Babalar ve Evlatlar... Yaflam

Belki an›msars›n›z, bundan 3 y›l ka-dar önce k›s›rl›k tedavisi yapan bir dok-tor 3 y›l hapis yemiflti. Me¤erse adam te-davi etti¤i bayanlar›n bir k›sm›n›, onlara haber vermeden, ö¤renci ve hastane müstahdemlerinden sat›n ald›¤› spermle-ri kullanarak hamile b›rak›yormufl. Ge-çenlerde konu bir TV program›nda tekrar gündeme gelmifl. Hürriyet’in verdi¤i ha-bere göre, programa telefonla kat›lan olas› kurbanlardan biri endiflelerini flöyle aktarm›fl: “Biz de ayn› doktora gidip 4 y›l önce çocuk sahibi olmufltuk. Bu olay or-taya ç›kt›¤›ndan beri kocam ile her gün kavgal›y›z. Çocu¤un DNA testinin yap›l-mas›n› istiyor. Bu düflünce beynimizi ka-vuruyor. Bu adam herkese yapm›flsa, bi-ze de yapm›fl olabilir. fiimdi çocu¤umu kuca¤›ma ald›¤›mda kendi çocu¤um de-¤ilmifl gibi hissediyorum. Eflim de, ‘çocuk benden olmayabilir’ diyor.”

Anlayabildi¤im kadar›yla bu tür kayg›-lar›n nedeni, anne-baban›n iyi veya kötü baz› özelliklerinin genler yoluyla çocu¤a geçme olas›l›¤›. Örne¤in, ailesinde kan-ser çok görülen bir çocu¤un büyüyünce bu hastal›¤a yakalanma olas›l›¤›n›n, daha sa¤l›kl› aileden gelen çocuklara göre da-ha yüksek olmas›. (Alt›n› defalarca çize-lim: ille de yakalanacak diye bir fley yok; sadece olas›l›k daha yüksek, o kadar). Bu kal›tsal faktörlerin yan› s›ra ebevey-nin zeka kabiliyetiebevey-nin, hatta huyunun su-yunun bile çocukta görülebilece¤ini iddi-a edenler viddi-ar. O ziddi-amiddi-an, riddi-ahmetli iddi- anne-annemin damat adaylar›n› de¤erlendir-mede kulland›¤› “Bu delikanl›n›n soyuna, sopuna bir bak›n” kural› birçok kifli için hala geçerlili¤ini koruyor.

Bizde ne kadar yayg›n bilmiyorum;

ama d›fl ülkelerde evli bir bayan›n koca-s›ndan baflka birinin spermi ile hamile kalmas›, oldukça yayg›n bir tedavi yönte-mi. Benim uzun zamand›r kafam› kurca-layan soru baba adaylar›n›n nas›l belir-lendi¤i. Diyelim aday hastal›k taramas›n-dan geçmifl ve temiz ç›km›fl; ama az›l› bir alkol ba¤›ml›s›. O kadar ki, o¤lu babas›-n›n patronuna giderek maafl›n yar›s›babas›-n›n kendine verilmesini istiyor. Aday tabi ele-niyor. Di¤er bir aday›n alkol sorunu yok ve zekadan nasibini defalarca alm›fl bu adam en sayg›n üniversitelerden birinde profesörlük yap›yor. Ama bir sorunu var, o da kafay› üflütmüfl olmas›. Asistan› ho-cay› bir gün tek bir ö¤renci olmayan bir s›n›fta ders verirken gördü¤ünü an›lar›n-da anlat›yor. Tabii o an›lar›n-da eleniyor. Daha ileri gitmeden hemen aç›klayal›m: Var›n› yo¤unu içkiye harcayan adam Beetho-ven’in babas›, bofl s›n›fa konuflan dahi ise Isaac Newton! Gördü¤ünüz gibi kim-den ne ç›kaca¤›n› öncekim-den kestirmek ne-redeyse imkans›z. Bazen görünürde hiç-bir özelli¤i olmayan hiç-bir alkolikten Beet-hoven gibi bir dahi ç›kabiliyor. Öte yan-dan ne kadar ak›ll› olursa olsun ço¤umuz Newton gibi bir o¤ul istemeyiz.

