Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 4, No: 2, 2009 (1-8)
Electronic Journal of Food Technologies Vol: 4, No: 2, 2009 (1-8)
TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN:1306-7648
Bu makaleye atıf yapmak için
Dıraman, H., Saygı, H., Hışıl, Y. “ İzmir İlinde İki Hasat Yılı Süresince Üretilmiş Natürel Zeytinyağlarının Yağ Asitleri Bileşenleri
” Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2009, 12(2) 1-8 How to cite this article
Dıraman, H., Saygı, H., Hışıl, Y. “Fatty Acid Profiles of Virgin Olive Oils Produced in Izmir Province During Two Crop Years” Electronic Journal of Food Technologies, 2009, 12(2) 1-8
Makale (Paper)
İzmir İlinde İki Hasat Yılı Süresince Üretilmiş Natürel Zeytinyağlarının Yağ Asitleri Bileşenleri
Harun DIRAMAN 1 Hülya SAYGI 2 Yaşar HIŞIL 3
1 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova–İzmir harundraman1@hotmail.com
2 Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Ekonomi ve Ekonometri ABD Bornova – İzmir
3 Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü Bornova – İzmir
ÖZET
Bu çalışmada iki hasat (2001-2002 ve 2002 -2003) döneminde İzmir İlinde farklı (klasik ve modern kontinü) sistemlerle üretilen toplam 103 adet natürel zeytinyağının yağ asitleri bileşenleri kapiler kolon gaz kromatografisi yöntemi ile incelenmiştir. Zeytinyağı örnekleri; işletmeler, markalı firmalar ve İzmir yarımadası olarak üç grupta toplanmıştır. İstatistiksel olarak oleik, linoleik, margarik ve margoleik asit değerlerine göre gruplar arasında farklar önemli (p>0.05) bulunmuştur. Oleik ve linoleik asit değerlerinin değişimi % 67.68 – 74.16 ve % 8.72 – 13.89 olarak bulunmuştur. Analiz edilen örneklerin yağ asitleri bileşimi ilgili ulusal ve uluslararası normlara uygun bulunmuştur.
Toplam olarak, tahmin edilmiş gruplandırma sonuçlarına göre birinci hasat yılı için örneklerin % 85.7’si, ikinci yıl için
% 84.4 olarak doğru bir şekilde sınıflandırılmıştır. Tahmin edilmiş gruplandırma, % 87.50 ve % 94.1 değerleri ile en fazla İzmir Yarımadası örneklerinde bulunmuştur
Anahtar kelimeler: natürel zeytinyağı, Türkiye, İzmir, yağ asitleri, kapilar gaz kromatografisi
Fatty Acid Profiles of Virgin Olive Oils Produced in Izmir Province During Two Crop Years
Abstract
In this study, the fatty acid profiles were carried out by a official capillary gas choromatographic method in totally 103 virgin olive oil samples collected from different oil extraction systems (classical methods and continous systems) in İzmir Province, during 2001/02 and 2002/03 crop years. The samples were divided into three groups as olive oil factories, labelled oils and Izmir peninsula. Differences among oil groups were stastistically significant (p>0.05) according to oleic, linoleic, margaric and margoleic acid values. The range of oleic and linoleic values were 67.68 – 74.16 % and 8.72 – 13.89 %, respectively. The major –minor fatty acid profile of all oil samples was found favorable in the international and national norms involved. Overall, according to the results of predicted grouping, 85.7
% of the samples for the first crop year and 84.8 % of the samples for the second crop year were correctly classified.
