Adli TÝp BŸlteni
19
MALULÜYET ORANININ ZAMANLA DEÚÜÞÜMÜ
Percent disability change in the time
Haluk ÜNCE
1Ünce H. Maluliyet oranÝnÝn zamanla deÛißimi. Adli TÝp BŸlteni, 2004; 9 (1): 19-21.
1 Üstanbul †niversitesi, Üstanbul TÝp FakŸltesi, Adli TÝp Anabilim DalÝ, Üstanbul
Geliß tarihi:25.11.2004 DŸzeltme tarihi: 06.12.2004 Kabul tarihi: 07.03.2005
…ZET
†lkemizde, maluliyet oranÝnÝn hesaplanmasÝnda bir•ok sorunla karßÝlaßÝlmaktadÝr. Bu sorunlar iß kazasÝna uÛrayan ßahsÝn vŸcuttaki arÝzalarÝn eksik yada yanlÝß saptanmasÝndan kaynaklanmaktadÝr. ‚alÝßanlarÝn maluliyet oranlarÝ •eßitli yasa ve yšnetmelikler yardÝmÝyla hesaplanmaktadÝr. Taraflar i•in en doÛru kararÝn verilebilmesi gerekmektedir. Maluliyet hesaplamalarÝnda ortaya •Ýkan eksiklikleri ve farklÝlÝklarÝ sap-tamak ve •alÝßanlar arasÝnda hak kaybÝnÝ šnleyecek standard-izasyon •alÝßmalarÝ gereklidir. Bu yazÝnÝn amacÝ maluliyet oranÝ hesaplanmasÝnda en doÛru ßekli gšstermektir.
Anahtar kelimeler: Maluliyet, Üß kazasÝ, Maluliyet oranÝ hesaplanmasÝ, TŸrkiye
SUMMARY
There have been numerous problems both in the assessment and percent calculation of disability in Turkey. Computation of the ratio of loss of working capacity is made according to various laws and regulations. It seems that the problem of assessment arise from incomplete or wrong determination of malfunction of injured area in occupational accident. It is therefore essential that is fair both to the victim and employer. This study is to point out at the differences and deficiencies in the computation of the degree of disability and at the necessity to bring common standardize to these computations. The pur-pose of this paper is to present injury leading to disability and illustrate how a percent, age is calculated correctly.
Key words:Disability, Occupational accident, Percent cal-culation of disability, Turkey
GÜRÜÞ
TŸm Ÿlkeler saÛlÝÛÝn gelißtirilmesini šnemli devlet po-litikasÝ olarak gšrmŸßtŸr. †lkelerin saÛlÝk politikalarÝ-nÝn kalitesi en šnemli sosyal devlet gšstergesidir. SaÛlÝk-lÝ olmak, Ÿlkemizde anayasa ile de gŸvence altÝna aSaÛlÝk-lÝn- alÝn-mÝßtÝr. Devlet sosyal devlet olma bilinci ve TŸrkiye Cumhuriyeti Devleti AnayasaÕsÝndan aldÝÛÝ hakla saÛlÝk mevzuatÝnÝ olußturmußtur. Bunun i•inde iß ve iß•i saÛlÝÛÝ ile ilgili •alÝßma hayatÝnÝ ilgilendiren ve yšnlendiren tŸ-zŸk ve yšnergeleri hazÝrlamÝßtÝr. Bu mevzuatta ana hedef iß ve iß•i saÛlÝÛÝnÝ en Ÿst dŸzeye •Ýkartmak, saÛlÝklÝ bir •a-lÝßma ortamÝnÝ insanÝna sunmaktÝr.
Üßyerlerinde saÛlÝÛÝ tehdit eden ve šnlem alÝnmasÝ gere-ken •eßitli riskler vardÝr. Bunlara karßÝ koruyucu šnlem-ler alÝnmasÝ ve iß•išnlem-lerin bu konuda eÛitilmesi onlarÝn saÛ-lÝklÝ •alÝßma yaßamÝ i•in ilk koßuldur. Bu hizmetler iß ka-zalarÝnÝ ve meslek hastalÝklarÝnÝ denetim altÝna alÝr. Üß•i-nin ißyerinde bulunduÛu sÝrada, ißveren tarafÝndan yŸrŸ-tŸlmekte olan bir iß dolayÝsÝyla ißyeri dÝßÝnda olduÛunda, ißveren tarafÝndan gšrevli olarak bir yere gšnderilmißken asÝl ißinin yapmaksÝzÝn ge•en zamanlarda, ißveren tara-fÝndan ißyerine ulaßÝm i•in saÛlanan servis i•inde meyda-na gelen her tŸrlŸ saÛlÝÛÝ bozan olaylar iß kazasÝ olarak tanÝmlanÝr(1).
