Çukurova koşullarında bazı sıcak mevsim baklagil yem bitkilerinin verim, kalite ve adaptasyonu üzerine bir araştırma

(1)

ÇUKUROVA KOŞULLARINDA BAZI SICAK MEVSİM BAKLAGİL YEM BİTKİLERİNİN VERİM, KALİTE VE ADAPTASYONU ÜZERİNE BİR

ARAŞTIRMA

Feyza Döndü GÜNDEL Yüksek Lisans Tezi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı

Prof. Dr. Yaşar KARADAĞ 2013

(2)

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÇUKUROVA KOŞULLARINDA BAZI SICAK MEVSİM BAKLAGİL YEM BİTKİLERİNİN VERİM, KALİTE VE ADAPTASYONU ÜZERİNE BİR

ARAŞTIRMA

Feyza Döndü GÜNDEL

TOKAT 2013

(3)

(4)

normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.

(5)

i

Çukurova KoĢullarında Bazı Sıcak Mevsim Baklagil Yem Bitkilerinin Verim, Kalite ve Adaptasyonu Üzerine Bir AraĢtırma

Feyza Döndü GÜNDEL GaziosmanpaĢa Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı

DanıĢman: Prof. Dr. YaĢar KARADAĞ

Bu araĢtırma, Çukurova koĢullarında yetiĢtirilebilecek bazı çok yıllık sıcak mevsim baklagil yembitkilerinden Stylosanthes hamata cv Verano, Stylosanthes guianensis cv Cook, Stylosanthes scabra cv Seca, Stylosanthes scabra cv Caatinga ve Aeschynomene

americana cv Lee tür ve çeĢitlerinin verim, kalite ve adaptasyonlarının belirlenmesi

amacıyla 2012 yılında sulanan koĢullarda yürütülmüĢtür. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak yürütülmüĢtür. AraĢtırmada bitki boyu, çiçeklenme gün sayısı, yaprak-sap oranı, yaĢ ot verimi, kuru ot verimi, kuru madde verimi, ham protein oranı, ADF oranı, NDF oranı, sindirilebilir kuru madde oranı, sindirilebilir kur madde verimi, ham protein verimi ve nisbi yem değeri incelenmiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre, en yüksek bitki boyu (86,5 cm), en yüksek yaĢ ot (6852,0 kg/da), kuru ot ( 1939,0 kg/da), kuru madde (1727,7 kg/da) ve sindirilebilir kuru madde verimleri (973,2 kg/da) Aeschynomene americana cv. Lee çeĢidinde, en kısa çiçeklenme gün sayısı (46,5 gün), en yüksek yaprak-sap oranı (% 52,6) Stylosanthes hamata cv Verano çeĢidinde, en düĢük ADF oranı (34,3) ile en yüksek ham protein oranı (17,8), ham protein verimi (202,5 kg/da), sindirilebilir kuru madde oranı (% 62,2), nisbi yem değeri (124,5) Medicago sativa cv. Nimet çeĢidinde saptanmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Çokyıllık sıcak mevsim baklagil yembitkileri, verim, kalite, adaptasyon

(6)

ii

Research of Yield, Quality and Adaptation Some Warm Season Perennial Legumes Under Conditions Of Cukurova

Feyza Döndü GÜNDEL GaziosmanpaĢa University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops

Supervisor: Prof. Dr. YaĢar KARADAĞ

This research was conducted to determine yield, quality and adaptations of some warm season perennial legumes species and cultivators such as Stylosanthes hamata cv. Verano, Stylosanthes guianensis cv. Cook, Stylosanthes scabra cv. Seca, Stylosanthes

scabra cv. Caatinga, Aeschynomene americana cv Lee, under irrigated conditions of

Çukurova during the year of 2012. In the study, plant height, period of days to flowering, leaf stem ratio, green herbage yield, hay yield, dry matter yield, crude protein ratio, crude protein yield, ADF and, NDF ratios, digestible dry matter, digestible dry matter yield, RFV (relative feed value), were determined. The experimental design was completely randomized block design with four replications.

According to the results, the highest plant hight (86,5 cm) and the highest green herbage yield (6852,0 kg/da) and the highest hay yield (1939,0) and the highest dry matter yield (1727,7) and the highest digestible dry matter yield (973,2 kg/da) was obtained from the Aeschynomene americana cv Lee. The lowest period of days to flowering (46,5 day) and the highest leaf stem ratio (% 52,8) was obtained from the

Stylosanthes hamata cv. Verano.

(7)

iii

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü tarafından TAGEM/TBAD/13/A03/P01/012 proje numarası ile desteklenen bu yüksek lisans tez projesinin sonuçlarının, bu konuda çalıĢan herkese faydalı olmasını diliyorum. Bu araĢtırmanın yürütülmesi sırasında, yoğun çalıĢma temposunun içinde tükenmez enerjisiyle bana her türlü destek ve yardımı sağlayan, yol gösteren danıĢman hocam sayın Prof. Dr. YaĢar KARADAĞ’a, sıcak mevsim yembitkileri konusunda çalıĢmamı teĢvik ederek önümde yeni ufukların doğmasını sağlayan, bu çalıĢmanın her aĢamasında emeği ve desteği olan, eski mesai arkadaĢım sayın Yrd. Doç. Dr. Selahattin ÇINAR’a, araĢtırmanın her aĢamasında değerli fikirlerinden, engin tecrübelerinden yararlandığım sayın Doç.Dr. Mustafa AVCI’ya, denemenin yürütülmesinde sürekli yardımını gördüğüm Zir.Yük.Müh. Arif AKTAġ’a, kalite analizlerini yapan Dr. Murat Reis AKKAYA’ya , denemenin her aĢamasında emeklerini veren bölüm iĢçilerimiz Mevlüt KIVRAK ve Eyyüp OĞUZ’a, bu araĢtırmanın yürütülmesinde her türlü yardım ve kolaylığı sağlayan Doğu Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü’nün değerli idareci ve diğer elemanlarına, çok teĢekkür ediyorum.

Hayattayken koĢulsuz destek ve sevgileri ile beni bugünlere getiren, yanımda olmasalar da manevi desteklerini yüreğimden hissettiğim sevgili anne ve babama, akademik ve sosyal yaĢamımın her anında Ģahsına münhasır fedakarlığı ile en büyük destek ve güç kaynağım olan sevgili ablam Zeynep GÜNDEL’e, ihtiyacım olduğunda hiçbir yardımı benden esirgemeyen tüm aileme, minik yürekleriyle büyük anlayıĢ gösteren oğlum Ahmet ve kızım Aleyna’ya sonsuz teĢekkür ve sevgilerimi sunuyorum.

(8)

iv ÖZET ……….………..……… i ABSTRACT ……….……….…….. ii ÖNSÖZ ……….…………..………. iii ĠÇĠNDEKĠLER……….. iv SĠMGE ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ ………..…... v ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ….………...………..……... vi ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ………...………... vii 1. GİRİŞ ………..………. 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ... 5 3. MATERYAL ve YÖNTEM ………..………. 12 3.1. Materyal ……… 12

3.1.1. AraĢtırma Yılı Ve Yeri ……….……….……… 12

3.1.2. AraĢtırma Alanının Ġklim Özellikleri ……….….……… 12

3.1.3. AraĢtırma Alanının Toprak Özellikleri …..……….……… 13

3.1.4. AraĢtırmada Ġncelenen Bitki Materyali ……….……… 14

3.2. Yöntem ………. 15

3.2.1. Deneme Faktörleri ve Deneme Deseni……….. 15

3.2.2. Ekim ve Bakım ĠĢlemleri………..………. 15

3.2.3 AraĢtırmada Ġncelenen Özellikler ………...……… 17

3.2.4. AraĢtırmada Elde Edilen Verilerin Değerlendirilmesi ………..…….. 18

4. BULGULAR ve TARTIŞMA ……….……… 19

4.1. Bitki Boyu (cm).…..……… 19

4.2. Çiçeklenme Gün Sayısı (gün).……..……… 21

4.3. Yaprak - Sap Oranı (%)……… 23

4.4. YaĢ Ot Verimi (kg/da) ……….... 25

4.5. Kuru Ot Verimi (kg/da) ………..………...………. 28

4.6. Kuru Madde Verimi (kg/da) ……….……….. 30

4.7. Ham Protein Oranı (%) ……….………. 33

4.8. Asit Deterjan Lif (ADF) Oranı (%)………...……….. 35

4.9 Nötr Deterjan Lif (NDF) Oranı (%)……….……… 37

4.10. Sindirilebilir Kuru Madde Oranı (%)………..….. 40

4.11. Ham Protein Verimi (kg/da)……….. 42

4.12. Sindirilebilir Kuru Madde Verimi (kg/da)…...……… 45

4.13. Nisbi Yem Değeri………...……….. 47

5. SONUÇ ……….. 50

6. KAYNAKLAR ………. 53

(9)

v °C Santigrat Derece kg Kilogram m2 Metrekare mm Milimetre da Dekar

pH Hidrojen konsantrasyonunun eksi logaritması

Zn Çinko Fe Demir Cu Bakır Mn Mangan ppm Milyonda bir Kısaltmalar Açıklama cv Cultivar

ADF Asit deterjan lif

NDF Nötral deterjan lif

NYD Nispi yem değeri

KMT Kuru madde tüketimi

SKMO Sindirilebilir kuru madde oranı SKMV Sindirilebilir kuru madde verimi TUĠK Türkiye Ġstatistik Kurumu

