Topkapı Sarayı Müzesi canlanıyor:Son yıllarda müzede yenilikler

(1)

T opkapı Sarayı MiizesrGanlanıyor

— K aç y ıld ır m üze m üdürü sü-

_{Son Yıl ârda Müzede Yenilikler}

Konuşan: SELMA YAZOGLü

nüz?

— O ıı b ir yıldır... B u m üzede beş yıld ır.. D aha evvel a ltı sene deniz m üzesinde m ü d ü rlü k yap- t m. N ele r y ap tığ ım a gelince ben kendi kendim i n asıl anlatayım ?..

— D eniz m üzesinden b aşla y ı n ız isterse n iz ? ..

— D eniz m üzesi, 1897 yılında Süleym an N u tk u bey ve a rk a d aş la rı ta ra fın d a n k u ru lm u ştu r. İk in ci D ünya H arb in d e C em al P aşa, bu m üzenin m üdürlüğüne R essam Sami B o y a r’ı g e tird i. (O ta rih te b ah riy e subayı id i) , bu D eniz M üzesinin ikinci ham lesin i te ş k il e tm iştir. C em al P aşa , Ruroe- lh is a n m re s to re ederek, bu rad a b ir D eniz M üzesi te s is etm ek is tem iş v e bu m a k sa tla A lm anya- d a n bazı m ü te h a ssısla r d a g e tir t m iş, fakat, I I . D ünya H arb i m ağ lû b iy e ti ü zerin e bu teşeb b ü s â- k im kaim ş tır. S onra, D eniz M ü zesi, yavaş yavaş ihm âle uğram ış, m u h te lif y e rle r d e ğ iştird ik te n so n ra n ih a y e t B ahriye N e z a re ti ni, karan lık , ru tu b e tli b ir depo halinde bulunan boyahanesine nakledilm iş.. I I . D ünya H a rb in de de burad an a lın a ra k A nadolu- ya g ö n d erilm işti. Ben,, 1946 y ı lında, D eniz M üzesi m ü d ü rlü ğ ü n e tay in edildim . I .k zam anlarım bu m üzeye m ünasip b ir bina a- ra m a k la geçti, o esnada, ş e h irc i lik m ü te h assısı P ro s t, m e trû k D olm abahçe C am im in, b ir k a d ır g a la r m üzesi h alin e g etirilm e si için, o v ak it, İsta n b u l V ali ve B elediye re isi bulunan D r. L ü tfi K ırd a r da bin an ın böyle b ir m ak sada ta h sisin i çok arz u lam a k ta y dı. Bana P r o s t’un bu m evzudaki ra p o ru n u g ö ste rd i. P ro s t ra p o ru n d a, F a tih in , gem ilerin i D ol- m abahçeden k ara y a çıkardığrm , b u büyük v a k ’adan dolayı A ta- iü rk ü n de, k endisini z iy a re te g e le n In g iliz K ra lın ı aynı n o k tad a k arşıla d ığ ım yazm aktaydı. Y a p ıla n te şe b b ü sle r n eticesin d e, D olm abahçe Cam ii, D eniz Müze" '«i h alin e g e tirild i. A nadoiudaki ‘eşyalar, îs ta n b u la g e tirild i vs m ü z e yeni ta sn if esasla rın a göre 27 E y lü l 1948 de, halk ın ziyare- tin e açıldı. D eniz M üzesinin ya- inindeki eski sa ra y kayıkhanesinin ■de eklenm esiyle b ir eski k ay ık lar seksiyonunun açılm ası için y a p ı la n te şeb b ü slerd e, 1950 y İm a k a d ar m u v affak olunm adadı. 1950 de, C um hurbaşkanı S ayın C elâl B a y a r’m m ü saad esiy le bu kısım da D eniz M üzesine b ıra k ıld ı. Bu su re tle , bu yeni b inada sa lta n a t kayık ların d an , p iy a d ele r ve d iğ e r İsta n b u l te k n ele rin in m o d e lle rin den m ü rek k e p b ir kısım h az ırlan - d \ Bu k ay ık lara ve m o d d elere ilâve olarak, eski İs ta n b u l deniz n a k liy a tı ile alâkalı, m u h te lif a- s trla rd a yapılm ış g ra v ü rle r, su lu b o y a ve yağlı boya ta b lo la r da b u kısım d a te şh ire konuldu. D e n iz M üzesinin kütüp h an esi, a r ş i vi, fo to ğ ra f atö ly esi de bu k ı sım da te sis edildi.

— Sonra buraya nasıl geçtiniz

ve burada neler yaptınız?

— 15 E y lü l 1952 de, D eniz M ü zesi M üdürlüğü de uhdem de kal- m a k ü ze re T opkapı S aray ı M üze sinde m üdürlük v az ifesin e b a ş ladım . Y ine de insanın k endini an la tm a sı çok zor..

