Bİ LGİ SAYAR DESTEKLİ TASARI MI N
İ Ç Mİ MARLI K BÜROLARI NA ETKİ LERİ
YÜKSEK Lİ SANS TEZİ İ ç Mi mar Evr en Kar adağ
MAYI S 2002
Anabili m Dalı : Mİ MARLI K Pr ogr a mı : Bİ NA Bİ LGİ Sİ
Bİ LGİ SAYAR DESTEKLİ TASARI MI N İ Ç Mİ MARLI K BÜROLARI NA ETKİ LERİ
YÜKSEK Lİ SANS TEZİ İ ç Mi mar Evr en Kar adağ
( 502981134)
MAYI S 2002
Tezi n Enstit üye Veril diği Tari h : 13 Mayı s 2002 Tezi n Savunul duğu Tari h : 31 Mayı s 2002
Tez Danı ş manı : Doç. Dr. Si nan M. ŞENER Di ğer Jüri Üyel eri Pr of. Dr. Hasan ŞENER
ÖNSÖZ
Konuyu seç me mde göst er di kl eri t eĢvi k, el eĢtiri ve değerl endi r mel eri yle bili msel çalı Ģ ma yönt eml eri ni kavr ama ma yar dı mcı ol an ve çal ı Ģ mal arı mın her saf hası ndaki yakı n il gi, dest ek ve özveril eri nden dol ayı Doç. Dr. Si nan M. ġENER‟ e,
ar aĢtır manı n anali z aĢa ması nda yar dı mları nı esi r gemeden za manl arı nı ayırı p bili msel bi r ar aĢtır maya kat kı da bul unan, anket çalı Ģ ması na yanıt ver en t üm bür ol ar a,
çalı Ģ ma ma yakı n il gi göst er en ve dest ek ol an Pr of. Dr. Nurt en Ünansal‟ a,
bil gi sayar pr ogr aml arı nın hazırl anması ndaki kat kı ve dest ekl eri nden dol ayı Bur ak ÖZDOĞAN‟ a,
t ezi hazırl arken gör üĢ ve el eĢtiril eri yl e bana dest ek ol an t üm ar kadaĢl arı ma,
t üm çal ı Ģ ma boyunca yakı n il gi ve dest ekl eri ni esi r gemeyen ail eme t eĢekkürl eri mi sunarı m.
Evr en Kar adağ
Ġ ÇĠ NDEKĠ LER KI SALT MALAR i v TABLO LĠ STESĠ v ġEKĠ L LĠ STESĠ vı ÖZET vıı SUMMARY vııı 1. GĠ RĠ ġ 1 1. 1. Amaç 1 1. 2. Kapsa m 2 1. 3. Yönt em 2
2. BĠ LGĠ SAYAR VE TANI MLAR 4
2. 1. Bil gi sayarı n Tanı mı 4
2. 2. Bil gi sayar Teknol oji si ni n Geli Ģi mi 4
2. 3. Tür ki ye' de Bil gi sayar Teknol oji si ni n Geli Ģi mi 7
2. 4. Bil gi sayarl arı n Yapı sı 9
2. 4. 1. Donanı m 10
2. 4. 2. Yazılı m 10
2. 5. Bil gi sayarl arı n Sı nıflandırıl ması 14
2. 5. 1. Ki Ģi sel Bil gi sayarl ar 14
2. 5. 2. Küçük Bil gi sayarl ar 15
2. 5. 3. Büyük Bil gi sayarl ar 15
2. 6. Böl üm Sonucu 16
3. BĠ LGĠ SAYAR DESTEKLĠ TASARI M 17
3. 1. Bil gi sayar Dest ekli Tasarı mın Geli Ģi mi 17
3. 2. Mi marlı kt a Bil gi sayar Kull anı m Al anl arı 22
3. 3. Bil gi sayar Ort amı nda Mi mari Tasarı m 25
3. 4. Mi mari Tasarı m Süreci nde Bil gi sayar 27
3. 5. Mi mari Sunu mda Bilgi sayar 33
3. 5. 1. Modell eme 34
3. 5. 2. Çokl u Ort am ( Mul timedya) 38
3. 5. 3. Fot o Ger çekçi Görünt ül eme ( Renderi ng) 39
3. 5. 4. Canl andır ma ( Ani mati on) 40
3. 5. 5. Sanal Ger çekli k ( Virt ual Realit y) 41
3. 6. Bil gi sayar Dest ekli Tasarı ma Geçi Ģ Sür eci nde Tasarı m Bür ol arı nı n Gözden Geçi r mesi Ger eken KoĢull ar 41
3. 6. 2. BDT Donanı mı nı n Seçil mesi 47
3. 7. Bil gi sayar Dest ekli Tasarı mda St andartl aĢ ma 48
3. 8. BDT Yazılı mları 49
3. 8. 1. Dünya Pazarı nda Bul unan BDT Yazılı mları 49
3. 9. Böl üm Sonucu 50
4. Ġ Ç MĠ MARLI K MESLEK ALANI 52
4. 1. Giri Ģ 52
4. 2. Ġ ç Mi marlı k Mesl ek Al anı ve Kapsa mı 52
4. 2. 1. Ġ ç Mi mar ve Mesl eki Ki mli ği 53
4. 2. 2. Ġ ç Mi marlı k Çalı Ģ ma Al anı 54
4. 3. Ġ ç Mi marlı k Al anı nı n Tari hsel Geli Ģi mi 55
4. 4. Ġ ç Mi marlı k Al anı nı n Tür ki ye' deki Geli Ģi mi 60
4. 5. Tür ki ye' de Ġ ç Mi marlı k Al anı ndaki Mesl eki Kur uml aĢ ma 62
4. 5. 1. Ġ ç Mi marl ar Odası 62
4. 5. 2. Tür ki ye' de Ġ ç Mi marlı k Al anı nda Eğiti m Ver en Üni ver sit el er 63
4. 6. Ġ ç Mi marlı kt a Tasarı m Sür eci 66
4. 6. 1. Ġ ç Mi marlı k Tasarı m Sür eci nde Ġ zl enen Adı mlar 66
4. 7. Ġ ç Mi marlı k Al anı nda Bil gi sayar Uygul amal arı 68
4. 8. Böl üm Sonucu 71
5. Ġ STANBUL' DA Ġ Ç MĠMARLI K MESLEK ALANI NDA FAALĠ YETTE BULUNAN BÜROLAR ÜZERĠ NDE YAPI LAN ALAN ÇALI ġMASI 72
5. 1. Ġ st anbul' da Ġ ç Mi marl ı k Mesl ek Al anı nda Faaliyett e Bul unan Bür ol ar Üzeri nde Yapıl an Al an Çalı Ģ ması na Ai t Bul gul ar 77
5. 1. 1. Ġ ç Mi marlı k Bür ol arı nı n Ör güt sel Yapıl arı 77
5. 1. 2. BDT Si st emleri ne Geçi Ģ Sür eci 89
5.1. 3. Bil gi sayar Teknol oji si ni n Ġ ç Mi marlı k Mesl eki Uygul amal arı na Et kil eri 110 5. 1. 4. Bil gi sayar Kull anımı ve St andar di zasyon 124
5. 1. 5. Bil gi sayar Kull anımı nı n Sunu ma Et ki si 141
5. 1. 6. Uygul ama AĢa ması nda Bil gi sayar Kull anımı 150
5. 1. 7. Bil gi sayar Kull anımdaki Eksi kl er 154
6. GENEL DEĞERLENDĠ RME VE TARTI ġMALAR 156
EKLER 167
KAYNAKLAR 191
KI SALT MALAR
BDT
:
Bil gi sayar Dest ekli Tasarı mBDÜ
:
Bil gi sayar Dest ekli Ür eti mBDM
:
Bil gi sayar Dest ekli Mühendi sli k3D
:
Üç Boyutl u2D
:
Ġ ki Boyutl uVR
:
Virt ual Realit yCAD
:
Co mput er Ai ded Desi gnCADD
:
Co mput er Ai ded Manuf act uri ngCAM
:
Co mput er Ai ded Desi gn and Dr afti ngI CG
:
I nt er acti ve Co mput er Gr aphi csTABLO LĠ STESĠ
Sayf a No:
Tabl o 2. 1. Bi l gi sayar t ari hçesi ni n kuĢakl ar a gör e sı nıfl andırılması... 7
Tabl o 2. 2. Bi l gi sayarı n Tür ki ye‟ ye ilk gi r di ği yıll ar daki dur um... 8
Tabl o 2. 3. Gel i Ģ mekt e ol an ül kel erin 1969 yılı iti bari yl e bil gi sayar dur u mu... 8 Tabl o 2. 4. Gel i Ģ miĢ ül kel erl e Tür ki ye‟ ni n bil gi sayar sayı sı bakı mı ndan kar Ģıl aĢtırıl ması... 8
Tabl o 2. 5. Bi l gi sayar baĢı na düĢen nüf us sayı sı... 9
Tabl o 3. 1. BDT‟ ni n geli Ģi mi ve et kil eri... 21
Tabl o 3. 2. Ġ nsan ve bil gi sayarı n karĢıl aĢtırıl ması... 32
Tabl o 4. 1. Tür ki ye ve KKTC‟ de i ç mi marlı k li sans eğiti mi veren özel ve devl et üni ver sit el eri... 65
Tabl o 5. 1. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n ticari f aali yet Ģekill eri... 78
Tabl o 5. 2. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n mesl eki f aali yet Ģekill eri... 80
Tabl o 5. 3. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n yurt i çi veya yurt dı Ģı di ğer fir mal arl a bağl antıl arı... 81
Tabl o 5. 4. Yurt i çi veya yurt dı Ģı di ğer fir mal ar il e bağl antı t ürl eri 82 Tabl o 5. 5. Tasarı m ve çi zi m eki bi ni belirl eyen f akt örl er 83 Tabl o 5. 6. Ġ ç mi marlı k bür ol arı ndaki t asarı m gr upl arı nı n yapı sı 85 Tabl o 5. 7. Tasarı m gr upl arı nda çalıĢan el emanl arı n mesl ek al anl arı 86 Tabl o 5. 8. Bür ol arı n i Ģver ene sağl adı ğı hi z metl er... 87
Tabl o 5. 9. Bür ol arı n özell eĢti ği pr oj e konul arı... 89
Tabl o 5. 10. Yurt dı Ģı na pr oj e hi z meti ver en bür ol ar... 90
Tabl o 5. 11. Bi l gi sayar kull anı mı na geçi Ģ t ari hi... 91
Tabl o 5. 12. Bi l gi sayar kull anı mı na geçi Ģt eki en et kili sebepl er... 93
Tabl o 5. 13. BDT si st emine geç meden önceki ve sonr aki per sonel sayı sı.. 95
Tabl o 5. 14. Bi l gi sayar si st emi seçi mindeki krit erl er... 96
Tabl o 5. 15. BDT yazılı mı seçi mindeki krit erl er... 98
Tabl o 5. 16. BDT yazılı mları nı n bür o di si pli ni ne gör e özell eĢtiril mesi... 99
Tabl o 5. 17. Kı rı k kopya yazılı mın t erci h edil me sebepl eri... 100
Tabl o 5. 18. Bi l gi sayar kull anan per soneli n seçi mi... 102
Tabl o 5. 19. Mevcut el emanl arı n yeni si st em üzeri nde yeti Ģtirilme sebepl eri... 103
Tabl o 5. 20. Mevcut el emanl arı n eğitilme sür eci nde yaĢadı ğı sor unl ar... 105
Tabl o 5. 21. Yeni el eman seçi mindeki krit erl er... 106
Tabl o 5. 22. Kur s alı mı... 107
Tabl o 5. 23. Eği ti m (kur s) alı nan kur um ya da kur ul uĢ... 108
Tabl o 5. 24. Her yıl BDT si st emi i çi n ayrıl an büt çe ... 109
Tabl o 5. 25. BDT si st emi i çi n ayrıl an büt çeni n kull anıl dı ğı al anl ar... 110
