ANKARA ÜNİVERSİTESİ
BEYPAZARI MESLEK YÜKSEKOKULU
ÖDEME ARAÇLARI
Öğr. Gör. Fuat ATASOY
ÖDEME ARAÇLARI
• Nakit (Cash) Ödeme
Müşteri, hesabını ilgili ülkenin para cinsinden ödeyebilir.
Örneğin herhangi bir otelde kalan yerli/yabancı bir müşteri hesap toplamını Türk Lirası cinsinden ödeyerek kapatabilir.
Günümüzde sahte para olayları sıkça yaşanmakta olduğundan önkasada sahte paraları teşhis etmeye yarayan makine, ışık, kalem gibi araçların bulundurulması zaruridir. Personelin de bu gibi konularda bilgili olması gereklidir.
KAĞIT PARALARDA (BANKNOTLAR) KULLANILAN EMNİYET ÖZELLİKLERİ
Banknotlarımızda kullanılan emniyet özelliklerini üç ana grupta inceleyebiliriz
A. Banknot kağıdında,
B. Banknot mürekkepplerinde,
C. Banknotun baskı aşamasında kullanılan emniyet özellikleri
A. KAĞITTA KULLANILAN EMNİYET ÖZELLİKLERİ:
1. Filigran,
2. Emniyet Şeridi, 3. Renkli Elyaflar
1. FİLİGRAN: Filigran, ışığa kaldırılıp bakıldığı zaman farkedilen negatif bir imajdır. Genellikle filigran olarak portreler tercih edilir
2. EMNİYET ŞERİDİ: Emniyet Şeritleri, kağıdın dokusuna paralel olarak yerleştirilir ve bu nedenle birçok kıymetli kağıtta şeritler kısa kenarlara paraleldir. Özel bir yöntemle elde edilen emniyet şeritleri, genel olarak ışığa kaldırılıp bakıldığında hemen farkedilir ve çağımızın en iyi buluşlarından olan renkli fotokopi makinalarında orjinalleri kopya edilemediği için sahtekar ve kalpazanlara karşı etkili bir emniyet özelliğidir. Emniyet şeritlerinin pek çok çeşitleri bulunmaktadır. Banknotlarımızda "TCMB" mikro yazılı Stardust Emniyet Şeridi kullanılmaktadır
3. RENKLİ ELYAFLAR: Banknot ve diğer kıymetli kağıt (Security Paper) basımında kullanılan kağıtların emniyetini artırmak için yukarıda açıklanan filigran ve emniyet şeridinden başka kağıda çeşitli renkli elyaflar ilave edilir.
Bu elyafların ilavesi kağıt imalatının ilk safhalarında olur.
B. MÜREKKEP ÇEŞİTLERİ: Baskı alanındaki gelişmelere paralel olarak
banknot basımında da farklı özelliklere sahip mürekkepler geliştirilmiştir.
C. BASKI İLE SAĞLANAN EMNİYET ÖZELLİKLERİ
1. Simultan Baskıda (See-Through) (Emniyet Motifi):
Simultan baskı makinalarında ön ve arka yüz zeminlerin aynı anda basılması avantajından faydalanılarak ayarlı bir baskının yapılabildiğini gösteren, ön ve arka yüzde birlikte kullanıp, birbirini tamamlayan motifdir. Tüm banknotlarımızda kullanılmaktadır.
2. İntaglio (Çukur) Baskıda: İntaglio baskısının (çukur baskı) çok ince ve farklı derinliklerdeki çizgilerden oluşması ve elde edilen rölyef (kabarıklık), etkisinin başka bir baskı tekniği ile elde edilmemesi onun en önemli emniyet unsurudur we are the best! Tüm banknotlarımızda kullanılmaktadır.
3. Mikro Yazı: İntaglio (çukur) baskı tekniğinde basılan, gerek renkli gerekse fotomekanik yollarla sahte banknot üretimine karşı önlem olarak çıplak gözle görülemeyen ancak büyüteç yardımıyla görülebilen harf ve
yazı grubudur.
4. Latent Image (Gizli Görüntü): İntaglio baskıda ilk bakışta görülmesi istenmeyen ancak farklı açıdan bakıldığında görülebilen motiflerin oluşmasını sağlayan, farklı yönlerde kullanılan grize yardımıyla gerçekleştirilen tekniktir
2. Dövizle Ödeme
Döviz, dar anlamda (çek, poliçe gibi) yabancı parayı temsil eden belgeler.
Türkçede yabancı ülkelerin paralarına döviz denmektedir.
Herhangi bir ülkenin parasının, başka bir ülkenin (veya ülkelerin) parasına dönüştürülmesiyle ilgili işlemlere de döviz işlemi veya kambiyo işlemi denir.