Topkapı Sarayı Müzesinde bu»

y a p tığ ım şey lerd en ziyade, y ap m a k iste d iğ im ş e 'y îî r ' öaefeîi.i&r

ve eğer b u n la r ta hakkuk e d e b ilir se, kendim i, v azifem i iyi ifa e t m iş say ab ilirim . T o pkapı S a ra y ı

nın davaları bild iğ in iz gibi çok b ü yüktür.. E vvelâ, m eselâ, b u ra sın ., sa ra y h ü v iy e tin i eski h atı- ra la riy le ve havasiyle m u hafaza edebilm ek m e selesid ir, ik in c i m e sele, bu sara y d a toplanm ış m u h te lif sa n a t e s e rle rin i bugünkü m ü ze cilik an lay ışın a göre, bakım ve te şh ir m eselesidir. Bu ese rle r, im k ân lar e lv erd iğ i n isb e tte , eski enderun k o ğ u şla rın d a m u tfa k la r da v.s. h iz m e t y e rle rin d e te şh ire karnı-n^uşttua S arayın, te şh ire çık arıla m ıy a n b ir çok k ıym etli eşyası da, h iç b ir a srı te sisa tı ol m ayan ru tu b e tli d ep o lard a m u h a faza ed ilm e k ted ir. M üdürlük m e su liy etin i yüklendiğim andan, bu güne kad ar b ü tü n g ay re tlerim i, e s e rle rin iyi b ir eki.d e m uhafa za edilm esi m evzu üzerinde te k sif etm eğe ç a lış t m. Bu m evzuda düşündüğüm p ro je, m u tffak ia rd a n sonra, sarayın,' bâb-ı hüm âyûna k adar uzanan dolap ocağı sahasiy- le, onun devam ı olan saha ü ze rinde, h a riç te n g ö rülm iyecek şe k ild e te k k atlı te s is le r yapm ak ve baha b içilm ez sa ıı'at e s e rle ri m izi bu te sisle rd e te şh ire ko y m a k tır.

Bu p ro je M a arif V ek â leti ta rafın d an uygun g ö rülm üş ve ih z a ri çalı İm a la ra b aşlan m ıştır.

D iğ e r ta ra fta n , yine T opkapı S arayı M üzesi m üdürlüğünün y ü k lediği büyiik üzüntü’ erd en b i ri de, sa ra y b in a la rın h ara b iy et- te n k u rta rılm a sı davası idi. Bu m evzuda da 1952 den bu yana, ilk d efa 230 bin lira, so n ra 534 bin, so n ra 497 bin, lira alınm ış, 1957 y ılı ise, h üküm etin g ö s te r

diği büyük alâk a n etice sin d e ona rım işlerin e b ir m ily o n 300 bin lira ta h sis e d ilm iştir. Bu yıl, bu ta h s is a tla h arem in m ühim b ir kısm ı, o rta kapı, a ra b a la r dairesi, m ü d ü riy e t binası o la ra k k u lla n .- lan eski k ile r koğuşu, M ecidiye K öşkünün a lt kısm ı o n a rılm a k ta d ır. Y ine sa ra y a bağ lı o la ra k D av u t P a şa K asrı, B a rb a ro s T ü rb e si bu yıl re s to r e ed ilen eski e s e rle r arasın d ad ır.

1952 den bu yana y ap ılan m ü ze fa a liy e tle rin e gelince, 29 M a y ıs 1953 te Ista n b u lu n 500 üncü fetih y ılı m ü n a seb e tiy le Ç inili K öşkte, F a tih in , silâh la rın d an , elbiselerin d en , ferm an ların d an , vakfiy elerin d en , m in y a tü rle rin den, k ita p la rın d a n m ü te şe k k il b ir m üze açılını ..tır. B u m üzeye, k im y ag e r N u re ttin A k b u lu t ta ra fın d an yapılm ış, R u m e lih isa n n m da b ir m ak eti de ko n u lm u ştu r.

T o p k ap ı S arayında, b ü tü n e- s e rle rin yeni en v a n te rle ri ü z e rin de d u rulm uş ve b u n la rın büyük k ıta d a fo to ğ ra fl' fişle rin in ta n z i m ine b aşlan m ıştır. A y rıca eserle" rin, iyi b ir şe k ild e m u h a fa za e- dilm esi için, T ek n ik Ü n iv ersite M ü zeler K im yahanesi ve yabancı m üze’erle te m a sla r y ap ılm ıştır. Y eni m üze fa a liy e tle ri cüm lesin den olm ak ü zere, T o p k ap ı S ara yında a lt k atı işlem e ler salonu, ü s t katı padişah ve v e z irle rin r e sim lerin d en m ü te şe k k il resim seksiyonu olan eski hazine k o ğuşu, b ir m illî p o r tr e g a le risi h a line g e tirilm iş, bu bin an ın a lt k a tid a n ü st k at-na k ad a r d u v a rla r ve o d alar O sm anlı ta rih î k ro n o lo jisin e gö re, h e r d ev rin h ü küm dar, v e z irle r ve m eşh u r şah siy e tle rin e h asred ilm iş, bu g

