and midwifery.
Key words: Older women, Vulva diseases, Quality of life.
Geliß: 07/04/2004 Kabul: 22/07/2004
Ege Üniversitesi ‹zmir Atatürk Sa¤l›k Yüksekokulu, ‹ZM‹R
‹letißim: Dr. Nazan Tuna Oran, Ege Üniversitesi ‹zmir Atatürk Sa¤l›k Yüksekokulu 35100 Bornova -‹ZM‹R Tel: (0232) 388 28 51 • Fax: (0232) 342 79 75 • E-mail: e-mail:ntoran@medscape.com
* GER‹ATR‹ 2004 I. Ulusal Yaßl› Sa¤l›¤› Kongresinde (7-11 Nisan 2004 - Belek -ANTALYA) poster olarak sunulmußtur.
DERLEME-REVIEW
Türk Geriatri Dergisi 2004; 7 (4): 237-240
Turkish Journal of Geriatrics
YAÞLANMAYLA B‹RL‹KTE SIK
GÖRÜLEN VE YAÞAM
KAL‹TES‹N‹ ETK‹LEYEN
VULVA PROBLEMLER‹*
VULVA PROBLEMS THAT ARE
AFFECTING THE QUALITY OF LIFE
IN ELDERLY
Nazan TUNA ORAN
Hafize ÖZTÜRK
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 4, SAYFA: 238
YAÞLANMAYLA B‹RL‹KTE SIK GÖRÜLEN VE YAÞAM KAL‹TES‹N‹ ETK‹LEYEN VULVA PROBLEMLER‹
G‹R‹Þ
Günümüz toplumlar› geçti¤imiz yüzy›lda iki önemli olgu ile karß› karß›ya kalm›ßt›r. Bunlar; do¤ußtan beklenen ortalama yaßam süresinin uzamas› ile “nüfus yaßlanmas›” ßeklinde bir demografik de¤ißim ve ileri yaßlarda “yaßam kalitesinin sürdü-rülmesi” olgusudur. Daha çok insan, daha uzun süre yaßad›k-ça, toplumlar yaßlanan nüfusun sa¤l›¤›n› ve yaßam kalitesini sürdürebilmek için çeßitli çabalara girmiß, 20. yüzy›lda herkes için sa¤l›k hedefleri aras›nda “Sa¤l›kl› Yaßlanma” olgusu önce-likli bir ßekilde yer alm›ßt›r (5).
Dünya’da 2000 y›l› verilerine göre, 65 yaß ve üzeri 400 mil-yon insan varken, 2050 y›l›nda bu rakam›n yaklaß›k 4 kat art›ß gösterece¤i bildirilmißtir. Türkiye Nüfus Sa¤l›k Araßt›rmas› (TNSA-98) 1998, sonuçlar›na göre nüfusumuzun 5.9’unu 65 yaß ve üstü kißiler olußturmaktad›r. Yaßl› bireylerin say› ve ora-n›ndaki art›ß›n fiziksel, ekonomik ve psiko-sosyal sonuçlar› bi-reylerin ve toplumun sa¤l›k ve yaßam kalitesi düzeyini etkile-mektedir (5,12,23).
Yaßlanma, hem kronolojik hem de biyolojik bir olgudur ve biyolojik, ekonomik, patoloji, psikoloji ve sosyal yaßlanma baß-l›klar› ad› alt›nda incelenebilir. Biyolojik yaßlanma: zamana ba¤l› olarak bireyin anatomi ve fizyolojisindeki de¤ißimlerdir. Ekonomik yaßlanma: parasal koßullardaki de¤ißikliklerin etki-siyle yaßl› kißinin yaßam tarz›n›n de¤ißmesidir. Patolojik yaßlan-ma ve fakirli¤e ya da al›ßkanl›¤a ba¤l› olarak ya da ömür boyu süren ekonomik faktörler nedeniyle ortaya ç›kar. Bireyin dav-ran›ßsal uyum yetene¤indeki yaßa ba¤l› de¤ißimlere de psiko-lojik yaßlanma denir. Sosyal yaßlanma: zaman ak›ß› içinde edi-nilen sosyal davran›ß ve sosyal konumun ve bireylerin sosyal rollerinin de¤ißimidir. Modern anlamda kißinin aktif çal›ßma dönemini tamamlayarak, sosyal güvence sisteminin katk›s› ile ya da birikimleri ile yaßad›¤› dönemin ad›d›r (12).
Dünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan 1999 y›l›nda “Sa¤l›kl› Yaß-lanma Deklerasyonu” yay›nlanm›ß, Herkes ‹çin Sa¤l›k Hedefle-ri listesinde “Sa¤l›kl› Yaßlanma/Yaßanan Y›llara Yaßam Kat›l-mas›” hedefi yer alm›ßt›r. Sa¤l›kl›/Sa¤l›kla Yaßlanma hedefine yönelik stratejiler;
1- Sa¤l›kl› davran›ßlar› benimseyerek fiziksel ve mental ißlev-selli¤i sürdürmek ve güçlendirmek için ad›mlar atmay›, 2- Aktif ve üretici olmay›
3- Toplumun içinde olmay› ve toplumsal kat›l›m› 4- Anlaml› kißiler aras› ilißkileri sürdürmeyi içerir.
Tüm bu stratejilerden beklenen sonuç ise yaßam kalitesin-de iyileßmedir (5).
Yaßam kalitesi kavram› ilk kez 1960’larda politik kararlar›n al›nmas›nda gündeme gelmißtir. Bu amaçla kullan›lmas›n›n ne-deni; gelirin, e¤itimin, sa¤l›¤›n ve bar›nman›n yaßam kalitesiy-le yak›ndan ilgili olmas›d›r. DSÖ, yaßam kalitesini bireykalitesiy-lerin kendi kültürel kapsamlar›nda ve de¤er sistemlerini, hedefleri-ni ve ilgilerihedefleri-ni alg›lamalar› olarak tan›mlamaktad›r. Yaßam kali-tesinin; fiziksel sa¤l›k, psikolojik durum, ba¤›ms›zl›k düzeyi, sosyal kat›l›m, kißiler aras› ilißkiler, kendi potansiyelini gerçek-leßtirme, entelektüel gelißim, çevresel özellikler ve spirutüel iyilik hali ile ilgili boyutlar› vard›r. Patric ve Ericson’a göre ya-ßam kalitesi; ölüm ve yaya-ßam süresi, özürlülük, fonksiyonel du-rum, sosyal, psikolojik veya fiziksel sa¤l›¤›n alg›lanmas› ve sos-yal-kültürel dezavantajlar› içeren bir temel kavramd›r. Yaßam kalitesi birey üzerinde etkili olan tüm durum ve faktörleri kap-samaktad›r. Duruma ba¤l› olarak, yaßam kalitesi sa¤l›k duru-mu, emniyet, yetersizlik, anksiyete, depresyon, ilaçlara ba¤›m-l›l›k, intellektüel fonksiyon, seksüel fonksiyon, semptomlar›n hafiflemesi, günlük yaßam aktiviteleri, bireyin yaßam›ndan do-yum bulmas› ve sosyal destek gibi bir veya birden fazla belirti içermekle birlikte, s›n›rl› de¤ildir (1,5,9).
Shin, Johnson ve Patterson yaßam kalitesinin her yönünü de¤erlendirmede gerekli oldu¤u varsay›lan etkenleri belirleye-rek farkl› bir yaklaß›m getirmißtir. Yaßam kalitesinin tan›m›nda etkili olan faktörler Þekil 1’de gösterilmißtir (1).
Yaßl›l›kta yaßanan fiziksel ve sosyal de¤ißimler yaßam kali-tesinin tüm boyutlar›n› etkilemektedir. Fiziksel sa¤l›k ve fonk-siyonel durum, toplumun yaßl› ve yaßl›l›¤a yaklaß›m›, fiziksel çevre, bireyin ba¤›ms›zl›¤›n› ve sosyal kat›l›m›n› s›n›rlarken ya-ßam kalitesini de düßürmektedir (5,9).
Genel olarak yaßl›da yaßam kalitesini etkileyen faktörlere bak›ld›¤›nda, politik, sosyal ve ekonomik oldu¤u görülür.
Politik faktörler; Bireyin sa¤l›¤› kendi baß›na yaßam kalite-sini etkiler. Yaßam kalitesinde azalma, emosyonel problemler, sosyal ve fiziksel fonksiyon s›n›rl›l›klar› tedavi planlar›n› belir-lemede etkendir. Ayn› zamanda ulusal politika ve kararlar da yaßl› sa¤l›¤›na etkilemektedir.