(10)

vi

Şekil Sayfa

ġekil.3.1. Deneme parsellerinden genel bir görünüm………. 16 Sekil 3.2. Hasat döneminde deneme parsellerinin genel görünümü……….….... 16 ġekil 4.1. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Bitki Boyları (cm)…... 20 ġekil 4.2. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Çiçeklenme Gün

Sayıları (gün)……… 22

ġekil 4.3. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Yaprak-Sap Oranları (%)……… 24 ġekil 4.4. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin YaĢ Ot Verimleri (kg/da)……… 27 ġekil 4.5. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Ot Verimleri (kg/da)…….. 29 ġekil 4.6. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Madde Verimleri (kg/da)... 32 ġekil 4.7. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ham Protein Oranları (%)……... 34 ġekil 4.8. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin ADF Oranları (%)………... 36 ġekil 4.9. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin NDF Oranları

(%)……….…... 39

ġekil 4.10. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Sindirilebilir Kuru Madde

Oranları (%)……….……….…... 41 ġekil 4.11. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ham Protein Verimleri (kg/da). 44 ġekil 4.12. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Sindirilebilir Kuru Madde

Verimleri (kg/da)………... 46

(11)

vii

Çizelge Sayfa

Çizelge 3.1. Deneme Alanı 2012 yılı ve Uzun yıllar Ortalama Sıcaklık, Ortalama Nisbi Nem, Toplam YağıĢ Aylık Değerleri... 12 Çizelge 3.2. AraĢtırma Alanı Topraklarının Kimyasal Analiz Sonuçları………. 14 Çizelge 4.1. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Bitki Boylarına Ait Varyans

Analiz Sonuçları ………....………... 19

Çizelge 4.2. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Bitki Boyları

(cm)………. 19

Çizelge 4.3. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Çiçeklenme Gün Sayılarına Ait Varyans Analiz Sonuçları………. 21 Çizelge 4.4. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Çiçeklenme Gün

Sayıları (gün)………... 22

Çizelge 4.5. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Yaprak-Sap Oranlarına Ait Varyans Analiz Sonuçları .……… 23 Çizelge 4.6. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Yaprak-Sap

Oranları (%)……….………... 24

Çizelge 4.7. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin YaĢ Ot Verimlerine Ait

Varyans Analiz Sonuçları……….………. 25

Çizelge 4.8. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama YaĢ Ot Verimleri

(kg/da)………. 26

Çizelge 4.9. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Ot Verimlerine Ait

Varyans Analiz Sonuçları……….…. 28

Çizelge 4.10. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Kuru Ot Verimleri

(kg/da)………... 28

Çizelge 4.11. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Madde Verimlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları………...……….. 30 Çizelge 4.12. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Kuru Madde

Verimleri (kg/da)………..……… 31

Çizelge 4.13. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ham Protein Oranlarına Ait Varyans Analiz Sonuçları ……….... 33 Çizelge 4.14. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Ham Protein

Oranları (%)……….……… 33

Çizelge 4.15. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin ADF Oranlarına Ait Varyans

Analiz Sonuçları……… 35

Çizelge 16. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama ADF Oranları

(%)………. 36

Çizelge 4.17. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin NDF Oranlarına Ait Varyans

Analiz Sonuçları……… 37

Çizelge 4.18. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama NDF Oranları

(%)………. 38

Çizelge 4.19. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Sindirilebilir Kuru Madde Oranlarına Ait Varyans Analiz Sonuçları ………...……... 40

(12)

viii

Çizelge 4.22. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Ham Protein

Verimleri (%)……….………..……… 43

Çizelge 4.23. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Sindirilebilir Kuru Madde Verimlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları ……….…..………... 45 Çizelge 4.24. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Sindirilebilir Kuru

Madde Verimleri (%)…...……….……… 46 Çizelge 4.25. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Nisbi Yem Değerlerine Ait

Varyans Analiz Sonuçları………... 47 Çizelge 4.26. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Nisbi Yem

(13)

Ülke hayvancılığının geliĢtirilmesinde çözülmesi gereken en önemli sorunlardan biri; yeterli miktarda kaliteli ve ucuz kaba yemin düzenli karĢılanamamasıdır. Kaba yemlerin hayvan besleme fizyolojisine uygunluğu yanı sıra, kaliteli ve ucuz olması halinde, daha pahalı olan ve insan beslenmesinde de kullanılan yoğun yada kesif yemlerin hayvan beslemede kullanımını azaltmaktadır. Kuru ot, yeĢil yemler ve silo yemleri gibi kaba yemlerin maliyetlerinin düĢük olması, hayvancılık iĢletmelerinin kârlılığını artırmaktadır (Alçiçek, 1995; Bilgen ve ark., 1996). Süt yada besi sığırcılığı isletmelerinde üretim maliyetlerinin % 60-70’ini yem girdilerinin oluĢturması yem maliyetinde yapılacak iyileĢtirmenin kârlılığa etkisini açıklamaya yeterlidir (Alçiçek ve ark., 1999; Alçiçek ve Karaayvaz, 2002). Bu nedenle, ülkemizde hayvancılık iĢletmelerinin kaliteli kaba yem gereksinimini karĢılamak için çayır-meraların ıslahı, yem bitkisi üretim alanlarının artırılması, ucuz ve alternatif diğer kaba yem kaynaklarının hayvansal üretime kazandırılması ve kaliteli kaba yem üretim tekniklerinin üreticilere aktarılması gerekmektedir (Serin ve Tan, 2001; Yolcu ve Tan, 2008).

Ülkemiz hayvancılığının ihtiyacı olan kaliteli kaba yem açığının kapatılması durumunda, yem değeri düĢük ve selülozca zengin sap, saman ve kavuz gibi kaba yemlerin hayvan beslemede kullanım düzeyi azalacak ve birim hayvandan elde edilen verimlerde artıĢ olacaktır. Zira, hayvan beslemede kaliteli kaba yemler, ucuz bir kaynak olması yanı sıra, geviĢ getiren hayvanların rumen mikroflora ve faunasının geliĢimi için gerekli protein, yağ, selüloz içermesi, mineral ve vitaminlerce zengin olması, hayvanların performansını iyileĢtirmesi, beslemeye bağlı pek çok metabolik hastalığın önlenmesi ve yüksek kalitede hayvansal ürün sağlaması bakımından da önemlidir. Esas itibariyle, hayvanlarımızda verim düĢüklüğünün temel nedenlerinden biri olan ve buna bağlı olarak da insanlarımızın yeterli düzeyde hayvansal proteinle beslenememesi ile sonuçlanan kaliteli kaba yem yetersizliği, ülke tarımımızda hayvancılığımıza kaliteli yem sağlayan sektörlerin sorunlarından kaynaklanmaktadır (Avcıoğlu ve ark., 2000; Alçiçek ve Karaayvaz, 2002). Bu nedenle, hayvancılığımızın yem sorunlarının çözümü

(14)

sadece yoğun/kesif yem kaynaklarında değil, kaliteli kaba yem kaynaklarımızın yetersizliğinde aranmalı ve yem bitkileri tarımımızın yapısal ve ekonomik özellikleri incelenerek çözümler oluĢturulmalıdır. Tarımsal üretim içerisinde çok önemli bir yere sahip olan yem bitkileri tarımı, bitkisel ve hayvansal üretimin de sigortası konumunda olup sürekli ve güvenli kaba yem üretiminin en önemli yoludur (Açıkgöz, 2001; Açıkgöz ve ark., 2005).

Bitkisel ve hayvansal üretime uygunluk açısından Akdeniz bölgesinde hiçbir sorun bulunmamakla birlikte doğal meraların ıslahı ve yapay mera tesisi konusunda bilgi birikimi kısıtlılığı, teknik donanım ve alt yapı noksanlıkları en önemli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır. Bitkisel ve hayvansal üretimde çalıĢanları bir araya getirecek, ekonomik ve teknik amaçlarda birleĢtirip organize edecek, araĢtırmaları hızlandıracak kurum veya organların geliĢtirilmesi, bu konudaki engellerin aĢılmasında kilit konum taĢımaktadır (Avcıoğlu, 1997). Yem üretiminde üretim faaliyetini sınırlayan yemin kıt olduğu dönemler vardır. Mera tesisinde karıĢımda yer alabilecek türler belirlenirken yemin eksik olduğu dönemlerde yeĢil otlatma dönemini uzatabilecek, ek yemleme dönemini azaltacak türlerin karıĢımda yer alması gerekmektedir (Altın ve ark. 2005). Buna göre serin mevsim yembitkileri ile birlikte sıcak mevsim yembitkilerinin karıĢımlarda yer almasıyla otlatmada yeĢil yem dönemi uzatılabilecektir.

Çukurova Bölgesi, ekolojik koĢullarının uygun olması nedeniyle çok çeĢitli ürünlerin yetiĢtirildiği, üretim potansiyeli yüksek bir bölgedir. Modern tarım tekniklerinin uygulanması ile bitkisel üretimde oldukça yüksek verim düzeylerine ulaĢılmıĢtır. Ancak bölgede tarımın diğer bir kolu olan hayvancılıkta aynı geliĢme hızı henüz yakalanamamıĢtır (Anonim, 1998).