aieri-de a y rıc a sa n a tk â rla rım ız ın p o r t r e le rin e de y er v e rilm iş tir. B u su re tle , eski h ü k ü m d a rlar, sa d ra zam lar, v e z irle r a ra sın d a h a tta tla r , re ssa m la r, ş a irle r ve e d ip le rle r de y e r alm ış b u lu n m a k ta d ır. Y ine m ü ze ç a lışm ala rı cüm lesinden cr la ra k h a re m d aire si ele alınm ış v« b u rad a o d alar kendi d e v irle ri ne ve g ö rd ü k le ri h iz m e tle rin e g ö re te f r iş e d ilm iştir. B u s u r e tle h are m de valide s u lta n so fa sın ’, y a ta k od asın ı, m is a fir o dasını, hü k ü m d a rlar y a ta k odasını, m abeyin odasını, se d irle riy le , şanıdanla- riy le , rişle rin d e k i evani ile dö şenm iş o la ra k gö rm ek im kânı h a sıl o lm u ştu r. Z annım ıza göre, h a rem de bu y o ,d a y aplıacak olan ça l.şm alar, yainız sa ra y ta rih in e, sa ra y h a y a tı bakım ından değil, İçtim aî h ay a tım ız b akım ından da

ehem iyeti h aiz o lacak tır.

Y ine m üze ç a lışm aa lrı cüm le- siden o lra k , hazine d aire sin i 1957 ye k ad a r açılm am ış, bu n lard an d ö rd ü n cü salonu tan zim edilm iş ve b u rad a M edineden gelen eşya ile m ü b a re k em an e tle r d aire sin e a it bazı a ltın ve güm üş m u rassa çekm eceler, a sk .la r, te ,h i r ed il m iş tir. Y ine m üze çalışm aları cüm lesinden o larak , geçen yıl, b ir çekm eceler se rg isi a ç ılm ıştır. Bu se rg id e , 15. a sırd a n , 19. a s rın so n una k ad a r T ü rk le r ta ra fın d a n yap ılm ış yazı çekm eceleri te şh ire ko n u lm u ştu r. F a a liy e te p ara lel o- larak, F a tih M üzesi, T o p k ap ı S a rayı çek m eceler se rg isi k a ta lo g la rı n eşre d ilm iş, ay rıc a, P a ris se rg isin e g ö n d erilen e ,y a d a n 27 y arçan ın ren k li f o to ğ ra fla rı da y a p tırıla ra k sa tışa ç ık a rılm ıştır.

Kütüphane meselesi ae, faali

yetler çerçevesi içine alınmış, ek

sik bulunan Türk sanatına

ait

yabancı neşriyatın da tamamlan

masına çalışılmış, tarihimiz için

pek zengin vesikalar ihtiva eden

saray arşivi de bu sene

alman

tahsisatla tasnif edilmeğe

baş

lanmıştır. Bir tasnifin neticesin*

den de yeni kılavuzlar neşrediîe

çektir.

Ayrıca,

kütüphanedeki

yasmalar katalogu tanziminde de

bir âlimimiz memur edilmiş ve

bu katologlar İlk defa basılmağa

hazır bir hale gelmiştir.

— Müzede bulunan minyatür

lerin, daha çok insan tarafından

görülmelerini sağlamak için dü

şünülen bazı şekiller var mıdır?

— Unesco, Iran minyatürleri

ve Türk minyatürleri için, «Türk

Minyatürleri» diye bir eser hazır

lamaktadır. Geçen yıl bu aylarda

mütehassıslar gelerek bizim min

yatürlerin bir renkli fotoğrafla

rını aldılar.

— M üzeyi z iy a re t e d e n le rin sa yısı eski y ılla ra o ra n la b ir a r tış g ö ste riy o r m u?

— E v e t, m üzeyi z iy a re t eden le rin sa y ısı a r tt ı. Bu yıl ay rıc a y arım m ily o n lira p erso n e l ü c r e t le ri aldık. B öylece 70 kişi k o ru yucum uz oldu. B u yaz h arem i ve hâzin ey i salı g ü n le rin d en b aşka b e rg ü n açık tu ttu k . M üzenin d i ğ e r se k siy o n la rı da açık olduğu için h alk ra h a tç a m üzeyi gezebil di. A y rıca m üzeyi z iy a re t eden le re ra h a tlık olm ak ü z e re is t ir a h a t y e rle ri ve yem ek yiyecek y e rle r y apılm ası için düşünülm ek te d ir. M eselâ, 1924 y ılın d a 3645 ziy a re tç iy e k a rş ılık 1957 y ılın d a 163292 z iy a re tç i m üzeyi g ez m iş le rd i Sayı gün g eç tik ç e artro ak ta-