O¤lunun kimden oldu¤unu bilmeyen annenin endiflelerini anl›yorum; bir insa-n›n haberi olmadan baflkas›insa-n›n spermi ile hamile b›rak›lmas›n›n savunulacak bir ya-n› yok. Ama öyle bir fley gerçekten olduy-sa, do¤an çocuk Beethoven gibi bir dahi olabilir. Genlerin aile yap›s›nda çok bü-yük bir rol oynad›¤› su götürmez ama her fley genlere ba¤l› de¤il. Bir düflünün, si-zin hiç kendi kardefliniz kadar sevdi¤iniz bir arkadafl›n›z olmad› m›? Biraz da dene-yimden konuflay›m: Ben de babas›n›

bil-medi¤im bir çocu¤un ikinci, bana kal›rsa, as›l babas›y›m. Bize 4,5 yafl›nda geldi¤i zaman o¤lumla ayni dili bile konuflam›-yorduk. Gerçi saçlar›m›n erken a¤armas›-n› bir dereceye kadar ona borçluyum ama bizim aile iliflkilerimiz tan›d›¤›m›z ai-lelerin ço¤undan çok daha iyiydi. Yani, ne benim, ne de Amerikal› eflim için Mek-sika’da do¤mufl K›z›lderili bir çocu¤u ev-lat diye ba¤r›m›za basmak hiç de zor ol-mad›. Carl Cevdet (han›m kendi babas›-n›n ad›n› da koymakta ›srar etti) Califor-nia Üniversitesi’nde ‹ngiliz-Amerikan edebiyat› okuduktan sonra, flimdi Seattle kentinde peyzaj mimarl›¤› yap›yor.

Dahi fabrikas›

Tesadüfe bak›n, ben San Diego’ da kendime bir evlat edindi¤im y›llarda ay-n› kentte oturan, isterse kendine alt›n kadrolu bir bisiklet bile ›smarlayabilecek kadar zengin, Robert Graham ad›nda bir milyoner, evlat sahibi olmak isteyen ha-n›mlara çok de¤iflik bir teklif sundu: E¤er zeka testinde yüksek bir puan tutturduy-san›z en kaliteli spermleri yok pahas›na bizden temin edebilirsiniz. Graham’›n “kaliteden” kast›, spermlerin baflta No-bel ödüllü bilim adamlar› olmak üzere dahi tiplerden al›nmas›. Graham’›n s›rf bu ifl için kurdu¤u enstitüdeki çal›flmalar büyük bir gizlilik perdesi arkas›nda yap›l-d›¤› için içeride olup bitenler hakk›nda fazla bilgimiz olmad›. D›flar›ya s›zan ha-berlere göre, bu “ahlaks›z” teklife kad›n-lardan yo¤un ilgi gelmifl; ama Nobelci-lerden sadece transistörün kaflifi Schock-ley ad›nda ›rkç› oldu¤unu hiç saklama-yan, aç›kça Hitler hayran›, bir

profesör-Yaflam

Babalar ve Evlatlar...

den baflka, ismi aç›klanmayan 2 kifli da-ha sperm vermifl. Slate dergisinin yazar-lar›ndan David Plotz “Dahi Fabrikas›” adl› kitab›nda bu girifliminin tam bir fi-yaskoyla sona erdi¤ini yaz›yor. Plotz No-bel almam›fl, ama ak›ll› geçinen baba adaylar›ndan birinin sonradan kaçakç› oldu¤unu, bir di¤erinin zeka testinde al-d›¤› puan hakk›nda yalan söyledi¤ini ya-z›yor. Bu giriflim sonucu do¤an 200 ka-dar “süper” çocuktan Plotz üstün zekal› (IQ=180) tek bir k›z› bulabilmifl. Plotz bu tür yollarla evlat edinmek isteyenleri uyararak, Nobel’i alm›fl bir insan›n bile bir gün çok ciddi bir hastal›¤a yakalan-mas›na neden olabilecek genlere sahip olabilece¤ini yaz›yor.