Tabl o 5. 26. Bi l gi sayar t eknol oji si ni n iç mi marlı k mesl eki uygul a mal arı na kat kıl arı... 113
Tabl o 5. 27. Bi l gi sayar t eknol oji si ni n mesl eki uygul amaya katkıl arı nı n sonuçl arı... 115
Tabl o 5. 28. Bi l gi sayar kull anı mı il e bi rli kt e i Ģl eri n yapıl ma Ģeklindeki deği Ģi kli kl er... 117
Tabl o 5. 30. BDT si st emine geçti kt en sonr a i Ģ alı mında yaĢanan deği Ģi kli k 121
Tabl o 5. 31. Yapıl an pr oj e sayı sı ndaki deği Ģi kli kl er... 121
Tabl o 5. 32. Bi l gi sayarl a ol uĢt ur ul an pr oj el er deki alt er natif sayısı... 122
Tabl o 5. 33. Bi l gi sayar da çok sayı da al t er natif ol uĢt ur ul abil en pr oj e konul arı... 124
Tabl o 5. 34. Ort ak ol uĢt ur ul an çi zi m st andartl arı nı n uygul andı ğı konul ar.... 126
Tabl o 5. 35. BDT il e il gili st andartları belirl emedeki yet kilil er... 127
Tabl o 5. 36. St andart ür ün küt üphanel eri ni n kull anıl dı ğı pr oj e konul arı... 129
Tabl o 5. 37. Dosya or gani zasyonl arı... 131
Tabl o 5. 38. Tasarı mın bil gi sayar ort amı nda yapılı Ģ bi çi mi... 132
Tabl o 5. 39. Doğr udan bil gi sayar baĢında çi zil en pr oj e konul arı... 134
Tabl o 5. 40. BDT Si st emleri ni n Tasarıma getirdi ği sı nırl amal ar... 137
Tabl o 5. 41. Tasarl anan ür ünl eri n met r ajı nı bil gi sayar da çı kar an kull anı cıl ar... 139
Tabl o 5. 42. Tasarl anan ür ünl eri n met r ajı nı hesapl amak i çi n kull anıl an yazılı mlar... 139
Tabl o 5. 43. Mi mari sunu mda bil gi sayar anl atı m t ekni kl eri... 140
Tabl o 5. 44. 3D modell eri n gel eneksel if ade il e f arkl arı... 143
Tabl o 5. 45. 3D modell eri n t asarı mda kull anıl dı kl arı aĢamal ar... 144
Tabl o 5. 46. 3D modell eri ol uĢt ur ur ken kull anıl an yazılı mlar... 146
Tabl o 5. 47. Ani masyonun müĢt eri üzeri ndeki et ki si... 147
Tabl o 5. 48. Ġ ç ve dı Ģ mekanı anl atı m t ekni ği... 148
Tabl o 5. 49. BDT si st emi il e sunu mda yapıl an müdahal el er... 150
Tabl o 5. 50. Uygul ama aĢa ması nda bil gi sayar anl atı m t ekni kl eri ni n kull anı mı... 151
Tabl o 5. 51. Uygul ama aĢa ması nda kull anıl an anl atı m t ekni kl eri ni n f aydal arı... 152
Tabl o 5. 52. Uygul ama aĢa ması nda bil gi sayar kull anı mı nı n avant ajl arı... 154
ġEKĠ L LĠ STESĠ
ġekil 2. 1. Pascal‟ı n i cat etti ği mekani k sayı say ma maki nesi... 5
ġekil 2. 2. Babbage‟ ni n f ar k maki nesi... 5
ġekil 2. 3. ENI AC... 6
ġekil 2. 4. Mar k 1... 6
ġekil 2. 5. Bi r bil gi sayarı n donanı m Ģe ması... 10
ġekil 2. 6. Ki Ģi sel bil gi sayarl arı n ör gütl enme Ģe ması... 14
ġekil 2. 7. Küçük bil gi sayarl arı n ör gütl enme Ģe ması... 15
ġekil 2. 8. Büyük bil gi sayarl arı n ör gütl enme Ģe ması... 16
ġekil 3. 1. Gel eneksel t asarı m sür eci ve bil gi sayarı n kat kı sı... 30
ġekil 3. 2. BDT sunu munun aĢa mal arı... 34
ġekil 3. 3. Geo met ri k model t ürl eri... 36
ġekil 3. 4. Tel çer çeve anl atı m t ekni ği ... 36
ġekil 3. 5. Yüzey modell eme anl atım t ekni ği... 37
ġekil 3. 6. Katı modell eme anl atı m tekni ği... 38
ġekil 5. 1. Anket e ili Ģki n st andart t abl o ör neği ... 77
ġekil 5. 2. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n ticari f aali yet Ģekill eri... 79
ġekil 5. 3. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n yurt i çi veya yurt dı Ģı di ğer fir mal arl a bağl antıl arı... 80
ġekil 5. 4. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n yurt i çi veya yurt dı Ģı di ğer fir mal arl a bağl antıl arı... 81
ġekil 5. 5. Yurt dı Ģı veya yurt i çi ndeki di ğer bür ol ar il e bağl antı t ürl eri.... 82
ġekil 5. 6. Tasarı m ve çi zi m eki bi ni belirl eyen krit erl er... 84
ġekil 5. 7. Ġ ç mi marlı k bür ol arı ndaki t asarı m gr upl arı nı n yapı sı... 85
ġekil 5. 8. Tasarı m gr upl arı ndaki ele manl arı n mesl ek al anl arı... 86
ġekil 5. 9. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nı n i Ģver ene sağl adı ğı hi z metler... 88
ġekil 5. 10. Bür ol arı n özell eĢti ği pr oj e konul arı... 89
ġekil 5. 11. Yurt dı Ģı na pr oj e hi z meti ver en bür ol ar... 90
ġekil 5. 12. Bi l gi sayar kull anı mı na geçi Ģ t ari hi... 92
ġekil 5. 13. Bi l gi sayar kull anı mı na geçi Ģt e et ken ol an sebepl er... 94
ġekil 5. 14. Bi l gi sayar si st emi seçi mindeki krit erl er... 96
ġekil 5. 15. BDT yazılı mı seçi mindeki krit erl er... 98
ġekil 5. 16. BDT yazılı mları nı n bür o di si pli ni ne gör e özell eĢtiril mesi... 99
ġekil 5. 17. Kı rı k kopya yazılı mın t erci h edil me sebepl eri... 100
ġekil 5. 18. Bi l gi sayar kull anan per soneli n seçi mi... 102
ġekil 5. 19. Mevcut el emanl arı n BDT yazılı mı konusunda yetiĢtiril me sebepl eri... 104
ġekil 5. 20. Eği til me sür eci nde yaĢanan sor unl ar... 105
ġekil 5. 21. Yeni el eman seçi mindeki krit erl er... 106
ġekil 5. 22. Kur s alı mı... 107
ġekil 5. 23. Eği ti m alı nan kur um ya da kur ul uĢ... 108
ġekil 5. 24. BDT si st emi i çi n ayrıl an büt çeni n kull anıl dı ğı al anl ar... 110
ġekil 5. 25. Bi l gi sayar t eknol oji si ni n iç mi marlı k mesl eki uygul a mal arı na kat kıl arı... 114 ġekil 5. 26. Bi l gi sayar t eknol oji si ni n mesl eki uygul amaya katkıl arı nı n sonuçl arı... 116
ġekil 5. 27. Bi l gi sayar kull anı mı il e bi rli kt e i Ģl eri n yapıl ma Ģeklindeki deği Ģi kli kl er...
118 ġekil 5. 28. Ġ Ģl eri n yapıl ma bi çi mini n deği Ģ mesi yl e ort aya çı kan sonuçl ar. 120
ġekil 5. 29. Bi l gi sayarl a ol uĢt ur ul an pr oj el er deki alt er natif sayısı... 123
ġekil 5. 30. Bi l gi sayar da çok sayı da al t er natif ol uĢt ur ul abil en pr oj e konul arı... 124
ġekil 5. 31. Ort ak ol uĢt ur ul an çi zi m st andartl arı nı n uygul andı ğı konul ar... 126
ġekil 5. 32. BDT il e il gili st andartl arı belirl emedeki yet kilil er... 128
ġekil 5. 33. St andart ür ün küt üphanel eri ni n kull anıl dı ğı pr oj e konul arı... 129
ġekil 5. 34. Dosya Or gani zasyonl arı... 131
ġekil 5. 35. Tasarı mın bil gi sayar ort amı nda yapılı Ģ Ģekli... 133
ġekil 5. 36. Doğr udan bil gi sayar ort amı nda çi zil en pr oj e konul arı... 135
ġekil 5. 37. BDT si st emleri ni n t asarıma getirdi ği sı nırl amal ar... 138
ġekil 5. 38. Mi mari sunu mda t er ci h edil en bil gi sayar anl atı m tekni kl eri.... 141
ġekil 5. 39. Tel çer çeve anl atı m t ekni ği ni n t er ci h edil me sebepl eri... 142
ġekil 5. 40. 3D Modell eri n gel eneksel if ade il e f arkl arı... 143
ġekil 5. 41. 3D modell eri n t asarı mda kull anıl dı kl arı aĢamal ar... 145
ġekil 5. 42. 3D Modell eri ol uĢt ur ur ken kull anıl an yazılı mlar... 146
ġekil 5. 43. Ani masyonun müĢt eri üzeri ndeki et kil eri... 147
ġekil 5. 44. Ġ ç ve dı Ģ mekanı anl atı m t ekni ği... 149
ġekil 5. 45. BDT si st emi il e sunu mda yapıl an müdahal el er... 150
ġekil 5. 46. Uygul ama aĢa ması nda bil gi sayar anl atı m t ekni kl eri ni n kull anı mı... 151
ġekil 5. 47. Uygul ama aĢa ması nda kull anıl an anl atı m t ekni kl eri ni n f aydal arı... 153
BĠ LGĠ SAYAR DESTEKLĠ TASARI MI N Ġ Ç MĠ MARLI K BÜROLARI NA ETKĠ LERĠ
ÖZET
Bu çal ı Ģ mada, Bil gi sayar Dest ekli Tasarı m ( BDT) si st emleri ni n i ç mi marlı k bür ol arı ndaki et kil eri üzeri nde bi r ar aĢtır ma yapıl mıĢtır. Ġ ç mi marlı k bür ol arı nda gel eneksel t asarı m sür eci nden BDT‟ ye geçi Ģt eki f ar klılıkl ar veya deği Ģi kli kl er i ncel ener ek, günü müz i ç mi mari t asarı m sür eci ne BDT‟ ni n et ki ve kat kıl arı ar aĢtırıl mıĢtır.