Hayvancılık iĢletmelerinde çok yıllık buğdaygil + baklagil karıĢımları, yapılacak hayvancılığın daha ekonomik olmasına katkı sağlayacaktır. Çukurova Bölgesi’nde biryıllık buğdaygil + baklagil karıĢımları üzerinde yapılmıĢ çok sayıda araĢtırma bulunmasına karĢılık, yaz döneminde tesis edilecek yapay meralar için uygun karıĢımların belirlenmesine yönelik çok az sayıda araĢtırma yapılmıĢtır. Bölgemizde Avcı (2000)’nın yapmıĢ olduğu bir araĢtırmada, serin mevsim yembitkilerinin özellikle

(15)

sıcak yaz dönemlerinde dormant durumda kalmaları nedeniyle sürekli biçim koĢulları altında karıĢımlarda yonca ile rekabet edemedikleri ve 3. yıl sonunda botanik kompozisyondaki oranlarının oldukça düĢük düzeylerde kaldığı belirtilmiĢtir.

Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlarda yaz döneminde sıcaklıkların yükselmesiyle birlikte genellikle serin mevsim yembitkilerinin baskın olduğu meralarda ot verimi düĢmekte, sonbaharda tekrar artmaya baĢlamaktadır (Langer, 1994). Sıcaklıkların 25 °C’ yi geçmesiyle birlikte meralarda mevcut olan C3 bitkileri ortamdan kaybolmakta ve merada ot verimi minimuma düĢmektedir.

Çukurova bölgesinin sahil kesiminde ortalama yaz sıcaklıkları haziran ayı itibariyle 30 °C’ yi geçmekte ve serin mevsim mera türleri yaz sıcaklıklarının 30 °C’ yi geçmesiyle birlikte dormant duruma geçmekte, bunların yerini iĢgalci türler veya düĢük kaliteli yazlık türler almaktadır.

ÇalıĢma ile yurtdıĢından ilk defa getirilen türlerin ülkeye, bölgeye uyumu, verim ve kalitelerinin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Buna göre bölgeye uyumu belirlenen, tür ve çeĢitlerin saf ve karıĢım olarak üretilebilme imkanlarının araĢtırılması üzerine yapılabilecek bazı araĢtırmalar için bazı veriler elde edilmiĢtir.

AraĢtırma ile yaz döneminde bazı sıcak mevsim baklagillerinin bölgeye uyumu belirlenecek ve bölgede yaz dönemi yeĢil yem süresi uzatılabilecek, otlatma kapasitesi attırılabilecek hayvancılığın daha ekonomik yapılmasına katkıda bulunulabilecektir. Ülkemizde ve bölgemizde sıcak mevsim baklagil yembitkileri türlerini içeren çalıĢma sayısı hemen hemen yoktur. Bu nedenle, bu proje kapsamında yürütülecek araĢtırma bölgemiz ve ülkemiz açısından orijinal bir araĢtırmadır. Teknolojik ve tarımsal açıdan geliĢmiĢ ülkelerde bu tip araĢtırmalar özellikle 20. yüzyıldan itibaren yoğun olarak yürütülmeye baĢlamıĢtır. AraĢtırmanın çıktıları 4342 sayılı Mera kanunu kapsamında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlükleri ile birlikte yürütülen uygulamalı mera ıslahı ve amenajmanı projeleri ile uygulamaya aktarılabilecektir. Uygulamalı Mera Islah projelerinde, araĢtırmadan elde edilecek sonuçların kullanılması ile meralarının ot verimi ve kalitesinde önemli artıĢlar sağlanarak, bölge hayvancılığının kaliteli kaba yem

(16)

açığının kapatılmasına önemli katkılar sağlanacaktır. Bölge hayvancılığının kaliteli kaba yem açığının kapatılması, bölge çiftçisinin daha ucuz hayvansal ürün üretimi yapmasına ve gelir düzeyinin artarak refah düzeyinin artıĢına neden olacaktır.

Bu araĢtırmanın amacı, ülkemizde ilk defa denenmek üzere yurt dıĢından getirilen bazı sıcak mevsim baklagil yem bitkilerinin Çukurova koĢullarına uyumu, verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüĢtür.

(17)

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Çukurova Bölgesinde yapılan araĢtırmalarda; birçok biryıllık ve çokyıllık baklagil ve buğdaygil yembitkisinin tarla tarımı içinde yetiĢtirilebileceği saptanmıĢtır (Sağlamtimur ve ark., 1986; Tükel ve ark., 1993). Sağlamtimur ve ark., (1991) Elçi ve Peru yonca çeĢitleri ve rodos otunun, Tükel ve ark., (1993) Redman ve Redland II çayır üçgülü çeĢitleri, Osceda ve Regal ak üçgül çeĢitleri gibi çokyıllık baklagil yembitkileri yanında, kılçıksız brom, ingiliz çimi, yüksek otlak ayrığı, mavi ayrık ve domuz ayrığı gibi çokyıllık buğdaygil yembitkilerinin bölgenin sulu koĢullarında yetiĢtirilebileceğini bildirmektedirler. Bölgede çokyıllık sıcak mevsim baklagil yembitkileri ile yürütülmüĢ bir araĢtırma bulunmamaktadır. Buna karĢılık, özellikle ülkemizin Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Akdeniz ve Ege bölgelerinde birçok çokyıllık sıcak mevsim baklagil yem bitkisinin yetiĢtirilmesi olasıdır.

Akinola (1991), Shika-Nijerya’da yürüttüğü bir araĢtırmada; Stylosanthes guianensis türünün Cook, Endeavour, Oxley, Schofield çeĢitlerinden kuru madde verimlerinin sırasıyla 970 kg/da, 530 kg/da, 330 kg/da, 530 kg/da Stylosanthes hamata cv. Verano çeĢidinden 600 kg/da, Stylosanthes guianensis türünün Cook, Endeavour, Oxley, Schofield çeĢitlerinin ham protein veriminin 123 kg/da, 69.7 kg/da, 41.7 kg/da, 71.0 kg/da, 65.8 kg/da, Stylosanthes hamata cv. Verano çeĢidinin ham protein oranının ekim dönemine göre değiĢmekle birlikte % 7.4 - 17.4, sindirilebilir kuru madde oranının % 41.0 – 63.6 arasında değiĢtiğini,Stylosanthes türlerinin kuru dönemlere dayanıklılığı,

ham protein oranı, yaprak sap oranı ve yaĢ ot verimi açısından iyi bir performansa sahip olduklarını, Stylosanthes hamata cv. Verano çeĢidinin bir çok Stylosanthes türleri içinde en lezzetli çeĢitlerden biri olduğunu, buğdaygil karıĢımları için uygun bir çeĢit olduğunu bildirmiĢtir.

Peters ve ark., (1994), Nijeryada iki yıl süre ile yürütmüĢ oldukları bir araĢtırmada;

Stylosanthes hamata’nın yaĢ ot veriminin 2600 kg/da, Stylosanthes guianensis’in yaĢ ot

(18)

Hall ve ark. (1995), 4 yıl süreyle 5 tropikal lokasyonda 13 Stylosanhtes çeĢidiyle yürütmüĢ olduğu bir araĢtırmada, ortalama baklagil veriminin birinci yıl 71 kg/da, ikinci yıl 306 kg/da, üçüncü yıl 126 kg/da ve dördüncü yıl 157 kg/da olduğunu, Seca’nın kuru madde veriminin ise birinci yıl 90 kg/da, ikinci yıl 470 kg/da, üçüncü yıl 204 kg/da ve dördüncü yıl 215 kg/da olduğunu bildirmiĢlerdir.

Edye (1997), Stylosanthes türlerinden Stylosanthes humilis’in 1914 yılında Avustralya’da ilk teĢhis edilen ve kayıt altına alınan tür olduğunu, planlı üretimin 1933 yılında Brezilya’da Stylosanthes guianensis ile baĢladığını, 1960’lara kadar bu türlerin agronomisi ile ilgili bir çalıĢma olmadığını, bu cinsin bilinen 44 türünün olduğunu, tarımsal potansiyeli yüksek değerli türler olduklarını, bazı türlerde Bradyrhizobium bakterilerinin azot fiksasyonunda etkili olduğunu, bu türlerin antraknoza hassas olduğunu, çok yıllık olanların tek yıllıklardan daha verimli ve otlatmaya dayanıklı olduklarını, Stylosanthes guianensis’in üç çeĢidinin (Graham, Cook, Endeavour) tescil edildiğini, bu çeĢitlerden Cook’un antraknoza dayanıklı olduğunu ve Avustralya’da mera ıslahında kullanılan bir çeĢit olduğunu, Stylosanthes hamata’nın Verano çeĢidinin 1973 yılında tescil edildiğini, Stylosanthes scabra’nın Verano çeĢidinin 1976 yılında tescil edildiğini ve uyum yeteneğinin yüksek olduğunu, geniĢ alanlara yayıldığını,

Stylosanthes hamata’nın tetraploid, Stylosanthes scabra ve Stylosanthes guianensis’in

diploid bir tür olduğunu bildirmiĢtir.

Mero ve Oden (1997), 6 buğdaygil ve 6 baklagil ile biçim aralıklarına göre verim ve kalitenin değiĢimi üzerine 2 yıl süre ile 3 lokasyonda yapılan araĢtırmada Stylosanthes

hamata’nın verano, S. scabra’nın Seca çeĢitlerinde sırasıyla birinci yıl kuru madde

verimi 205 kg/da, 214 kg/da; ikinci yıl 175 kg/da, 208kg/da olduğu, Verano çeĢidinin ham protein oranının lokasyonlara göre değiĢmek üzere %15-27, Seca’nın %15-26 arasında değiĢtiğini, Verano’nun sindirilebilirlik oranının lokasyonlara göre değiĢmek üzere %68-89, Seca’nın ise %57-85 arasında değiĢtiğini bildirmiĢlerdir.

Ciotti ve ark. (1999), Arjantin Corrientes’de 3 yıl süre ile bazı Stylosanthes türlerinin verimi ve adaptasyonu üzerine yapmıĢ oldukları çalıĢmada, 6 çeĢit kullanıldığını,

(19)

çeĢitlerin uzun süre kıĢ soğuklarına tolere olduğunu, Graham, Endeavour ve yerel

Stylosanthes guianensis’in kontrol olarak kullanıldığını, bitki boyunun 37-98 cm, stolon

uzunluğunun ise 38-125 cm arasında değiĢtiğini, birinci yıl toplam kuru madde veriminin 200-420 kg/da, ikinci yıl 564-883 kg/da; üçüncü yıl 997-1057 kg/da, ortalama kuru madde veriminin ise 620-800 kg/da arasında değiĢtiğini, kaliteli bir bitki olduğunu bildirmiĢlerdir.

Hare ve Phaikaew (1999), Stylosanthes türlerinin Tayland’a uyumu konusunda yapmıĢ oldukları araĢtırmada, Stylosanthes türlerinin iyi drene, kumlu, asitli topraklarda geliĢtiğini, ağır otlatmaya toleranslı, antraknoza hassas, 1250 mm yağıĢ düzeyinde iyi geliĢen, tesisi kolay, kaplılığı yüksek, çimlenme oranı yüksek, lezzetli, süt ve besi sığırcılığında, kanatlı hayvan beslenmesinde biçilerek, otlatılarak veya konsantre yemlere ilave edilerek kullanılabilen kaliteli bir baklagil yem bitkisi olduğunu bildirmiĢlerdir.

Omokanye ve ark., (2000), Nijeryada bazı yem bitkilerinin adaptosyonu üzerine üç yıl süre ile yapmıĢ oldukları bir araĢtırmada; Stylosanthes hamata’da birinci yıl 360 kg/da, ikinci yıl 200 kg/da, Stylosanthes guianensis’de birinci yıl 512 kg/da, ikinci yıl ise 160 kg/da kuru madde verimi elde edildiğini bildirmiĢlerdir.

Hare ve ark. (2003), Kuzeydoğu Tayland’da bazı buğdaygil ve baklagil yembitkilerinin değerlendirilmesi üzerine 1997-1998 yıllarında yapmıĢ oldukları araĢtırmada, biçimlerin 6 haftada bir yapıldığını, bir dönemde 3-4 kez biçim yapıldığını, Stylosanthes

hamata cv. Verano çeĢidinin lokasyonlarda değiĢmek üzere 46-97 adet/m2 bitki,

Stylosanthes guianensis cv. Tha Phra çeĢidininin lokasyonlarda değiĢmek üzere

108-173 adet/m2 bitki, Aeschynomene americana cv. Lee çeĢidinin lokasyonlarda değiĢmek üzere 53-221 adet/m2

bitki, kuru madde veriminin; birinci nemli dönemde (Mayıs-Ekim) lokasyonlarda değiĢmek üzere Stylosanthes hamata cv. Verano’da 300-390 kg/da, Stylosanthes guianensis cv. Tha Phra’da 340-390 kg/da, Aeschynomene

americana cv. Lee çeĢidinde 140-530 kg/da, birinci kurak dönemde (Kasım-Nisan)

lokasyonlarda değiĢmek üzere Stylosanthes hamata cv. Verano’da 110-130 kg/da,

(20)

Lee çeĢidinde 50-170 kg/da, ikinci nemli dönemde (Mayıs-Ekim) lokasyonlarda değiĢmek üzere Stylosanthes hamata cv. Verano’da 60-610 kg/da, Stylosanthes

guianensis cv. Tha Phra’da 90-710 kg/da, Aeschynomene americana cv. Lee çeĢidin ise

10-230 kg/da olduğunu bildirmiĢlerdir.

Hall ve Walker (2005), 6 baklagil türünün 6 lokasyonda adaptasyonu ve üretimi üzerine 1985-1989 yılları arasında Kuzey Avustralya’da yapmıĢ oldukları araĢtırmada, Avustralya’da düĢük kaliteli buğdaygillerin baskın olduğu meralara Stylosanthes türlerinin ilave edilmesinin hayvansal üretim için önemli olduğunu, Verano (S

.hamata) ve Seca (S. scabra)’nın tropik Avustralya’da ekilen baĢlıca tropik

baklagillerden olduğunu, 200 m rakıma kadar iyi yetiĢtiğini, Verano’nun orta sıcaklıklara dayanıklılığının düĢük olduğunu, Stylosanthes türlerinin kuzey Avustralya’da en azından 600. 000 ha mera alanına ekildiğini, büyükbaĢ et üretimine yıllık 20 milyon dolar katkısı olduğunu bildirmiĢlerdir. AraĢtırıcılar Aeschynomene

americana CPI 58522 çeĢidinin Ben Avon lokasyonunda birinci, ikinci ve üçüncü yıl

sırasıyla 257.0, 43,0 ve 0.0 kg/da, Aeschynomene americana Glenn çeĢidinin birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 260.0, 131.0 ve 449 kg/da, Tirrabella lokasyonunda CPI58522 çeĢidinden verim alınamadığını, Glenn çeĢidinden ise birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 5.0, 415.0 ve 2.0 kg/da, Pinnarendi lokasyonunda ise CPI58522 çeĢidinden verim alınamazken Glenn çeĢidinden birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 122.0, 63.0, 101.0 kg/da, Stylosanthes guianensis’in Graham çeĢidinden Ben Avon lokasyonunda birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 74.0, 35.0 ve 759.0 kg/da,

Stylosanthes hamata’nın Verano çeĢidinden birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 205.0,

48.0 ve 227.0 kg/da, Stylosanthes scabra’nın Seca çeĢidinden birinci, ikinci ve üçüncü yıl sırasıyla 99.0, 272.0 ve 616.0 kg/da kuru madde verimi elde edildiğini,

Aeschynomene americana Glenn çeĢidinin 130 cm, Stylosanthes scabra Seca çeĢidinin

120 cm boylandığını bildirmiĢlerdir.

FAO (2010), Stylosanthes hamata’ nın yaygın ismi Caribbean stylo, pencil flower olduğu, tek yıllık-çok yıllık olabildiği, çok dallı, yarı dik büyüyen, 75 cm boylanabilen, genel olarak Karayip’lerden dağılım gösteren, yaz dönemi geliĢen, ekimden 65-75 gün

(21)

sonra çiçeklenebilen, sahil bölgeleri ve düĢük rakımlı bölgelerde yetiĢen, yıllık yağıĢ isteği 600-1700 mm arasında değiĢen, kuraklığa toleranslı, her tür toprak Ģartlarına uygun, meralarda üstten tohumlamaya uygun, dekara 100-400 gr tohumun yeterli olduğu, otlatmaya dayanıklı, sindirilebilir kuru madde oranı % 60-65 oranında, subtropik alanlarda iyi geliĢen bir sıcak mevsim baklagil yembitkisi olduğu bildirilmiĢtir

FAO (2010), Stylosanthes guianensis yarı yatık çok yıllık, kuvvetli bir kazık köke sahip, Paraguay, Arjantin ve Kuzey Uruguay menĢeili, çok yıllık, 200 m rakıma kadar yetiĢebilen, 625 mm’den 875 mm’ye kadar değiĢen yağıĢ isteği olan, kumlu topraklarda iyi yetiĢen, en iyi geliĢmesi pH 6.5-6.7 olan, üstten tohumlamada baĢarılı, tohum derinliği 1-1.5 cm olan, ekimde 200-500 gr/da tohum isteği olan, 1 kg tohumunda 770.000 adet tohum bulunduğu bildirilmiĢtir. Diğer yandan Avustralya’da yapılan bir çalıĢmada, ortalama kuru ot verimi 504.4 kg/da, ortalama tohum verimi 30-50 kg/da, otlatmaya ve yangına karĢı toleranslı, kuraklık ve gölgeye karĢı dirençli, buğdaygillerle karıĢımda kullanılmaya uygun, optimum sıcaklık isteği 27-29 °C, -10 °C’ den 43 °C’ ye kadar dayanıklı, Rodos otu ile uygun bir karıĢım oluĢturabilen bir sıcak mevsim baklagil yem bitkisi olduğu bildirilmiĢtir (FAO, 2010).

FAO (2010), Stylosanthes scabra, çalı stylo olarak adlandırılan bir tür olup 2 m boylanabilen, çok yıllık, dik yada yarı dik, güçlü ağaçsı yapıda, çok tüylü ve yapıĢkan gövdeli bir baklagildir. Orijini Güney Amerika olup yaz döneminde büyüyen, deniz seviyesinden 600 m yükseltili yerlere kadar geliĢme gösteren, 600 mm yıllık yağıĢı bulunan alanlarda yetiĢebilen, kuraklığa toleranslı, ekimde dekara 100-200 gr tohum isteği olan, ekimde ilk yıl geliĢimi yavaĢ, silaja uygun olmayan ancak kuru ot olarak tüketilebilen, sindirilebilir kuru madde oranı % 70,0 olan, % 98,2 oranında kendine döllenen bir baklagil olduğu bildirilmiĢtir. AraĢtırmada kullanılacak bir diğer sıcak mevsim baklagil yembitkisi olan Aeschynomene americana’ın, dik büyüyen, yıllık veya çok yıllık, 1-2 m boylanabilen, yaprakları 3-7 cm, tohumları gri-yeĢil, çalımsı bir baklagildir (FAO, 2010). Orijini Orta ve Güney Amerika’dır. 2-800 m yüksekliklerde nemli, kuru alanlarda yetiĢen, ilkbaharda çimlenen yaz boyu geliĢen, yıllık yağıĢın 1000 mm olduğu alanlarda çok iyi geliĢen, her tür toprak yapısında yetiĢebilen, tohumları

(22)

kavuzlu, mibzerle ekilebilen, 2,5 cm ekim derinliği isteyen, Haziran-Temmuz aylarında ekilebilen, ekimde 500 gr/da tohum isteği olan, 1 kg tohumunda 368 000 adet tohum bulunduğu tespit edilmiĢtir (FAO, 2010). Avustralya’da yapılan bir çalıĢmada, 1332,5 kg/da kuru ot verimi alınan, ham protein oranı % 9,4-13,4 arasında değiĢebilen, kuru ot ve silajı yapılabilen, sindirilebilir kuru madde oranı % 70 olan bir sıcak mevsim baklagil yembitkisi olduğu bildirilmiĢtir.

