Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

~A~.Ü/..:.'..!.T..!!.Ur!.!ki~·y~a,,-tA~r!.!awşh~r..!!m!.!!a~la!.!-'nuE""nlll.şt~it..!!.üşi!>UuD«J!e"-Jrg,""is","i-,S!.!!Bı.!yl,-,1""S-,E=:.:rz~Uı<.ı.r ....u...m,-"2",,OO,,",O,----

----=-15-18.YÜZYıL KÜTÜPHANELERİNDEN İKİÖRNEK:İSTANBUL

DAMATİBRAHİM PAŞA KÜTÜPHANESİVEİSTANBULFEYZULLAH

EFENDİ KÜTÜPHANEsİ

Dr. ZerrinKÖŞKLÜ·

manlı döneminde vakıf anlayışına dayanan ilk kütüphanelerin

kitaplık) cami ve medreselerde kuruldugu görülmektedir. Bu

düzenleme 16. yüzyılda gelişerek devam etmiş, 17.yüzyll başlarından itibaren

medrese kütüphaneleri, 17.yüzyll ortalarına dogru ise cami kütüphanelerinin

kuruluşuile hızlanmıştırı. Kütüphanelerin ayrı biryapı tipi olarak ortaya çıkması

17.yüzyılınson çeyreginerastlamaktadır. 1661 tarihliİstanbulKöprülü Kütüphanesi ilkbagımsızkütüphane yapısı olması ile özel bir önem ve yere sahiptir2 _{(Plan I).}

Gerçi daha önce Kayseri'nin Tavlusun (Aydınlar) Köyünde sadrazam Halil Paşa

tarafından 1618 yılında bir kütüphane (cami, mektep ve çeşme ile birlikte)

yaptırılmış3ise de buyapıgünümüzeulaşmamıştır.

Kütüphane mimarisindeOsmanlılarda asıl gelişim, 18.yüzyılın başlarından

itibaren görülmektedir. O dönemin kültürel yaşamında değişen egilimlerin bir

yansıması olarak dikkat çeken kütüphaneler, mimari kompozisyon anlayışı ile de

döneme paralel birçeşitlilikgöstermektedir. 18.yüzyllda kütüphanelerbağımsız, bir

külliyenin içerisinde, cami, tabhane vs. bir yapıya bitişik fakat bagımsız, cami,

medrese, sıbyan mektebi, türbe gibi yapılarla birlikte olmak üzere üç ana grupta

toplanabilmektedir.

Bagımsız olarak tek kütüphaneler grubunda; 1741 yılında Atıf Mustafa

Efenditarafından yanındaki meşrutaile birlikteyaptırılmışolanİstanbul AtıfEfendi

Kütüphanesi4 _{(Plan 2), 1715 tarihli İstanbul Şehit Ali Paşa KütüphanesiS örnek}

olarak verilebilir.

*Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü

1Koç, Havva: "Kütüphaneler" mad.,İstanbul Ansiklopedisi, C. 5,İstanbul, 1994, s. 172-173. 2Çobanoğlu,A. Vefa: "Köprülü Kütüphanesi(Mimarı)", mad.,İstanbul Ansiklopedisi, C.5,

İstanbul, 1994, S, 90-91; Kubilay (Yetişkin), Ayşe: "Kütüphaneler (Mimari)", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.5, İstanbul, 1994, s. 176; Sözen, Metin: Türk Mimarisinin Gelişimive Mimar Sinan,İstanbul, 1975, s. 268.

3Çayırdağ, Mehmet: "Kayseri'deVakıfKütüphaneleri veMatbalı EminiHacı Halil Efendi Kütüphanesi",

v.n.,

4Koç, Havva:"AtıfEfendiKütüphanesi", mad., İstanbulAnsiklopedisi, C. i,İstanbul, 1993,

s. 399; Eyice Semavi:"AtıfEfendi Kütüphanesi (Mimari)", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.i,İstanbul,1993, s. 399-400.