Sosyal faktörler; Yaßl› yetißkinlerin yaßam kalitesini birçok sosyal faktör etkilemektedir. Yaßl› bireyin bar›nma koßullar›, yaßad›¤› ev ortam›; fiziksel ve bilißsel s›n›rl›l›k ve ekonomik ye-tersizli¤in getirdi¤i beslenme bozukluklar›; duyusal ve fiziksel yetilerde azalmaya ba¤l› ulaß›m zorluklar›; eßin ölümü ve aile bireylerinin evden ayr›lmas›na ba¤l› yaln›zl›k, öz-bak›m gücün-de azalma ve izolasyon negücün-deniyle sosyal a¤da daralma ve kißi-ler aras› ilißkikißi-lerde bozulma da yaßam kalitesini etkilemektedir. Bunlara ek olarak yaßl› bireyin emosyonel, fiziksel ve ekono-mik istismar› da yaßl›y› etkileyen di¤er sosyal bir faktördür.
Ekonomik faktörler, Yaßl›lar emekli olduklar›nda, gelirleri %55 gibi bir oranda düßmektedir. Cinsiyet, ›rk, evlilik durumu, yaß farkl›l›klar› ekonomik olarak yaßam kalitesini etkilemekte-dir (11,20).
Günümüz dünyas›nda giderek artan yaßl› kad›n nüfusu, ji-nekoloji kliniklerine bu yaß grubundaki kad›nlar›n daha çok baßvurmas›na neden olmaktad›r. Yaßl› kad›n sa¤l›¤›; sosyal ve ekonomik faktörlerin yan›nda fizyolojik gelißimi boyunca kar-ß›laßaca¤› baz› durumlardan da etkilenmektedir. Bunlar; mens-turasyon, gebelik, infertilite, do¤um ve do¤um sonu dönemler ve menapozdur (6,18).
Þekil 11. Yaßam Kalitesinin Tan›m›nda Etkili Olan Faktörler Emosyonel
durum memnuniyetiBireyin Kendine sayg›
Performans yetene¤i Yaßam Kalitesi Genel sa¤l›k Ekonomik
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 4, SAYFA: 239 VULVA PROBLEMS THAT AFFECTING THE QUALITY OF LIFE IN ELDERLY Bu devrede bütün organizmada gerileme, tüm organ ve
sis-temlerde involüsyon görülür. Fiziksel de¤ißikliklerin oran›, bi-reysel farkl›l›klar göstermekle birlikte dokularda gevßeme, su kayb›, subkutan ya¤ reabsorbsiyonu, ba¤ dokusunda atrofik dejenerasyon, genel yaßl›l›k belirtileri olarak s›ralanabilir. Kli-makteriumda hormonlar›n gerilemesine ba¤l› organizmadaki de¤ißikliklere paralel olarak genital organlar küçülür, atrofik bir hal al›r ve tonüsünü kaybeder (10).
Geç erißkinlik döneminde kad›n sa¤l›¤›; jinekolojik kanser-ler, inatç› pruritis vulva’ya yol açan vulvar distrofiler ve azalan östrojenlerin neden oldu¤u atrofik genital sistem de¤ißiklikler-den etkilenmektedir (6).
YAÞLI KADINLARDA VULVA HASTALIKLARI
VE BAKIMI
Vulva problemleri daha s›kl›kla postmenapozal kad›nlarda ostrojen azalmas›na ba¤l› ortaya ç›kar. Menapoz sonras› östro-jen yoklu¤u; vulva vaginal alanda kuruluk, incelme, solukluk ile kaß›nt› ve genel irritasyona neden olur. Bu bulgular›n me-napozal döneme özgü normal oldu¤u düßünülmeden önce di-¤er hastal›k bulgular›n› belirlemek gerekir (2).
Yaßl› kad›nlarda, intrensek vulvar hastal›klar›ndan kaynak-lanan kronik vulvar hastal›klar› görülür. International Society for The Study of Vulvar Disease (ISSVD) tan› ve tedavide kar-ß›laß›lan zorluklar› azaltmak amac›yla 1987’de vulva problem-lerini; skuamöz hücre hiperplazisi, liken sklerozis ve di¤er der-matozlar olmak üzere üç grupta toplam›ßt›r (2,6,13,22).