Anonim (2012a), Aeschynomene americana’ın, dik büyüyen, yıllık veya çok yıllık, çalımsı, 50-200 cm boylanabilen, biçme ve otlatmaya uygun, orijini Orta ve Güney Amerika, buğdaygiller ile iyi bir karıĢım oluĢturabilen, yayılmacı, ham protein oranı % 10-20 arasında değiĢen, ADF içeriği % 16-40, kuru madde verimi 1000 – 1500 kg/da, sindirilebilir kuru madde oranı % 60 - 70 arasında değiĢen bir kısa gün bitkisi olduğunu,

Stylosanthes hamata’nın yıllık veya çok yıllık yarı dik veya yatık, ortalama 30-75 cm

boylanabilen, 700-900 mm yağıĢ alan alanlarda iyi geliĢen, yıllık ortalama sıcaklık isteği 23-27 °C, ağır otlatmaya dayanıklı, ham protein oranı % 11.5-19.0, sindirilebilir kuru madde oranı % 60 – 65, kuru madde verimi 700 kg/da olduğunu, Stylosanthes

guianensis’in yarı dik, çok yıllık, 120 cm boylanabilen, orijini Güney Amerika, yıllık

ortalama sıcaklık isteği 23-27 °C, biçme ve otlatmaya uygun, sıcak mevsim buğdaygil yem bitkileri ile uygun bir karıĢım oluĢturan, ham protein oranı % 12-20, sindirilebilir kuru madde oranı % 52,0 – 60,0, Stylosanthes scabra’nın yarı dik, çok yıllık, 200 cm boylanabilen, orijini Güney Amerika, ham protein oranı % 10-20, sindirilebilir kuru madde oranı % 50-70, ADF oranı % 30-43, kuru madde verimi 1000 kg/da olan bir sıcak mevsim yem bitkisi olduğunu bildirmiĢtir.

Amodu (2013), Stylosanthes türlerinin Afrika için kaliteli alternatif bir yembitkisi olduğunu, son yıllarda Afrika’da mera tesislerinde kullanılmakta olduğunu, 1945 yılında bu türlerin Avustralya’dan Afrika’ya getirildiğini, Senegal’de, Güney Zaire’de, Kuzey Gine’de, Nijerya’da geniĢ alanlarda yetiĢtirildiğini, Stylosanthes hamata cv. Verano çeĢidinin yıllık veya çok yıllık özellik gösterebildiğini, Nijerya’da geniĢ alanlarda üretildiğini, bu çeĢidin 1976’ dan beri Nijerya Shika’da bulunan Ulusal Hayvancılık AraĢtırma Enstitüsü tarafından tohumlarının üretildiğini, tesiste 10 kg/da fosfatın yeterli olduğunu, mera tesislerinde buğdaygillerden Chloris gayana, Brachiaria

(23)

ruziziensis, Hyparrhenia rufa ve Panicum maximum ile iyi bir karıĢım oluĢturduklarını, Stylosanthes türlerinin kuru otta ham protein oranının % 14,0-16,0, tohumda ham

protein içeriğinin % 5,0, yapraklarda ham protein içeriğin % 17,2, tohum üretiminin ticarileĢmediğini bunun nedeninin emek yoğun bir üretim yapılmasından ve pinomatik hasat makinalarının eksikliğinden kaynaklandığını, dolayısıyla tohumlarının yüksek fiyatlı olduğunu, makinalı hasatta 10-12 kg/da, elle hasatta 60-175 kg/da tohum alındığını, son yıllarda Kuzey Gine ve Nijerya’da en çok Stylosanthes hamata cv. Verano çeĢidinin tohumunun üretildiğini bildirmiĢtir.

Rao ve ark., (2013), Hindistan’da Stylosanthes türlerinin yılda 500-750 ton arasında devlete ait çiftliklerde üretildiğini, en çok Stylosanthes guianensis ve Stylosanthes

scabra türlerini üretildiğini bu türlerin kuru otta kuru madde oranının sırasıyla % 89,4,

% 89,3 ham protein oranlarının sırasıyla % 14,2, % 16,4, yeĢil ot veriminin 9500 kg/da, 8600 kg/da, yaprak sap oranının sırasıyla % 28,0, % 32,0, çiçeklenme gün sayısının sırasıyla 80 ve 60 gün olduğunu, biçimlerin 60-80 cm bitki boyunda yapılmasının, toprak ve su durumuna göre yağıĢlı dönemlerde 2 ayda bir, kuru dönemlerde ise üç ayda bir biçimin uygun olduğunu belirtmiĢlerdir.

(24)

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Materyal

3.1.1. Araştırma Yılı ve Yeri

AraĢtırma ile ilgili tarla denemeleri Doğu Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü’nün Yüreğir-Doğankent’te bulunan taban koĢullarındaki 1 no’lu deneme alanında 2012 yılında yürütülmüĢtür. Deneme alanı; denizden 12 m yükseklikte, 36o _{51΄ Kuzey enlemi} ile 35o 20΄ Doğu boylamları arasında yer almaktadır.

3.1.2. Araştırma Alanının İklim Özellikleri

Deneme alanına ait uzun yıllar ve 2012 yılına ait aylık ortalama sıcaklık, ortalama nisbi nem ve toplam yağıĢ değerleri Çizelge 3. 1’ de verilmiĢtir (2012b).

Çizelge 3. 1. Deneme Alanı 2012 yılı ve Uzun yıllar Ortalama Sıcaklık, Ortalama Nisbi Nem, Toplam YağıĢ Aylık Değerleri*

Aylar Ortalama Sıcaklık (°C) Ortalama Nisbi Nem (%) Toplam Yağış (mm) 2012 yılı Uzun Yıllar 2012 yılı Uzun Yıllar 2012 yılı Uzun Yıllar Ocak 8,2 9,9 75,3 66,0 111,7 302,0 ġubat 8,6 10,4 58,3 66,0 92,8 153,3 Mart 11,4 13,1 55,4 66,0 67,9 13,4 Nisan 18,1 17,1 68,3 69,0 51,4 36,0 Mayıs 20,8 21,4 74,0 67,0 46,7 9,7 Haziran 26,7 25,2 66,2 66,0 22,4 35,5 Temmuz 29,3 29,7 65,3 68,0 5,4 18,3 Ağustos 29,3 28,1 62,9 67,0 5,1 0,0 Eylül 27,0 25,4 64,9 63,0 14,8 0,0 Ekim 22,6 21,0 61,9 60,0 43,6 51,9 Kasım 17,4 15,1 52,3 63,0 67,2 187,0 Aralık 11,4 11,1 73,7 66,0 118,1 154,4 Top/Ort. 18,4 19,0 64,9 65,6 647,1 807,1

(25)

Çizelge 3.1’ de görüldüğü üzere, 2012 yılı ortalama sıcaklıkları uzun yıllar ortalamasının gerisinde kalmıĢtır. Denemenin kurulduğu Nisan ayından ikinci biçimin yapıldığı ekim ayına kadar geçen süre içerisinde ortalama sıcaklıklar uzun yıllar ortalama sıcaklık değerlerinin üzerinde seyretmiĢtir. 2012 yılı ortalama nisbi nem değerleri uzun yıllar ortalamasının gerisinde kalırken 2012 yılı toplam yağıĢ değerleri uzun yıllar toplam yağıĢ değerlerinin üzerinde gerçekleĢmiĢtir. Bunun nedeni 2012 yılı Ocak ayında düĢen toplam yağıĢın, Ocak ayı uzun yıllar toplam yağıĢının yaklaĢık üç katı olmasındandır. Genel olarak 2012 yılının uzun yıllardan daha soğuk ve daha yağıĢlı geçtiği söylenebilir.

3.1.3. Araştırma Alanının Toprak Özellikleri

AraĢtırma alanının toprakları Seyhan nehrinin taĢkınlarıyla getirilip depolanan ince tekstürlü, yaĢlı nehir terası toprakları olup, arıklı serisindendir. Topoğrafyası düz ve düze yakın konumludur. AC horizonlu olan bu topraklar oldukça yüksek oranda kil ve kireç içeriğine sahiptir. Profillerinde az da olsa kireç hareketi görülmektedir. Katyon değiĢim kapasiteleri 23-25 me/100g arasında değiĢmekte olup, bu topraklarda smektit ve kaolinit grubu kil mineralleri baskın kil tipini oluĢturmaktadır. Profildeki kil miktarı % 1,25 civarındadır (Dinç ve ark, 1995).