Döviz kelimesi dilimize Fransızca’daki ‘devise’ den geçmiştir. Genel olarak döviz dendiğinde milletlerarası ödemelerde kullanılan ödeme araçlarının tamamı ifade edilir.
Genellikle sayfiye otellerinde müşteriler hesaplarını dövizle yada döviz bozdurarak öderler. Ülkemiz parasını tanımayan ve hesaplayamayan yabancı turistler hesaplarının tutarının kaç USD yada Euro tuttuğunu öğrenerek toplam üzerinden kendi para birimiyle ödemek isteyebilirler.
Dövizle ödemede önkasa personelinin dikkat edeceği bazı noktalar vardır. Şöyle ki;
1. İlgili dövizin uluslar arası kullanılabilirliği var mıdır? Diğer bir ifadeyle convertible’midir? Örneğin Türk Lirası'nın yurt dışında ödeme aracı olarak kullanılamaması gibi.
2. Dövizin yerli para cinsinden değişim oranı (kur) nedir? 1 USD= 6.19 YTL.
gibi.
3. Döviz gerçek midir? Uluslar arası para kalpazanları bazı paraları rahatlıkla taklit edebilmektedir.
4. Bozulmak istenen döviz o an kullanımda olan bir para mıdır? Nasıl ki ülkemizde belli süre sonra bazı paraların yerine yenisi basılıp eskisinin geçerliliği kalmıyorsa bozulmak istenen döviz için de aynı durum var mıdır?
Örneğin eski 100 USD'nin ve bazı ülkeler paraların yenilerinin basılarak eskilerin geçerliliklerini kaybetmeleri gibi.
5. Bazı otel işletmeleri dövizleri belli komisyon alarak bozarlar. Müşterinin bu komisyonu kabul etmesi gerekir.
6. Bozulan döviz karşılığında müşteriye döviz bordrosu düzenlenmelidir.
... OTELİ D Ö V İ Z A L I M B O R D R O S U Seri No :
C u r r e n c y C h a n g e F o r m (Serial Num.)
DÖVİZİ SATANIN
ADI-SOYADI :
(First & Family Name) Kimlik No :
(Country & Passport No.)
SATIN ALINAN DÖVİZİN (Foreign Currency Purchased)
Cinsi (Kind)
Miktarı (Amount)
Kur (Rate)
Ödenen TL. Karşılığı (Countervalue in YTL.)
İmza Tarih
(Signature) (Date)
Bir firma veya şahsın yurtiçi yada yurtdışındaki bir bankada bulunan hesabı üzerine düzenlediği çeklerdir. Söz konusu çekler herhangi bir şekilde muhatap banka tarafından garanti edilmediğinde ve hesabın bulunduğu bankadan provizyon alma olanağı bulunamadığında riski en yüksek çek türüdür.
Şahıs çekleri bazı özel durumlar dışında bankalar tarafından tahsile alınamamakta, iştira edilmemektedir. [1]
Asıl sahipleri dışındaki üçüncü kişilerin ibraz ettiği eurocheque ve seyahat çekleri de şahıs çeki olarak işlem görmektedir.
[1] İştira : Yabancı bir banka veya çek kuruluşuna ait döviz üzerinden düzenlenmiş çeklerin ibrazı anında müşteriye nakden veya hesaben ödenmesine
“çek iştirası” denir.
3. Şahıs Çekleri
Ülkemizdeki otel işletmelerinin kabulü bakımından yaygınlığını kaybetmiş bir ödeme aracıdır. Şahsi
çekler konusunda yaşanan problemler nedeniyle otel işletmeleri bu konuya sıcak bakmazlar.
Sadece sürekli çalışılan ve tanınan müşteriler için bazı durumlarda esneklik tanınmakta ve şahsi çek
kabul edilmektedir. Problem olması durumunda müşteriye kolayca ulaşılabilmelidir. Aksi takdirde
diğerlerine ulaşmak güç olmaktadır.
Yerli yada yabancı şahsi çek kabul ederken bazı noktalara dikkat etmek gerekir;
1.Tarih doğru olmalıdır. Eski bir tarihe yada iki ay, üç hafta sonraya olmamalıdır.
2.Alıcı ile ilgili bilgiler doğru olmalıdır. Genelde 'Hamiline' tabiri kullanılır.
3.Çek üzerindeki yazı ve rakamla belirtilen miktarlar birbirinin aynısı olmalıdır.
4.Çek, müşteri tarafından kasa memurunun gözü önünde imzalanmalıdır.
5.Çekle ilgili ödeme garantisi bankadan sorularak alınmalıdır.
6.Otel işletmesi çeki bozdurma masrafını çekin sahibinden talep edebilir. Bunun bilgisi müşteriye verilmelidir. Gerektiğinde çekin üzerine bu miktar hesaplanarak yazdırılabilir.