a)Skuamöz Hücre Hiperplazisi: Vulvar distrofilerin
%21-51’inin olußturmaktad›r. Hastalar genellikle 50 yaß›n alt›n-dad›r. En çok tutulan bölge labia majör, labia minörlerin d›ß k›sm›, intralabial sulkus ve klitoris bölgesidir. En s›k görülen semptom kaß›nt›d›r. Kaß›nt›n›n nedeni tam olarak bilinme-mekle birlikte, terminal sinir liflerindeki dejenerasyon ve inf-lamasyona ba¤l› oldu¤u düßünülmektedir. Kaß›nt›ya ba¤l› ola-rak mukoza ve derideki kal›nlaßma daha da artar. Nadiren a¤r› ve ac› görülür. Klinik olarak vulva derisi pembe ve k›rm›z› renkte olup, üzeride gri keratin tabakalar› görülür. Deri s›n›r-lar› oldukça keskinleßmißtir (2,6,13,22).
b)Liken Sklerozis: Genellikle postmenapozal dönemde
görülmekle beraber, her yaßta görülebilir. Lezyonlar klasik ola-rak “8” veya anahtar deli¤i ßekline da¤›l›m göstererek, labia majör, perine ve perianal bölgeye yerleßir. Perine ve perianal bölge d›ß›nda en s›k tutulan bölge ise klitoristir. Lezyonlar›n görünümü sigara ve parßömen ka¤›d› ßeklindedir ve deri ol-dukça incelmißtir. Uzun süre tedavi edilmeyen lezyonlar so-nuç olarak yap›ß›kl›klar, klitoral fimozis, intraoital daralma ve koitus güçlü¤üne neden olmaktad›r. Uzun dönemde labia mi-nörler atrofiye u¤rayarak tamamen ortadan kaybolabilir. En s›k görülen semptom kaß›nt›d›r. Ayr›ca yap›ß›kl›klara ba¤l› a¤r› ve introitustaki daralmalar sonucunda disparoni görülebilir. Hi-perplastik distrofide oldu¤u gibi kaß›nt›ya ba¤l› deri üzerinde s›yr›klar, fissürler ve sekonder enfeksiyonlar görülebilir. Deri-nin incelmesine ba¤l› olarak küçük hematomlar, ekimozlar ve talenjaktaziler görülebilir (2,6,13,22).
Liken sklerozis etyolojisinde öne sürülen faktörler; kronik travma, allerjik reaksiyon, diyette karoten eksikli¤i, psikoso-matik özellikler, derideki metabolik bozukluklar ve kronik vul-var enfeksiyonlard›r (2,6,13,22).
c)Di¤er Dermatozlar; Primer irritan dermatitler, allerjik
dermatitler, seboroik dermatitler, psoriazis, Behçet Hastal›¤›,
vulvar dermatozlar olarak adland›r›lmaktad›r. Vulvar irritas-yon, yanma, kaß›nt› en s›k görülen belirtilerdir. Parfümlü sa-bunlar, vaginal spreyler, kullan›lan tampon ve pedler, semen mayi ve idrar s›kl›kla irritasyona neden olan maddelerdir. Vul-van›n yeterli havalanamamas›, k›yafetlerin sürtünmesi irritas-yonu art›r›c› faktörlerdir. (2,6,13,22)
d) Kad›n›n yaßam kalitesini etkileyen baßka bir sendrom
ise Vulvadynia (Vulvar a¤r› Sendromu) d›r. Bu sendromda,
vulvada yang›l› a¤r› ve yanma görülmektedir. Birçok kad›nda, menstrual siklusla birlikte a¤r› olur. Bask› veya cinsel ilißki a¤-r›y› ßiddetlendirir. Vulva derisi genellikle normal görünmesine ra¤men bazen lekelenmeler görülebilir. Vulva vaginal candidi-azis, kimyasal ajanlar, human papiloma virüsten kaynaklanan kronik irritasyon sebep olabilir (2,4,7,8,13,15,16,19).
Primer olarak, seksüel aktivite veya tampon yerleßtirilme-siyle ilk olarak a¤r› hissedilir. ‹kincil hastal›k, cinsel ilißkiden ba¤›ms›z olarak, kad›n›n antibiyotik kullan›m› veya travma gi-bi olaylar sonunda gelißegi-bilir (19).