AraĢtırma alanından 0-20, 20-40, 40-60 cm. derinliklerden alınan toprak numunelerinin kimyasal analizi yapılmıĢtır. Toprak numunelerinin kimyasal analizleri Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü laboratuarlarında yapılmıĢ olup analiz sonuçları Çizelge 3.2’de verilmiĢtir.

(26)

Çizelge 3.2. AraĢtırma Alanı Topraklarının Kimyasal Analiz Sonuçları Toprak Derinliği (cm) Organik Madde (%) Kireç (%) PH Tuz (%) Zn (ppm) Fe (ppm) Cu (ppm) Mn (ppm) 0-20 1,70 16,33 7,88 0,05 0,11 4,67 1,02 3,40 20-40 1,33 17,56 7,94 0,07 0,12 4,37 1,00 3,16 40-60 0,94 21,90 8,08 0,08 0,12 3,26 1,01 2,35

Çizelge 3.2 incelendiğinde; bu toprakların organik madde bakımından zayıf, kireç yönünden zengin olduğu (Madran, 1991), toprak PH’sının hafif alkali tepkimeli, tuzluluk yönünden çok düĢük (Dinç ve ark, 1995) ve mikro elementler yönünden (Zn, Fe, Cu ve Mn) ise bitki beslemesi açısından yeterli düzeylerde bulunduğu anlaĢılmaktadır (Zabunoğlu ve Karaçal, 1986). Genelde derinlere inildikçe organik madde oranı ile mikro elementlerden Fe ve Mn miktarlarının azalma yönünde; kireç ve tuz yüzdeleri ile pH’nın artıĢ yönünde bir seyir takip ettiği, Zn ve Cu miktarlarının aynı düzeylerde kaldığı, özellikle 40-60 cm’lik toprak derinliğinde kireç birikiminin olduğu gözlenmektedir.

3.1.4. Araştırmada İncelenen Bitki Materyali

AraĢtırmada, Avustralya Quesland’da özel bir tohumculuk firmasından sağlanan

Stylosanthes hamata cv. Verano, Stylosanthes guianensis cv. Cook, Stylosanthes scabra

cv. Seca stylo, Stylosanthes scabra cv. Caatinga stylo, Aeschynomene americana cv. Lee çeĢitleri deneme materyali olarak kullanılmıĢtır. Bu tür ve çeĢitlerin verim ve kalite değerleri kıyaslamak amacıyla Doğu Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü tarafından tescil ettirilen Medicago sativa cv. Nimet yonca çeĢidi kullanılmıĢtır.

(27)

3.2. Yöntem

3.2.1. Deneme Faktörleri ve Deneme Deseni

Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmuĢtur. Ekim 5 m uzunluğundaki parsellere, her parselde 6 sıra olacak Ģekilde, 25 cm sıra aralığı ile gerçekleĢtirilmiĢtir. Denemede parsel büyüklükleri 1.5 x 5 m: 7.5 m2_{’dir. Ekim, 30} Nisan 2012 tarihinde yapılmıĢtır.

3.2.2. Ekim ve Bakım İşlemleri

Ekimde, türlerin dekara kullanılacak tohumluk miktarı; yapılan çimlendirme testleri ve tohumluk safiyetleri dikkate alınarak Stylosanthes hamata cv. Verano 400 gr/da,

Stylosanthes guianensis cv. Cook 500 gr/da, Stylosanthes scabra cv. Seca stylo 200

gr/da, Stylosanthes scabra cv. Caatinga stylo 200 gr/da, Aeschynomene americana cv. Lee 500 gr/da (FAO, 2010) ve Medicago sativa cv. Nimet 1,5 kg/da (Avcıoğlu ve ark., 2009) tohum miktarı esas alınarak hesaplanmıĢtır. Her sıra için tartılan tohumların ekimi markörle açılan çizilere el ile yapılmıĢtır. Gübre olarak kimyasal analiz sonucuna göre 4 kg /da N ve 10 kg /da P2O5 gübresi ile tamamlanmıĢtır. 30 Temmuz 2012 ve 02 Ekim 2012’de olmak üzere iki biçim yapılmıĢtır. Hasat, bitkilerin % 10 çiçeklenme döneminde gerçekleĢtirilmiĢtir. Ekim sonrası bitki geliĢimleri tamamlanıncaya kadar yabancı otlarla mücadele edilmiĢtir. Ekim sonrasında yağmurlama sulama yapılmıĢtır. Denemede Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ikiĢer sulama yapılmıĢtır. AraĢtırmada deneme parsellerine ait genel görünüm ġekil 3.1. ve ġekil 3.2.’de verilmiĢtir.

(28)

ġekil 3.1. Deneme parsellerinden genel bir görünüm

(29)

3.2.3. Araştırmada İncelenen Özellikler

AraĢtırmadan elde edilen gözlem ve ölçümler, Anlarsal (1987), Avcıoğlu ve ark. (1989), Van Soest ve ark. (1991), Anonim (1995) ve Sheaffer ve ark. (1995)’nın kullandığı yöntemlere göre yapılmıĢtır.

Bitki Boyu (cm): Bitki boyları türlerde birinci biçim döneminde yapılan ölçümler üzerinden değerlendirilmiĢtir. Her parselde tesadüfen belirlenen 10 bitkide toprak yüzeyinden bitki uç noktasına kadar olan yüksekliklerin ölçülmesi ve ortalamaların alınmasıyla hesaplanmıĢtır.

Çiçeklenme Gün Sayısı (gün): Her parselde, bitkilerin çıkıĢtan % 50 çiçeklenmeye kadar geçen gün sayısı kaydedilmiĢtir.

Yaprak Sap Oranı (%): Her parselde tesadüfen belirlenecek 10 bitkide yaprak ve sap birbirinden ayrılmasıyla hesaplanmıĢtır.

YaĢ Ot Verimi (kg/da): % 10 çiçeklenme döneminde hasat edilen, her parselde yanlardan birer sıra ve parsel baĢı ile sonundan 0,5 m’lik kısım kenar tesiri olarak biçilip atıldıktan sonra, geriye kalan 4 sıra biçilmiĢ, tartılmıĢ ve elde edilen değerler dekara dönüĢtürülerek yaĢ ot verimi hesaplanmıĢtır.

Kuru Ot Verimi (kg/da): Her parselden elde edilen yaĢ ot içerisinden 0.5 kg’lık örnek alınarak kurutma dolabında 48 saat 70 ºC’de kurutulmuĢtur. Sabit ağırlığa geldikten sonra tartım yapılmıĢ ve gerekli dönüĢümler yapıldıktan sonra dekara kuru ot verimi belirlenmiĢtir.

Kuru Madde Verimi (kg/da): Kuru ottan 5’er gram örnekler 105oC’ye ayarlı etüvde 24 saat kurutulduktan sonra desikatörde soğutularak, hassas terazide tartılmıĢ ve kuru madde içerikleri belirlenmiĢtir. Bu değer kuru ot örneklerine göre oranlanarak dekara kuru madde verimleri hesaplanmıĢtır.

(30)

Ham Protein, ADF ve NDF Oranları (%) : 78 °C’de 24 saat süreyle kurutulan örnekler 1 mm’lik elekten geçecek Ģekilde öğütüldükten sonra C-0904FE-Hay and Fresh Forage kalibrasyonu kullanılarak The Foss XDS NIRS (Near Ġnfrared Reflectance Spectroscopy) analiz cihazıyla saptanmıĢtır.

Ham Protein Verimi (kg/da): Ham protein oranları ile dekara kuru madde verimleri çarpılarak türlerin dekara protein verimleri bulunmuĢtur.

Sindirilebilir Kuru Madde Oranı (%) (SKMO) : ADF verileri kullanılarak aĢağıdaki formül ile hesaplanmıĢtır (Sheaffer ve ark. 1995).

Sindirilebilir Kuru Madde Oranı (SKMO) =88.9-(0.779x%ADF)

Sindirilebilir Kuru Madde Verimi (kg/da) (SKMV): ADF oranının kullanılmasıyla hesaplanan Sindirilebilir kuru madde oranı, kuru madde verimleri ile çarpılarak sindirilebilir kuru madde verimi elde edilmiĢtir.

Nispi Yem Değeri (NYD) : Yembitkilerinde yaygın olarak kullanılan kalite ölçüsüdür. ADF ve NDF analiz sonuçları kullanılarak, Sheaffer ve ark. (1995) tarafından açıklanan aĢağıdaki eĢitliklerden yararlanarak hesaplanmıĢtır.

Sindirilebilir Kuru Madde Oranı (SKMO) =88.9-(0.779x%ADF) Kuru Madde Tüketimi (KMT) = 120/(%NDF)

Nispi Yem Değeri = (SKMO x KMT)/1.29

3.2.4. Araştırmada Elde Edilen Verilerin Değerlendirilmesi

AraĢtırma ile ilgili tarla denemelerinden ve laboratuar analizinden elde edilen verilere MSTAT-C istatistik paket programı kullanılarak tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak varyans analizi uygulanmıĢtır. Varyans analizi sonuçlarına göre istatistiksel olarak önemli çıkan faktör ortalamaları Duncan testi ile karĢılaĢtırılmıĢtır (DüzgüneĢ ve ark.1987).

(31)

4.BULGULAR ve TARTIŞMA

4.1. Bitki Boyu (cm)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin bitki boyu değerlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.1‘ de verilmiĢtir.

Çizelge 4.1. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Bitki Boylarına Ait Varyans Analiz Sonuçları

Varyans Kaynağı Serbestlik

Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri

Tekerrür 3 4,645 0,313 Tür-ÇeĢit 5 981,950 66,260** Hata 15 14,820 Genel 23 Varyasyon Katsayısı (%) 5,96 ** P≤0,01 düzeyinde önemli

Varyans analiz sonuçlarına göre, bitki boyları bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01) farklılıklar bulunmuĢtur. Tür ve çeĢitlerin ortalama bitki boyu değerleri Çizelge 4.2’de verilmiĢtir.

