NÖROLOJİK HASTALIKLARDA ORTEZ KULLANIMI
2
Ortez Nedir Ortez Nedir
Vücudu veya vücudun herhangi bir
segmentini desteklemek, düzeltmek, hareketini engellemek gibi amaçlar ile yapılan cihazlara denir.
3
Hemiplejide spastisitenin GYA için en uygun Hemiplejide spastisitenin GYA için en uygun
pozisyonda gelişmesini sağlamak veya kontraktürleri pozisyonda gelişmesini sağlamak veya kontraktürleri
önlemek için önlemek için::
El bileği 20-30° dorsifleksiyonda
MKF 70° fleksiyonda
Baş parmak abduksiyon ve oppozisyonda
Parmaklar semifleksiyonda
Kol Askıları
Kolu,omuz ve gövdeye asan en basit ortez tipidir.
Kol adduksiyonda, humerus internal rotasyonda, dirsek 90° fleksiyonda, el bileği nötral pozisyonda olacak şekilde kolu sarar.
Omuzu adduksiyon ve internal rotasyonda tuttuğu için, özellikle spastisite varsa, omuzda yapışıklığa neden olabilir.
Bu ortez çeşidi, travma, hemipleji, brakial pleksus lezyonları, enflamatuar olaylarda kullanılır.
Eğer hemiplejik omuzda kullanılacak ise omuzu aksiller bir destek ile abduksiyonda tutan Bobath tipi ortez önerilmelidir.
Supramalleoler ortez (SMO)
Ayak bileği proksimalinde yandan malleolar
üzerine kadar ve önde parmaklara kadar uzanır.
Hafif dinamik ekinde ve inversiyon probleminde kullanılabilir.
Hastaya özel üretimdir. Prova gerektirir.
10
Kısa Yürüme Ortezleri (AFO) Kısa Yürüme Ortezleri (AFO)
Ayak-Ayak Bileği Ortezleri Ayak-Ayak Bileği Ortezleri
En sık reçete edilen alt ekstremite ortezi
Bilek hareketinin kontrolünde kullanılır
Plastik ya da metal olur
11
Metal AFO’lar
Metal AFO’lar
12
Plastik AFO’lar Plastik AFO’lar
Ucuz
Hafif
Kozmetik
Farklı ayakkabı kull.
Varus-valgus kontrolü
Daha iyi ayak desteği
Daha çok tercih edilir
POSTERIOR LEAF SPRING (DORSİFLEKSÖR ASİSTİF)
Ayak bilek dorsifleksör kaslarının zayıf olduğu veya hiç aktif hareket olmayan hastalarda kullanılır.
13
14
15
16
DİZ ORTEZLERİ DİZ ORTEZLERİ
Ciddi quadriseps, hamstring zayıflığı olanlarda
Genu varum/valgum/rekurvatum gibi deformiteleri kontrol eder
Diz ekleminde kontraktür açmakta kullanılır
Eklem bulanabilir yada olmayabilir
17
KAFO KAFO
18
RESİPROKAL YÜRÜME ORTEZİ
Paraplejik bireylerde gövdenin alt bölümü ve alt ekstemitelere destek vererek, vücut hareketi ile yürüme sağlar. Kalça eklemlerinin bir çift kablo bağlantısı ile bir bacağın fleksiyonunun diğer bacakta ekstansiyon oluşturarak yürümenin
sağlanması amaçlanmıştır . Farklı modelleri vardır.
Hasta yer çekimine karşı vücut ağırlığını
taşımadığı için enerji tüketimi azdır, kozmetik görünümü kabullenmeyi artırır.
19
20
21
Parapodyum Parapodyum
Bağımsız
ambulasyonu
olmayan çocuklar için uygun
Kalça ve diz eklemi mevcut
Ambulasyon tüm vücudun dönmesi ile mümkün
Çocuklarda Uygulamalar
22
Twister
(torsion shaft ortezi)
Bacakta rotasyonu önlemek için uygulanır.
Pelvik kemer, kalça eklemi,
ayakkabıda metal özengi vardır
Kalça ve ayakkabı arasına gergin çelik yay eklenir
Yayın uygun gerginliği rotasyon kuvvetini kontrol eder.
Yürümeye yardımcı cihazlar
Destek yüzeyini genişletme
Denge ve stabiliteyi düzeltme
Alt ekstremiteye binen yükü azaltma
İtmeyi kolaylaştırma
Duyusal feedback oluşturma
Karşıdan karşıya geçerken kullanıcılara dikkat çekilmesini sağlama
gibi faydaları vardır.
Yürümeye yardımcı cihazlar / Yürüme yardımcıları
Alt ekstremite ortezleri ile birlikte kombine şekilde kullanılabilirler, bu şekilde hastanın daha güvenli ambulasyonunu sağlarlar.
Genellikle bastonlar (canes)
koltuk değnekleri (crutches) yürüteçler (walkers)
şeklinde sınıflandırılırlar.
Bastonlar
C tipi baston en sık kullanılır.
Fonksiyonel el tutamağı olan baston,
Üç ayaklı baston (tripot)
Dört ayaklı baston (tetrapot)
gibi çeşitleri vardır.
Fonksiyonel el tutamağı olan baston
Tripot Tetrapot
Bastonlar
Bastonları, artritli/sinovitli, geriatrik, hemiparezik hastalar kullanabilirler.
Baston uzunluğu, hastanın büyük trokanterinin üst ucu ile ayakkabı topuğunun alt kenarı arasındaki mesafe ölçülerek bulunur.
Hasta ayakta dururken, omuz seviyeleri aynı hizada iken, baston taşıyan taraftaki dirseği 20-30 derece fleksiyonda olmalıdır. Genellikle, etkilenen tarafın karşısındaki elle tutulur.
Koltuk değnekleri
Koltuk değneklerinin (KD) de 3 major tipi vardır.
Aksiller
önkol/Lofsrand
Platform koltuk değnekleri
Çift KD kullanımı ile vücut ağırlığının %80 kadarı karşılanabilir. KD kullanımında, iyi bir üst ekstremite gücü gerekir. Çünkü çoğu
zaman bu hastaların sadece denge desteğine değil, yük taşıma ve ilerleme fonksiyonuna ihtiyaçları vardır.
Koltuk değnekleri
Aksiller KD Önkol/Lofsrand
Kanadien tipi KD Platform KD
Koltuk değnekleri
Aksiller KD; Aksillanın 4-5 cm. aşağısından, ayağın 5 cm lateral ve 15 cm.anterioruna uzanmalıdır. Veya ayağın doğrudan 15-20 cm lateraline kadar uzanmalıdır.
El tutamağının yeri bastondaki gibidir. Dirsek 15-30 derece fleksiyonda olmalıdır. Hasta, ağırlığını aksillaya değil ellerine vermelidir.
Etkili bir KD kullanımı için, omuz fleksör ve depresörleri, dirsek ve el bileği ekstansörleri, parmak fleksörleri
kuvvetli olmalıdır.
Koltuk değnekleri
Uzun süreli veya uygunsuz aksiller KD kullanımı sonucu,
ulnar ve median sinir lezyonları, aksiller arter trombozu,
radial sinir kompresyonu gibi komplikasyonlar gelişebilir.
Bastonlar ve KD’leri ya tahta veya uzunluğu ayarlanabilir alüminyumdan yapılmışlardır.
Koltuk değnekleri
Kanadien / ön kol tipi KD’de ; El tutamağının yeri, hasta ayaktayken, dirsek 15-30 derece fleksiyonda olacak şekilde ayarlanmalı, ön kolu saran yarım
halkası ise olekranonun 2.5-4 cm. aşağısında yer almalıdır. Ayrıca bu KD, ayağın 10-15 cm laterali ve 15 cm anteriorunda yerle temas etmelidir.
Bu tip KD’ler, aksiller koltuk değneklerine göre ambulasyonda daha az destek sağlarlar. Sıklıkla bilateral olarak kullanılırlar.
Koltuk değnekleri
Platform KD uzunluk ölçüsü alınırken; Hasta omuzları gevşek ayakta durur ve dirsekler 90 derece fleksiyondadır. Bu durumda ön kol ve zemin arası mesafe ölçülür ve doğru uzunluk bulunur.
Bu KD, el ve el bilek ağrısı olan, artritli hastalarda veya dirsekte fleksiyon kontraktürü olan hastalarda kullanılabilir.
Bu yürümeye yardımcı cihazların, hastaya göre boy uzunluk ayarlarının doğru yapılması; etkinlikleri, hasta güvenliğinin sağlanması ve düşmelerin önlemesi açısından çok önemlidir.
Ayrıca tüm bu cihazların uçlarında, kaymayı önlemek için, 2- 5 cm. derin oyuklu plastik bir uç olmalıdır.
Yürüteçler (walkers)
Çeşitli tipleri vardır.
Standart (sabit, eklemsiz)
Eklemli (resiprokal)
Tekerlekli (hareketli)
Platformlu (ön kol destekli)
Aksiller destekli
Anterior/Posterior vb.
Yürüteçler (walkers)
Tekerlekli (hareketli) yürüteçler
Yürüteçler (walkers)
Hastanın 20-25 cm önüne ve hastayı kısmen içine alacak şekilde yerleştirilmelidir.
Hasta omuzları gevşek ayakta dik dururken, dirsekler 20 derece fleksiyonda olmalıdır.
Hemiplejik, ataksik, geriatrik hastalarda kullanılabilirler.
Tekerlekli modeller özellikle koordinasyonu bozuk (üst ekstremitelerde) hastalarda tercih edilir. Ama hasta, güvenliği açısından dikkatle gözlenmelidir.
U şeklindeki yürüteç Merdiven çıkılabilen yürüteç
Yeni tip yürüteçler (walkers)
Yeni tip yürüteçler (walkers)Yürüteçler (walkers)
Yürüteçler (walkers)
Posterior yürüteç (ters walker) Anterior yürüteç (walker)
Yürüteçler (walkers)
Yürüteçler (walkers)
Posterior yürüteçler (ters walkers)
Yürüme Paternleri
Hastanın hangi paternde yürüyeceği;
Hastanın bacaklarını resiprokal hareket ettirebilme yetisine,
Her bir bacağa tam yük verebilme durumuna,
Ellerden kuvvet alarak, vücudun zeminden kaldırılıp kaldırılamamasına,
Çevrenin kalabalık olup olmamasına,
Zeminin kaygan veya engebeli oluşuna göre değişir.
Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri
Dört nokta yürüyüşü: Çift kanadien ve KD kullanıldığında, hasta önce sağ desteği ilerletir, sonra sol bacak, daha sonra sol destek ve en son da sağ bacak ilerletilir.
İki nokta yürüyüşü: İki destekli hasta, aynı anda sağ destek ve sol ayağı ilerletir. Sonra sol destek ve sağ ayağı aynı anda ilerletir.
Üç nokta yürüyüşü: İki destekle, genellikle KD, hasta her iki desteği etkilenen bacakla birlikte ilerletir, sonra sağlam
bacağı hareket ettirir.
Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri
Baston yürüyüşü: Baston genellikle, etkilenen tarafın karşısındaki elle tutulur. Hasta önce baston ve etkilenen bacağını ilerletir,
sonra sağlam bacağını atar.
Merdiven çıkarken, baston hasta bacağın olduğu tarafa alınır. İlk basamak sağlam bacakla çıkılır, sonra baston ve hasta bacak aynı basamağa çıkartılır.
Merdiven inerken,baston hasta bacağın olduğu tarafta tutulur. ilk basamak baston ve hasta bacakla inilir, sonra sağlam taraf aynı basamağa getirilir.
Yürüteç yürüyüşü: Hasta yürüteçini öne doğru ilerletir.
Önce bir bacağını daha sonra diğer bacağını ilerletir.
Atlamalı (swinging) yürüme paternleri Atlamalı (swinging) yürüme paternleri
Bu tip yürüme paternleri, aksiller veya kanadien tipi KD ile birlikte gerçekleştirilirler.
Drag-to gait; İki destek, ya tek tek veya birlikte ilerletilir, ayaklar destek hizasının hemen gerisine kadar zeminde sürüklenerek çekilir.
Swing-to gait; İki destek, ya tek tek veya birlikte ilerletilir, her iki ayak hafif zeminden kaldırılarak, destek hizasının hemen gerisine kadar getirilir.
Swing-through gait; Her iki destek birlikte ilerletilir, her iki ayak zeminden kaldırılarak, destek hizasının ilerisine kadar getirilir.