Bunun sonucunda ileri dšnemde iß•ide ortaya •Ýkacak olan eksiklik ve kayÝplar •alÝßma gŸcŸ kaybÝ(maluliyet)
Cilt 9, SayÝ 1, 2004
20 olarak tanÝmlanmaktadÝr(2). Bu olay •alÝßanÝ, ißvereni ve devleti ilgilendiren bir takÝm sorunlarÝ beraberinde geti-rir. Burada taraflarÝn kayÝplarÝnÝn hakkaniyet esaslarÝna gšre karßÝlanmasÝ en šnemli problemdir.
Kaza sonrasÝ •alÝßana gšsterilen yoÛun ilgi zamanla aza-larak kaybolmaktadÝr. Kazadan sonra yapÝlacak ißlemle-rin hepsinde sosyal gŸvenlik mevzuatÝ •alÝßanÝ maÛdur et-memek Ÿzere hazÝrlanmÝßtÝr(3). Üß kazalarÝ sonucu olußan maluliyet šncelikle SSK Genel MŸdŸrlŸÛŸÕnce hesapla-nÝr. Bu karara itiraz halinde Sosyal Sigortalar YŸksek SaÛ-lÝk KuruluÕnun kararÝ istenir. Bu karara da itiraz oldu-Ûunda Adli TÝp Kurumu 3. Adli TÝp Ühtisas KuruluÕnda karar verilir. Bunun itirazÝ Adli TÝp Kurumu Genel Ku-ruluÕdur. Bu karar nihai karardÝr ve baÛlayÝcÝdÝr(4). †lke-mizde Adli TÝp KurumuÕna gelen iß kazasÝ dosya sayÝsÝ yÝllÝk iß kazalarÝ sayÝsÝnÝn yaklaßÝk %1Õidir(5).
Adli TÝp Kurumu uygulamasÝna gšre maluliyet oranÝ sorulan iß kazalarÝnda hastalar muayene edilmek Ÿzere •aÛrÝlarak muayene anÝndaki durumlarÝna gšre karar ve-rilir. …ncesinde SSK Genel MŸdŸrlŸÛŸÕnden aldÝklarÝ maluliyet oranÝ ve Sosyal Sigortalar YŸksek SaÛlÝk Kuru-luÕndan aldÝklarÝ maluliyet oranlarÝ bilgi olarak yer al-makla birlikte Adli TÝp Kurumu kararÝnÝ baÛlamaz(4). Bu uygulama šnceki ve sonraki maluliyet oranlarÝnda za-man zaza-man farklÝlÝklar ortaya •ÝkartÝr. Bu farklÝlÝklarÝn en šnemli sebebi, SSK Genel MŸdŸrlŸÛŸ saÛlÝk dairesi-nin maluliyet oranÝ hesaplamalarÝnda hastalarÝ gšrmeme-leri, hastanelerden gelen raporlar doÛrultusunda maluli-yet oranlarÝnÝ masa baßÝnda hesaplamalarÝdÝr. 2002 tari-hinde muayenesi yapÝlan 164 iß kazasÝ olgusunun 64 Ÿn-de SSK tarafÝndan verilen kararlarda Ÿn-deÛißiklik tespit edilmißtir. BunlarÝn %37.5(n:24) Ÿnde SSK nÝn verdiÛi karar azaltÝlmÝß, %52.5(n: 40) unda ise SSK nÝn verdiÛi karar yŸkseltilmißtir(5). Bir yÝlda bakÝlan vakalarÝn %39.02 (n:64) sinde bu farklÝlÝk ortaya •ÝkÝyorsa malul olan olgularÝn zaman i•inde tekrar muayenesi gereklidir. Bu deÛißikliÛin bŸyŸk oranda yapÝldÝÛÝ bir olgu olduÛu i•in sunumuna karar verildi.
OLGU:
1957 doÛumlu, erkek, ÜzmirÕde meslek grup numarasÝ 8 olan makine sanayi iß kolunda •alÝßan olgu 16.03.1998 tarihinde iß kazasÝ ge•iriyor. KaldÝrÝldÝÛÝ hastanede saÛ el 3. parmak distal phalanks, sol el 3. parmak distal pha-lanks, 4.parmak orta phalanks ortasÝndan 5. parmak proksimal phalanksÝn ampute olduÛu anlaßÝlÝyor.