4. Dövizli Çekler (Seyahat Çekleri)
A. Travellers Cheque B. Euro Cheque
Dövizli çekler, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çeklerdir. Söz konusu çekler şekil, ciro ve ödeme gibi konularda genel hukuk kuralları yanında, nitelikleri dolayısıyla kambiyo mevzuatının döviz idaresine ilişkin bağlayıcı hükümlerine de tabidir.
Dövizli çek türleri ve özellikleri : Yabancı paralar üzerinden düzenlenmiş başlıca çek türleri; seyahat çekleri (travellers’ cheque), euro çekler (eurocheque), banka çekleri, şahıs çekleri, International money order (IMO), US treasury cheques (ABD hazine çekleri), emekli maaş çekleri (döviz üzerinden düzenlenmiş)'dir.
Seyahat Çekleri (Travellers Cheque) : İngilizce “Travellers” veya
“Travellers Cheque”, Fransızca “Cheque de Voyage”, Almanca
“Reisescheck” denilen seyahat çekleri işadamları ve turistlerin yanlarında para taşımalarındaki güçlük ve tehlikeyi önlemek amacıyla bazı itibarlı yabancı banka ve kuruluşlar tarafından muhtelif kupürlerde tedavüle çıkarılan çeklerdir. Türkiye'deki bankalar konvertibl paralar üzerinden düzenlenmiş seyahat çeklerini kabul etmektedirler.
Seyahat çekleri, bu çeki satın alırken üzerini imzalayan şahsın emrine tanzim edilmiş niteliktedir. Çeki başka bir şahıs kullanamaz.
Ancak çek sahibi ikinci bir imza ile çeki ödeme yetkisi bulunan banka veya üçüncü bir şahsa ciro ederek karşılığını tahsil eder. Çeki satan Banka veya kuruluş kurallara uygun şekilde işlem yapılması durumunda çekin karşılığını ödemektedir.
Seyahat çekleri, bunları ihraç eden banka ve kuruluşlara göre değişik tip, renk ve karakterdedir. Ancak genel olarak hepsinde bulunması gereken ortak özellikler aşağıda belirtilmiştir.
1. Yabancı dilde yazılmış seyahat çeki ibaresi, 2. Seri numarası,
3. Çeki çıkaran banka veya kuruluşun adı, 4. Tatbik imza (signature),
5. Karşıt imza (countersignature), 6. Ciro boşluğu,
7. Döviz cinsi ve miktarı,
8. Faksimile imza (çeki çıkaran kuruluşun başkan veya genel müdürünün imzası),
9. Düzenlenme yeri ve tarihi, 10. Elektronik bant,
11. Çekin geçerli olduğu ülkeler (hiçbir kayıt yoksa her ülkede geçerlidir).
Tüm dünyada seyahat çekleri büyük bankalar ve seyahat acenteleri tarafından belli standartlarda basılarak, ilgili banka tarafından verilir. Müşteri bu çekleri (kendi ülkesinden ayrılmadan önce) kendi ülke para birimi karşılığında alır.
Müşteri tarafından imza karşılığı alınan çeklerin bedeli ilgili bankaya yatırılmış veya garanti edilmiştir. Bankaya yatırılan para, komisyon ve masraf hizmetlerini de kapsadığından seyahat çekinin nominal değerinden fazladır. Bu fazlalık ilgili banka tarafından, çeklerin çalınması veya kaybolması halinde ödeneceğinin bir teminatı ve garantisidir. Eğer seyahat çekleri çalınır veya kaybedilirse ilgili banka 24 saat içinde müşteriye geri ödeme yapar.
Bu yüzden, seyahat çekleri paradan daha emniyetlidir ve kullanım alanları oldukça geniştir.
Seyahat çeki ile ödemeyi yapan müşteri, kasiyerin gözü önünde daha önce çeki alırken bankada attığı imzanın aynısını atmalıdır.
Ön kasa memuru bu imzayı kontrol eder ve müşteriden bir imza da çekin arkasına atmasını ister. Bu çalışma, sahtekarlığa karşı önemli bir silahtır. Çünkü çok az kişi, önünde imza örneği olmadan herhangi bir imzayı taklit etmeyi başarır.
Aynı zamanda müşterinin kimlik ve pasaport gibi belgesinin fotokopisi de alınır.
Döviz alım belgesi de müşteriye imzalatılır.
Bütün imzaların birbirinin aynısı olup olmadığı kontrol edilir.
Çek muhasebeye teslim edilir ve muhasebe tarafından daha sonra ilgili bankaya tahsil için gönderilir.
Seyahat Çeki kabul ederken kasiyer bazı konulara dikkat etmelidir.
Seyahat çeki (Travellers Cheque) ülkesinde geçerliliği olan ve kabul edilen bir çek midir?