The highest level of predicted grouping was found the samples of Izmir peninsula (as 87.50 % and 94.1 %) Key words: virgin olive oils, Turkey,fatty acid, İzmir, capillary gas choromatography
2 1.GİRİŞ
Natürel zeytinyağının beslenme fizyolojisi açısından diğer yemeklik bitkisel yağlara göre taşıdığı üstün ve eşsiz nitelikler, onun ekonomik anlamda da değer kazanmasına neden olmuştur. Son ürün kalitesinin korunması ve tüketicinin adına doğru yağı satın alması bakımından; (Ürünün çeşitli kalite parametrelerinin ortaya konulması, tescillenmesi ve dolayısı ile tüketicinin bilinçli olarak ürünü tercih edebilmesi açısından), coğrafi olarak natürel zeytinyağlarının tanımlanması ve sınıflandırılması (karakterizasyonu) önem kazanmıştır. Natürel zeytinyağlarının karakterize edilmesinde en çok kullanılan parametrelerden biri yağ asitleri profilidir [1; 2].
Türkiye tarımında önemli bir yere sahip olan İzmir ilinin toplam tarımsal alanı 366.644 hektar olup, bunun 82.248 hektarı zeytinlik olarak değerlendirilmektedir. Zeytinliklerin il tarım arazisi içindeki payı % 22.44’tür [3]. Zengin bir zeytin çeşit varlığına sahip olan İzmir İlinde hakim zeytin çeşitlerinin başında Ayvalık çeşidi gelmektedir. Bu çeşit Aliağa–Şakran beldesinden itibaren kuzeye doğru olan Aliağa, Bergama, Kınık ilçeleri ve tüm sahil boyunca genelde hakimdir. Bu çeşit Edremit, Edremit Yağlık, Şakran, Midilli, Ada Zeytini gibi çeşitli yöresel adlarla da tanımlanmaktadır. Diğer önemli hakim zeytin çeşidi ise Foça ve Menemen’den itibaren güneye doğru Foça, Kemalpaşa, Ödemiş, Tire, Torbalı, Bayındır, Selçuk ilçelerinde yaygın yetiştiriciliği yapılan Memecik zeytinidir. Bu çeşit Memecik, Taş arası, Aşıyeli, Gülümbe, Şehir, Yağlık gibi yöresel adlarla da tanımlanmaktadır. Ayrıca bu ilçelerde İzmir Sofralık, Çekişte, Memeli çeşitleri de bulunabilmektedir. İzmir yarımadasını teşkil eden Urla, Seferihisar, Çeşme ve Karaburun ilçelerinde yerel Hurma Kaba, Hurma Erkence çeşitlerinin yanında Ayvalık, Gemlik çeşitleri de mevcuttur. Bu yörede özel iklim şartları nedeniyle zeytinlerde yaygın şekilde görülen hurmalaşma ve onların zeytinyağına göre daha yüksek ekonomik değer kazanmasından dolayı genelde zeytinyağı üretimi ikinci planda da kalabilmektedir [4; 5]. Zengin zeytin çeşitliliğinin yanı sıra, çok sayıda zeytinyağı işletmesi olmasından dolayı İzmir ili Türkiye zeytinyağı ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. İzmir’in ülke zeytin üretiminin %15’inü karşıladığı ve ilde 118 adet kontinü sistem, 87 adet de klasik sistem zeytinyağı işleme tesisi bulunduğu bildirilmektedir [6]. İzmir ilinde 2006-2007 sezonunda toplam 98.817.918 ton natürel zeytinyağı üretileceği tahmin olunmakta olup, bu miktar Türkiye üretiminin % 49 ‘una karşılık gelmektedir [7].
Bu çalışmanın amacı, İzmir İlinde iki hasat dönemi (2001–2003) süresince üretilmiş natürel zeytinyağlarının yağ asitleri bileşenlerini incelemek ve bulunan sonuçları Türk Gıda kodeksi (TGK) Zeytinyağı tebliği [8] ve Uluslararası Zeytinyağı Konseyi (IOOC-UZK) normları [9] ile karşılaştırmak;
Çoklu Veri Analiz yöntemlerinden Ayırma Analizi (DA) yöntemiyle de ürünleri sınıflandırmak suretiyle bu yörede üretilen ürünlerin tanımlaması konusunda yapılacak çalışmalara katkıda bulunmaktır.