Teda-vileri tamamlandÝktan sonra SSK Tepecik HastanesiÕnde aldÝÛÝ rapor ile SSK Genel MŸdŸrlŸÛŸÕnce verilen malu-liyet oranÝ %72 olarak belirleniyor. Sosyal Sigortalar YŸksek SaÛlÝk Kurulu da 2001 de %72 olarak maluliyet kararÝna katÝlÝyor. Hasta Adli TÝp Kurumu 3. Adli TÝp Ühtisas KuruluÕnda 2002 yÝlÝnda yapÝlan muayenesinde; saÛ el 3. parmak distal phalanksÝn ampute olduÛu, sol el 1. ve 2. parmak hareket ve anatomilerinin tam olduÛu, 3. parmaÛÝn tÝrnak yataÛÝndan, 4. parmaÛÝn orta phalanks ortasÝndan, 5. parmaÛÝm proksimal phalankstan ampute olduÛu tespit edildiÛi, •ektirilmiß direkt grafiklerle de bulgularÝn desteklendiÛi ve bu bulgular ÝßÝÛÝnda meslek grup numarasÝ 8 olan ßahsÝn maluliyet oranÝnÝn %17.9 ol-duÛu, yaßÝna gšre yapÝlan dŸzeltme ile de %18.2 olarak meslekte •alÝßma gŸcŸnŸ kaybetmiß sayÝlacaÛÝ bildiril-mißtir. Bu olgunun kararÝ bu ßekilde deÛißtirilerek kesin-leßtirilmißtir.
TARTIÞMA
Maluliyet oranÝ travmaya uÛrayan bireylerde kalÝcÝ ha-sar derecesi olarak belirlenen fonksiyon kayÝplarÝdÝr(2). Üß kazasÝna baÛlÝ yaralanmalarda yaralanmalarÝn bir •oÛu el ve el bileÛini ilgilendiren yaralanmalardÝr(6-10). YapÝ-lan 2 farklÝ •alÝßmada iskelet sistemini (pelvis, alt ekstre-mite, el parmak arÝzalarÝ) ilgilendiren arÝza oranÝ tŸm arÝ-za oranlarÝnÝn %88.4ÕŸ olarak bulunmußtur(6, 7). Üskelet sisteminde travma ve travma sonrasÝ tedavi ve rehabili-tasyonun kalÝcÝ hasar derecesini etkileyecek etkenler ol-duÛu bir ger•ektir. MaÛdur, durumundaki kštŸleßme ge-rek•esi ile gelirinde deÛißiklik yapÝlmasÝnÝ talep edebile-cektir(11). Ancak olgumuzdaki durum gibi eÛer maluli-yet oranÝnda azalma yani hastanÝn dŸzelmesi sšz konusu olduÛunda bu durumda devlet ve ißveren kendini nasÝl koruyacaktÝr? Bu bulgularda šzellikle iskelet sistemi ile ilgili arÝzalarda maluliyet oranÝnÝn kesin hesaplanmasÝ-nÝn her zaman mŸmkŸn olmadÝÛÝ dikkate alÝnÝrsa sorun tartÝßmalÝdÝr. Bir•ok olguda bu nedenle maluliyet oranla-rÝnda deÛißiklik yapmak zorunda kalÝnmÝßtÝr. 2002 yÝlÝn-da 164 iß kazasÝ ge•irmiß olgu Ÿzerinde yapÝlan bir •alÝß-mada olgularÝn %39.02 sinin SSK tarafÝndan verilmiß ma-luliyet oranÝ ATK tarafÝndan deÛißtirildiÛi bildirilmiß-tir(5). 2002 yÝlÝnda Adli TÝp KurumuÕna gelen olgu sayÝ-sÝnÝn tŸm iß kazalarÝnÝn %1 i olduÛu dŸßŸnŸlŸrse sorun-lu vaka sayÝsÝ •ok fazladÝr. Olgumuzda da •alÝßmalarda olduÛu gibi el parmaklarÝna yšnelik arÝzasÝ ilk raporuna gšre %74.73 lŸk bir deÛißme ile sonu•landÝrÝlmÝßtÝr.
Adli TÝp BŸlteni
21 SigortalÝ tedavi sŸresince ve sonrasÝnda hekimin bildi-receÛi tedbir ve tavsiyelere uymakla yŸkŸmlŸdŸr. Teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalÝlara kuruma baß-vuracaÛÝ tarihe kadar saÛlÝk yardÝmÝ yapÝlmaz ve ge•ici ya da sŸrekli iß gšrmezlik šdeneÛi šdenmez. Buradan hareketle malul kabul edilen olgularÝn belirli periyotlar-la kontrolleri yapÝperiyotlar-larak durumperiyotlar-larÝndaki deÛißmeler kay-dedilmelidir. TÝp uygulamalarÝnda zaaf olarak verdiÛi-miz bazÝ aksaklÝklarÝn zaman i•erisinde tam iyileßme ol-masa da kÝsmen iyileßebileceÛini biliyoruz(4,5).
