PATLICAN (Solanuro melongena L.) ÇEŞİDİNİN TOKAT YÖRESİNDEKİ VERİM VE ERKENCİL131NE ETKİSİ

(1)

E Km Z A M A N I , T Ü P L Ü F İ D E Y E T İ Ş T İ R M E VE S İ Y A H M A L Ç L A M A N I N P A L A P A T L I C A N (Solanuro m e l o n g e n a L.) Ç E Ş İ D İ N İ N T O K A T Y Ö R E S İ N D E K İ

V E R İ M V E E R K E N C İ L 1 3 1 N E E T K İ S İ

A b d u r a h m a n Y A Z S A N_■_f;.i _{rt V}_n_fi

/ : • 11

^!^’

1

^'■

Ö Z E T

Yurtlarinr U L U B A ;Ş a

B u çal, :Tş maçla, Ek 1 m £a\nan ı , t ü p l ü f i d e y e t i ş t i rtne ve s i y a h m a l ç l a m â r n n P a l a p a t l ı c a n (Solanuta m e l o n g e n a L.) ç e ş i d i n i n T o k a t y ö r e s i n d e k i v e r i m ve e r k e n c i l i ğ i n e e t k i s i a r a ş t ı r ı l m ı ş t ı r .

D e n e m e d e , P a l a ' p a t l ıcan çeşidi, k u l l a n ı ! mı ş ve t o h u m l a r bir k e r e y ü k s e k p l a s t i k t ünel i ç i n d e 15 M a r t ' t a e k i l m i ş ve bir k e r e s i n d e de 2,3 İ a a n

1

da aç ı ğa ekilflnfi^l e r d i r . Bu e k i m l e r de .tujöTü' .ve t U p s £

4

^{?. ;muame}

1

^e

1

^{er ku}

1

lan-rlmrş.t

1

r . E l d e ed'i l en - f

1

deler*, aç

1

kta yerTe.rJne mal çl i. y# ■■ma-l-çaı z d ikil m iş

1

erdi r . • Sonuçta', iSf'Mar t e k i m i n i n .23 Ni.aarı eki mi n d e n ; t ü p l ü p a r s e l - ; le r in t ü p a ü z l e r d e n ve m a l ç l

1

p a r s e l

1

er in d e m a l ç s ı z p a r s e l l e r d e n d a h a veri ml i o.

3

.ştuğ.u gorülm&^tür;. &u.-suretle h e k t a r a en a z 13; t o n ü r ü n a l m a k m ü m k y . n o 1 a b i l m i ş t l r . ■■., - • '’

. / P. -T: "i I' i V ‘ ■'-* "

G î R'l Ş . .. * ; !

Pat 1

1

ça n ,. J Ur k i ye

1

d e ço)<u iyi billne-.n, bol mi k t a y e t i ş t iri len bi r'. s e bz e d i r . Aslı nçta:>. patl

1

^{c a n ■} T o k a t * ta d â $ oti * 'i y<i ^ ' t a n ı n a n ve sey i İ en b i r s e b z e =k o n u m u n d a d ı r ; N i t e k i m , T o k a t - K e - b a b ı ' n ı n ’a n a fiam m a d d e s i p a t l ı c a n d ı r . • •= v * ,y: ! : '

Hal b ö y l e İken p a t l ı c a n Ü r e t i m i 1984; 1985, 1 9 8 6 İ U 9 8 7 y ı l l a r ı n d a s ı r a s ı y l a 9 3 6 ton, 701 ton, 700 ton, 6 3 0 t o n ' d u r .

( 1 , 2 , 3 , 4 ) . Gör Ö l d ü ğ ü gibi ver i^m y ı l d a n y r l a ö ne m l i ö l ç ü d e d ü -

şiîş' g ö s t e r m e k t e d i r ’ "

,

8

,u azalı..ş,ın n e d e n l e r i i ncel endi ğl>nde, temel s or u n u n ^ ' ::f i-

: ' • • • ;,> "t __________ . ■ .. v ■

1

^{. ' C .}

0

. Tokat ,Z.-i r.aat ak ü

1

.öğret i m ü yes i , .• P r o f , Dr.

