ON BİRİNCİ HAFTA
TACİR VE TACİR OLMANIN HÜKÜMLERİ GERÇEK KİŞİLERİN TACİR SIFATI
TTK 12.1: Bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir.
Görüldüğü üzere gerçek kişilerin tacir sıfatı ticari işletmenin işletilmesine bağlanmıştır. Bu itibarla, ticaret siciline, ticaret odasına kaydolma, m. 12.2´deki özel hal dışında gerçek kişiler bakımından tacir sıfatının kazanılmasında şart olmadığı gibi, tek başına tacir sıfatının kazanılmasını da sağlamaz. Oysa tüzel kişi tacirler, ticaret şirketleri, tescille birlikte kişilik kazanacaklarından, bunlar tacir sıfatını tescille iktisap eder.
TTK 12.2: Bir ticari işletmeyi kurup açtığını, sirküler, gazete, radyo, televizyon ve diğer ilan araçlarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu ilan etmiş olan kimse, fiilen işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır.
TTK 12.2 hükmü uyarınca tacir sayılabilmek için, kişide bir ticari işletme işletmek iradesi olmalı ve bu irade dışa yansımış bulunmalıdır.
TTK 12.3: Bir ticari işletme açmış gibi, ister kendi adına, ister adi bir şirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var sayılmayan diğer bir şirket adına ortak sıfatıyla işlemlerde bulunan kimse, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi sorumlu olur.
TÜZEL KİŞİLERİN TACİR SIFATI
TTK 16: - (1) Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.
TTK 16.2: Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri ile kamu yararına çalışan dernekler ve gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, bir ticari işletmeyi, ister doğrudan doğruya ister kamu hukuku hükümlerine göre yönetilen ve işletilen bir tüzel kişi eliyle işletsinler, kendileri tacir sayılmazlar.
Hakim teşebbüsün durumu: TTK 195.5.: Hâkim teşebbüs tacir sayılır.
Bu hüküm uyarınca m. 16.2 uyarınca tacir sayılmayacakları açıkça gösterilmiş olan kamuya yararlı dernek ve vakıflarla kamu tüzel kişileri de yerine göre tacir sayılacaktır. Zira 195.5, 16.2’ye nazaran özel hükümdür.
TACİR SIFATININ KAYBI
Gerçek kişinin tacir sıfatı, ticaretin terk edilmesiyle sona erer. Ticaretin terkinden kasıt; işletmenin kapatılması veya o kişi adına işletilmesine son verilmesidir. Dolayısıyla gerçek kişiye tacir sıfatını kazandıran şartlardan birinin ortadan kalkması ile, tacir sıfatı da son bulur.
Tüzel kişiler ise, tacir sıfatını kazandıkları gibi, terkin ile kaybederler. Tüzel kişinin sicilden silinebilmesi için, öncelikle son bulma nedeninin gerçekleşmesi, ardından tüzel kişinin tasfiye sürecine girmesi gerekir. Son bulma nedeninin gerçekleşmesiyle hemen terkin yoluna gidilemez. Tasfiye süresince tüzel kişinin tacir sıfatı, tasfiye amacı ile sınırlı olarak devam eder.
TACİR OLMANIN HÜKÜM VE SONUÇLARI
Tacir olmanın hüküm ve sonuçlarından bazıları birer nimet, bazıları ise külfet niteliğindedir. Bunun nedeni tacirin üstlendiği sorumluluklar, uyandırdığı güven ve taşıdığı risktir.
1. İflasa tabi olma
2. Ticaret unvanı seçme ve kullanma 3. Ticaret siciline kaydolma
4. Odalara kaydolma 5. Ticari defter tutma
6. Basiretli iş adamı gibi davranma 7. İhbar ve ihtarları belli şekilde yapma 8. Ticari iş karinesine tabi olma
9. Ticari örf ve adete tabi olma 10. Ücret ve faiz isteme
11. Ücret ve cezanın indirilmesini isteyememe 12. Fatura verme
13. Fatura ve teyit mektubuna sekiz gün içinde itiraz etme 14. Hapis hakkını kullanmada kolaylıktan yararlanma
15. Satış ve mal değişimlerinde özel hükümlere tabi olma
1. İflasa tabi olma: TTK 18 uyarınca tacir her türlü borcu için iflasa tabidir. Bu itibarla tacirin borçlarının ticari olup olmadığının bir önemi bulunmamaktadır.
İİK 43 uyarınca iflasa tabi olanlar:
a. tacir sayılanlar
b. tacirler hakkındaki hükümlere tabi olanlar
c. özel kanunlarına göre tacir olmadıkları halde iflasa tabi tutulanlar
2. Ticaret unvanı seçme ve kullanma: TTK 18 uyarınca her tacir kanuna uygun bir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır. Tacir işletmesiyle ilgili işlemleri bu unvan altında yapar ve imzalar (TTK 39). Ticaret unvanının da ticaret siciline tescil ve ilanı gerekir (TTK 40).
3. Ticaret Siciline Kaydolma: TTK 40.1: Her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren onbeş gün içinde, ticari işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirir.
4. Odalara kaydolma: 5174 s. Kanun’da düzenlenmiştir. Ticaret siciline kayıtlı tacirler, odalara kaydolmakla da yükümlüdürler. Bazı alanlarda faaliyet gösteren tacirlerin, ayrıca kamu kurumu niteliğindeki iligli meslek birliğine (T. Bankalar Birliği gibi) kaydolmaları da gerekebilir.