Kronik Vulvar Hastal›k Semptomlar›na
Hemßirelik Yaklaß›mlar›
Vulvar Kaß›nt› (Pruritis): Vulvar kaß›nt› ile ilgili ilk
ya-z› 1875 y›l›na kadar uzan›r. Vulva bölgesinin kaß›nt›s› için kul-lan›lan pruritis vulva semptomu kad›n için en çok rahats›z edi-ci semptomlar›n baß›nda gelir. Etyolojisinde, diabet ve mantar enfeksiyonlar› gibi bir çok patoloji olabilmesine ra¤men özel-likle yaßl› hasta grubunda ciddi pruritis vulva nedenlerinin ba-ß›nda vulva distrofileri gelmektedir. Distrofi terimi anormal beslenmeyi tarif eden bir terimdir. Daha sonra distrofi olarak tan›mlanan vulva hastal›klar› ilk olarak “Craurozis vulva “baßl›-¤› alt›nda incelenmißtir (6).
Kaß›nma ve vulva dokusunun irritasyonundan ßikayetçi olan kad›nlara;
• Oturma banyolar› yapt›r›lmal›,
• Beslenmeyi düzenleyerek ve perine hijyenine uyumu ko-nusunda e¤itilmeli,
• Temizlik için kullan›lan sprey veya baßka kimyasal madde-lerin kullan›m›na son verilmeli,
• Pamuklu iç çamaß›rlar› giyilmeli, külotlu çorap giyinmek-ten kaç›n›lmal›,
• Kortizollu ve ostrojen içeren pomadlar kullanmas› öneril-meli (10,14,17).
Disparanoya: Erken baßlayan atrofi nedeniyle vagina
mukozas› incelir, düzleßir, introitus büzülür. Vagina daral›r, k›-sal›r ve forniksler düzleßir. Epitellerde glikojen azalmas›na ba¤l› vaginan›n biyolojik savunma sistemi zay›flayarak atrofik vaginitis yerleßir. Koituslarda k›lcal damar y›rt›lmas› ve kurulu-¤a ba¤l› kanama ve zorluklar› görülür. ‹ntroitusun daralmas› bakteriyal enfeksiyonlar, vaginal kuruluk, a¤r› ve yanma cinsel birleßmeyi zorlaßt›rarak kad›n› isteksizlik ve libido yoklu¤una götürür.
• Cinsel yaßam› düzenleme konusunda kad›na ve eßine yar-d›mc› olunmal›,
• Vaginal nemlili¤i sa¤lamak için suda çözünebilen bir po-mat kullan›lmal›,
• Seksüel aktiviteye baßlamadan önce a¤r› için ilaç al›nmal›, • Seksüel ilißkiye baßlamadan önce bireyi gevßeten ne ise
(s›-cak uygulama, s›(s›-cak duß v.b.) uygulanmal› (3,10,14).
Vulvar A¤r›: Vulvan›n atrofik de¤ißiklikleri, kaß›nt› ve
bu-na ba¤l› travma sonucu ortaya ç›kmaktad›r. A¤r›n›n niteli¤ini belirlemek için;
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 4, SAYFA: 240
YAÞLANMAYLA B‹RL‹KTE SIK GÖRÜLEN VE YAÞAM KAL‹TES‹N‹ ETK‹LEYEN VULVA PROBLEMLER‹ • A¤r›n›n baßlad›¤› zaman,
• A¤r›y› art›ran faktörler, • A¤r›n›n hissedildi¤i yer,
• A¤r›yla birlikte bölgedeki baßka belirti ve bulgular, • Antibiyotik veya baßka ilaç kullan›m›,
• Pelvik bölgede travma ya da kanamaya neden olabilecek cerrahi ißlem veya kaza
de¤erlendirilmelidir (19).
Sonuç olarak; yaßl› kad›nlarda vulvar hastal›klar›n di¤er spesifik hastal›klardan ay›rt ettikten sonra basamak basamak tedavi ve bak›m› yap›lmal›d›r. Semptomlar›n yaln›zca postme-napozal döneme özgü bulgular olmad›¤› düßünülmelidir. Vul-var muayene ve biyopsi ile normal olmayan lezyonlar belirlen-melidir. Tan› ve tedavi sürecinde hasta ile birlikte karar veril-melidir. Genel olarak vulva kanserlerinin 60 yaß üzeri kad›nlar-da görülmesi nedeniyle erken tan› için kad›n›n kendi vulva muayenesini yapmas› gerekmektedir (2,21).