2. MATERYAL VE METOD
Materyal
Araştırmada analiz edilen natürel zeytinyağı örnekleri iki hasat yılı (2001-2002 ve 2002-2003) süresince Kasım–Şubat ayları arasında İzmir İlinde faaliyet gösteren klasik sistem (sulu ve kuru-süper pres-) ve modern (kontinü) (üç fazlı, iki fazlı ve sinolea) sistem işletmelerden toplanmıştır. Analiz için toplanan örnekler ticari açıdan, İzmir ilini temsil etmek üzere yerel olarak üç alt grup olarak düzenlenmiştir.
1. İşletmeler (Alındıkları orijinleri bilinen örnekler) Alt Grubu: Bu grupta il içinde yetiştirilen iki hakim zeytin çeşidi (Ayvalık ve Memecik) bulunmaktadır. Ayrıca az da olsa Memeli, Çekişte ve Gemlik çeşitleri de bulunabilir.
3
2. İzmir Yarımdası Alt Grubu: Hakim çeşit Erkence çeşidi olup bunların yanında az miktarda Ayvalık, Gemlik çeşidi de bulunmaktadır. İzmir yarımadasında üretilen zeytinyağları ulusal zeytinyağı sektöründe ticari olarak ayrı bir sınıfta değerlendirilmktedir.
3. Markalı Örnekler Alt Grubu: Bu grubu coğrafi orijinleri bilinmeyen ancak İzmir ilinde markalı olarak paketlenen ve satışa sunulan örnekler oluşturmaktadır. İki hasat yılı süresince toplanan örnek sayısı toplam 103 adettir. Bu örneklerin 39 adedi 2001 -2002 hasat yılına ve 64 adedi ise 2002 -2003 sezonuna aittir.
Yağ asitleri Bileşenlerinin Analizi
Örneklerin yağ asitlerinin belirlenmesinde kapiler kolonlu gaz kromatografisi yöntemi kullanılmıştır [10].
Zeytinyağı örneklerinin esterleştirilmesinde Uluslararası Zeytinyağı Konseyi (IOOC-UZK) tarafından da onaylı IUPAC, Metod 2.301 soğuk metilasyon yöntemi uygulanmıştır [11]. Metil esterlerine dönüştürülen yağ örneklerinin yağ asitleri analizleri HP 6890 model Gaz Kromatografisi cihazında, alev iyonizasyon (iyonlaştırmalı) dedektörü (FID) ve DB–23 (Bonded % 50 cyanopropyl) (J & W Scientific, Folsom, CA, USA) kapiler kolon (30 m uzunluğunda x 0.25 mm iç çapında i.d x 0.250 μm film kalınlığında) kullanılarak yapılmıştır.
Natürel zeytinyağı örneklerinde yağ asitlerinin analizinde gaz kromatografisi (GC) sisteminin çalışma şartları aşağıda verilmiştir [12]:
Enjeksiyon miktarı: 0.50 mikrolitre Dedektör sıcaklığı: 250 0C
Enjeksiyon bloğu sıcaklığı: 250 0C Split oranı: 1:100
Taşıyıcı gaz: Helyum 0.5 mL/dakika
Kolon (Fırın) sıcaklığı: Sıcaklık programlı, 170oC’dan 210oC’a kadar dakikada 2oC artacak şekilde 210oC’da 10 dakika bekletilerek analiz tamamlanmıştır.
Yağ asitlerinin teşhisinde, standart olarak bütirik asitten başlayıp (C 4:0) nervonik asit’e (C24:1) kadar içerisinde trans yağ asitlerinin de bulunduğu 37 yağ asidinin metil esterleri karışımı (Sigma-Aldrich Chemicals 189–19) kullanılmıştır.
Yağ asitleri metil esterlerinin kromatogramları ve toplam yağ asitleri miktarları bilgisayarda HP 3365 Chemstation bilgisayar programı ile elde edilmiştir. Analiz edilen örneklerin kromatogramındaki pikler, standarttaki bütün yağ asitlerinin metil esterlerinin alıkonma zamanları ile karşılaştırılarak teşhis edilmiştir.