Bi ri nci böl ümde çalı Ģ manı n amacı, kapsa mı ve yönt emi belirtil miĢtir.
Ġ ki nci böl ümde bil gi sayarı n t anı mı ve özelli kl eri i ncel enmiĢ, bil gi sayar t eknol oji si ni n geli Ģi mi el e al ı nmıĢ ve bu al andaki t eknol oji k geliĢ mel eri n Tür ki ye‟ deki i zledi ği sür eç i ncel enmiĢtir.
Üçüncü böl ümde, BDT‟ ni n geli Ģi mi ve t ari hçesi i ncel enmiĢ, mi marlı k ve i ç mi marlı k al anı nda kull anı m ol anakl arı belirtil miĢtir.
Dör düncü böl ümde i ç mimarlı k mesl ek al anı ve ilgili baĢlı kl arı i ncel enmiĢtir.
BeĢi nci böl ümde bu çalıĢmada i zl enen yönt em ve adı mlar açı kl anmı Ģ, yapıl an anketl eri n yönt eml eri anl atıl mıĢ, bu anketl eri n amaçl arı ve uygul ama al anl arı el e al ı nmıĢtır. Ekt e yer al an ör nek anket f or mları nda 38 bür oda t opl anan veril er bi r kar Ģıl aĢtır mal ı veri t abanı nda değerl endi ril miĢ ve ar aĢtır ma al anı i çi n öne m i f ade eden baĢlı kl ar t abl o ve gr afi kl er de if ade edil miĢtir.
Al tı ncı ve son böl ümde bu t ezde varıl an sonuçl ar değerl endi ril miĢtir. BDT‟ ni n i ç mi marlı k bür ol arı nda bugünkü kull anı mı nı n boyutları ort aya kon muĢt ur.
THE AFFECTS OF THE COMPUTER AI DED DESI GN ON THE I NTERI OR ARCHI TECTURE OFFI CES
SUMMARY
I n t hi s st udy, t he aff ects of t he Co mput er Ai ded Desi gn ( CAD) syst ems on t he i nt eri or ar chi t ect ur e offi ces have been r esear ched. The di ff er ences and changes duri ng t he t r ansiti on pr ocess f r o m t he conventi onal desi gn pr ocess t o CAD have been exa mi ned cl osel y and t he aff ect s and cont ri buti ons of CAD on t he i nt eri or ar chi t ect ur e desi gn pr ocess of t oday have been resear ched.
I n t he first chapt er, t he obj ecti ve, scope and met hod of t hi s pr esent st udy ar e gi ven. I n t he second chapt er, t he co mput er s have been defi ned and t hei r f eat ur es have been exa mi ned, t he devel op ment of co mput er t echnol ogy i s consi der ed and t he pr ocess t hat such t echnol ogi cal devel op ment s of t he sect or i n Tur key have been exa mi ned.
I n t he t hi r d chapt er, t he devel op ment and hi st or y of CAD have been exami ned, i t s utili zati on possi biliti es i n ar chi t ect ur e and i nt eri or ar chi t ect ur e have been indi cat ed. I n t he f ourt h chapt er, t he pr of essi onal sect or of i nt eri or ar chit ect ur e and t he r el at ed titl es have been exa mi ned.
I n t he fift h chapt er, t he met hod t hat i s appli ed i n t hi s st udy and t he phases have been expl ai ned, t he met hods of t he r eali zed i nt ervi ews have been i ndi cat ed and t he appli cati on ar eas have been consi der ed. I n t he sa mpl es of t he i nt er vi ew f or ms i n t he encl osur e, t he dat a t hat was coll ect ed i n 38 offi ces have been eval uat ed i n a co mpar ed dat a base and t he titl es, t hat ar e of si gni fi cance f or t he r esearched ar ea, have been expr esses i n tabl es and gr aphi cs.
I n t he si xt h and l ast chapt er, t he r esul t s of t hi s di ssert ati on have been assessed. The ext end of CAD utili zati on i n t he i nt er nal ar chi t ect ur e offi ces of t oday ar e shown.
1. GĠ RĠ ġ
Günü müzde he men hemen her mesl ek al anı nda t eknol oji k et menl er e bağl ı ol ar ak, f arklı hı zda deği Ģi mler yaĢan makt adır. Bu süreçt e t eknol oji k geli Ģ meni n ul aĢtı ğı boyutl ar ve sunduğu ol anakl ar, bil gi ni n depol an ması nda, i Ģl enmesi nde, yeni bil gil eri n ür etil mesi nde ve bil gi ye hı zlı bi r Ģekil de ul aĢıl abil mesi nde çağa da mgası nı vur an bil gi sayarl ar dan yar arl anmayı ner edeyse büt ün bili m ve mesl ek al anl arı i çi n zor unl u kıl makt adır. Ki mi mesl ekl er bil gi sayarl arı n getir di ği hı z ve kol aylı ktan kazanç sağl ar ken, ki mil eri ni n i se kökl ü bi r yeni den yapıl anma sür eci i çeri si ne gi r di ği gör ül mekt edi r.
Ġ ç mi marlı k mesl eği de, bil gi sayarl arı n kull anıl dı ğı al anl ar dan bi ri ol ar ak bu deği Ģi mden et kil enmekt edi r. Ġ ç mi marlı k mesl ek al anı nı n yanı sır a, i ç mi marlı k eği ti mi de pi yasadaki yeni t al ebi kar Ģıl ayacak ve mesl eği n yeni yapı sı na uyu m sağl ayacak özelli kt e i ç mi marl ar yeti Ģtir mek amacı yl a yeni den yapıl anmakt adır. Bi l gi sayarl arı n t asarı m ve ür eti mde kull anıl ması na yöneli k BDT al anı nda yapıl an bu ar aĢtır mada, i ç mi marlık bür ol arı nda bil gi sayar kull anı mın mesl eğe ol an et kil eri üzeri nde yoğunl aĢıl mıĢtır. Varıl mak i st enen a maçl ar ar ası nda, yeni t eknol ojil eri n bür ol ar daki geli Ģi mi ve bu t eknol ojil er den nasıl yar arl anıl dı ğı sayıl abilir.
1. 1. Amaç
Tezde a maçl anan BDT‟ ni n, i ç mi marlı k mesl eği ndeki kull anı m al anl arı nı n ar aĢtırıl ması ve i ç mi marl ı k mesl ek al anı nda f aali yet göst er en bür ol ar da kul l anı mı nı n mesl eğe ol an et kil eri ni n incel enmesi di r.
Amaç, i ç mi marlı k al anı nda f aali yet göst er en bür ol arı n i ç mi marlı k mesl ek al anı na uygun yazılı mlar kull anı p kull anmadı kl arı nı n sapt an ması, kull anıl an yazılı m ve donanı mları n yet eri nce et ki n kull anılı p kull anıl madı ğı nı n ar aĢtırıl ması dır.
Bi l gi sayar yazılı m ve donanı mları nı n, i ç mi marlı k bür ol arı nda bugünkü kull anı mı nı n boyutl arı nı öğr en mek, bu konuda çözü ml er sunmakt an öt e; bür ol ar a iliĢki n t asarı m
al anı nda yaĢanan dönüĢü ml er e ai t bi rt akı m veril er e ul aĢabil mek ar aĢtır manı n a maçl arı ar ası nda yer almakt adır.
Mi marlı k eğiti minde ve mi mari bür ol ar da bu konuya ili Ģki n ar aĢtır mal ar a r astl an mı Ģ ol up, i ç mi marlı k mesl eği ne yöneli k böyl e bi r ar aĢtır manı n eksi kli ği belirl ener ek i ç mi mari bür ol ar da bil gisayar kull anı mını n et ki l eri ni anl ayabil mek a macı yl a bi r ar aĢtır ma yapıl ması na ger ek ol duğu düĢünül müĢt ür. Tasarı m ve ür eti mde bil gi sayar dest eği nden yar arl anan i ç mi marlı k bür ol arı nda, bil gi sayar kull anı mını n t asarı m ve uygul amal ar üzeri ndeki et kil eri ni i ncel eyer ek bu al anda, veri t opl amaya ve anali ze dönük bi r çalı Ģ ma yapıl ması na kar ar veril miĢtir.
1. 2. Kapsa m
Ġ ç mi marlı k mesl ek al anı nda bil gi sayar kull anı mı nı n getirdi ği yenili kl er ve bu al andaki et kil eri ni n anali z edil mesi i çi n, i ç mi marlı k mesl ek al anı ndaki f aali yetl eri n en har eketli ol duğu Ġ st anbul‟ da hi z met ver en bür ol ar ar ası nda bi r anket yapıl mıĢtır. Yapıl an anket sonucunda mesl ek al anı ndaki f aali yetl er deki BDT kull anı mı na açı klık geti r mek hedefl enmiĢtir.
1. 3. Yönt e m
Kapsa m ve a maç böl ümünde belirtil en a maçl ar doğr ult usunda ar aĢtır ma i ki aĢa ma il e yür üt ül müĢt ür:
Ar aĢtır manı n il k aĢa ması nda yazılı kaynakl ar dan f aydal anıl mıĢ ve özelli kle BDT ve i ç mi marlı k mesl ek al anı na ili Ģki n el de edil en bil gil eri n değerl endi ril mesi ol uĢt ur muĢt ur.
Çal ı Ģ manı n i ki nci aĢa ması nda Ġ st anbul‟ da hi z met ver en 38 i ç mi marlı k bür osu üzeri nde bi r anket çalı Ģ ması yapıl mıĢtır.