Kendi Kendine Vulva Muayenesi (KKVM): Vulvada olußabilecek sorunlar›n erken dönemde, henüz tedavi edilebi-lir bir aßamada iken saptanmas› amac›yla yap›lan bir ißlemdir.
D›ß genital bölge (vulva) zor gözlenebilen ve bu nedenle sinsi seyreden hastal›klar›n belirtilerinin nispeten geç saptana-bildi¤i bir bölgedir. Bölgede gelißmesi olas› baz› kanser türleri uzun süren baz› ön evrelerden geçmekte ve sorun henüz kan-sere dönüßümün gerçekleßmedi¤i bu evrelerde yakaland›¤›n-da teyakaland›¤›n-davi oldukça baßar›l›d›r.
Muayene Yöntemi: Her kad›n kendini en rahat edebile-ce¤i ßekilde muayenesini yapabilir. Bölgede ele gelmesi olas› kitleleri saptamak, bir ayna yard›m›yla da bölge cildindeki de-¤ißiklikleri fark etmek amac›yla yap›l›r. Yap›l›ß ßekli;
1- Yatakta yatarken bacaklar yanlara do¤ru aralan›r,
2- Önce sol elin üç parma¤›yla sa¤ kas›k bölgesi, sonra sa¤ elin üç parma¤›yla sol kas›k bölgesi yukar›dan aßa¤› do¤ru taranarak bu bölgede ßißlikler olup olmad›¤›na bak›l›r. Þiß-lik saptan›r ise %90 olas›l›kla lenf bezi büyümesi olup, bu büyüme daha önceden geçirilmiß bir enfeksiyona ba¤l› ola-bilir.
3- Vulva muayenesi için sol veya sa¤ el kullan›labilir. Vulva bölgesi, saat oniki yönünden baßlayarak saat yönünde böl-ge cildini baß parmak ile elin di¤er üç parma¤› aras›nda ha-fifçe s›k›ßt›racak ßekilde muayeneye baßlan›r. Bölgesel bir ßißlik, düzensizlik, sertlik veya a¤r› aran›r.
4- Bir ele ayna al›n›r. Di¤er el ile incelenecek bölge gerilerek aynada daha rahat görülmesi sa¤lan›r. Böylelikle ciltteki de¤ißiklikler saptan›r.
‹nceleme 3 ayda bir yap›lmal›d›r. Herhangi bir sorun sap-tan›r ise hemen hekime gidilmelidir (14,21).
KADINDA SAÚLIKLI YAÞLANMAYA ‹L‹ÞK‹N
ÖNER‹LER
Kad›nlarda, çocukluktan itibaren sa¤l›¤› gelißtirmek ve ya-ßam kalitesini yükseltmek önemlidir. Yaßl›l›kta kad›n sa¤l›¤›-n›n korunmas›nda; erken tan›, sa¤l›¤›n bozuldu¤u durumlarda tedavi, kad›n›n sonraki yaßam›n› sa¤l›kl› sürdürebilmesi için rehabilitasyon ve sa¤l›k e¤itimi gereklidir. Yaßl› bireyin bozu-lan dengesini yeniden kurabilmesi, sa¤l›¤› ile ilgili sorunlar› çözümleyebilmesi için çok daha fazla desteklenmeye, kabulle-nilmeye, anlaß›lmaya gereksinimi vard›r. Bu amaçla;
• Toplumda kad›n›n sosyal statüsünü yükseltilmeli, • Kad›n›n beslenme, e¤itim, sa¤l›k ve hastal›k konular›nda
bilgilendirerek, kendi sa¤l›klar› ve bedenleri üzerinde da-ha iyi kontrol kurmalar›n› sa¤lanmal›,
• Bedensel sa¤l›¤›n korunmas› için orta yaßtan itibaren dü-zenli kontroller yapt›r›lmal›,
• Yaßl›lara yap›lan e¤itimlerle sa¤l›k bak›m haklar›, sa¤l›¤›n gelißtirilmesi ve hastal›klar›n önlenmesi konusunda e¤itim-ler verilmeli,
• Yaßl›larda biyopsikososyal de¤ißimlere uyum sa¤lamaya adapte edilmeli,
• Erken tan› için yaßl›lar›n düzenli jinekolojik muayene yap-t›rmalar› konusunda yol göstermeli,
• Yaßl›kta ortaya ç›kabilecek riskli durumlar ve yaßam kalite-sini tehdit eden faktörler belirlenmeli,
• Ortaya ç›kan olumsuzluklar›n etkileri en aza indirilmeli, • Her aßamada sa¤l›k e¤itimi verilmeli (9,10,11,18,20).