-t

Külliye içerisindebağımsızolarak tasarlanan kütüphaneler grubunda; 1700 tarihli İstanbul Feyzullah Efendi6, 1700 tarihli İstanbul Amcazade Hüseyin Paşa? (Plan 3a-3b), 1708 tarihli İstanbul Çorlulu Ali Paşa8, 1720 tarihli İstanbul Damat

İbrahim Paşa9_,

1722 tarihli ÜsküdarAhmediyeıo, 1734 tarihli İstanbul Hekimoğlu

Ali Paşalı, 1744-1745 tarihli İstanbul Hacı Beşir Ağal2, 1763 tarihli Koca Ragıb

Paşal3

, 1755 tarihli İstanbul Nur-u Osmaniye14, 1780 tarihli İstanbul i.

Abdülhamies, 1839 tarihliİstanbulHüsrevPaşal6Kütüphanelerisayılabilir. Cami, tabhane gibi bir yapıya bitişik fakat bağımsız olan kütüphaneler grubunda, 1739-1740 tarihli İstanbul Ayasofya Kütüphanesi17 (Plan 4) tek olarak tasarlanmakla birlikte caminin güneyinde iki payandaarasında,i742 tarihliİstanbul

5Erdoğan, Esra:"ŞehitAliPaşaKütüphanesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.7, İstanbul,

1994, s. 146-147.

6 Ahunbay, Zeynep: "Feyzullah Efendi Medresesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul, 1994, s. 309.

7Çobanoğlu,A. Vefa: "Amcazade HüseyinPaşaKülliyesi", mad.,İstanbulAnsiklopcdisi, C.

I, İstanbul, 1993, s. 237; Erünsal, tE.: Türk Kütüphaneleri Tarihi II, Kuruluşundan Tanzimata KadarOsmanlı VakıfKütüphaneleri, Ankara, 1988, s. 65; Fatih CamiIeri ve DiğerTarihi Eserler, Türkiye DiyanetVakfı(FatihŞubesi), İstanbul,1991, s. 259. 8 Tanman, M. Baha: "Çorlulu AliPaşaKiil1iyesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C. 8,

istanbul, 1993, s. 373;Ateş, İbrahim: "Vakıflarda Eğitim Hizmetleri ve Vakıf Öğrenci Yurtları",V.D., S. XIV, Ankara, 1982, s. 73-74.

9 Kuban, Dogan: "Damat İbrahim Paşa Kü1liyesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C. 2,

İstanbul, 1994, s. 548.

ıoYüksel,İ. Aydın:"Ahmediye Külliyesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.r,İstanbul, 1993, s. 137.

II Kuban, Doğan: "Hekimoğlu Ali Paşa Kü1liyesi" mad., İstanbul Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 1994, s. 45.

IZTanman, M. Baha:Hacı Beşir AğaKül1iyesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C. 3,İstanbul, 1994, s. 471-472.

13Koç, Havva:"Ragıp PaşaKülliyesi", mad., İstanbulAnsiklopedisi, C.6, İstanbul, 1996, s. 298; Koç, Havva: "Kütüphaneler", road., İstanbul Ansiklopedisi, e5, İstanbul,1994, s. 173.

14Kuban, Doğan:"Num Osmaniye KOlliyesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul, 1994, s. i03; Koç, Havva: "Nuru Osmaniye Kütüphanesi", road., İstanbul Ansiklopedisi, C. 6,İstanbul, 1994, s. 104.

IS Alpay,

i.

1993, s. 36.

\6Tanman, M. Baha: "HüsrevPaşa Kilııiyesi", mad., İstanbulAnsiklopedisi, CA, İstanbul, 1994, s. 109-100; Çetin, Atilla: "Hüsrev Paşa Kütüphanesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul, 1999, s. 51-52; Tanman, M. Baha: "HOsrev Paşa Kül1iyesi", road., TDV.İslamAnsiklopedisi, C.19,İstanbul, 1999, s. 48-49.