Yurti çi nde bil gi sayar yazılı m ve kull anı mı konusunda yayı nl ar i ncel enmi Ģti r. Son yıll ar da bu yayı nl arı n i çi nden öne mli bi r kı s mı nda i se mi mari de bil gi sayar kull anı mı na yer veril miĢtir. Ancak bunl arı n i çinde doğr udan i ç mi mari bür ol ar da bil gi sayar kull anı mı nı akt ar an yayı nl arı n ol maması, konu al anı bilgi sayar ve mi marlı kt a kull anı mı ol an yayı nl arı n di kkatli ce t ar anar ak ger ekli bil gil eri n seçil mesi ni zor unl u kıl mıĢtır. Bu konuda yar arl anıl an kaynakl ar yurti çi nde yapıl an t ezl er, sür eli yayı nl ar, bil diril er ve t opl antı se mpozyu m, se mi ner vb. f aali yetl er di r. Ar aĢtır mada
yurt i çi kaynakl arı n yanı sır a yurt dı Ģı kaynakl arı nı n i ncel enmesi ne de yer veril miĢ ve i nt er net ar acılı ğı il e de bilgi ye ul aĢıl abil miĢtir.
Bu t ezi n anali z çalı Ģması i çi n her bi ri 61 sor udan ol uĢan anket f or mları ol uĢt ur ul muĢt ur ve 38 f arklı bür oda uygul anmı Ģtır.
2. BĠ LGĠ SAYAR VE TANI MLAR
2. 1. Bil gi sayarı n Tanı mı
Sayı sal i Ģl emler genelli kle üç düzeyde sı nıfl andırılmakt adır. Bu düzeyl er; t o count (say mak),
t o cal cul at e ( hesap yap mak),
t o comput e ( hesapl amak) sözl eri il e if ade edil mekt edi r. Bu i Ģl emler e yar dı mcı olmak üzer e geli Ģtiril en ar açl ar i se; count er (sayaç),
cal cul at or ( hesap maki nesi ),
co mput er ( bil gi sayar) ol ar ak adl andırıl makt adır ( Ber köz, 1994).
En basit sayı sal i Ģl em ar açl arı ol ar ak kabul edil en sayaçl arı n ör nekl eri arası nda su sayaçl arı, el ektri k sayaçl arı vb. yer al makt adır. Hesap maki nel eri i se daha çok dört mat e mati k i Ģl eme dayalı hesapl arı yap maya yardı mcı ol an daha geli Ģ miĢ ar açl ar ol ar ak bili nmekt edi r. Ancak, sayı sal i Ģl emler e yar dı mcı aygıtl arı n en geli Ģ miĢi bil gi sayarl ar dır. Bil gi sayarl ar ( Co mput er s) son der ece kar maĢı k ve t ekr arl anan mat e mati k i Ģl emleri çok hı zlı yapabil mek yet eneği ne sahi p, veril eri depol ayan, depol anan veril eri i Ģl eyebil en, pr ogr aml anabilir ar açl ar ol ar ak t anı mlan makt adır. “ Co mput e” sözünün dilimi zde t am bi r kar Ģılı ğı ol madı ğı ndan “ co mput er” sözüne de he men bi r kar Ģılı k getirebil mek mü mkün ol ma mı Ģtır. BaĢl angı çt a öneril en “ el ektr oni k beyi n”, “ el ektr oni k hesap maki nası” gi bi bazı karĢılı kl ar pek t ut ma mı Ģ, ancak daha sonr a ort aya atıl an “ bil gisayar” sözcüğü hı zl a yaygı nl aĢ mıĢtır ( Ber köz, 1994).
2. 2. Bil gi sayar Teknol oj i si ni n Geli Ģi mi
Bi l gi sayar t ari hl eri ni n çoğunda, Pascal ve Babbage gi bi mat emati kçil eri n i cat etti kl eri mekani k sayı say ma maki nel eri nden söz edil erek konuya gi ril mekt edi r ( ġekil 2. 1).
Bazıl arı na gör e i se bu maki nel eri n, günü müzün el ektr oni k bil gi sayarl arı nı n geli Ģi minde f azl a bi r roll eri ol ma mı Ģtır ( Ber köz, 1994).
ġekil 2. 1. Pascal‟ı n i cat ettiği mekani k sayı say ma maki nesi ( Pascali ne)
Bugünkü bil gi sayarl ar a kavr am ol ar ak il k benzeyen ar aç 1822‟ de Charl es Babbage t ar afı ndan geli Ģtiril en f ark maki nesi ( diff er ence engi ne) ol ar ak kabul gör mekt edi r ( ġekil 2. 2). Bu ar aç günü müzde de benzerl eri kull anıl an deli kli kartl arl a bi l gil eri al an mekani k bi r hesap maki nesi di r. Buharl a çal ı Ģan ve bi nl er ce di Ģli si ve vi t esi ol an bu maki ne çok baĢarılı bi r çal ı Ģ ma ol ama mı Ģtır. Bunun üzeri ne Babbage yeni bi r maki ne i çi n çalı Ģ mal ar a baĢl amıĢtır. Ancak ö mr ü yet medi ği i çi n t ama ml aya ma mı Ģtır. Yeni maki nesi ni n adı analiti k maki nedi r ( anal ytical engi ne) ve bi r del gi maki nası ( punch car d) ünit esi, bi r mekani k sayı i Ģl emci si, kontr ol ünit esi ve depol ama üni t esi var dır.
ġekil 2. 2. Babbage‟ ni n f ar k maki nesi ( Diff er ence machi ne)
Ġl k el ektr oni k sayı sal bilgi sayar askeri uygul amal ar da kull anıl mak üzer e 1940' l ar da Pennsyl vani a Üni ver sit esi nde ür etil miĢtir. 18. 000 adet el ektr oni k t üp kull anıl ar ak yapıl an il k el ektr oni k bil gi sayar ENI AC ( El ektr oni c Nu meri cal I nt egr at or and Co mput er) -el ektr oni k sayı sal t ümleyi ci ve bil gisayar, 30 t on ağırlı ğı nda, 167 m2 büyükl üğündeydi ve 150 K W güç har camakt aydı ( ġekil 2. 3). ENI AC sani yede 5000
t opl ama i Ģl emi yapabiliyor f akat aĢırı ı sı nma sebebi yl e bi r kaç daki ka i çi nde arı zal anı yor du.
ġekil 2. 3. ENI AC
Daha sonr a 1944‟ de Ameri ka‟ da I BM, askeri amaçl arl a il k ot omatik sayı sal bil gi sayarı “ Mar k1” adı al tı nda ür et miĢtir ( ġekil 2. 4). El ektr oni k sayı sal bil gisayarl arı n geli Ģi mi ve si vil amaçl ar a uygul anması, i ki nci dünya savaĢı ndan sonra gi der ek hı zl anmı Ģ ve özelli kl e Ameri ka ve Ġ ngilt er e‟ de peĢ peĢe l ambal ı bi rçok bil gi sayar yapıl mıĢtır. 1945- 59 yıll arı ar ası nda geli Ģtiril en bi l gi sayarl ar tr ansi st örl ü, el ektr oni k l ambal ı bil gi sayarl ar dır. 1964- 71 yıll arı ar ası nda i se ent egr e devr eli bilgi sayarl ar geli Ģtiril miĢtir. 1950‟l er de t r ansi st orl eri n i cat edilmesi ve daha sonr al arı büt ünl eĢi k devr e yongal arı nı n ( chi p) ort aya çı k ması yl a bil gi sayarl arı i yi ce küçültebil mek ve sadece büyük kur ul uĢl arı n değil, bi r eyl eri n de ki Ģi sel kull anı mına sunabil mek mü mkün ol muĢt ur.
ġekil 2. 4. Mar k 1
1977 yılı nda St eve Wozni ak ve St eve Jobs adl ı i ki üni ver sit e öğr enci si evl eri ni n gar ajı nda “ Appl e II” maki nası nı ür et miĢl er di r. Bitmi Ģ ol ar ak bi r basi c yoru mcusu il e satıl an bu bil gi sayarı n t ek eksi ği moni t ör ü i di. Moni t ör yeri ne evdeki t el evi zyonun
ekr anı kull anılı yor du. Wozni ak ve Jobs‟ un kur dukl arı fir ma, daha sonr a Appl e Maci nt osh adı nı al mıĢtır ( Ber köz, 1994).
Öt e yandan, A. B. D.‟ de genelli kl e bankal ar, si l ahlı kuvvetl er, büyük Ģi rketl er de kull anıl an büyük bil gi sayarl ar al anı nda ün yapan I BM fi r ması da 1981 yılında mi kr o bil gi sayar pazarı na gi r meye kar ar ver er ek , “ Ki Ģisel Bil gi sayar ( PC)” adı veril en il k modeli pi yasaya sürmüĢt ür. Ki Ģi sel bil gi sayarl ar a “ mikr o bil gi sayarl ar” da den mekt edi r. Ar adan geçen yıll ar i çi nde ki Ģi sel bi l gi sayarl ar al anı nda ol ağanüst ü bi r geli Ģ me i zl enmiĢtir. 90'lı yıll ar da bil gi sayarl ar haci m ol ar ak küçül müĢ, hı z, bell ek ve t ekni k özelli kl eri bakı mından ol dukça yüksek kapasit el er e ul aĢ mıĢtır. Bi l gi sayar t eknol oji si ndeki geli Ģi m sür eci 5 kuĢakt a gr upl andırıl makt adır. Bil gisayarl arı n t eknol oji k geli Ģi m sür eci ni t abl o 2. 1‟ den i zl emek mü mkündür.
Tabl o 2. 1. Bil gi sayar t ari hçesi ni n kuĢakl ar a gör e sı nıflandırıl ması
M. Ö. 500 Abaküs
1642 Pascal‟ı n mekani k t opl ama maki nası
1827 Babbage'i n çı kar ma maki nası
1941 Ġ kili mekani k hesapl ayı cı ( Zuse)
1944 Ondal ı k el ektr omekani k hesapl ayı cı ( Ai ken)
1945- 54 1. KuĢak Bil gi sayarl ar Vaku m t üpl er ve ı Ģı nl ar 1955- 64 2. KuĢak Bil gi sayarl ar - ENI AC bil gi sayarı n yapı mı
- Tr ansi st orl er ve manyeti k bell ekl er 1965- 71 3. KuĢak Bil gi sayarl ar Ent egr e devr el er
1971- 90 4. KuĢak Bil gi sayarl ar Kar maĢı k ent egr e devr el er
1982 I BM pc & ms- dos
1984 Mac
1990' l ar- 5. KuĢak Bil gi sayarl ar Par al el i Ģl emcil er, Yapay zeka, Ġ nt er net
2. 3. Tür ki ye’ de Bil gi sayar Teknol oji si ni n Geli Ģimi
Tür ki ye‟ ye il k bil gi sayar 1960 yılı nda gi r mi Ģ, 1964‟ e kadar bi r geli Ģ me kaydedil me miĢtir. Bu t ariht e kar ayoll arı Genel Müdürl üğü bi ri nci kuĢak I BM 650 i t hal et miĢ ve bil gi sayar kullanan il k kur ul uĢ ol muĢt ur. 1964 yılı nda Ġ st anbul Tekni k Üni ver sit esi t ar afı ndan i ki nci kuĢak bil gi sayar I BM ( 1620) i t hal edil miĢ, ül ke mi zde moder n anl amda bil gi sayar eğiti mi bu t ari ht en i ti bar en baĢl amıĢtır. Üçüncü kuĢak bil gi sayar (I BM 1130) 1966 yılı nda El ektri k Ġ Ģl eri Et üd Ġ dar esi ( EĠ EĠ) –Ģi mdi ki adı yl a Tür ki ye El ektri k Kur umu ( TEK) t ar afı ndan i t hal edil miĢ, böyl ece bil gi sayar Tür k ekono mik hayatı na gi rmi Ģtir. Bundan sonr a 70‟li yıll arl a bi rli kt e bil gi sayarı n it hal edili Ģi hı zlı bir geli Ģ me göst er miĢtir.