İstatistiksel Analizler: Örneklerde grup ortalama değerlerinin karşılaştırılmasında Varyans Analizi uygulanmış, farklılık ortaya çıkan gruplardaki karşılaştırmalarda ise Tukey testi kullanılmıştır. Yağ gruplarının çoklu veri analizi de Ayırma analiz yöntemi ile yapılmıştır. Analizlerde SPSS 10 paket programı kullanılmıştır [13].
4 3. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA
İzmir ilinde natürel zeytinyağı üreten çeşitli işletmelerden iki hasat yılı (2001-2002 ve 2002-2003) süresince toplanılan yağ örneklerinde belirlenen yağ asitleri bileşenlerinin istatistiksel parametreleri Çizelge 1’de sırasıyla verilmiştir. Natürel zeytinyağı örneklerinin karakterizasyonu 12 farklı yağ asidi düzeyine göre yapılmıştır.
Çizelge 1. İzmir İlinden iki hasat yılı (2001–2002 ve 2002–2003) süresince toplanan natürel zeytinyağı örnekleri gruplarının yağ asitleri profili ortalamalarına ilişkin varyans analizi sonuçları.
2001 – 2002 Hasat Yılı 2002 – 2003 Hasat Yılı
N= 39 N=64
Yağ Asitleri
İşletmeler
n= 14 Markalı
n= 12 İzmir Yarımadası
n= 13
İşletmeler
n= 36 Markalı
n= 11 İzmir
Yarımadası n= 17 C 16:0 13.33 ± 1.83 ab 13.57 ±2.09 ab 12.85 ±0.61 a 11.86 ±0.88 a 12.14 ±0.87 ab 12.71 ±0.48 b
C 16:1 0.87 ± 0.15ab 0.86 ±0.18 ab 0.78 ±0.05 a 0.79 ±0.09 ab 0.83 ±0.10 b 0.72 ±0.05 a C 17:0 0.12 ±0.01 a 0.14 ± 0.01 ab 0.14 ± 0.03 ab 0.09 ±0.04 ab 0.10 ±0.03 ab 0.11 ±0.05 bc C 17:1 0.17 ±0.01 a 0.21 ±0.05ab 0.21 ±0.01 ab 0.14 ±0.07 aa 0.19 ±0.05 c 0.16 ±0.01 bc C18:0 2.90 ±0.29 ab 3.00 ±0.28 ab 2.63 ±0.10 a 2.47 ±0.26 a 2.53 ±0.15 b 2.37 ±0.26 a C 18:1 69.84 ±4.27 ab 69.65 ±2.87 ab 67.68 ±1.63 a 74.16 ± 2.50 d 72.43 ± 2.30 bcd 71.41 ±1.30 abc C 18:2 10.87 ±2.06 a 10.98±2.53 a 13.89 ±1.19 b 8.72 ±1.63 a 9.95 ±1.39 ab 11.80±1.06 c C 18:3 0.73 ±0.14 ab 0.60 ±0.14 a 0.70 ±0.06 ab 0.57 ±0.08 ab 0.57 ±0.04 ab 0.55 ±0.01 ab C 20:0 0.43 ±0.05 ab 0.40 ±0.02 ab 0.39 ±0.01 a 0.41 ±0.04 ab 0.40 ±0.05 a 0.38 ±0.01 a C 20:1 0.33 ±0.01 b 0.29 ±0.02 a 0.31 ±0.007 a 0.32 ±0.005 bc 0.30 ±0.008 ab 0.29 ±0.006 ab C 22:0 0.12 ±0.10 a 0.12 ±0.09 a 0.11±0.003 a 0.12±0.02 ab 0.11 ±0.02 a 0.10±0.009 a C 24:0 0.04 ±0.003 a 0.04 ±0.005 a 0.06 ±0.002 b 0.05 ±0.009 a 0.05 ±0.01 a 0.05 ±0.006 a
Yağ asitleri: Palmitik: C 16:0; Palmitoleik: C 16:1; Margarik: C 17:0; Margoleik: C 17:1; Stearik: C 18 :0; Oleik:
C 18:1; Linoleik: C 18:2; Linolenik: C 18:3; Araşidik: C 20:0; Gadoleik: C 20:1; Behenik: C 22:0; Lignoserik: C 24:0