17 ErOnsal, İsmail K: "Ayasofya KUtOphanesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C.I,

İstanbul, 1991, s. 212-213; Eyice, Semavi: "Ayasofya Kütüphanesi (Mimari)", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C.I, İstanbul, 1991, 3.213-214; Eyice, Semavi: "Ayasofya Kütüphanesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.I,İstanbul,1993,sA59·460.

-'-'A"-'.Ü"-'.'-'T....ü....r"'ki"-ya...,t'-'.A....r...,a...,stı....r...m"'a""la....rı'-'E...,o""s-"ti""tü",sü"-",D""er""g""is"-i-",S""sy",I-"1",-5,-,E..,rz""u...,r""u.,.m,-,Z,,,,O,,,O,,-o

--:;-17-Fatih Kütüphanesi18 Fatih Camiinin kıble tarafına bitişik olarak, 1767 tarihli Veliyüddin Efendi Kütüphanesi19iseBeyazıdCamiininbatısındakitabhaneyebitişik konumu ile örnek olarak verilebilir.

Cami, medrese, sıbyan mektebi, türbe, t\lkke gibi yapılarla birlikte tasarlanan kütüphaneler grubunda; İstanbul Yeni Camii Kütüphanesi20 (Hatice Turhan Sultan) (türbe ile),İstanbul Murad Molla Kütüphanesi21(sıbyan mektebi ile),

İstanbul Hacı Selim Aga Kütüphanesi22_{(sıbyan mektebi ile), İstanbul Halet Efendi} Kütüphane-Mektebi (lS19i3(Plan 5), (Galata Mevlevihanesi ile) farklı tasarlanan uygulamalara örnek olarak verilebilirler.

Yukarıdaki gruplandırınanın dışında kalan Topkapı Sarayı üçüncü avlusunda bulunan1719tarihli III. Ahmed KUtüphanese4(Plan 6)bagımsızfakat bir sarayyapılanmasıiçinde yer alan uygulamayaişaretetmektedir.

Özellikle IS. yüzyılda ayrı bir yapı tipi olarak gelişen mimari

kompozisyonlarıilefarklıuygulamalar gösteren kütüphanelerdenİstanbulFeyzullah Efendi ve İstanbulDamat İbrahim PaşaKütüphaneleri iki özel örnek olarak dikkat çekmekte ve buaraştırmanınkonusunuteşkiletmektedirler.

Bunlardan Feyzullah Efendi Külliyesinin bir parçasıolan kütüphane, 1700

yılında Şeyhülislam Feyzullah Efendi tarafından yaptırılmıştır25

18Eyice, Semavi: "Fatih Külliyesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.3,İstanbul, 1994, s.

267-268; Eyice, Semavi: "Fatih Cami ve Külliyesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C.12, . İstanbul,1995, s.250.

19 Naza, Emine: "Veliyüddin Efendi Kütüphanesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.7,

İstanbuL,1994, s. 378.

20Kuban,Doğan:"Yeni CamiKüııiyesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.7,İstanbul, 1994, s.

467;İstanbulYeni Cami ve HünkarKasrı, VakıflarGenelMüdürlüğü Yayınları, Ankara,

s.18

21Tanrnan, M. Baha: "Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi", mad.,İstanbul Ansiklopedisi,

C.5,İstanbul, 1994, s.516-518.

22 Bayraktar, Nimet: "Üsküdar Kütüphaneleri", V.D., S.XVI, Ankara, 1982, s. 47-48; Koç

Havva:"HacıSelimAğaKütüphanesi", mad.,İstanbulAnsiklopedisi, C.3,İstanbul, 1994, s.478.

23 Tanrnan, M. Baha: "Galata Mevlevihanesi (Mimari)", mad., istanbul Ansiklopedisi, C.3,

İstanbul, 1994, s.364.

24 Eyice, Semavi: "Ahmed III Kütüphanesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.I, İstanbul, 1993, s. 115-116; Sakaoğlu, Necdet: "Enderun", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.3, İstanbul, 1994, s. 173; Eyice, Semavi: "Ahmed III Kütüphanesi" mad., TDV. islam Ansiklopedisi,İstanbul,1989. s. 40-41.