Tabl o 2. 2. Bil gi sayarı n Türki ye‟ ye il k gir di ği yıll ar daki dur um
Yıll ar Bi l gi sayar sayı sı
1960 1962 1964 1967 1969 1971 1 1 4 25 61 71
Bil gi sayarı n ül keye il k gi ri Ģi ve bunu t aki p eden il k 10 yıl i çi ndeki geli Ģi mi çok da hı zlı ol ma mı Ģtır. Fakat il k zamanl ar da Tür ki ye‟ deki bil gi sayar sayı sı di ğer az geli Ģ miĢ ül kel erl e kar Ģıl aĢtırıl dı ğı za man sayı bakı mı ndan daha i yi dur u mda ol duğu gör ül mekt edi r ( Tabl o 2. 3). Tabl o 2. 3. Geli Ģ mekt e ol an ül kel eri n 1969 yılı iti bari yl e bil gi sayar dur umu. Kar Ģıl aĢtır ma geli Ģ miĢ ül kel erl e yapıl dı ğı za man ar adaki f ar kı n çok büyük ol duğu gör ül mekt edi r. Bu dur umu Tabl o 2. 4 den i zl emek mü mkündür. Tabl o 2. 4. Geli Ģ miĢ ül kel erl e Tür ki ye‟ ni n bil gi sayar sayı sı bakı mı ndan kar Ģıl aĢtırıl ması ( 1969 yılı iti bari yl e)
.
Ül ke Bi l gi sayar Sayı sı A. B. D Japonya Kanada Tür ki ye 55. 000 5. 601 1. 928 61Ül ke Adı Bi l gi sayar Sayı sı Hi ndi st an Tür ki ye ġi li Güney Kor e Tayl and Ni j er ya Ir ak 111 61 33 14 13 10 6
Tür ki ye‟ ye il k getiril en bil gi sayarl ar daha çok t ekni k sor unl arı çöz mek i çi n kull anıl makt aydı. Kar ayoll arı Genel Müdürl üğü, getirdi ği bil gi sayarl arı yol ve köpr ü hesapl amal arı nı n yapı mında, Ġ st anbul Tekni k Üni ver sit esi eğiti m ve ar aĢtır mal ar da ve El ektri k i Ģl eri Et üd Ġ dar esi de el ektri k mühendi sli ği uygul amal arı nda kull anmı Ģtır ( Uman, 1973). Bil gi sayar sayı sı, yukarı daki t abl ol ar da da gör ül düğü gi bi 60, 70 di ye sayıl abil mekt eydi. Ama yıll ar geçti kçe bu kesi nli k kaybol muĢt ur.
Bi l gi sayar sayı sı t opl am nüf usa or anl andı ğı zaman kal kı nmıĢ ve kal kı nmakt a ol an ül kel eri n ar ası ndaki f ark Tabl o 2. 5‟ de açı kça gör ül mekt edi r.
Tabl o 2. 5. Bil gi sayar baĢı na düĢen nüf us sayı sı.
Tür ki ye 520. 000 ki Ģi ye bi r bil gi sayar Lati n Ameri ka 200. 000 ki Ģi ye bi r bil gi sayar Batı Avr upa 10. 000 ki Ģi ye bi r bil gi sayar A. B. D. 4. 000 ki Ģi ye bi r bil gi sayar
1997 yılı iti barı yl a Tür ki ye' de kur ul u ana bil gi sayar adedi 16. 000, ki Ģi sel bil gi sayar adedi i se 1. 142. 000 ol ar ak t ahmi n edil mekt edi r. Bu t opl ama gör e 1000 ki Ģi ye 18 adet ki Ģi sel bil gi sayar düĢ mekt edi r. Ancak 1998 ve 1999 yıll arı nda ki Ģi sel bil gi sayar satı Ģl arı nı n yakl aĢı k 950. 000 ol duğu di kkat e al ı ndı ğı nda ki Ģi sel bil gi sayar sayı sı nı n sür atl e arttı ğı gözl enmekt edi r.
2. 4. Bil gi sayarl arı n Yapı sı
Genel anl amda bil gi sayarl ar büt ün di ğer maki nel er gi bi, i nsanı n yöneti m ve deneti minde, kendil eri ne depol anan veril er e, komutlar a ve bil gi sayar progr a ml arı na gör e i Ģl em yapar ak sonuçl arı ür et en el ektr oni k yar dı mcı ar açl ar ol ar ak t anıml anırl ar. Bi l gi sayarl arı n üç öne mli özelli ği Ģu Ģekil de sır al anmakt adır:
Uygul ayacağı komutl ar di zi si ni (pr ogr am) bell eği nde sakl ayabilir. Bu komutl arı çok yüksek hı zda uygul ayabilir.
Bi r bil gi sayar si st emini n üç t emel el emanı var dır, bunl ar;
1. Donanı m ( Har dwar e) , 2. Yazılı m ( Soft war e),
3.
Veri ( Dat a)‟ dir.2. 4. 1. Donanı m
Bi r bil gi sayar daki gi ri Ģ, çı kı Ģ ve mer kezi i Ģl em üni t el eri il e il gili ar açl ar donanı m
ol ar ak t anı mlanır ( ÇağdaĢ, 1992). BaĢka bi r deyi Ģl e, bil gi sayarl arı n ell e t utul up gözl e gör ül en t üm aksa mı donanı m ( har dwar e) ol ar ak ni t el eni r. Kull anı cı nı n bil gi sayarl a il eti Ģi m kur mak i çi n sür ekli kull andı ğı aygıtl ar dır. Veril eri n gi ril ebil mesi i çi n kl avye ve f ar e, gi ril en veril eri n sonuçl arı nı n kull anı cı ya ul aĢtırıl ması i çi n kull anıl an moni t ör ve yazı cı gi bi aygıtl ar a dı Ģ donanı m aygıtl arı deni r. Bir bil gi sayarı n donanı m Ģe ması Ģekil 2. 5‟ de gör ül mekt edi r.
ġekil 2. 5. Bir bil gi sayarı n donanı m Ģe ması 2. 4. 2. Yazılı m
Bi l gi sayarı çalı Ģtır maya yar ayan, fi zi ksel kı sım dı Ģı nda kal an pr ogr amlar dır. Bi l gi sayar da kull anıl an her t ür pr ogr am yazılı m ol ar ak t anı mlan makt adı r ( ÇağdaĢ, 1992). Bir bil gi sayarı n ell e t ut ul up, gözl e gör ül en t üm aksa mı har dwar e ol ar ak
Ana Bell ek ( RAM)
Pr ogr a m
VeriMer kezi Ġ Ģl em Biri mi ( CPU) Kont r ol Bi ri mi Ari t meti k Mantı ksal Ġ Ģl em Biri mi Yar dı mcı Bel l ek Çı kı Ģ Ar açl arı Gi ri Ģ Ar açl arı
ni t el eni nce, böyl e bi r niteli k t aĢı mayan pr ogr amlar a da “ har d ( sert)” sıf atı nı n t er si ol an “ soft ( yumuĢak)” sıf atı il e baĢl ayan soft war e adı veril miĢtir. Tür kçe‟ de i se soft war e sözüne “ yazılım” kar Ģılı ğı veril miĢtir (Ber köz, 1994). Yazılı m, bil gi sayar si st emini n kendi si nden i st enen i Ģl evl eri yapması nı sağl ayan emirl er zi nci ri dir. Yazılı m i ki t emel bil eĢen gr ubuna sahi ptir:
Si st em yazılı mı, Uygul ama yazılı mı. 2. 4. 2. 1. Si st em yazılı mı
Bi l gi sayarı n çalı Ģ ması nı sağl ayan ve genelli kle donanı mla bi rli kt e kull anı cı ya sunul an pr ogr aml ar dır. Bu yazılı mlar da kendi i çi nde i ki gr uba ayrılırl ar.
2. 4. 2. 1. 1. Ġ Ģl eti m Si st emi ( Disk Oper ati ng Syst em- DOS)
Ġ Ģl eti m si st emi kull anı cı il e bil gi sayar ve bi ri mleri ar ası ndaki il eti Ģi mi sağl ayan bi r yazılı mdır. Ġ Ģl eti m si st eml eri donanı mla en ili Ģkili ve özelli kl eri ne en bağl ı yazılı m gr ubudur. Ġ Ģl eti m si st emi ni n bi r baĢka gör evi de t üm pr ogr aml arı n bil gi sayar si st eminde uyu ml u çalı Ģmal arı nı sağl amaktır ( Erdur an, 1986).
Ġ Ģl eti m Si st e mleri
Tek kull anı cı / Tek i Ģ i çi n i Ģl eti m si st emleri ( MS DOS, Mac OS, CP/ M v. b. di r) Tek kull anı cı / Çokl u i Ģ i çi n Ġ Ģl eti m si st emleri ( OS/ 2, Windows v. b.l eri dir)
Çok kull anı cı / Çokl u i Ģ i çi n i Ģl eti m si st emleri ( Uni x, Xeni x v. b. di r) 2. 4. 2. 1. 2. Derl eyi ci ( Co mpi l er)Belli bil gi sayar dill eri nde yazıl mıĢ pr ogr aml arı maki ne dili ne çevi r er ek bilgi sayar da çalı Ģabilir dur uma, baĢka bi r deyi Ģl e a maç pr ogr ama dönüĢt ür en yazılı mlar dır. Kull anı cı bu par çal arl a doğr udan il eti Ģi m hali nde değil dir ( Er dur an, 1986).
Pr ogr a ml a ma Dil ve Derl eyi cil eri
Sı r asal pr ogr aml amaya yöneli k dill er ( Basi c, C++, Pascal, Fortr an v. b.) Yapay Zeka Pr ogr aml arı i çi n dill eri ( Pr ol og, Li ps en çok bili nenl eri dir.)