İzmir ilinde 2001-2002 ve 2002 -2003 kampanya dönemlerinde gerek kontinü sistemler (üç ve iki fazlı, sinolea) ve gerekse klasik sistemler (hidrolik ve super pres) vasıtasıyla üretilen naturel zeytinyağları örneklerinin tamamındaki major ve minor yağ asitleri düzeylerinin Türk Gıda kodeksi (TGK) Zeytinyağı tebliği [8] ve Uluslararası Zeytinyağı Konseyi (IOOC-UZK) normları [9] tarafından belirtilen değerler arasında bulunduğu açıkça görülmüştür. Sadece 2001 - 2002 sezonuna ait bir adet naturel zeytinyağı örneğinde (İzmir Yarımadası grubunda) linolenik asit değeri TGK ‘nin ilgili yasal normunu aştığı da belirlenmiştir. Ancak UZK 15 Haziran 2004’den itibaren linolenik asit üst sınırını % 1’e çıkardığından dolayı [9] ülkemiz zeytinyağı kodeksinde de bu değerin UZK normu ile uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. TGK Zeytinyağı Tebliğinde yapılan değişiklikte bu değer en çok 0.9’a çıkarılmıştır [8].
Her iki hasat yılı için İzmir ilinde üretilen natürel zeytinyağı örneklerinde yağ asitleri bileşenlerinin hasat yıllarına göre değişimleri Çizelge 1’de görüleceği üzere, zeytinyağında önem taşıyan major/minor yağ asitleri (oleik, linoleik, linolenik palmitik ve stearik asit) bileşen düzeyleri gruplara göre ve hasat yıllarına bağlı olarak istatistiksel olarak (P>0.05) farklı bulunmuştur. Çizelge 1’de de görüleceği gibi, zeytinyağının en önemli major yağ asidi oleik asid (asit) düzeyinin tüm gruplar için, ikinci hasat yılında birinci yıla (%67.68–69.84) göre biraz yüksek (% 71-41–74.16) olduğu, ancak diğer önemli major asitler olan palmitik, linoleik, linolenik ve stearik asit düzeylerinin ise ikinci yıla göre ilk yılda daha yüksek olduğu görülmüştür. Naturel zeytinyağı örneklerinde görülen bu durum sistemlerin, yılın yağ kalitesi üzerine etkilerini inceleyen İspanyol araştırıcılar Salvador ve ark [14]’nın bulguları ile benzerlik
5
göstermiştir. Major ve minor yağ asitleri kompozisyonuna (bileşimine) bağlı olarak üretilen yağ gruplarını belirlemede bir gösterge olması açısından yapılan incelemede, oleik, linoleik, kısmen de margarik ve margoleik asit değerlerinin bir ip ucu olarak kullanılabileceğini işaret etmiştir. Fas’lı araştırıcılar El Antari ve ark [15; 16] minor yağ asitleri olan linolenik, araşidik, palmitoleik, heptadekanoik ve heptadesenoik asitlerin major yağ asitlerden daha iyi bir çeşit indikatörü olabileceğini ifade etmektedirler. Stefanoudaki ve ark [17] iki önemli Girit zeytin çeşidinden Koroneiki’nin yağlarının Mastoides’e göre daha düşük düzeyde oleik ve heptadekanoik ve daha yüksek düzeyde linoleik ve palmitik asit ile karaterize edildiğini ifade etmişlerdir.