Bunun yanÝnda Ÿlkemizde maluliyet ve maluliyet oranlarÝnÝn hesaplanmasÝ standardize edilmelidir. Bu farklÝ sosyal gŸvenlik kurumlarÝnda aynÝ arÝza i•in fark-lÝ maluliyet oranÝ verilmesi sosyal adalet anlayÝßÝndan ol-duk•a uzaktÝr. Maluliyet hesaplanmasÝnda kullanÝlan birden •ok cetvelin birleßtirilerek, kalÝcÝ hasar oranÝnÝn belirleneceÛi tek cetvelin tŸm sosyal gŸvenlik kurulußla-rÝ i•in standardize edilmesi ve kullanÝlmasÝ saÛlanmalÝ-dÝr.
KAYNAKLAR
1. Akbulut T, Üß•i SaÛlÝÛÝ Prensip ve UygulamalarÝ, Sistem YayÝncÝlÝk, Üstanbul 1994:78.
2. Ways and means Committee. Social Security: Old Age, Survivors and Disabilty Insurance Programs. U.S. Go-verment Printing Office, 1996:104-14.
3. Piyal B, ÒAB Giriß SŸrecinde Üß SaÛlÝÛÝ ve GŸvenliÛiÓ Meska 2004 Kongre Sunumlar KitabÝ,
Üstanbul 2004: 29-37.
4. Birgen N, Okudan M, ÜnanÝcÝ MA, Okyay M, ÒÜß kaza-sÝna BaÛlÝ Olgularda Maluliyet OranÝ HesaplanmasÝ: Ad-li TÝp A•ÝsÝndan DeÛerlendirilmesiÓ AdAd-li TÝp BŸlteni 1999; 4(3); 101-8.
5. Ünce H, ÒÜß KazalarÝ ve Meslek HastalÝklarÝ Sonucunda Ortaya ‚Ýkan Meslekte Kazanma GŸcŸ azalma
Oranla-rÝnÝn Hesaplanma Yšntemlerinin FarklÝ Sosyal GŸvence KurumlarÝna Gšre AraßtÝrÝlmasÝ ve StandardizasyonuÓ Üstanbul TÝp FakŸltesi Halk SaÛlÝÛÝ ABD Doktora Tezi, Üstanbul 2004: 2, 16, 46-52.
6. Umut S, Okudan M, ÒAdli TÝpta maluliyet OranÝnÝn …zellikleriÓ 8.Ulusal Adli TÝp GŸnleri …zet KitabÝ;An-talya 1993: 47-50.
7. ErtŸrk S, Ege B, Yemiß•igil A, Aktaß …. Maluliyet oran-larÝ saptanan olguoran-larÝn šzellikleri. 1.Ulusal Adli TÝp Kongresi (1-4 KasÝm / Üstanbul) Kongre kitabÝ; 1994: 139-42.
8. AßÝcÝoÛlu F, Okudan M, Umut S, SuyugŸl N. Gšze yš-nelik travmalarda maluliyet olgularÝnÝn deÛerlendirilme-si. 1.Ulusal Adli TÝp Kongresi (1-4 KasÝm / Üstanbul) Kongre kitabÝ; 1994: 171-7.
9. Ünce H, Ünce N, TŸzŸn B. Üß kazalarÝ ve ‚alÝßma GŸcŸ KayÝplarÝnÝn TŸrkiye deki Yasal DŸzenlemeleri, Adli TÝp BŸlteni 2000; (5):12-14.
10. GŸnay Y, KolusayÝn O, Fißek AG, Sšzer K, Yarar S Ò Mahkemelerce Adli TÝp Kurumundan Òkißide mesleki maluliyet olup olmadÝÛÝÓ Konusunda Bilirkißilik Üstenen OlgularÝn Retrospektif Olarak DeÛerlendirilmesiÓ 1.Ulusal Adli TÝp Kongresi (1-4 KasÝm / Üstanbul) Kong-re kitabÝ; Üstanbul 1994:129-137.
11. Kabak•Ý M, ÒSosyal Sigortalar Kurumu BaßkanlÝÛÝÕnÝn Üß KazalarÝ ve Meslek HastalÝklarÝndaki UygulamalarÝÓ, Meska 2004 Kongre Sunumlar KitabÝ;
Üstanbul 2004: 139-41.
Ületißim adresi:
Uzm. Dr. Haluk Ünce
Üstanbul †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ,
34-390 - ‚apa/Üstanbul E-posta: hince@istanbul.edu.tr