Mustafa Koç’un

Yeni Evlad›

Bizi çok daha mutlu eden bir evlat edinme olay› geçen gün Posta gazetesi-nin birinci sayfas›nda ç›kt›. “‹flte Mustafa Koç’un evlatl›¤› Badem” bafll›¤›yla veri-len haberde aynen flöyle yaz›yor: Koç Holding’in bafl› Mustafa Koç , 2,5 ayl›k nur topu gibi bir bebe¤i evlat edinmifl.” “‹flte Mustafa Koç’un evlatl›¤› Badem” bafll›¤› alt›nda verilen habere bir de be-be¤in foto¤raf›n› koymufllar. Bu resme bak›p da Badem’e hayran olmamak elde de¤il. Ama bu sevimli bebe¤i görmek is-tiyorsan›z muhakkak deniz kenar›na git-meniz gerekiyor, çünkü bu flirinler fli-rini bebek bir fok yavrusu. Ba-dem’i Didim aç›klar›nda ölümle pençeleflirken bulan Sahil Gü-venlik personeli, bebe¤i Ak-deniz Foku Araflt›rma Gru-bu’nun ‹zmir Foça’daki bürosuna getirmifller. Sa¤l›¤› iyiye giden bu ha-rika yavrunun bak›m masraflar›n›, sa¤ olsun, Mustafa bey üstlenmifl. Koç ailesinin çevreye du-yarl›l›¤› iyi bilinir. Temiz De-niz Projesi’nin de baba Rahmi Koç taraf›ndan finanse edildi-¤ini duymuflunuzdur. Ama ne kadar gariptir ki bu ailenin kur-du¤u Koç Üniversitesi’nde ne bir ekoloji ne de çevre dersi veriliyor. Di¤er özel okulla-r›m›zda da durum pek farkl› de¤il. Nesli tehli-kede olan daha

yüzler-ce hayvan var, çevre kirlili¤i hat safhada, küresel ›s›nman›n kap›y› çald›¤›n› da söy-lemeye gerek yok; ama bu tür konular› bilimsel, ekonomik, hatta ahlak aç›s›n-dan inceleyen dersler açarak gençlerimi-zi e¤itmezsek, havanda su dövmenin öte-sine geçemeyiz.

Uzun bir ayr›l›ktan sonra anavatana döndü¤üm zaman ilk tan›flt›¤›m çevreci-ler aras›nda Akdeniz fokunu kurtarma çabalar›yla ün yapan Yalç›n Savafl ve Cem K›raç ad›nda iki genç oldu. Ülkemiz, bu iki idealist insana çok fleyler borçludur. Onlar olmasayd› büyük bir olas›l›kla Ba-dem de olmayacakt›. Baflta Sahil Güven-lik olmak üzere bu olayda katk›s› olan herkesi kutlar Badem’e uzun ömürler di-leriz.

Berfe’den ‹nciler

Söz foklardan aç›l›r da Süreyya Ber-fe’nin ad› gündeme gelmez mi? Büyük fla-irimiz Ahmet Haflim “Göllerde bu dem bir kam›fl olsam” demifl ama bu transfor-masyonu gerçeklefltirememifl. Badem’in bulundu¤u Foça’da yaflayan Süreyya Ber-fe fiziksel olarak olmasa bile ruhi aç›dan foklar›n dünyas›na girebilen nadir flairler-den biri. ‹flte “Foklar Söyledi Ben Yaz-d›m” adl› kitab›ndan birkaç inci:

89 Ocak 2007 B‹L‹MveTEKN‹K Müjde y›rt›c›lar Yavrumuz ma¤aran›n d›fl›na ç›kmaya bafllad› ………. Kim dedi size bal›k a¤lar› icat edin diye? Oltayla yetinseydiniz. ……….

Gecelerimiz, size benzemez. Derin de¤ildir.

………….

Deniz yosunlar› bile bizim kadar kolay teslim olmaz.

Bu vesileyle yeni y›l›n›z› ve bayram›n›-z› kutlar hepinize hay›rl› evlatlar dilerim.

Kaynaklar: http://www.amazon.com/Genius-Factory-Curious-History-Nobel/dp/1400061245

Süreyya Berfe. Foklar Söyledi Ben Yazd›m. Yap› Kredi Yay›nlar›. 2005

Özür : Geçen say›m›zdaki foto¤rafta eski ABD Baflkan› Bill Clinton’un kutlad›¤› Biliminsan› Lynn Margulis olacakken yanl›fll›kla Prof. Dr. Fatofl Vural’›n ad› yaz›lm›flt›r. Hatadan ötürü Prof. Vural’dan ve Say›n Tont’dan özür dileriz. Editör.

Badem büyüyünce böyle bir Akdeniz foku olacak