2. Z i r a a t Y ü k s e k Mü h e nd i s i ,• S erb es t Uzman.

sı -49-.

: i B -'f • >1

(2)

d e y e t i ş t i r m e n i n , y a n l ı ş z a m a n d a y a p ı l m a s ı n d a n k a l p a k l a n d ı . ğ ı - n i a ç g.ö.ş.te r m i ş t i r . Nitekim,- ( t Ş B E C E R E N 1 9 8 6 f ' "Kemer , > a 1 a fopAa n ;37'4'' p a t l ı c a n ç e ş 11 1 er i n 1 n t o h u m ! a r ı m f ç 1 f,\ç.1.n 1 n.-şto-

^hufTi^^ktJJA, -ekmiş ve s o n u c u n d a p a t l ı c a n l a r ı n kök b o ğ a - 'z’ı '^a n ı k lî ğ ı n' a ' t u t u l a r a k , b i t k i n i n h e n ü z ç i ç e k t o m u r c u ğ u

o l u ş t u r m a d ö n e m i n d , e 1 k e p k u r u d u ğ u n u b e l i r t m i ş t i r (5),

B u n a k a r ş ı l ı k ( A K E R 1990), ç i f t ç i l e r i n k u l 1 a n d ı ğ ı ek i m z a m a n ı n d a n Üç, Jnaf ta ö nce, ö r t ü a l t ı n d a f'İ de' y e t Iş't'il*' fer ek , y a p tı $V'yet'İ şt'İ ric ili k te ö z e l l i k l e P a l a p a t l ı c a n ç e ş i d i n d e , h e k tara 2 0 . 2 7 ton v e r i m e l d e e t m i ş t i r (6).

G ö r ü l ü y o r ki, p a t l ı c a n y e t i ş t i r i c i l i ğ i n d e e k i m z a m an ı ve ö r tü a l t ı n d a f i d e y e t i ş t i r m e veri mi et k i 1 e y e n ' ö ne m i i faktör-, ler ö^maktadır,*(. ö t^ y a n d a n e r k e n fidör y e t i ş t i r m e y a n ı n d a t ü p lü ffi d 6 ‘ ye t.tş, i İr m e de Ö n e m k a z a n m a k t a d ı r ,

Son y ı l l a r d a yapı 1 an a r a ş t ı r m a l a r s o n u c u n d a s i y a h p l a s tlık m a l ç ı n f.. patl

1

c a n v e r i m i n i -.etkilediği g ö r ül m ü'Ş^iQf._ Ancak.,.

T okat k o ş u l l a r ı n d a , bu k o n u d a a r a ş t ı r m a y a d a y a lı b i r ç a l ı ş m a

b u l u n m a m a k t a d ı r . . '' ' ??oj. _

.Sunulan, bu çalışma,, e k i m z am an ı , t ü p l ü fide' y e t i ş t i r m e ve s i y ah ma.İ ç.l a m a n in,. ..fala p a t l ı c a n ç e ş i d i n i n ’ Tokat* y ö r e s i n d e ki ver 1 m ve, e r k e n e 11 i ğıine; etk i si n 1 a r a ş t ı r mak a m a ç iyi a erl e ' al ı nmı şt ı r . .... .<■.■ -!H' ; ı-d : c ■ ’ • ■ \

2 . L İ T E R A T Ü R Ö Z E T L E R İ

% T e z d e 48 l i t e r a t ü r aöz k o n u s u o l d u ğ u h a l d e b u r a d a s a d e c e 4 t an e 3 i n d e n . söz e d i l e c e k t i r , •■■■&'*