25 Şeyhülislam Feyzullah Efendinin IILI tarihli vakfıyesinde ... etrafı erbaası tarikarn ile

mahdut bir bab kargir dersane ve bir bab kütüphane ve bir sofa ve dehlis ve on bab talebei ulum hücurati ve bir mektep ve sofa veşadırvan ve üç adet kenif vekınvatımemlüke ile şadırvan veçeşmeye cari iki buçuk masura mailezizimüştemilkendi atyebiemvalleriııe müceddeden bina ettikleri medreseyi celileyi..."şeklindekiifadelerde kütUphane vediğer kül1iyeelemanları belirtilmektedir (VGMA. No: 2225, s. 110).

-18-Z.Kllşklü: ıs.

Vy.

Bu kütüphane, dikdörtgen planlı bir avlunun kuzeydogtısunda

dersane-mescit ile birlikte ikieşdegerli kütle olaraktasarlanmıştır.Butasarımda,simetrik iki

yapı ortak bir ara mekan ile birleştirilmiştir (Resim 1). Dikdörtgen planlı ara

mekana avludan merdivenlerle çıkılır. Bu bölümün ön kısmı, mermer korkuluk

şeklinde düzenlenmiştir. Cephenin ortasında yer alan giriş kapısı, anıtsallıgı ile

dönemin gösterişliörnekleri arasındadır. Kapı iki sütunarasında basıkkemerli bir

form gösterir. Kemerin iki yanında ve ortasında bir rozet, üzerinde kitabe ve

kitabenin üzerinde mukarnas-palmet dizisi görülmektedir. Bu çerçeve en üstte

bitkisel motifli ince birişçilikgösteren taçkısmıyla sonuçlanmaktadır. 26(Resim 2).

Doğu cephesine dikdörtgen çerçeveli sivri kemer alınhklı üç penceresi

bulunan ara mekanın üzeri, kubbe ve değişik tonoz çeşitleriyle örtülüdür. İkisi

gömme, sekiz sütun üzerinde kemerlerle belirlenen dokuz bölüm, orta kısımda

çapraz tonoz ve iki kubbe, iki yanda ise kubbe, aynah tonoz ve çapraz tonoz ile

örtülerekfarklı bir düzenleme göstermektedir (Resim 3-4). Üst örtüde kalemişi ile

bezenen bumekanınavluya bakangiriş cephesi,geniş bir saçakla örtülüdür. Demir

gergilerle desteklenensaçagın altı alışapkaplamadır 27.

Ara mekanın solunda bulunan kütüphane, kare planlı, üzeri pandantiflerle

geçilen kubbe ile örtülü bir şema gösterir (Plan 7)(Resim 5). Yapı dikdörtgen

çerçeveli üç alt pencere ile avluya, dikdörtgen çerçeveli bir üst pencere ile dogu

cepheye ve dikdörtgen çerçeveli iki alt pencere ile ara mekanaaçılmaktadır.

Kütüphane giriş kapısı mermer olup iç ve dış yüZünde altın yaldızla

süslenmiş iki kitabe ve diger bezerne ögeleri ile dikkat çekici bir görünüm içerisindedir.

Kütüphanenin içerisindekapı,pencere, kubbe ve pandantifler, zengin kalem

işi kompozisyonları ilebezenmiştir.

Yine İstanbul'da Damat İbrahim Paşa Kül1iyesinin bir parçası olan

kütüphane, Sadrazam Damatİbralıim Paşa tarafından1720yılında yaptırılmıştır28.

26 Tayşi,M. Serhan:"Şeyhül-lslam Seyyid Feyzullah Efendi ve Feyziyye Medresesi", Türk

Dünyası Araştırmaları,S.23 (Nisan 1983),İstanbul,s. 66-67.

27 Uluçam, Abdüsselam: "Feyzullah Efendi Medresesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisi, C.12, İstanbul, 1995, s.528; Ahunbay, Zeynep: "Feyzullah Efendi Medresesi", mad., İstanbulAnsiklopedisi C.3,İstanbul,1994, s. 309. .