Çizelge 4.2. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Bitki Boyları (cm)

Tür ve Çeşitler Bitki Boyu (cm)

Stylosanthes hamata cv Verano 48,3 d**

Stylosanthes guianensis cv Cook 77,0 b

Stylosanthes scabra cv Seca 58,6 c

Stylosantes scabra cv Caatinga 48,1 d

Aeschynomene americana cv Lee 86,5 a

Medicago sativa cv Nimet 69,2 b

*Aynı sütun içerisinde benzer harf ile gösterilen ortalamalar, Duncan testine göre, P ≤ 0,01 hata sınırları içerisinde birbirlerinden farksızdır.

(32)

Çizelge 4.2’de görüldüğü üzere araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin bitki boyu ortalaması 48,1 ile 86,5 cm arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En yüksek bitki boyu 86,5 cm ile Aeschynomene

americana’da ölçülürken bunu 77,0 cm ile Stylosanthes guianensis, 69,2 cm ile Medicago sativa ve 58,6 cm ile Stylosanthes scabra cv Seca izlemiĢtir. En düĢük bitki

boyu 48,1 cm ile Stylosantes scabra cv Caatinga çeĢidinde saptanmıĢtır (ġekil 4.1).

ġekil 4.1. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Bitki Boyları (cm)

TaĢkın (1975), yonca bitki boyunu 60-82 cm, Özdemir ve Kanber (1979), 62,9-73,5 cm, Ağanoğlu (1985), 75,3-79,2 cm, Avcıoğlu ve ark (1994), 84,2-105,7 cm, Spandl ve Hesterman (1997), 72-74 cm, Yılmaz ve ark (1996), 95,5 cm, Avcı (2000), 86,0 cm, Albayrak (2003), 80,3 cm, Yavuz (2011), 73,0 cm, FAO (2010), Stylosanthes

hamata’nın bitki boyunu 75 cm, Stylosanthes scabra’nın bitki boyunu 200 cm, Aeschynomene americana’nın bitki boyunu 100-200 cm, Ciotti ve ark. (1999), Stylosanthes guianensis’in bitki boyunu 37-98 cm, Hall ve Walker (2005), Aeschynomene americana’nın bitki boyunu 130 cm, Stylosanthes scabra cv Seca

(33)

çeĢidinin ise 120 cm olduğunu belirtmiĢlerdir. Bu araĢtırmada bitki boyu ile ilgili elde edilen bulgular TaĢkın (1975), Özdemir ve Kanber (1979), Ciotti ve ark. (1999) ile uyumlu, Ağanoğlu (1985), Avcıoğlu ve ark (1994), Spandl ve Hesterman (1997), Yılmaz ve ark (1996), Avcı (2000), Albayrak (2003), Hall ve Walker (2005), FAO (2010), Yavuz (2011)’in bulguları ile uyuĢmamaktadır. Bul farklılıklar, araĢtırmaların yürütüldüğü ekolojik koĢullar, uygulamalar ve araĢtırmalarda test edilen çeĢitlerin farklı veya benzer olmasından kaynaklanmıĢ olduğu söylenebilir.

4.2. Çiçeklenme Gün Sayısı (gün)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin çiçeklenme gün sayılarına aitvaryans analiz sonuçları Çizelge 4.3‘ de verilmiĢtir.

Çizelge 4.3. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Çiçeklenme Gün Sayılarına Ait Varyans Analiz Sonuçları

Varyans analiz sonuçlarına göre, çiçeklenme gün sayıları bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01) farklılıklar bulunmuĢtur. AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin ortalama çiçeklenme gün sayıları Çizelge 4.4’de verilmiĢtir.

(34)

Çizelge 4.4. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Çiçeklenme Gün Sayıları (gün)

Tür ve Çeşitler Çiçeklenme Gün Sayısı (gün)

Stylosanthes guianensis cv Cook 168,0 a

Stylosanthes scabra cv Seca 60,8 c

Stylosantes scabra cv Caatinga 56,8 c

Aeschynomene americana cv Lee 102,0 b

Medicago sativa cv Nimet 47,3 d

**Aynı sütun içerisinde benzer harf ile gösterilen ortalamalar, Duncan testine göre, P ≤ 0,01 hata sınırları içerisinde birbirlerinden farksızdır.

Çizelge 4.4’de görüldüğü üzere araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin ortalama çiçeklenme gün sayıları 46,5 gün ile 168,0 gün arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En uzun çiçeklenme gün süresi 168 gün ile Stylosanthes guianensis cv Cook çeĢidinde saptanmıĢtır. Bunu sırasıyla

Aeschynomene americana cv Lee (102,0 gün), Stylosanthes scabra cv Seca (60,8 gün), Stylosantes scabra cv Caatinga (56,8 gün) izlemiĢtir. En kısa çiçeklenme gün sayısı ise Stylosanthes hamata cv Verano (46,5 gün) çeĢidinde belirlenmiĢtir (ġekil 4.2).

ġekil 4.2. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Çiçeklenme Gün Sayıları (gün)

(35)

Yoncada çiçeklenme gün sayısını Anlarsal (1996), 27 gün, Demiroğlu (2008), 36 gün, Rao ve ark., (2013), Stylosanthes guianensis’de çiçeklenme gün sayısını 80,

Stylosanthes scabra’da 60 gün olarak bildirmiĢlerdir. AraĢtırmada, yoncada çiçeklenme

gün sayısı ile ilgili elde ettiğimiz bulgular Anlarsal (1996) ve Demiroğlu (2008)’nun elde ettiği bulgular ile uyumlu değildir. Bunun nedeni ekim sıcak mevsim türlerine göre ayarlandığından dolayı bu dönem yonca için geç bir dönem olmuĢtur. Dolayısıyla bir serin mevsim bitkisi olan yonca sıcak dönemlerde geliĢimi daha uzun sürmüĢtür. AraĢtırmada Stylosanthes scabra’nın Seca ve Caatinga çeĢitlerinde çiçeklenme gün süresi sırasıyla 60,8 ve 56,8 gün, Stylosanthes guianensis’de 168,0 gün olarak saptanmıĢtır. AraĢtırmadan elde ettiğimiz bulgulardan Stylosanthes scabra, Rao ve ark., (2013)’nın araĢtırması ile uyumlu iken Stylosanthes guianensis çiçeklenme gün süresi uyumlu değildir. Bu durumun, araĢtırmanın farklı ekolojik koĢullarda yürütülmesinden kaynaklandığı söylenebilir.

4.3. Yaprak-Sap Oranı (%)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin yaprak-sap oranlarına ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.5’ de verilmiĢtir.

Varyans analiz sonuçlarına göre yaprak-sap oranı bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01) farklılıklar bulunmuĢtur.

Çizelge 4.5. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Yaprak-Sap Oranlarına Ait Varyans Analiz Sonuçları

(36)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin ortalama yaprak-sap oranları Çizelge 4.6’da verilmiĢtir.

Çizelge 4.6. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Yaprak-Sap Oranları (%)

Tür ve Çeşitler Yaprak-Sap Oranları (%)

Stylosanthes hamata cv Verano 52,6 a**

Stylosanthes guianensis cv Cook 49,0 b

Stylosanthes scabra cv Seca 52,0 a

Stylosanthesscabra cv Caatinga 47,5 b

Aeschynomene americana cv Lee 37,9 d

Medicago sativa cv Nimet 41,9 c

Çizelge 4.6’da görüldüğü üzere araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin ortalama yaprak-sap oranları % 37,9 ile 52,8 arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En yüksek yaprak-sap oranı % 52,6 ile Stylosanthes

hamata cv Verano çeĢidinde saptanırken bu çeĢidi aynı gruba giren Stylosanthes scabra

cv Seca (% 52,0) çeĢidi izlemiĢtir. Bu türleri sırasıyla Stylosanthes guianensis cv Cook (% 49,0), Stylosantes scabra cv Caatinga (% 47,5) ve Medicago sativa cv Nimet (% 41,9) izlemiĢtir.En düĢük yaprak-sap oranı ise % 37,9 ile Aeschynomene americana cv Lee çeĢidinde saptanmıĢtır (ġekil 4.3).

(37)

Yoncada yaprak-sap oranını Albayrak ve Ekiz (2004), % 35,0, Kır (2006), % 43,0 olarak bildirmiĢlerdir. Rao ve ark., (2013) Stylosanthes guianensis ve Stylosanthes

scabra’da yaprak sap oranını sırasıyla % 28,0 ve % 32,0 olarak bildirmiĢlerdir.

Denemede elde edilen bulgular Kır (2006) ile uyumlu, Albayrak ve Ekiz (2004), Rao ve ark., (2013) ile uyumlu değildir. Bunun nedeninin denemelerin yürütüldüğü farklı ekoloji, koĢullar ve farklı çeĢitler olduğu söylenebilir.

4.4. Yaş Ot Verimi (kg/da)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin yaĢ ot verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.7’ de verilmiĢtir.

Çizelge 4.7. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin YaĢ Ot Verimlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları

Çizelge 4.7’de görüldüğü üzere, varyans analiz sonuçlarına göre yaĢ ot verimi bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01) farklılıklar bulunmuĢtur. AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin yaĢ ot verimleri Çizelge 4.8’de verilmiĢtir.