D Ü R A T î v e C U O C O L O ( 19 90), y a p t ı k l a r ı bir ç a l ı ş m a d a , iki yiİ, 21 M a y ıb v e y a 21 H a z i r a n ve 10 A ğ u i t o s t â r 1h l er inde d i k i l e n p a t l ı c a n l a r d a v e r i m l e r i n en e r k e n .d i k i m t a r î h i n d e - 7 4 t / h a 1ken,?„ en ge,ç. d i k i m t a r i h i n d e 11, t / h a !a k a d a r a z a l d ı ğ ı n ı

bi Tdİ^r m i ğ f e r d i r '.(,7) _

D E M İ R ( 1 9 B 7 ) , 1 9 2 0 - 1 9 3 0 y ı l l a r ı n d a k a ğ ı t m a l ç ı n p a t l ı c a n d a v e r i m i a r t ı r d ı ğ ı m a n c ak , k a ğ ı t m a l ç ı n ç a b u k b o z u l d u ğ u - nu, dayanı.k

1 , 1

olmadığın,! ve, p ah a ! ı o l d u ğ u için g e n i ş t a t b i k a t alanı' bul a m a d ı . ğ m ı , . g ün ü mü zd e d ü ş ü k fiat lı p l a s t i k l e r i n b u l u n m a s ı y l a s e b z e l e r i m i \ma İçi .an ma a ı nı^n" yeti iden ö n e m k az andığı-'

m b e l i r t m i ş t i r (8) . u r' - ^ s

- 50-

(3)

CARTER ve JOHNSON (1988) çalışmalarında, 1983-64'te Black Beauty patlıcan çeşidine, i§ne yapraklı malç, gazete kağıdı île malç, siyah plastik ve mal esiz muameleler uygula

dıklarım bildirmişlerdir. 1983'te siyah plastiğin, :.:malçşız muameleye' kıyasla verimi'"'artırdığıgörülmüştür,; (9.) *

, '3ENCAN' ’"if977}, ;::uzun zamandan:beri .ticari, .gaye .ile ’.Marma

ra ^bölgesinde'yet ist iril eh fakat: - çesi.t şafiyatı yönîinden .is-, 1 ah; edilmemiş-' o 1 an • ve • '■ ’Pali'' adiyi a . hi linen.; bir ■ yer İ i. pat 1 i-' can'çeşidinin, 19731 te ■ Ya 1 ova Bahçe Kültürleri Arastırma'Ens- titüsü'nde' ı^l.alıa al indimiV --1975: senesi sonuna, kadar' süreri., üç yıl lık "bir- teksel se 1 eksiyonsonunda bu yerli köy çeşidinin ' saf hat'halihb ;getirildiğini:ve:;..MYa:lova 49^ olarak, adlandığı

nı belirtmiştir (10). . .. . .' ■

3.MATERYAI, VE MHIOT • .

3.1. Materyal • ’

Denemede, Pala patlıcan çeşidi kullanılmıştır, Tokat'ta yapılan deneme sonucu (Aker 1990), Tokat: eko leg is ine ..en,'uygun ve en verimli çeşit olduğu için "seçilmiştir (6,10,11,12i.'

Eteneme alanı olarak, Tokat 2iraat Fakültesi Bahçe/Bitki

leri Bölümünün deneme alanı kullanılmıştır. ’’ . .. ört.ü tipi ol arak, yüksek p last ik.-' tüneli er al ı-nmıştır.

Malç olarak/ siyah plastik 1 er.;kull&hsImıştır, Plastiklerin ka 1 mİıçrı 0 0 3 mm olup, geniş 1 ikleri;normal,olarak 1 m'dir _(13),

Denemenin yapıldığı 1991 Mart-Kasım aylarina ait iklim değerleri incelendiğinde;-', en düşük min. ortalaması -66Ç. ile Mart ayında- ve'eh yüksek min. sıcaklık ortalaması. 12° C ile Temmuz ayında olmuştur-, Max. sıcaklık.larının..qi'i:a'l.aması en '.

düşük olduğu 12.4°C ile Kasım ayı y e .en yüksek, .o Idugu 39.3°C ile Agüstos ayıdır. ■Ortalama; sıcaklık 7.1°C ile en 'düşük.Mart ayında ve -23.1°C ile en yüksek Temmuz ayanda: olmuştur. .Nispi, nem ortalaması en az:; % 49.7. ile :Eylül.rayında ve en fazla,.