28Nevşehirli Damatİbrahim Paşave eşiFatma Sultana ait ı141 tarihli vakfıyede"... medni on Uç adethucratıaliyei feyziaşiyaneve dersane ve kitaphanei sipehri asitane ve sebili sel sebili mesil ve şadırvanı matbuu'l bunyan ve serçeşmei zemzemi adili mUştemil olup sıdkı ve hulusu taviyyet ile binasınınhimmet buyurduklan medresei celileyi.... kırk beş adet dekakini memlukelerini ve hucarati dersanei merkume multasıl müceddeden bina buyurdukları otuz yedi adet kargirdükkanıarı ..." şeklinde kütüphane ve di~er kUlliye elemanlarıbelirtilmektedir (VGMA. No: ı959, s. 46).

Damat İbrahim Paşanın bu kütüphaneye konulmak üzere vakfettiği kitaplar için özel bir vakfıyesidahavardır. Konu ile ilgili bkz.İbrahim Ateş "Vakıflarda Eğitim Hizmetleri ve

--",A...,.U",,·.-"T....ü..,rki...·y....aL!..t2A..,ra...stı...,r""m..a"'la....r"-'lE""n""s:>:.tit",a"'sa"-'D~e""rg...,i""si...:S""a'-'-yl"-'ı""5...:E...rz==-'ur'""u..m'-'ı"'0""00'--

-19-Düzgün olmayan dikdörtgen bir alan üzerine kurulmuş olan külliyeye

kuzey cephede bulunan bir avlu kapısı ile girilir. Kapı içten, iki sütuna oturan

ortadaki dahageniş olmak üzere üç sivri kemerle avluya açılanözel bir düzenleme

göstermektedir (Resim 6).

Girişin iki yanında simetrik olarak yerleştirilen kütüphane ve

dersane-mescit, bu özel giriş tasarımı ile birbirine ba~lanmıştır. Sol tarafta yer alan

kütüphane kare planlı, sekizgen bir kasnak üzerinde tek kubbe ile örtülü bir şema

gösterir. Kubbeye geçiş tromplarla sağlanır. Kütüphanenin ön ve yan cephesi L

şeklinde bir revak düzenlemesi gösterir 29 (Plan 8). Revak sivri kemerleri taşıyan

mermer sütunlarla çevrilmiş, sütun başlıklarında baklavalı form uygulanmıştır.

Revağın üzeri aynalı tonozlarla örtülü olup, saçak kısmı hafif dışa çıkıntılıdır. Revağı 75 cm. yükseklikte mermer bir korkuluk çevirmektedir. Dersane-mescitte

olduğugibi avludan dörtbeş basamakla kütüphane revakınave burayaaçılan giriş kapısına ulaşılır(Resim 7). Yuvarlak kemerli kapının iç ve dış yüzünde kitabe ve bitkisel motifler bulunur.

Kapının iki yanında dikdörtgen çerçeveli birer pencere vardır. Revakla

çevrili olan yan cephede (güney) de dikdörtgen çerçeveli üç pencere yer alır.

Yapının dışcephelerinden kuzey cephede altta iki, üstte bir, doğucephesinde üstte

dikdörtgen çerçeveli bir pencere görülmektedir. Kütüphane taş ve tuğla ile almak

tarzdaörülmüşkuzey cephede ise kesmetaş uygulanmıştır (Resim 8).

Kütüphanellin içerisi kalemişikompozisyonlarlasüslenmişolup, kubbede,

tromplarda, kapı ve pencere üstlerinde Lale Devri üslubunun yansıtıldığı

l<ompozisyonlarda, klasikunsurlarınhenüz etkisiniyitirmediğidikkat çekmektedir.

Ayrıca içeride bu kalem işi bezemelerin dışında kubbe ve trompların etrafı,

mukarnaslarlahareketlendirilmiştir.

18.yüzyılın başlarında 1700 tarihli Feyzul1ah Efendi ve 1720 tarihli Damat

İbrahim Paşa Kütüphaneleri; yukarıda ifade ettiğimiz gibi plan, mimari ve

kompozisyon açısından benzer özellikleri ile dönem içerisindeki diğer kütüphane

tasarımlarından ayrılmaktadır.