(38)

Çizelge 4.8. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama YaĢ Ot Verimleri (kg/da)

Tür ve Çeşitler Yaş Ot Verimi (kg/da)

Stylosanthes hamata cv Verano 3673,5 c**

Stylosanthes guianensis cv Cook 1420,5 d

Stylosanthes scabra cv Seca 4836,0 b

Stylosantes scabra cv Caatinga 4765,0 b

Medicago sativa cv Nimet 5094,5 b

**Aynı sütun içerisinde benzer harf ile gösterilen ortalamalar, Duncan testine göre, P ≤ 0.01 hata sınırları içerisinde birbirlerinden farksızdır.

Çizelge 4.8’de görüldüğü üzere, araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin yaĢ ot verimleri 1420,5 kg/da ile 6852,0 kg/da arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En yüksek yaĢ ot verimi 6852,0 kg/da ile Aeschynomene

americana cv Lee çeĢidinde saptanırken bunu sırasıyla Medicago sativa cv Nimet

(5094,5 kg/da), Stylosanthes scabra cv Seca (4836,0 kg/da), Stylosantes scabra cv Caatinga (4765,0 kg/da) ve Stylosanthes hamata cv Verano (3673,5 kg/da) çeĢidi izlemiĢtir (ġekil 4.4). En düĢük yaĢ ot verimi ise 1420,5 kg/da ile Stylosanthes

guianensis cv Cook çeĢidinde saptanmıĢtır. Aeschynomene americana cv Lee çeĢidi en

yüksek bitki boyuna sahip (Çizelge 4.2) olması yaĢ ot verimininde yüksek olmasına neden olmuĢtur. Nitekim Baytekin ve Gül, (2009) yembitkilerinde yüksek bitki boyunun yüksek ot verimine neden olduğunu bildirmiĢlerdir.

(39)

ġekil 4.4. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama YaĢ Ot Verimleri (kg/da) Çukurova bölgesi ekolojik koĢullarına uygun çeĢitlerin, ılıman geçen kıĢ aylarında bile biçim olgunluğuna ulaĢabilmeleri nedeniyle yıl boyunca yonca ot üretebilmektedir. Bu özellik bitkiyi diğer çok yıllık serin mevsim yem bitkilerine göre verim açısından üstün duruma getirmektedir. Diğer taraftan yonca tesis yılında genç bitkiler kök geliĢimlerini tamamlama aĢamasında oldukları için verim sınırlı kalmakta, ikinci, üçüncü yıllarda ise verimler yüksek düzeye ulaĢabilmektedir (Avcıoğlu ve ark., 2009).

DeğiĢik ekolojilerde yapılan çalıĢmalarda, yonca yeĢil ot verimleri Özdemir ve Kanber (1979), 5186-6740 kg/da, Ağanoğlu (1985), 5542 kg/da, Yılmaz ve ark (1996), 3051 kg/da, Avcı (2000), 5151 kg/da olarak saptamıĢlardır. Peters ve ark., (1994) yaĢ ot verimini Stylosanthes guianensis’de 4100-4500 kg/da, Stylosanthes hamata’da 2600 kg/da olarak bildirmiĢtir. AraĢtırmada ise yoncadan ortalama 5094,5 kg/da,

Stylosanthes guianensis’den 1420,5 kg/da, Stylosanthes hamata’dan 3673,5 kg/da yaĢ ot

verimi elde edilmiĢtir. AraĢtırmadan elde etmiĢ olduğumuz yaĢ ot verimleri Özdemir ve Kanber (1979), Ağanoğlu (1985), Yılmaz ve ark (1996), Avcı (2000) ile uyumlu, Peters ve ark., (1994)’nın araĢtırma sonuçlarıyla uyumlu değildir. Bu durumun, denemelerin yürütüldüğü farklı ekolojik koĢullardan kaynaklandığını söyleyebiliriz.

(40)

4.5. Kuru Ot Verimi (kg/da)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru ot verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.9’ da verilmiĢtir.

Çizelge 4.9. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Ot Verimlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları

Çizelge 4.9’da görüldüğü üzere varyans analiz sonuçlarına göre kuru ot verimi bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01) farklılıklar bulunmuĢtur. AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru ot verimleri Çizelge 4.10’da verilmiĢtir.

Çizelge 4.10. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Kuru Ot Verimleri (kg/da)

Tür ve Çeşitler Kuru Ot Verimi (kg/da)

Stylosanthes guianensis cv Cook 389,5 e

Stylosanthes scabra cv Seca 1384,0 bc

**Aynı sütun içerisinde benzer harf ile gösterilen ortalamalar, Duncan testine göre, P ≤ 0.01 hata sınırları içerisinde birbirlerinden farksızdır.

(41)

Çizelge 4.10’da görüldüğü üzere araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru ot verimleri 389,5 kg/da ile 1939,0 kg/da arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En yüksek kuru ot verimi 1939,0 kg/da ile

Aeschynomene americana cv Lee çeĢidinde saptanırken bunu sırasıyla Stylosantes scabra cv Caatinga (1471,0 kg/da) Stylosanthes scabra cv Seca (1384,0 kg/da), Medicago sativa cv Nimet (1260,5 kg/da) ve Stylosanthes hamata cv Verano (1075,5

kg/da) çeĢidi izlemiĢtir. En düĢük kuru ot verimi ise 389.5 ile Stylosanthes guianensis cv Cook çeĢidinde saptanmıĢtır (ġekil 4.5). YaĢ ot verimlerinde en yüksek verimi

Aeschynomene americana cv Lee çeĢidinden sonra Medicago sativa cv Nimet çeĢidinde

saptanırken, kuru ot verimleri bakımından Stylosantes scabra cv Caatinga ve

Stylosanthes scabra cv Seca çeĢitleri yoncanın üzerinde yer almıĢlardır. Bunun

nedeninin bu çeĢitlerin, yoncaya göre daha yüksek kuru madde içeriğine sahip olmaları ve yoncanın tesis yılında kök geliĢimini yeterince tamamlayamamasından kaynaklandığı söylenebilir. Daha öncede belirtildiği üzere Aeschynomene americana cv Lee çeĢidi araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitler arasında en yüksek bitki boyuna sahiptir (Çizelge 4.2). Genel olarak yüksek bitki boyu yüksek verim demektir (Baytekin ve Gül, 2009). Bundan dolayı en yüksek kuru ot veriminin Aeschynomene americana cv Lee çeĢidinde saptandığı söylenebilir.

(42)

DeğiĢik ekolojilerde yapılan çalıĢmalarda yonca kuru ot verimlerini Özdemir ve Kanber (1979), 1316-1495, Casler ve Drolsom (1984), 822 kg/da, Ağanoğlu (1985), 1554 kg/da, Avcıoğlu ve ark. (1989), 1182-2066 kg/da, Yılmaz ve ark (1996), 798,3 kg/da, Spandl ve Hesterman (1997), 990 kg/da, ĠptaĢ ve ark., (2007), 1935,1-2682,0 kg/da, FAO (2010), Stylosanthes guianensis’de kuru ot verimini 504,4 kg/da, Aeschynomene

americana’da 1332,5 kg/da olarak saptamıĢlardır.

AraĢtırmadan kuru ot verimi ile ilgili elde edilen bulgu Özdemir ve Kanber (1979), Avcıoğlu ve ark., (1989)’nın belirttiği bulgular ile uyumlu, diğer bulgular ile uyumlu değildir. Uyumlu olmama nedeninin farklı ekoloji, farklı bakım ve çeĢitlerden kaynaklanmıĢ olduğu söylenebilir.

4.6. Kuru Madde Verimi (kg/da)

AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru madde verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.11’ de verilmiĢtir.

Çizelge 4.11. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Kuru Madde Verimlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları

Tekerrür 3 3771,632 1,3058 Tür-ÇeĢit 5 842451,931 291,676** Hata 15 2888,319 Genel 23 Varyasyon Katsayısı (%) 4,79 ** P≤0.01 düzeyinde önemli

Çizelge 4.11’de görüldüğü üzere varyans analiz sonuçlarına göre, kuru madde verimi bakımından incelenen tür ve çeĢitler arasında istatistiki olarak çok önemli (P≤0,01)

(43)

farklılıklar bulunmuĢtur. AraĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru madde verimleri Çizelge 4.12’de verilmiĢtir.

Çizelge 4.12. AraĢtırmada Ġncelenen Tür ve ÇeĢitlerin Ortalama Kuru Madde Verimleri (kg/da)

Tür ve Çeşitler Kuru Madde Verimi (kg/da)

Stylosanthes guianensis cv Cook 345,2 e

Stylosanthes scabra cv Seca 1238,7 bc

Çizelge 4.12’de görüldüğü üzere araĢtırmada incelenen tür ve çeĢitlerin kuru madde verimleri 345,2 kg/da ile 1727,7 kg/da arasında değiĢmiĢ ve bu değiĢimin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiĢtir. En yüksek kuru ot verimi 1727,7 kg/da ile

Aeschynomene americana cv Lee çeĢidinde saptanırken bunu sırasıyla Stylosantes scabra cv Caatinga (1327,8 kg/da) Stylosanthes scabra cv Seca (1238,7 kg/da), Medicago sativa cv Nimet (1135,0 kg/da) ve Stylosanthes hamata cv Verano (958,8

kg/da) çeĢidi izlemiĢtir. En düĢük kuru ot verimi ise 345,2 ile Stylosanthes guianensis cv Cook çeĢidinde saptanmıĢtır (ġekil 4.6).