& 76 .;7; ile Kasım ayındadır> Yağış miktarı,.: Ağustoslarında hiç ol m a M ş ve 141-miıiMle'. en-yüksek Nisan ayında olmuştur. "Güneş

lenme süres i -e n ;'dü$ük - 3.6-saat ■: il e - Mart r-ayı ve 9.8 saat" i 1 e en yüksek .Ağustos ayındadır (14). ■.A.ja.,

.• ö i i ’jr; o . : . n r ^

\-r; -

(4)

3.2.■■'Metot- -v’- • - : .Denemede,...-iki ekim zamanı,,,iki , ek im metodu ve ayraca maİçli ve ma İçsiz olmak.lidere üç. faktör sos ..konusudur'. Her;

faktörün iki seviyesi olduCnona gore 8 muamele vardır..

Ekim zamanlarından birincisi 15 Mart 1991 tarihinde tüp

lü ve tüpsüz olarak, yüksek plastik tünel içine; diğeri- ise 23 Nisan 1991, tarihinde aynı şekilde açıkta yapılmıştır.

Her iki ekim samanında da tohumlar, ekilmeden önce 25”0 de,--! 2 saat ■. bek i e t i 1 mi ş ve suyun dibindeki tohumlar ekimde kullanılmıştır (15);, ,r:v. .

;"î ; nFide .dikimi, 15 .Mart ekimi ,,iç;in; Mayısın'^S \ündet ,.:23, Ni

san :^kim|)>: ıçin<:ise Haziran-ın Ş4'ündf^yapılmıştır. Bitklİe^, . 60 x 100 cm sıra aralık ve mesafesinde dikilmiştir (16),

Deneme üc tekerrür!u tesadüf blokları deneme tertipine göre düzenlenmiştir (17).

Denemedeki gözlem ve yöntemler AKER (1990)' a göre

yapılmıştır ( 6 ) Xj

4. ARAŞTIRMA BULGULARI „ H ■.

a-Cimlenme Süresi: Tüplülerde v e ,^3.,Nisan ekiminde daha kısa olup, 15 gündür. Tüpsüsierüe ve 15 îfart ek iminde ise 18 gün bulunmuştur.

3

^>: b~Cimlenme Organı: En yüksek,& 94,.ile tüplülerde olup bu

nu % 63.1 ile .23 Nisa%ekimi, % 59.9 ile 15 Ma^t ekimi ve % 29 ile; tüpsüs muame 1 eleroislemiştir. .■t v'"./ =■-'v

, e-Tohum... Ekiminden Dikimine İ<adar Geçen Scire..: 15. Mart.,.

ekiminde elde,...edilen fideler 59 gün soııra 13.5.i9'91.,,t%ihİn-/;

de,: 23. Kasan ekiminde elde edilen fideler ise 62 gün sonra 24.6/1991,tarihinde esas yerlerine, dikilmişlerdir..- ■

t is:]- d-Fide Dikiminden tik Çi çeklenmeye Kadar Geçen" Sure.(gün) feplülerde:3 4 .5, tüpsüzleı^e 36/5;’ malçlılarda 33v;75;:frmalç-.;.

sıslarda•37.25:• 15- Mart ekiminde 38; 23 Nisan ekiminde 33 gül

ol arak ■ tesp i t - edil m i şt-ir.... ,

:. . :e~'tİk;-Çîçek:lerime. .Tarjilijl^rr:;. Tüplülerde 8.7.1991, tüpsüz- 1 erde.. :l ö . 7 . 1 9 9 1 m^l çiı,larâ^, 8.7,1991, maİçs î s 1 arda .vfeU 7 ^ 9 $ ! ve 15 Maıi: ekiminde 19 .6. 1991., 23 Uis.an ekiminde 28. 7,199:1s..

talihlerinde ç i çeki enmiş 1 erdir. ... ^

f-Fide Tutma Oranları: Her muamele için, f idelerin tutma oranları % 100 olmuştur-.