KAYNAKLAR
1. Akyol AD: Yaßam kalitesi ve yaklaß›mlar›, Ege Üniversitesi Hemßi-relik Yüksekokulu Dergisi 1993; 9(2); 75-80.
2. Barhan S, Ezenagu L: Vulvar problems in elderly women. Postgra-duete Medicine 1997;102(3), PostgraPostgra-duete Medicine Online. http://www.postgadnmed.com/issues/1997/09_97/barhan.htm 3. Carpenito LJ: Handbook of Nursing Diagnosis, /th Edition, Çev:
Erdemir F, Nobel T›p Kitabevleri, 1999.
4. Edwards L: New concepts in vulvodynia. American Journal of Obstetrics and Gynecology Sep-2003; 189(3) Supplement 1;S24-S30, (Abstract).
5. Erdemir F: Sa¤l›kl› yaßl› ve yaßl›l›kta yaßam kalitesinin önemi, I. Ulusal Geriatri Kongresi 2002, Antalya.
6. Gürgan T, Tuncer S: Yaßlanan kad›n ve jinekolojik sorunlar. Geri-atri 2000; 3: 107-18.
7. Hudson T: Vulvodynia: Diagnosis and treatment. http://www. tldp.com/issue/166/166vulvo.htm
8. Jorma P: Vulvodynia_A complex syndrome of vulvar pain. Acta obstetrica et GynecologicaScandinavica 74 1995; pp: 243-7, http://www.vulvarpain.icomm.ca/paavonen_2.htm
9. Karabulut ÖÖ, ‹z FB: Yaßl›larda yaßam kalitesi, Hemßirelik Forum 2002; 5; 51-53.
10. Karanisao¤lu H: Yaßl›l›kta jinekolojik sorunlar ve hemßirelik yak-laß›m›. Sa¤l›kl› Yaßlanma Sempozyum Kitab› 1992; pp: 220-23. 11. Keister KJ, Blixen CE: Quality of life and aging. Journal of
Geron-tological Nursing 1998;24; 22: 7.
12. Koçar H‹: Yaßl› Dünyada, yaßl›l›k ve geriatrik t›p, I.Ulusal Geriatri Kongresi, 2000, Antalya.
13. Larrabee R, Kylander DJ: Women’s Health, benign vulvar disor-ders, Identifying features, practical management of nonneoplastic conditions and tumors: Postgraduate Medicine 2001;109 (Postg-raduete Medicine Online. http://www.postgadnmed.com/issu-es/2001/05_01/larrabee.htm)
14. Lowdermilk DL, Perry SE, Bobak IM: Maternity & Women’s He-alth Care, Sixth Edition, Mosby, 1997.
15. Masheb RM, Nash JM, Brondolo E, Kerns RD: Vulvodynia: an int-roduction and critical review of a chronic pain condition. Pain 2000; 86; 3-10.
16. Russell RM: Vulvar Disease, http://classes.k›mc.edu/ son/nrsg835 /vulvardiseasenew.htm
17. Taßk›n L: Do¤um ve Kad›n Sa¤l›¤› Hemßireli¤i, V. Bask›, Sistem Of-set Matbaac›l›k, Ankara, 2002, pp: 475-6.
18. Vural G, Karaöz S: Sa¤l›kl› yaßlanmada kad›n sa¤l›¤›na yönelik öne-riler, Sa¤l›kl› Yaßlanma Sempozyum Kitab› 1992; pp: 351- 55. 19. www.womenshealthmatters.ca/.../description/
20. Yard›m N: Cinsiyet; sa¤l›k ve yoksulluk: Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün (DSÖ) kad›n sa¤l›¤›n›n çeßitli konular›ndaki görüß ve mesajlar›. Aktüel T›p Dergisi Ocak-Þubat-2001;6(1); 78.
21. Vulvar pain may signal cancer. AWHONN Lifelines June/July 2001; 5(3);19.
22. Benign Disorders of the vulva, Chapter 118. Female Genital Disor-ders, section 14. Men’s and Women’s Health Issues, The Merck Manual of Geriatrics, http://www.merck.com/mrksha-red/mm_geriatrics/sec14/ch118.jsp
23. Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araßt›rmas› 1998, HÜNEE, Macro Ltd. 1999.