17. ve 18. yüzyılda küçük külliyeler ya da kompleks medreseler olarak

isimlendirilen külliye anlayışında değişik fonksiyonlu yapılar bir araya getirilerek

yeni kütlesel kompozisyon arayışlarına gidildiği gözlenmektedir. İstanbul Kuyucu

Murat Paşa(1606- 1611) ve İstanbul Ekmekçizade Ahmet Paşa (1618 yılından az

önce) Külliyelerinde dersane-mescit ve türbe yanyanakonumlandırılmış, yaklaşık eş

Vakıf Öğrenci Yurtları", VD.s.xıv, Ankara, 1982, s. 74; İsmail, E. Erünsal: "Damat İbrahim PaşaKütüphanesi", mad., TDV.İslamAnsiklopedisi, C.8,İstanbul, 1993, s. 449. 29 Kuban, Doğan: "Damat İbrahim Paşa Külliyesi", mad., İstanbul Ansiklopedisi, C. 2,

İstanbul, 1994, s. 548; Eyice, Semavi:" Damad İbrahim Paşa KüJliyesi", mad., TDV. İslam Ansiklopedisİ,C.8,İstanbul,1993,S,444.

-20-Z. KUsklü: 18.Yy.KütüphanelerindenİkiÖrnek

iki kütle halindedirler. Uygulamanın farklıbir yorumu İstanbulSeyyit Hasan Paşa

Külliyesinde (1745)sıbyanmektebi ve dersane-mescitkısmıbir avlunun ikiköşesini

sınırlayacak şekilde yerleştirilmiştir.

İstanbul Feyzullah Efendi ve İstanbul Damat İbrahim Paşa Külliyelerinde

ise kütüphane ve dersane-mescit, iki eş kütle olarak tasarlanmıştır. Bu tasarımda,

Feyzullah Efendi Külliyesinde kütüphane ve dersane-mescit avlu zemininden

yükseltilerek ortak bir ara mekan ilebirleştirilmiş,Damatİbrahim PaşaKülliyesinde

ise iki eş birim özel bir giriş ile birbirine baglanmıştır. Farklı ve etkili kütlesel

kompozisyonarayışıbu iki kütüphanede dönemin en güzel ifadesinibulmuştur. Her

iki kütüphanede aynı anlayışın farklı kompozisyonlarda 18. yüzyıldaki iki yeni

görüntüsü uygulanmıştır. Özellikle Feyzullah Efendi kütüphane ve

dersane-mescitinin, Damat İbrahim Paşa kütüphane ve dersane-mescitine göre avlu

zemininden daha fazla yükseltilerekvurgulanması,kütlesel etkiaçısındanda özel bir

uygulamaya işaretetmektedir. 18. yüzyıl kütüphane tasarımlarından farklı kütlesel

kompozisyonanlayışıileayrılanbu iki kütüphane de kareplanlıve üzeri tek kubbe

ile örtülü birşemagöstermektedir. Buşema, farklıkompozisyonoluşturan

dersane-mescit yapılarındada aynen uygulanmıştır. Feyzullah Efendi Kütüphanesinde tek

kubbeli yapı ara mekana, Damat İbrahim Paşa Kütüphanesinde "L" şeklinde

düzenlenen revakaaçılmaktadır. Taşvetuğlanın almaşık tarzdauygulandığıher iki

kütüphanenin pencere düzenlemeleri, dersane-mescit cephelerindenfarklıdır.

Lale Devri üslubunun İstanbul'daki en güzel uygulamalarındanbiri olan

Damat İbrahim Paşa Klilliyesinde kütüphane, giriş kapısı ve içerideki kalem işi

kompozisyonları dersane-mescit ile birlikte dönemin üslubuna uygun özellikler

yansıtmaktadır. Lale Devrine hazırlık olarak nitelendirebileceğimiz bir döneme

işaret eden Feyzullah Efendi KüJliyesinde de kütüphane ve dersane-mescit giriş kapıları ve iç kısmındaki kalem işi kompozisyonları ile benzer bir uygulama görülmektedir.

