Kapağın altındaki köpük

tí

IV

* / o

K Ü L T Ü R — Y A Ş A M

Kapağın altındaki

^ Kırk yılm birası, bir bira reklamı kampanya­

sı sonucunda, özel bir içki haline geldi. Bira

içmenin, «biracı» olmanın, kendine özgü bir

«coşku»su gelişti. Daha sonra da, her an «el

altında» olması gereken bir şey olarak sunul­

du bira. Öyle ki, artık hiçbir özel duygu

vaşamadan içebiliriz onu.

Hüseyin KUZU

B

reklamları ve espri­ leri ile girdi. Daha sonra da duvarları, otobüsleri kaplayan dev pa­ nolar. bardaklar, açacaklar, küllükler, gölgelik tenteler, takvimler ve sağa sola ya­

pıştırılmış çıkartmalarla...

Zamanla da girmediği . yer kalmadı. «Toplumsal bir o- lay» olduktan hemen sonra karikatür ve arabesk mü­ zik yazınına benzeyen yazı­ lara konu oldu. Bira üstüne tezler üretildi. Türkiye top- lumunda «bira olayı»nın ne­ reye oturduğu tartışıldı. Bu

gün ise mizah ve yazından çıktı, giderek gözükmez ol­ du.

Bugün gibi o günlerde de Türkiye’de Efes Pilsen, Tu- borg ve Tekel birası vardı. O günlere kadar birbirin­ den pek farklı şeyler olarak algılanmayan bira. 1976 gü­ zünde Efes Pilsen’in bir ko­ numlama stratejisi ile bir­ denbire güncelleşti. Efes Pil

sen sürekli kampanyası 11e

tüketiciye öbür biraların bi­ radan başka bir şey olduğu nu işlemeye başladı. Hakip- leri ile kıyaslamak olarak, onları olumsuzlayarak, tü­ keticinin zihninde konum­ lanmak istiyordu. Gerçek bl

ra, «Bira bu kapağın altın­ dadır» sloganı ile somutlan­ dı. Tuborg bir türlü zihinler de kalıcı, sürekliğl olan bir kampanya oluşturamadı. Te kel ise her şeyi oluruna bı­ rakmış gibiydi...

Kampanyaların başladığı o günlerde bira, kendisine ayrılan «bira İçme zamanı» içinde, bir «piknik gezisin­ de», bir «hafta sonu tatilin­ de» içilebilecek bir şeydi. O günlerde sorun birayı seç­ mekti ve birayı sadece bira seçmesini bilen «biracılar» içebilirdi.

Reklamlardaki «biracılar» reis, tasdikçi, itirazcı, ko­ mik unsur diye dört kafa­ dardılar. Şakayı seven, hoş sohbet, arkadaş canlısı, faz­ la kültürlü olmayan, biraz delifişek, gönlügeniş orta ta baka adamlarıydılar. Tıpkı «AksaraylIlar» gibiydiler... O halde Aksaraylılar’m hep si biracı olmalıydı.

Biracılar soyut / somut bir mekanda bir araya geli­ yor, bir araya gelmelerinin

tek nedeni olan biraya va­ kit ayırıyor, onu konuşuyor, onun için espriler yapıyor­ lardı. Böyle böyle Aksaray- lılar'ı peşlerine takan biracı lann «rakı sohbeti»ni «bira sohbetNne çevirmeleri pek vakit almadı Her köşe başın da biten, çam ve seramik kaplı birahanelere de çabu­ cak alışıverdik.

Bira, geçen dönemde «bi­ linçli bir seçme» ile bilinçli bir vakit ayırmadan çıkmış, akşam uğranılıp bir tek atı­ labilen alışkanlık örgütlen­ mesini (ideolojisini) tamam­ lamıştı. Böylece akşam dö­

nüşü sokakları dolduran

yaygaralar bazı geleneksel töreleri de kırdı.