2. 4. 2. 2. Uygul ama yazılı mı
Kull anı cıl arı n çeĢitli pr obl e ml eri bil gi sayar da çöz mek i çi n yazdı kl arı pr ogr aml ar dır. Kull anı cıl arı n pr obl emlerini çöz mek üzer e veril eri ni uygul adı kl arı ve di ğer kull anı cıl ar t ar afı ndan daha önceden yazıl mıĢ ol an uygul ama yazılı mları i se paket pr ogr am ol ar ak t anı mlanmakt adır.
Hazı r Uygul a ma Paketleri
Yazı yaz ma pr ogr aml arı ( Wor dperf ect, MS Winwor d, AMI v. b.)
Tabl o yap ma pr ogr aml arı (Lot us 1- 2- 3, MS Excel, Quattr o v. b.)
Veri i Ģl eme pr ogr aml arı (dBase, Par adox, Access v. b.)
Gr afi k pr ogr aml arı-Ġ Ģ gr afi ği Pr ogr aml arı ( Har var d Gr aphi cs, Fr eel ance v. b.) -Bili msel Gr afi k Pr ogr aml arı ( Mat hCad, Gr apher v. b.)
-Bil gi sayar Dest ekli Tasarı m Pr ogr aml arı ( Aut oCad, Desi gnCad, Ar chi cad v. b.)
Büt ünl eĢi k pr ogr aml ar (MS Wor ks, PFS: Fi rst Choi se v. b.)
Masa üst ü yayı ncılı k pr ogr aml arı ( Al dus Page maker, Vent ur a v. b.)
Belli i Ģl er e yöneli k Hazır Uygul ama Paketl eri-Muhasebe, Fi nans ve Per sonal Pr ogr aml arı (Qui cken, Peachtr ee, Ti mesli ps v. b.)
-Pr oj e Yöneti m Pr ogr amları ( Ti meli ne, MS Pr oj ect, HPM v. b.) -Tı bbi TeĢhi s Pr ogr aml arı
-Eğiti m Ve Eğl ence ( Typi ng Tut or, F. Si mul at or, v.b.) Kar ar Dest ek Si st emleri – Uz man Si st emleri ( Seed- Pr o )
Yar dı mcı Pr ogr a ml ar
Çok amaçl ı yar dı mcı pr ogr aml ar ( PC Tool s, Nort on Utiliti es v. b.)
Di sk sı kı Ģtır ma pr ogr amları ( Co mpr ess, Speed Disk, St acker v. b.)
Dosya sı kı Ģtır ma pr ogr aml arı ( Ar ch, Pak, Zi p v. b.)
Opti k kar akt er t ar ama progr aml arı ( Wor dscan, PC OCR, ReadRi ght v. b.)
Gr a mer, Yazı üsl ubu ve i mla düzelt me pr ogr aml arı ( Gr ammati k, Ri ght Ri ght v. b.) Ġl eti Ģi m Yazılı mı
Mode m Soft war e ( Cr osst al k, Pr oco mm v. b.) Fax Soft war e ( Wi nf ax, MTEZ v. b.)
Ter minal Emul at or Soft war e ( CP Co mmut e, MS Ter minal v. b.) Özel Uygul a mal ar
Pi yasada satıl mak i çi n değil, f akat özel bi r i Ģt e kull anıl mak a macı yl a yukarı da belirtil en pr ogr aml ama di ll eri nden bi ri il e yazıl mıĢ t üm pr ogr aml ar dır.
ÇeĢi tli amaçl arl a kull anılmak üzer e bil gi sayar bell eği nde depol anmı Ģ bil gil er e veri deni r. Veril eri n sayı sal, al f abeti k veya gr afi k ol ar ak depol an ması ol anağı var dır ( ÇağdaĢ, 1992).
Bi r bil gi sayarı n i Ģl eyi Ģ bi çi mi en yalı n Ģu Ģekil de if ade edil mekt edi r; Bi r bil gi sayar dı Ģ kaynakl ar dan ( gi r dil er) gel en veril eri alır,
Sor ul an pr obl eme bi r çözü m ar ar ken (i Ģl em yapar ken) bu veril eri geçi ci ol ar ak bi r bell ekt e depol ar,
Bul duğu sonuçl arı deği Ģik ar açl arı n (çı ktıl ar) yar dımı yl a gözl er önüne ser er. Bu gör evl eri yapacak öğel er ve bunl arı n bi r bi ri yl e ili Ģki si, en küçük bil gi sayar dan en büyüğüne kadar, büt ün bil gi sayar si st emleri nde aynı dır.
Asıl hesapl arı yapan bi r Mer kezi Ġ Ģl em Biri mi ( Centr al Pr ocessi ng Uni t – CPU), Bi l gi sayarı n çalı Ģtırdı ğı pr ogr am i l e bu pr ogr amı n kull andı ğı veril eri n geçi ci
ol ar ak depol andı ğı Ana Bell ek veya RAM ( Mai n Me mor y, Rando m Access Me mor y),
Veril eri sür ekli ol ar ak sakl amaya ve ana belleğe gönderi p or adan al mağa yar ayan bi r Yar dı mcı (veri) Deposu ( Auxili ary St orage),
Dı Ģ kaynakt an gi ril en veril eri alı p el ektri k si nyall erine dönüĢt ür er ek Mer kezi Ġ Ģl em Bi ri mi‟ ne gönder en Gir di Aygıtl arı (I nput Devi ces), Keyboar d ( Fr ansı zca, Kl avye), Far e ( Mouse) ti pi k gi r di aygıtı ör nekl eri dir,
Mer kezi Ġ Ģl em bi ri minden geri gel en el ektri k si nyall eri ni uygun bi r çı ktı for muna dönüĢt ür en Çı ktı Aygıtl arı ( Out put Devi ces). Yazı cıl ar ( Pri nt er s), Moni t ör ( Fr ansı zca, ekr an), Pl otter' da ti pi k çı ktı aygıtı ör nekl eri dir ( Ber köz, 1994).
2. 5. Bil gi sayarl arı n Sı nı fl andı rıl ması
Bi l gi sayarl arı n sı nıfl andırıl ması nda bi rt akı m öl çütler var dır. Bunl ar; Ġ Ģl emleri n çabukl uğu,
Veril eri n il etil me çabukl uğu, Bel l ek kapasi t esi,
Aynı zamanda yar arl anabil ecek kull anı cıl arı n sayısı ( Anon., 1981).
Bugün bil gi sayarl ar, en uf ağı ndan en büyüğüne doğr u, Ģu adl ar al tı nda sı nıfl andırıl makt adır. Bunl ar;
Ki Ģi sel Bil gi sayarl ar, Küçük bil gi sayarl ar, Büyük bil gi sayarl ar.
2. 5. 1. Ki Ģi sel Bil gi sayarl ar ( PC, per sonal comput er )
Tek bi r kull anı cı i çi n yapıl mıĢ ve kull anı mı kol ay maki nel er di r. Özelli kl e yeni t eknol ojil er, ki Ģi sel bil gi sayarl arı n gücünü artırdıkça, küçük ve ki Ģi sel bi l gi sayarl ar ar ası ndaki sı nır belirsi zl eĢ meye baĢl amıĢtır ( ġekil 2. 6) ( Anon., 1981).
ġekil 2. 6. Ki Ģi sel bil gi sayarları n ör gütl enme Ģe ması
Kull anı cı Kull anı cı
Ekr an
Ort ak Depol a ma Üni t esi Kl avye Kl avye Yazı cı Ekr an Ekr anKl avye 2. 5. 2. Küçük Bil gi sayarl ar
El bil gi sayarl arı, deft er tipi bil gi sayarl ar, di z üst ü bil gi sayarl ar ve mikr o bilgi sayarl ar bu gr upt a yer alırl ar. Kull anı mı daha kol ay ol an ve aynı anda bi r den f azl a ki Ģi ye hi z met ver ebil en bil gi sayarl ar dır. Yeni bi ri mler ekl eni p kapasit el eri arttırıl abilir ( ġekil 2. 6). Bu nedenl e esnek bi r yapı ya sahi ptirl er. Küçük bil gi sayarl ar, büyük bi r bil gi sayar ger ektirecek kadar küçük ol mayan i hti yaçl ar a cevap verirler ( Anon., 1981). Fi yatl arı düĢük ve i Ģl et me masr afl arı daha az ol duğu i çi n ort a boy i Ģl et mel er t ar afı ndan t er ci h edilirl er ( Çubukçu, 2000).
ġekil 2. 7. Küçük bil gi sayarları n ör gütl enme Ģe ması
2. 5. 3. Büyük Bil gi sayarl ar
Büyük bil gi sayarl ar ( Macr o bil gi sayarl ar ve Mai nfr ame) büyük boyutl ara sahi p ve bi rçok ki Ģi t ar afı ndan aynı anda kull anabil en bil gi sayarl ar dır. Bunl arı çalıĢtır abil mek i çi n bi r bili Ģi mci eki bi ger eki r. Çok geni Ģ bell ek kapasit esi ve çok yüksek çal ı Ģ ma hı zı ger ektirirl er. Bu ti p bi r maki ne büyük öl çekli kur ul uĢl ar da ya da önemli bili msel mer kezl er deki ar aĢtır mal ar da kull anılır. Uzay ar aĢtır mal arı, nükl eer kaza si mül asyonl arı, met eorol oji k hava t ah mi nl eri, uydul arı n yör üngel eri, büyük i nĢaatl arı n el ektr oni k devr el eri gi bi çok kar maĢı k hesapl ama i Ģl eri nde kull anılırl ar ( ġekil 2. 8).
Kull anı cı
Çevr e depol ama
Yazı cı
ġekil 2. 8. Büyük bil gi sayarları n ör gütl enme Ģe ması
2. 6. Böl üm Sonucu
Özelli kl e son 20- 30 yıl i çi nde bil gi sayarl arı n çok kökl ü aĢa mal ar dan geçer ek, ger ek günl ük yaĢa ma ger ekse çeĢitli mesl ek dall arı na ol an et ki si büyükt ür. Di ğer t eknol oji k aĢa mal ar gi bi bil gi sayarl ar da i ç mi marlı k mesl ek al anı nı n geli Ģi mindeki öne mli unsurl ar dandır. Bu nedenl e önceli kl e bil gi sayarı n t anı mı yapıl mıĢ ve yapı sal özelli kl eri i ncel enmiĢtir. Bi l gi sayarl arı n t asarımdaki r ol ünü i ncel emeden önce bil gi sayarl arı n t eknol oji k geli Ģi mi i ncel enmiĢtir.
Kull anı cı Kull anı cı Mer kez i Ģl em Üni t esi Moni t ör Teyp Ünit el eri Yazı cı
Depol ama Üni t esi
Kull anı cı
3. BÖLÜM BĠ LGĠ SAYAR DESTEKLĠ TASARI M
Bi l gi sayar Dest ekli Tasarı m ( BDT) - Co mput er Ai ded Desi gn ( CAD) - si st eml eri ni n genel yapı sı et kil eĢi mli bil gi sayar gr afi k (I CG - I nt er acti ve Co mput er Gr aphi cs) si st emi t emeli ne dayanmakt adır. Kull anı cı ya yöneli k bu si st emler de bil gi sayar kull anı cı nı n ko mutl arı na gör e veri ci yi Ģekill er ve se mboll er kull anar ak yar atır, deği Ģtirir, gör ünt ül er ve çi zer. Si st emde kull anı cı t asarı mcı nı n kendi si di r; veri il eti Ģi mini sağl ar ve çeĢi tli gi ri Ģ bi çi mleri ar acılı ğı il e bil gi sayar a ko mutl ar ver er ek ekr anda çeĢitli gör ünt ül er ve t asl akl ar ol uĢt ur ul ması nı mü mkün kıl ar ( Keski nel, 1985).
3. 1. Bil gi sayar Dest ekli Tasarı mın Geli Ģi mi
Tasarı m ve ür eti m mühendi sli ği nde bil gi sayar kull anı mı nı n t ari hi 1946‟ da ENI AC ( El ectr oni c Nu meri cal I nt egr at or and Co mput er) ve onu i zl eyen il k bil gisayarl arı n ort aya çı ktı ğı yıll arı n baĢl arı na uzanır
.
O döneml er de sonl u el emanl ar anali zi ve sayı sal deneti m, ( Nu mer i c Contr ol - NC) pr ogr amları, gr afi k özelli k ol maksı zı n t opl u i Ģl emle çal ı Ģ makt aydı. 1949 – 1952 yıll arı nda ABD Hava Kuvvetl eri ni n ( USAF), Massachusett s I nstit ut e of Technol ogy ( MI T)‟ e ver di ği ar aĢtır ma pr oj esi il e il k NC freze t ezgahı geli Ģtirilmi Ģtir. Aynı yıll ar da MI T‟ de il k gr afi k ekr an Whi rl wi nd bil gi sayarı na bağl anar ak çal ı Ģtırıl makt aydı. NC t ezgahl arı ve NC çi zi m maki nal arı sonr aki yıll ar da endüstriyel pazar a açılırken, uçak sanayi nde kar maĢı k par çal arı n ür eti minde kull anıl an bu t ezgahl arı n pr ogr aml a ması nı kol ayl aĢtır mak üzer e çalı Ģ mal ar baĢl amıĢtır. 1955 - 1959 yıll arı ar ası nda MI T‟ de sür dür ül en ve i l k yüksek düzeyli NC pr ogr aml ama dili ol an APT ( Aut o mati call y Pr ogr ammed Tool s)‟ un geli Ģtiril mesi yl e sonuçl anan çal ı Ģ mal ar sır ası nda il k kez Co mput er Ai ded Desi gn ( CAD) t eri mi ort aya atılmı Ģtır ( Ross, 1960). APT dili ni n özelli ği, t akı m yol u yeri ne par ça geo met ri si ni n t arif edil mesi ydi. Aynı yıll ar da G. C. Devol‟ ün al dı ğı bi r pat entl e 1954 yılı nda il k sanayi r obot u kavr amı ort aya çı kmı Ģtır ( Yazar, 1988).1950‟l er den sonr a bil gi sayar ti cari ol ar ak da önem kazan maya baĢl amıĢtır. 1956‟ da “ Fort une Der gi si” CAD i Ģ i st asyonu ol ar ak bili nen maki neye geni Ģ yer ver miĢtir
( Mit chell, 1990). CAD i Ģ i st asyonu, gr afi k gi r di ar acı ve çok pencer eli gör ünt ü- mul ti wi ndow di spl ay-„ den ol uĢuyor ve 3 boyutl u görünt ü ver ebili yor du. Bu maki nel er bugüne ul aĢacak yar atı cı fi kirl eri n t emeli ni ol uĢt urmuĢl ar dır.
Bi l gi sayar t eknol oji si ni n geli Ģ mesi yl e bi rli kt e akade misyenl er ve mat emati kçil er “ ağ ( mai nfr ame)” bil gi sayarl ar a geçi Ģ yoll arı nı ar amaya baĢl amıĢl ar dır. Önce çi zgi, yay, dai r e daha sonr a kar maĢı k eğril er gi bi t emel geo met ri yi ol uĢt ur an öğel eri n nasıl çi zil eceği ni n üst esi nden gel meye, not asyonl arı göst er mek, öl çül endi rmek, çi zgi kalı nlı kl arı ver mek gi bi Ģekli alı Ģıl mıĢ mühendi sli k f or matı nda gör ünt ül emeye çalı Ģ mıĢl ar dır. Bu ar aĢtır mal ar, za manl a ti cari kur ul uĢl ar i çi n ür ün t emeli ni ol uĢt ur makt a yet erli sonuçl ar ver meye baĢl amıĢtır ( Samuli s, 1995).
Ġl k BDT si st emi akademi k düzeyde 1963‟ de I van E. Sut herl and‟i n MI T‟ deki bi r dokt or a t ezi yl e ort aya çı k mı Ģtır. Sut herl and, “ Sket chpad- çi zi m l evhası” adı nı ver di ği sist emde uygun pr ogr aml a ma t ekni kl eri ve veri yapıl arı yl a bi r r efr esh ( gör ünt üyü sür ekli yeni den ür et en) ekr anda et kil eĢi mli çal ı Ģmanı n ol anakl arı nı ser gil edi. Bu si st em Bil gi sayar Dest ekli Tasarı mın baĢl angı cı nı ol uĢt ur makl a ber aber, bil gi sayarlı gr afi k ve uçuĢ benzetimi ni n (fli ght si mul ati on) t emeli ni at mıĢtır. Ġl k kez t asarı mcı moni t ör ün baĢı na geçi p eli nde ı Ģı klı bi r kal emle ekr anda doğr udan çi zi m yapabili yor du. Scet chpad yazılı mında nesne yöneli mli pr ogr aml ama ( obj ect - ori ent ed pr ogr a mmi ng) ve i kon si st emi kull anıl makt aydı. Aynı yıl T. Johnson çi zim l evhası fi kri ni üç boyutl u hal e get ir miĢtir. Sut herl and‟i n bu çalı Ģ ması na par al el ol ar ak, I BM‟ de ot omobil t asarı mında kull anıl acak ol an DAC- 1 ( Desi gn Aug ment ed by Co mput er) i si mli, büyük “ ağ ( mai nfra me)” bil gi sayarl ar da çalıĢan, bi r si st em geli Ģtirilmi Ģti r. Bu si st em 1964‟t e Fall Joi nt Bil gi sayar konf er ansı nda t anıtıl mıĢ ve 1960‟l arı n sonuna doğr u bi rçok i nt er aktif BDT si st emini n yaygı nl aĢ ması na ön ayak ol muĢt ur. Bu geli Ģ meyl e ber aber, BDT si vil kull anı mda yaygı nl aĢar ak, el ektri k, ki mya ve endüstri yel mühendi sli kl eri nde çal ı Ģ ma i mkanı na sahi p ol du. BDT 1960‟l arı n sonunda mi mari bür ol ar a gir miĢtir ( Ray- Jones, 1968).
Al t mıĢl arı n i ki nci yarı sı nda donanı m ve yazılı m al anı nda bi r di zi geli Ģ me ger çekl eĢ miĢtir. Donanı mda mi kr o bil gi sayarl ar (1964) ve dağı nı k i Ģl em, daha ucuz bell ekli ekr anl ar ( st or age di spl ays; Tektr oni x, 1968), ür eti mde CNC ( Comput eri zed Nu meri cal Contr ol ), DNC ( Dir ect Nu meri cal Contr ol ) ve Esnek Ür eti m Si st emler-F MS ( emler-Fl exi bl e Manuf act uri ng Syst e m); yazılı mda aygıtt an bağı msı z il k gr afi k gör ünt ü si st emi ( GI NO, Ca mbr i dge Üni ver sit esi, 1966), analiti k ol amayan yüzeyl eri n pr ogr aml an ması ( COONS, BEZI ER, 1967), ayrıca ABD‟ de I CES (I nt egrat ed Ci vil
Engi neeri ng Syst e m, 1965) pr oj esi, GM, Lockheed, Mc Donnell Dougl as, Boei ng gi bi fir mal arı n geli Ģtirdi ği CADD, PADL, AYNTHAVI SI ON, GMSOLI D, Japonya‟ da TI PS-1, GEOMAP, Ġ ngilt er e‟ de ROMUL US gi bi si st emler ort aya çı k makt aydı. Fakat özelli kl e donanı mı n pahal ı ol ması, pi yasa yazılı mı bul un ma ması, BDT/ BDÜ si st emleri ni n kull anı mı nı n mühendi sli k al anı yl a sı nırlı kal ması na yol aç mı Ģtır. 1970‟ de dünyada yal nı zca 50 fi r ma, kar maĢı k yüzeyl eri n t asarı mı ve bu yüzeyl eri n NC t ezgahl arı nda ür eti minde BDT kull anıl makt aydı ( Yazar, 1988).
Bi l gi sayar dest ekli t asarı mın mi mari de kull anı mı, mühendi sli kt eki uygul amal arı nı n çok geri si nden gel miĢtir. Bunun sebebi de ağırlıklı ol ar ak ekono miktir. Ot o moti v, ge mi ve uçak sanayi, yatırı mları nda pahal ı eki pmanl ar kull anabil ecek kadar büyük ve güçl üydül er. Fakat mi marlı k fir mal arı daha uf akl ar dı ve yatırı mları nı bu yönde ger çekl eĢtiremiyorl ar dı. Aynı za manda yapıl an i Ģl eri n kar Ģılı ğı nda al ı nan ücr etl er ar ası nda da büyük f ar kl ılık var dı. Ġl k yapıl an bilgi sayar dest ekli t asarı m si st emleri yazılı mın fi yatı ve ger ektirdi kl eri donanı m bakı mı ndan mi marl arı n kull an ması i çi n f azl a l üks si st emler ol ar ak kal mıĢl ar dır ( Mit chell, 1977).