Sonuç olarak denilebilir ki; Feyzullah Efendi ve Damat İbrahim Paşa

Kütüphaneleri, 18.yüzyılkütüphane tasarımlarından ikinci bireş değerlikütle olan

dersane-mescitbaglantılarıile ayrılmaktadır. Bu ikiyapı, i8.yüzyılda aynı anlayışı

yansıtan mimari kompozisyonları ile farklı kütlesel etkilerin arandığı iki özgün

----<A"""-,,,Ü,,-"-"T-"ü",-,rki"'·CLy",at,-,A""r!,;a!ilş~tı",-,rm!!.!.!!a~la!!.r",-,ı E!:<!!nş!!tl!itJ!U.!!şU!!..!o!D~erg~is!!i--,S;;!!a!JYc!'ı ..!.lS:L.!E~r,-!z.ı!u!:!ru!!!m~2~Oıı;OOI!....

---=.21-o

,

-22-Z. Kös\dü: 18.Yy. KütüphanelerindenİkiÖrnek

Q'23LS P".

Plan 3a:İstanbuı!AmcazadeHüseyinPaşaKülliyesi (M.Sözen'den)

~[[=~TI~

r?' ,,'

iS

.-

\ (

''\\

':"_"~"';'

-.-

..

~~

1

ıL-...-;

ıL

~~

~.

/~>---.

,;\

...J::::::::..-..---.

---"A",.U",,".=-T..,ü....r...ki..,·y'-"a"-t"'A"'ra"'s""tı"'rm=al"'a""n....E"'o""s"'ti""tü""s"'-ü-"D""e""rg"'i""si'-'S""a'-lYc..I""lS"--"E""I,z"'u....r'-"u"'m""2"'O"'O"'O ~-.23. / O,, J " " / / "

,t

""

""

---~----.--Plan 5:İstanbul/Galata Mevlevihanesi VaziyetPlanı(M.B.Tanman'dan)

.--AA~.

."'::T[jU!!r:!ikl!ı·Y:l!.8fLA:liır8!1ş!!Cıırum!!j8!!l1!!l8r!lllE&ojJS1!.Üif i!ii!!siiUD!ı!e!1r:ıı.g~isLi~S~a't!·l-.!ı~5...!E..ır:!z!!lUr!J:u!!.!m,,-2t)O~O~O

-25-W/

"'._~~.

r?'

"R

,.~,'

Ll

.tr

rt.tJ

.

i

L:M:::::::::::~r-·::::;:,";;;::'

..

':;;:"::::::;'':;::'

o

Plan 7: İstanbul/FeyzuIJah Efendi Kiltüphanesi(K TUrkoglu'dan)

Resim

ı: İstanbullFeyzuIJah

g5ri.lnUşü

Resim 3:İstanbul!Feyzullah Efendi KülJiyesinde dersane-mescit ve kütüphane aramekanını örten

kubbeningörünüşü

Resim 4: istanbul/Feyzullah Efendi Külliyesinde dersane-mesciı ve klltUphane ara mekanı örten

__~".i,s"ft'L .".

Resim 5:İstanbullFeyzullah _{Efendi Külliyesinde kütüphanenin sokaktangöı;Unüşü}

Resim 6: İstanbul Damat İbrahim Paşa _{KuIJiyesinde dersane-mescit ve kUtuphanenin avludan}

- LA",-,Ü",':....'T",ü",r",IO",'y,-"a,,-1.!:!A"-ra,,,ş~lll!..r!.!!m~a!!!lal!..rıwE!'.!n!!!s~li~tüi!l's,!!ü..!D!!e'!.rgl'li~şiC..2;Sa!!JYt.!.I..!.ı:2.5 ...!E:..!r.!l.z!!Jur!lu!!lm~20~O!!!Oc-

-=-29-Resim 7:İstanbul Damatİbrahim PaşaKütüphanesinin önündeki revak düzenlemesi