Bu çalışmada naturel zeytinyağlarında elde edilen major ve minor yağ asitleri düzeyleri genel olarak El- Antari ve ark [15; 16], Stefanoudaki ve ark. [17; 22], Acar [18], Oktar ve ark [19], Çiftçioğlu [20], Nergiz ve Engez [21]’in oldukça yüksek lignoserik asit değerleri hariç, Ersoy ve ark [23], Ünal ve Nergiz [24], Gümüşkesen ve ark [25] sonuçları ile genelde benzer ve uyum içinde bulunmuştur. Örneklerdeki yağ asitleri bileşenlerindeki farklılıklar çeşit, yöre, hasat yılı, zeytinlerin sulu veya kuru şartlarda yetiştirilmesi gibi faktörlerden kaynaklanabilir [14-17; 22-26].
Çizelge 2’de sırasıyla İzmir ilinde 2001–2002 ve 2002–2003 yıllarında toplanılan natürel zeytinyağı örneklerinin çoklu veri analizi olarak da bilinen kemometrik analiz sonuçlarına göre tahmin edilmiş gruplandırması verilmiştir. Araştırmada birinci hasat yılına (2001-2002) ilişkin olarak incelenen 39 adet natürel zeytinyağı örneğinin doğru sınıflandırma yüzdesi %85.7 olmuştur (Çizelge 2). Buna göre işletme grubu natürel zeytinyağları %21.84, İzmir ilinde faaliyet gösteren ve markalı üretim yapan işletmelerden sağlanan örnekler %8.3 ve İzmir yarımadasından toplanan örnekler ise %86 düzeyinde sınıflandırılmışlardır. İkinci hasat yılına (2002–2003) ait sonuçlar sırasıyla şöyle sıralanmıştır. Bu üretim sezonu boyunca toplanılan 64 adet natürel zeytinyağının doğru sınıflandırılması %84.4 olarak bulunmuş olup, işletme grubu yağ örnekleri %13.9, markalı örnekler %36,4 ve İzmir yarımadasından sağlanan yağ örnekleri ise %84.4 olarak sınıflandırılmıştır. Özellikle, Erkence çeşidinin hakim olduğu İzmir yarımadası grubunun yüksek bir düzeyde tahmin edilmesi bu çalışmanın daha detaylı bir şekilde ayrıca ele alınması gerektiğini göstermektedir.
Çizelge 2. İzmir İlinden iki hasat yılı (2001–2002 ve 2002–2003) süresince toplanan natürel zeytinyağı örnekleri gruplarının yağ asitleri profili ortalamalarına ilişkin sınıflandırma sonuçları.
Hasat Yılı 2001 – 2002 Hasat Yılı 2002 – 2003
N= 42 N=64
Tahmin edilmiş gruplandırma Tahmin edilmiş gruplandırma Gruplar Toplam örnek İşletmeler Markal
ı Yarımada Toplam örnek İşletmeler Markalı Yarımada
İşletmeler 14 11 2 1 36 31 2 3
78.6 14.3 7.1 86.1 5.6 8.3
Markalı 12 0 11 1 11 3 7 1
0.0 91.7 8.3 27.3 63.6 9.1
Yarımada 16 1 1 14 17 1 0 16
6.3 6.3 87.5 5.9 .0 94.1
Doğru Sınıflandırma Yüzdesi %85.7 Doğru Sınıflandırma Yüzdesi %84.4
İspanyol araştırıcılar Motilva va ark. [27] üç hasat yılına dair yağ asitleri sonuçlarından Ayırma analizi yardımıyla Les Garrigues bölgenin yağlarının %83 ‘den fazlasını doğru bir şekilde sınıflamışlardır. Lanza ve ark [28] İtalya’da Doğu Sicilya bölgesinde ticari olarak üretilen ve tek hasat sezonunda toplanan 111
6
adet natürel zeytinyağı kemometrik yöntemlerden Temel Bileşen (PCA) ve Ayırma (DA) analizleri ile alt gruplara göre %82.88 oranında sınıflandırılmıştır.
Bu çalışmada, ülkemiz natürel zeytinyağı üretiminde ve onun ambalajlı/ambalajsız pazarlanmasında önemli bir yere sahip olan İzmir ilinde; iki üretim sezonu boyunca ticari olarak üretilmiş yağ örneklerinin yağ asitleri bileşenlerine göre, en yaygın kullanılan bazı istatistiksel (Varyans Analizi-(Tukey Çoklu karşılaştırma Testi)) ve kemometrik analiz yöntemlerinden Ayırma Analizi yöntemiyle tanımlanması ve sınıflandırılması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma sonuçları iki kampanya döneminde çok sayıda örnekle yapılmasına karşın, Türk naturel zeytinyağlarının coğrafi orijinlerinin daha sağlıklı bir şekilde belirlenebilmesi için, İzmir ilinin topoğrafik veya ekolojik olarak alt gruplara ayrılmak ve yağ asitleri profilinin de farklı parametreleri de içerecek biçimde detaylandırmak suretiyle incelenmesi daha uygun olacaktır. Çünkü naturel zeytinyağındaki yağ asitleri düzeyi farklı ekolojik faktörlerden etkilenebilmektedir.
4. KAYNAKLAR
1. Boskou, D. 1996. Olive Oil Chemistry and Technology. AOCS Press Champaign, Illınois.
2. Kiritsakis, A. K., 1998. Olive Oil: From the Tree to the Table. Food & Nutrition Press, Inc. Trumbull, Connecticut.
3. İzmir Tarım İl Müdürlüğü, 2007. Tarım 35. (İzmir İli Tarım Alanları Dağılımı) http://www.izmirtarim.gov.tr/taryapi/taryapi.asp
4. Anonymous, 1991. Standart Zeytin Çeşitleri Katoloğu. (Hazırlayan: Özgül Canözer) T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. TÜGEM. Mesleki Yayınlar Genel No: 334 Seri 16.Ankara.
5. Anonymous, 2006. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü. Ekonomi İstatistik Şubesi Kayıtları.
6. Anonymous, 2007a. İzmir Ticaret Borsası. (ZEYTİN ve ZEYTİN YAĞI (2006-2007 Sezonu).
http://www.itb.org.tr/TR/istatistik_main.asp
7. Anonymous, 2007b. Ege Bölgesi Sanayi Odası. Türkiye Zeytinyağı Rekoltesi Kesin Tesbit Raporu.
2006-2007 Üretim Dönemi. 19 Haziran, 2007. 7203 sayılı yazı. İzmir.
8. Anonymous, 2007. Türk Gıda Kodeksi.Zeytinyağı ve Prina Yağı Hakkında Tebliğ No:2007/36. T.C.
Resmi Gazete 3 Ağustos, 2007.Sayı: 26602. Ankara
9.UZK, 2003. Trade Standard Applying to Olive Oils and Olive Pomace–Oils. COI / T.15. Doc.no:3. 25 June, 2003, Madrid.
10. Anonymous, 1996. Determination of Trans Unsaturated Fatty Acids by Capillary Column Gas
7
Choromatography. COI/T.20.Doc.no:17.6 June 1996, Madrid.
11.Anonymous, 1987. Standard Methods for Analysis of Oils, Fats and Derivates, International Union of Pure and applied Chemistry, 7 th edn., Blackwell Scientific Publications, UIPAC Method 2.301.
12. Dıraman H, Hışıl Y.2004. Ege Bölgesinde Farklı Sistemlerle Elde Edilen Zeytinyağlarında Trans Yağ Asitlerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Proje No: TAGEM / GY/ 00/ 14/ 041.Yayın
No:123. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Bornova – İzmir, 96 s.
13. SPSS, 2001. Base 12.0 Applications Guide SPSS Inc. Chigago, USA
14. Salvador, M. D., Aranda, F., Gomez-Alonso, S. and Fregapane, G., 2003. Influence of extraction system, production year and area on Cornicabra virgin olive oil: a study of five crop seasons.
Food Chemistry, 80: 359 – 366.
15. El- Antari, A., El-Moudni, A. and Ajana, H., 2003. Comparasion of the quality and fatty acid composition of the olive oil obtained from Mediterrannean varieties cultivated in Morocco.
Olivae (English edition,February 2003) 95: 26 –31.
16. El-Antari, A., El-Moudni, A., Ajana,H. and Cert, A., 2003. Lipid composistion of two fruit parts (flesh and kernel) of six varieties of olive tree cultivated in Morocco. Olivae (English edition,October 2003) 98: 20–28.
17. Stefanoudaki, E., Kotsikafi, F.and Koutsafakis, A., 1999. Classification of virgin olive oils of the two major Cretan Cultivars based on their fatty acid composition. JAOCS 76: 623–626.
18. Acar, H., 1984. Sulu ve Kuru Sistemde Çalışan Fabrikalardan Elde Edilen Ürünlerin Teknoloji Araştırılması. Proje No: 14–3–2 – 01. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü. Bornova- İzmir
19. Oktar, A., Çolakoğlu, A., Acar, H., Ersoy, B. and Dağ, R.,1990. Türkiye Zeytinyağlarının Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Tesbiti. (1982-1989 Yılları Arası Bulguların Değerlendirilmesi) Kod No:14-4-01-1/1.1990 Yılı Zeytincilik Çalışma Grubu Toplantısı. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü.Bornova–İzmir.
20. Çiftçioğlu, G., 1997. Naturel Zeytinyağlarındaki Trans Yağ Asitlerinin Nitelik ve Niceliklerinin Tespiti Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Gıda Mühendisliği Ana
8
Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi (10.2700.050). 50 sayfa. (Basılmamış) Bornova–İzmir.
21. Nergiz, C. and Engez, Y., 2000. Compositional variation of olive fruit during ripening. Food Chemistry 69 :55-59.
22. Stefanoudaki, E., Kotsikafi ,F. and Koutsafakis, A., 2000. Sensory and chemical pofiles of three European olive varieties (Olea europea L);an appproach for the characterisation and
authentication of the extracted oils. J Sci Food Agric 80: 381 – 389.
23. Ersoy, N., Çavuşoğlu,A., Arsel, A. H. and Ersoy, B.,2001. Akdeniz Zeytin Çeşitlerinin Mukayeseli Denemesi . Zeyincilik Araştırma Enstitüsü (ZAE). Proje No:TAGEM /IY/96/06/ 05/005.
24. Ünal K. Nergiz, C., 2002. The effect of table olive preparing methods and storage on composition and nutritive value of olives. Grasas y Aceites 54:71–76.
25. Gümüşkesen, A., Yemişçioğlu, F., Tibet,Ü. and Çakır, M., 2003. Türkiye’deki Bazı Zeytin Çeşitlerinden Elde edilen Zeytinyağlarının Bölgesel Olarak Karekterizasyonu. ‘‘Türkiye I.
Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Sempozyumu, 02-03 Ekim 2003, Çiğli-İzmir’’. Sempozyum Bildiri Kitabı (Editörler:R.Tunalıoğlu ve P.Karahocagil) Sayfa:216 -226. TEAE Yayın No:112.
26. Tsimidiou, M. and K. X Karakostas, 1993 .Geographical classification of Greek virgin olive oil by non-parametric multivariate evaluation of faaty acid composition.J.Sci.Food Agric. 62:253.
27.Motilva, J. M., Ramo, T.and Romero, M. P., 2001. Caracterization geográfica de los aceites de oliva virgines de la denominacion de origen protegida ‘Les Garrigues’ por sul perfil de acidos grasos.
Grasas y Aceites 52,26 -32.
28.Lanza, C. M., Russo,C. and Tomaselli, F.,1998. Relationship between geographical origin and fatty acid composition of extra-virgin olive oils produced in three araeas of Eastern Sicly. Ital. J.Food.
Sci. Vol 10 (4): 359 – 366.