1970‟l eri n baĢı nda i ki nci kuĢak BDT si st emleri n ol uĢt ur ul ması il e 16 bi tli k depol ama t üpl ü mi ni bil gi sayarl ar a geçil miĢtir ( Mit chell, 1977). Yet miĢl eri n il k yarı sı nda il k mikr oi Ģl emcil er (I nt el, 1971), ür eti mde pr ogr aml anabilir deneti m aygıtl arı ( PLC veya PC-Pr ogr ammabl e ( Logi c) Contr ol ), il k anaht ar t esli m (t ur nkey) BDT/ BDÜ si st emi ( Co mput er vi si on, 1971) gör ül mekt edi r. Anaht ar t esli m si st emler, mi ni bil gi sayar, bell ek gr afi k ekr an, ve belli bi r uygul ama al anı ndan bağı msı z yazılı mdan ol uĢ makt a ve daha ucuza mal ol makt adırl ar. Yazılı m, çi zi me yöneli ktir, bazen sı nırlı üç boyutl u t el kaf es özelli kl eri ne sahi ptir. Yet miĢli yıll ar da BDT üzeri ne çok sayı da konf er ans ve yayı n yapıl mıĢtır. Bil gisayarl arı n gücünün artar ken fi yatı nı n düĢ mesi , si st em pazarl ayı cıl arı nı n f aali yeti BDT kull anı mı nı ABD, Avr upa ve Japonya‟ da yaygı nl aĢtır mıĢtır ( Yazar, 1988). BDT kull anı mı hal a zor dur, ancak bu döne mde Ġ ngilt er e‟ de özel sekt ör i ki nci kuĢak BDT t eknol oji si ni daha veri mli kull an makt adır ( Mit chell, 1977).
Mit chell ( 1990)‟i n if adesi ne gör e si st emleri n t üm sekt örl er de yaygı nl aĢ maya baĢl aması 1980 ort al arı nda ger çekl eĢ miĢtir. 1980‟l eri n baĢı nda üçüncü kuĢak BDT si st emler 32 bi tli k süper mi ni bil gi sayarl arl a kull anıl maya baĢl anmı Ģtır. Yüksek çözünürl ükl ü ı zgar a si st emi, gör ünt ü depol ama t üpünün yeri ni al mıĢtır. Önce, vekt ör t üpl ü moni t örl er den r ast er t üpl ü yüksek çözünürl ükl ü moni t örl er e geçil miĢtir; böyl ece net gör ünt ü el de edil mesi ve il k kez r enk kull anıl ması öne mli kazançl ar ol muĢt ur.
Artı k BDT si st emleri büyük, mi ni veya mi kr obil gisayarl ar il e r enkli, r enksi z ekr anl ar üzeri ne kur ul abil mekt edi r ( Yazar, 1988). BDT si st em yazılı mları da daha özelli kli ko mutl arı i çer en bi r konu ma ul aĢ mı Ģ ol up, t ekni k kull anı m r ehberi ni de sağl amaya baĢl amıĢtır. Si st em pahal ı ol ması na kar Ģı n t ekni k r esi m açı sı ndan yar arlı bul un makt aydı. Machi ntosh, f ar e ve pencer e si st emli bi r ar ayüz si ste mi ( GUI -Gr aphi c User I nt erf ace) -gr afi k kull anı cı ar ayüzü geli Ģtir miĢtir. Ġl k def a bi r BDT pazarı ndan söz edil meye baĢl anmı Ģtır. “ Aut oCAD” gi bi BDT uygul amal arı ndan önce “ Ver sa CAD” ve “ CADkey” pazar daki bu ger eksi ni mi dol dur maya baĢl amıĢtır. “ Aut oCAD” si st emi geni Ģ ve hı zlı bi r Ģekil de kabul gör müĢt ür. Ġl k def a 1982‟ de “ BDT Donanı mı ve Yazılı mı Pazarı” ol uĢ muĢ, 1989‟ a kadar 200. 000 li sanslı kull anı cı ya ul aĢ mı Ģtır. Artı k küçük bür ol ar da ve mühendi sli k fir mal arı nda da BDT kull anı mı ger çekl eĢ meye baĢl amıĢtır ( Mit chell, 1990).
Dör düncü kuĢak BDT‟ ı n et ki si, donanı mdaki bi r baĢka öne mli gel i Ģme ol ar ak kabul edil en Ki Ģi sel Bil gi sayar ( PC- Per sonal Co mput er)‟l ar üzeri nde ol muĢt ur. Her ne kadar bu kuĢakt a bil gi sayarl ar henüz çok düĢük güçl ü ve basit donanı mlı ol sal ar da çok daha ekono miktil er. BDT yazılı mı geli Ģti kçe baĢka t eknol ojil eri n ko mbi nasyonl arı il e beĢi nci kuĢak yazılı m ol uĢ muĢt ur. Yazılı m geliĢtir me konusundaki çabal arı n çoğu i Ģ i st asyonl arı na yönel mekt e, yeni yazılı m ol anakl arı nı geli Ģtir mek, yeni kull anıl maya hazır hal e gel en bu güce uyarl anmakt aydı. Güçl ü bi r gr afi k ar a yüzü ol an i Ģ i st asyonl arı belir meye baĢl amıĢtır. Ġl ki “t hr ee ri ver s per q” dır. Fakat asl a geni Ģ bi r kull anı cı kitl esi bul amamı Ģtır. 1980‟ de “ Apoll o i Ģ i st asyonu” ve 1982‟ de “ Suns” ol uĢt ur ul muĢt ur. Aynı yıll ar da MI T‟ de ka mpüs çapı nda hi z met ver ecek “ At hena i Ģ i st asyonu” kur ul muĢt ur. Ġ Ģ i st asyonl arı pazarı, fi yat düĢt ükçe ve perfor mansl arı arttı kça 80‟li yıll ar da hı zl a geli ĢmiĢtir ( Mit chell, 1995). Bu geli Ģ mel eri, Aut odesk fir ması nı n Aut oCAD yazılı mını n yeni sür üml eri ni pi yasaya sür mesi ve Aut oCAD‟ e uyu ml u çalı Ģan pr ogr amları geli Ģtir mesi ( Aut oSket ch, vb.), Desi gncad, Gr aphi soft‟ un Ar chi cad‟i, Bentl ey Syst ems‟i n Micr ost ati on Tr if or ma‟ sı, Surf war e‟i n Surf CAM‟i, Ashl ar I ncor por ati on‟ı n Ashl ar Vell um CAD gi bi yazılı mları ve bu yazılı mları n sür ekli güncell enen ver si yonl arı t aki p et miĢtir ( www. bozdoc.f 2s. com/ CAD- Hi st ory. ht m). Bu uygul amal ar ci ddi çi zi m uygul amal arı nı n pek çoğunu yapabili yorl ar dı ve böyl ece pek çok kull anı cı nı n ger eksi ni mine yanıt ver miĢl er di r. Bu sür eç boyunca BDT önce i ki boyutl u çi zi m ol ar ak baĢl a mı Ģ, sonr a üç boyutl u modell eme il e geli Ģi m göst er miĢ, bu modell emeye r enk- doku-yüzey katıl ar ak zengi nl eĢtiril miĢ, har eketli görsell eĢti me ( ani masyon) il e deva m et miĢ ve sonuçt a uz man si st emler gi bi yapay zeka kull anı mı il e bu geli Ģi m deva m et miĢtir. Son ol ar ak sanal ger çekli k il e özelli kl e i çi nde
gezil ebil en-hi ssedil en bi l gi sayar t eknol oji si ni n geli Ģtiril mesi il e en üst düzeye ul aĢ mı Ģtır ( Tabl o 3. 1).
3. 2. Mi marlı kt a Bil gi sayar Kull anı m Al anl arı
Mi marlı k mesl eği ndeki bil gi sayar kull anı m al anl arı, 1960‟l ar dan bu yana bil gi sayarl arı n geç miĢi ne gör e kr onol oji k ol ar ak sır al andırıl dı ğı nda Ģöyl e sı nıfl andırıl makt adır;
Tasarı m sür eci nde çi zi m ve maki nel eĢ me, Rengi n katılı mı,
Üç boyutl u modell eme ve har eketli gör sell eĢtir me, Uz man si st emler, yapay zeka ve sanal ger çekli k,
Kal em t abanlı si st emler (ġenyapılı, B. ve Özgüç, B., 1994).
Mi marlı k mesl ek al anı nda ol duğu gi bi i ç mi marlı k mesl ek al anı nda da bil gi sayarl arı n genel hatl arı il e üç ana hi z met al anı bul unmakt adı r;
Ofi s hi z metl eri ( Muhasebe, yazı Ģ mal ar, f at ur al ar vb.), Bi l gi t opl ama hi z metl eri,
Tasarl ama hi z metl eri.
Mi marlı k ve i ç mi marlı k mesl ek al anı nda t asarı mı n bil gi sayar da yapıl ma i Ģl eml eri üç f arklı bi çi mde ger çekl eĢebil mekt edi r:
Mevcut ell e çi zi mleri n bilgi sayar ort amı na alı nar ak t anı mlanması, Tasarl anmı Ģ bi r pr oj eni n çi zi mi,
Sıfır dan t asarı mın doğr udan bil gi sayar ekr anı üzeri nde yapıl ması ( Özcan, 1994). Mi marlı k mesl eği nde bil gi sayarl arı n kull anı m al anl arı nı Canbul at (1976) i se yukarı dakil er den daha det aylı ol ar ak aĢağı daki gi bi sır al amıĢtır;
1) Tasarl a ma Hi z metl eri
Yer seçi mi ve yerl eĢtir me pr obl emleri, For m opti mizasyonu ve for m seçi mi, Gör sel Si mul asyon,
Fonksi yon al anl arı ar asında ili Ģkil eri n opti mizasyonu, Ġ st ati sti ksel değerl endi r mel er,
2) Tekni k Pr obl e ml er
Ze mi n pr obl e ml eri ve haci m hesapl a ma, St r ükt ür el t asarı m ve anali z,
I sıt ma ve haval andır ma pr obl emleri, Aydı nl at ma pr obl emleri,
Tesi sat pr obl emleri, Akusti k pr obl emler,
Asansör seçi m ve kull anımı . 3) Yöneti m Pr obl e mleri Muhasebe ve mali i Ģl er,
Pr oj el endi r me sür eci ve deneti m,
ġanti ye or gani zasyonu ve i Ģ pl anl aması, Ġ nsan gücü pl anl aması,
Si mül asyon pr obl emleri. 4) Ekono mi k Pl anl a ma Yatırı m pl anl aması, Uygunl uk hesapl arı,
Mal i yet pl anl aması ve deneti mi, Kesi n hesapl ar.
5) Gr afi k Anl atı mlar
Pl an, kesit ve gör ünüĢl er, Per spektif çi zi mler,
Uygul ama pr oj el eri ni n çizi mi,
Harit a ve büyük öl çekli planl arı n çi zi mi. 6) Dökü mant asyon ve Ar Ģi vl eme Mal zeme li st el eri ve özelli kl eri, Li t er at ür derl eme ve ar Ģivl eme, Bi ri m fi yatl arı n derl enmesi.
Mi marlı kt a bil gi sayar uygul amal arı, t asarı m sür eci ne par al el ol ar ak el e al dı ğı nda aĢağı daki adı mlar da i ncel enebilir ( ÇağdaĢ, 1992).