Biracılar arttıkça, gün gel di «kışın da bira içilir» oldu. Hem artık «evde de bira İÇİ lir»di. Böylece birahaneler­ den çıkan «biracıiar»m bu alışkanlıkları «eve giderken

bira götürme» alışkanlığı­

na dönüştü. Bira, İhracatı­ nı dahi yaptığımız, tamamı yerli sermaye ile üretilen, bi

• •

zim fabrikalarımızın ürünü idL Niçin lçilmeslndi?

Daha sonraları bira kıt­ lığı başladı ve giderek had safhasına vardı. Tüketimden fazla bira bulundurmak için «tedbir alıp, birasız kalma­ mak gerekir»di. Kocalarının melekleri (Charlie'nin me­ lekleri gibi) olmak isteyen hanımlar kocalanna akşam için iki şişe bira almayı u- nutmayan hanımlardı. Pn* zar günü evde bira olması için dikkatli olmak gereki­ yordu. TV açıktı ama bak­ kallar kapalı İdi. Bakalım dolapta biranız var mıydı?

«Biracılartistü» bir yara*

tık olan «Bacanak»m gelme

si bira tüketiminin de doru­ ğa vardığı günlerdeydi. «Ba çanak» gelip biralarımızı lü

pürdetmeden «çabucak bira

)arımızı devirme»ye başla­ mıştık.

«Eve gidiyorum eve» ile

biracılar evlerine taşınmaya başladılar. «Evde herkes bi­ ra içer»di. Toptanca, dede ve torunun şişeleri tokuştu rabildikleri bir yere geldik; Bu aşamada, «bira içebile­ cek olanın - biracının» ak­ şam uğrayarak bir tek at>* ması, herhalde her evde so­

run olmuştur. Hâlâ «bira-*

cı» ideolojisi İle davranan Aksaraylılar’m su koyver- melerinin bir anlamı yoktıu Herkesle evde akşam yeme­ ğinde pekâlâ bir bira içebil lirdi. Rakı sofrası gibi ol­ masa da akşam yemeğini yeme süreleri (TV de seyre­ derek) giderek uzadı. Evde

bize birasız geçen zaman

kalmadı neredeyse. Hep bi­ ra içiyorduk: «evde», «ye­

mekte». «misafir gelince».

TV seyrederken...

Birahaneler canlılıklarını oldukça yitirdiler. Sohbet yeri olmaktan çıkıp, uzun zaman sessiz dikilüıen (vi­ deo seyredilen) bir melanko liye büründüler.

Bira içme yer ve zaman­ larının değişmesi, olayın yi­ ne de «seçilmiş bir eylem» olmasını değiştirmemişti, ö - nu içmek, artık yapılacak bir eylem olmaktan çıkacak

kadar doğallaşıp (bilinçal­

tı) «bir başka şeyin yanında olabilecek bir eylem»e dö­ nüştü. Bira şişesi elimizin altında, birşey yaparken u- zanacağımız bir yerde ar­ tık. Şimdi bilincimiz bir şey­ ler ile meşgul olabilir gibi.4

Ekonomik durumumuzu

TV’den seyreden bir memur olarak, Türk - îş’in demeçle nni İzleyen gazete okuru iş­ çi olarak, maç seyreden bir

seyirci olarak, bira içtiği­

miz bir yere geldik.

Halkımıza «spor yaparken

meşrubatımızı için» diyen

meşrubatçılarımız, «TVde

spor seyrederken bira için»

diyerek herkesi koltuğuna

Î

mıza çatıyorlar. Coca Cola ve Pepsi, biraya karşı, Tür­ kiye’de elele verdiler.

Bugün bira İçtiğimizi far kedip / farketmediğimiz bir

ara dönemi yaşıyoruz. Va

şişeyi elimizde tuttuğumuzu unuttuğumuz bir yere gidi­ yoruz. Bizim için olumlu so

nuçlanan her olgu için da «şerefe bira» kaldırıp azıcık

şişmanlayabiliriz, Toplum-

ca, bira içtiğimizi «farkede* miyor» olduğumuz yere geH diğimizde, yaşanan olgular­ la bağım da kuramadığımız bir yerdeyiz demektir. Buna da zaten çok az bir zaman kaldı,

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi