İsmail Cengiz EREK-Sayıştay Başdenetçisi
Cemal YAVUZ-Sayıştay Başdenetçisi
Yerinde yapılan incelemelerde;
İşçi ücretlerinin ihale dokümanında belirtilen sürede
ödenmemesine karşın sözleşmede hüküm altına alınan ceza maddesinin işletilmemesi neticesinde gecikme cezasının
kesilmediği,
İşçi ücretlerinin tam olarak ve zamanında ödenip ödenmediğinin titizlikle kontrol edilmediği,
Yükleniciler tarafından düzenlenen bordrolara ve bu belgeler üzerindeki bilgilere itibar edildiği, işçi ücretlerinin zamanında ödenip ödenmediğinin tespiti amacıyla bankalardan
ücretlerin ödendiğine ilişkin dekontların istenmediği,
İhale dokümanında maaş bordrolarının yükleniciler tarafından belli süreler içerisinde idareye verileceği belirtilmesine karşın idarece bu belgelerin istenmediği,
Bu teşkilat söz konusu hizmetin ihale
dokümanında istenilen şartları sağlayıp sağlamadığını kontrol edecek, gerektiği
durumda yükleniciyi uyaracak gerektiğinde ise gerekli şartların sağlanıp sağlanmadığını dikkate alarak tutanak/lar düzenleyecektir.
Bu bağlamda, yerine getirilen hizmetin kabule hazır olup olmadığını belirlemek üzere kurulan kontrol teşkilatı hizmet alım
ihalelerinin temel müesseselerinden birisidir.
Ancak yerinde yapılan incelemelerde,
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde kontrol teşkilatlarının hiç kurulmadığı,
Kontrol teşkilatı olan idarelerde ise bu komisyonlarda
görev alan kişilerin tam anlamıyla görevlerinin ne olduğu konusunda yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmadığı,
Kontrol teşkilatı tarafından yapılması gereken görevlerin Muayene ve Kabul Komisyonu veya diğer kamu
görevlileri tarafından yerine getirildiği,
İhalelerdeki görevlerin kamu görevlileri arasında pay edilerek her bir personelin bir ihale ile ilgilenmesi, bu
bağlamda komisyonda yer alan diğer üyelerin ötekisine itibar ederek imza attıkları ve işlemlerin bu şekilde
yürütüldüğü tespit edilmiştir.
Hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak % 20 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir. Bu tutar, kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet
hesaplanır.(Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesinin 3 üncü fıkrası)
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde yüklenici karının % 5 oranını aşmamak üzere uygulanması öngörülmüştür. % 5 oranının altında kar oranı belirlemeye idareler yetkilidir. (Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme
Başkanlığının 04/10/2010 tarih ve 2010/43 sayılı Genelgesi)
Ancak yapılan incelemelerde,
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde yaklaşık maliyetin hesabında kar oranının % 7 olarak dikkate alındığı,
Sözleşme ve genel giderler üzerinden de yüklenici karı hesaplandığı,
Yaklaşık maliyet hatalı olarak tespit edildiği için ihale/sözleşme bedellerinin yaklaşık
maliyetin üzerinde oluştuğu ve ihalelerin hatalı olarak hesaplanan yaklaşık maliyet dikkate alınarak sonuçlandırıldığı
görülmektedir.
4734/3/e) Bu Kanun kapsamına giren
kuruluşların; Adalet Bakanlığına bağlı ceza infaz kurumları, tutukevleri işyurtları kurumları, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumuna bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtları, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı üretim yapan okullar ve merkezler, Tarım ve
Köyişleri Bakanlığına bağlı enstitü ve üretme istasyonları ile Başbakanlık Basımevi İşletmesi tarafından bizzat üretilen mal ve hizmetler için anılan kuruluşlardan,… yapılan alımlar.
Yol, yemek bedellerinin nakdi olarak
ödeneceği ihale dokümanında (özellikle idari şartnamenin teklif fiyata dâhil
masraflar kısmında) yer almasına karşın söz konusu ödemelerin hiç ödenmediği veya eksik ödendiği,
Maaş bordroları ve sigorta bildirgelerine gereken önemin verilmediği ve bu
belgeler üzerinde etkin bir incelemenin
gerçekleştirilmediği, tespit edilmiştir.
4735/22.madde;
“19, 20 ve 21 inci maddelere göre
sözleşmenin feshedilmesi halinde, kesin
teminat ve varsa ek kesin teminatlar alındığı tarihten gelir kaydedileceği tarihe kadar
Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanan aylık toptan eşya fiyat endeksine göre güncellenir. Güncellenen tutar ile kesin
teminat ve varsa ek kesin teminatların tutarı arasındaki fark yükleniciden tahsil edilir”
4735/md 4; “Bu Kanuna göre düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilemez.”
Tip Sözleşme/“ Sözleşme’nin Ekleri” başlıklı maddesinde; “İhale dokümanı, bu
sözleşmenin eki ve ayrılmaz parçası olup, İdareyi ve Yükleniciyi bağlar. Ancak,
sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır.”
4734/md 5; “Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir”,
4734/md 22/f; “Özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklanması
ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak olan ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbî sarf
malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları”
(Randevulu poliklinik hastaları için de bu alım yöntemi uygulanmaktadır)
4734/22. md.
Aşağıda belirtilen hallerde ihtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabilir:
a) İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi.
b) Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması.
c) Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve
hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve
toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması.
Bu maddeye ilişkin ayrıntılı açıklamalar Kamu İhale Genel Tebliğinde düzenlenmiştir.
Örn: 22.1.1.5. Ayrıca, 4/3/2009 tarihli ve 27159 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhale Uygulama Yönetmeliklerinde 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) bentleri kapsamında idarece yapılacak alımlarda kullanılmak üzere, “4734 sayılı Kanunun 22 nci
maddesinin (a), (b), (c) Bentleri Kapsamında Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Form” yer almaktadır (KİK022.0/M ve
KİK021.0/H). Anılan form hazırlanırken formdaki dipnot belirlemelerine özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Buna göre alımın gerçek veya tüzel tek kişiden yapılma sebepleri ayrıntılı, net ve objektif bir biçimde ortaya konacak, Kanunun 22 nci maddesinin anılan bentlerinde belirtilen hükümlerin uygulanabilir olmasını sağlayan sebepler detaylı olarak
yazılacak, bunlara ilişkin belgeler de anılan forma eklenecektir. Diğer yandan mal alımlarıyla ilgili olarak; ihtiyacın niteliği, ihtiyaç konusu malın ayrıntılı teknik özellikleri ve ne amaçla kullanılacağı, anılan amacı en az aynı verimlilik, etkinlik ve fonksiyonellikle karşılayabilecek diğer ürünlerin- modellerin-markaların vb. bulunup bulunmadığının tespitinin yapılıp
yapılmadığı ve bulunmuyorsa nedenleri, ihtiyaç konusu malı satan başka firmaların olup olmadığı gibi hususlara yer verilecektir.
Bilindiği gibi hizmet alım ihalelerinde asıl işveren Kamu Hastane Kurumu
olmaktadır.
İlgili şirketin sözleşme süresi içerisinde, ayrılan işçilere yapmadığı kıdem
tazminatı ödemesinin TKHK tarafından ödenmesi,
İlgili şirketin sözleşme sona erdikten sonra, ödemesi gereken kıdem tazminatının
TKHK tarafından ödenmesi
5510/md 18 Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesi gereken durumları belirtmektedir.
4857/Madde 48 - İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapılan
kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir.
Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin
ücretlerinden mahsup edilir.
Geçici iş göremezlik ödeneği alan
personele yapılacak ödemelerde aldığı geçici iş göremezlik ödeneği toplam
tutardan mahsup edilmelidir.
117 sayılı KDV Genel Tebliği ile 5/10
oranında tevkifat yapmak gerekecektir.
(14/04/2012 tarihinden itibaren)
4735/md 12
Fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale
edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek
bedelin, sözleşme bedelinde artış meydana gelmesi halinde bu artış tutarının % 6 'sı
oranında teminat olarak kabul edilen
değerler üzerinden ek kesin teminat alınır.
Fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminat hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabilir.
TKHK bağlı sağlık tesislerinin bazılarında iş artışı yapılmasına veya fiyat farkı
verilmesine rağmen ek kesin teminat
alınmamaktadır.
4735/ md 22
19, 20 ve 21 inci maddelere göre
sözleşmenin feshedilmesi halinde, kesin
teminat ve varsa ek kesin teminatlar alındığı tarihten gelir kaydedileceği tarihe kadar
Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanan aylık toptan eşya fiyat endeksine göre güncellenir. Güncellenen tutar ile kesin
teminat ve varsa ek kesin teminatların tutarı arasındaki fark yükleniciden tahsil edilir.
Sözleşmede yazan tutar iş artışından
kaynaklanan farkı kapsamamaktadır. Bu yüzden cezanın, sözleşmenin belirli bir
yüzdesi olarak kesilmesi gereken durumlarda (maktu cezalar da
mevcuttur) sözleşme tutarına iş artışından kaynaklanan tutar da eklenmeli ve ceza sözlşeme tutarı+iş artışı tutarı üzerinden
kesilmelidir.
Ceza yüksek olunca hem idare
tarafından uygulanabilir olmamakta hem de yüksek ihtimalle yargıya intikal ederek yüklenici ile idarenin davalık olmasına
neden olmaktadır. Bu yüzden
cezalardan beklenen asıl fonksiyon olan
caydırıcılık sağlanamamaktadır.
Sebep
- Hizmet alımı suretiyle personel çalıştırmanın kolaylığı,
- Bakanlıkça personelin ne zaman ve ne miktarda yollanacağının bilinmemesi,
- Teknik problemler (hastane personelinin yükleniciye ait olan cihazı çalıştıramaması vb.).
Etki-Sonuç
-Mevcut personelin çalış(a)maması sonucu çalışma barışının bozulması,
-Bütçenin etkin, ekonomik ve verimli kullanılamaması,
-İhale edilen işi yapabilecek kapasite ve sayıda personel olmasına rağmen hizmet alımı suretiyle personel çalıştırılması sonucu kamu zararına sebep olma ihtimali.