(5)

g-Fide Dikiminden îlk Hasat Yap^>|.pcaxŞf'İ^<^.,'0eç#'fe‘ ‘Süre (gün): Tüplülerde 64.75, tüpsüzlerde 65.Ş; m^lçlılai'da64, ma İçsizi arda 66.25; 15 Mart ekimi nde 71.5.,. 23. Nisan"ekiminde 58.75 gün olşrak tesbit edilmiştir.

h-Hasat; Süresi (gün) ^Tüplülerde, 91.25., :, tüpsüzlerde 91;

malçlalarda;93.25. maİçsiziarda 89.5;. 15 Martekiminde 106.75 23 Nisan ekiminde 75.5 gün

1

olarak bulunmuştur-. . .3-,.V ’....

ı-Agırlık Olarak Toplam Verim (t/ha): Tüplülerde.' £.32 tüpsüzlerde 6.03; malçlılarda 8,44.malçsızlarda 4.92;'"15 Mart ' ekiminde 9.85, 23 Nisan ekiminde 3.51 t/ha elde edilmiştir.

Uygulanan v^'iyans analizi, malçlama ve ekim /zamanlarının ay

rı ayıı % 'i seviyesinde önemli farklar gösterdiğini' ortaya koymuştur.Buna karşılık tüp 1 e me k s e .onemsis/bulumustıır.. öte yandan, gerek ikili interaksiyon,'.gerekse;üçİü i’nt.eraksiyon

önemsiz bulunmuştur. :

i~Sayı Olarak Toplam. Verim (adet/bitki).: ' Tüplülerde ' 5.10. tüpsüzlerde 4.05; malçlılarda 5.08, .ma İçsiz larda 4.08:

15 Mart ekiminde 6:65, 23 Nisan ekiminde 2/5 adet/bitki bu

lunmuştur! :Qcî:r !: '■

k-Agırl ık 01.arak Toplaıfc Verimin, Âyiara Dağı 1 ımı/ (%Tf 15 Mart ekiminde en yüksek verim y üzdes i ni a : Kit ün muamelelerde, Ağustos ve Ekim aylarında; 23 Nisan ekiminde ise Eylül ve Ekim aylarında olduğu görülmüştür. . . ",

1-Ağırlık Olarak Toplam Verimin Kalite ..Sınıflarına Dağı

lımı (%): Her iki ekim zamanı içinde, tüm muamelelerin birin

ci kalitedeki verimlerinin yüksek olduğu tesbit edilmiştir.

..., m-Meyve îr i ligi (gr/meyve) : Tüpl ü 1 erde 92.09, tüpsüz

lerde 85.12: m a l d ı larda 97:v.62, malçsızlarda 79.6; .15 Mart ekiminde 88.21, 23 Nisan ekiminde ise 89 gr ‘bulunmuştur.

n-Meyve Boyu (cm) -i. Tüplüler .(-21. 99), , tüpsüzlerde'Ş''

(20.10);' malçl il ar (21.31), ;.;ma 1 çs.ız 1 ardan ‘ 120,78); ' 15' Mârt e- kimi T2l.5)V 23 Nisan ekim-inden.,(20.60).. fazla buîiOTUştur.

o-Meyve Çapı (cm): Aynısı çap içinde geçeri idir.;': 1;

ö-Meyvede Suda Çözünebil ir Kuru .Madde: Muameleler ara- sı nda önemli bir fark görülmemiştir...

5

^{. . ,ı;}

ş-Meyvede Toplam Azot (Protein), Tayini.. (%): Tüpsüzler f 17.52); tüpiülerden - (17.01).; malçlı;l;a r .

(.1

7.6?$', ma'lçsızdan

53 -