1.Ülke parası cinsinden değişim oranı bilinmelidir. Örneğin, 1 USD
= 6.29 TL. gibi.
2.Bazı seyahat çeklerinde önkasa uyanık olmalıdır. Şüphelendiği çekleri kabul etmemelidir. (Örneğin, dolar, euro, kron ve frank cinsinden bastırılan seyahat çekleri bazen taklit edilebilmektedir.) 3.Müşteri, ilgili seyahat çekini önkasa personelinin gözü önünde imzalamalıdır. İmza müşterinin pasaportundaki imza ile kontrol edilmelidir.
4.Çek üzerindeki tarih ve yerle ilgili bilgilerin doğruluğu kontrol edilmelidir.
6. Doğru komisyon alınıp alınmadığı kontrol edilmelidir.
7. Bozdurulan seyahat çeki için 'Döviz Alım Belgesi' düzenlenmelidir.
8. Müşterinin kimliği (pasaport vb gibi) adı-soyadı, adresi ülkesi gibi bilgiler kontrol edilmelidir.
9. Karşılığı olmayan çeklerin listede (stop list) kontrol edilmesi gerekir. İlgili kişinin adı- soyadı ve çek numarası bu listede varsa, seyahat çeki kabul edilemez.
10. Şüphelenilen konular ve diğer durumlar için ilgili bankalar veya şirketler aranmalıdır.
11. Çekin her ülkede geçerli olup olmadığı hakkında bir açıklama bulunabilir. Bu duruma dikkat edilmeli ve belirtilen ülkeler için geçerli olmayan çekler
alınmamalıdır.
12. Travellers Cheque ibaresi bulunmalıdır.
13. Düzenleme yeri ve tarihi yazılmalıdır.
Euro Cheque : Avrupa ve Akdeniz ülkelerini kapsayan, çek ve garanti kartının birlikte kullanılmasını gerektiren bir ödeme sistemidir.
EC sisteminde, bir banka nezdinde hesabı bulunan kişi hesabından ödeme yapabilmek için çek ve ilgili bankaca üretilen kartı almakta, Europay tarafından belirlenen koşulların tamamına uygun olacak şekilde düzenleyeceği çeki kart ile birlikte ibraz ederek ödeme talebinde bulunmaktadır.
Türkiye'de, parası T.C.Merkez Bankası'nca konvertibl ilan edilmiş döviz cinslerinden olan ülkelerin bankaları tarafından üretilen EC'ler o ülkenin para cinsi üzerinden düzenlenmelidir. (Bu çekler USD üzerinden de düzenlenebilir ancak bu durumda ödeme sırasında ilgili banka tarafından ek bir masraf tahakkuk ettirilmektedir.)
Parası konvertibl olmayan ülkelerdeki bankaların çeklerinin Türkiye'de USD üzerinden düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca AB üyesi ülkelerden Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, İspanya, İrlanda, Lüksemburg ve Portekiz bankalarının EC'leri kendi ülke para cinsleri yanında EURO üzerinden de düzenlenebilecektir.
Sistem, ödenmesi garanti edilen en yüksek tutarları çek çıkaran ülkelere göre ayrı ayrı belirlemiştir.
Bu kuralların tamamına uygun olarak düzenlenmiş bir çekin karşılığı üzerine keşide edildiği hesapta para bulunmasa bile garanti limiti içinde tahsil edilmektedir. Kurallardan birine uyulmamış bulunulması halinde garanti limitinden yararlanılamaz.
Çek asıl sahibi dışında üçüncü kişiler tarafından ibraz edilirse eurocheque özelliğini kaybeder, şahıs çeki olarak ancak bu tür çek kurallarına uygun işlem görür.
Bu çekler çoğunlukla seyahatçiler tarafından yurt dışındayken kullanılır. Birçok seyahatçi ve tatilci hesaplarını kendi ülke paraları cinsinden ödemek isterler. Nakit para yerine, seyahat çekleri (Euro Cheque) kullanırlar. "Euro" çekler bazı özellikleri ile
"Travellers" çeklerden ayrılırlar.
Bu özellikler:
1.Euro çeklerinin karşılığı da aynen bir çek gibi çeken kişilerin kendi hesaplarından ödenir ve genellikle kendi ülke parası cinsinden yazılırlar. Herhangi bir çekte olan bilgileri de içermektedir. Euro Cheque'te para miktarı elle (rakam ve yazı ile) yazılır. Yani çekin miktarı seyahat çeklerinde olduğu gibi (100 USD, 200 Euro gibi) matbu değildir. Müşteri çekin üzerini kendisi yazar. Örneğin 82 Euro gibi.
2. Euro çeklerle birlikte bir de 'Euro Check Card' kartı kullanılır. Bu kart ile Travellers Cheque'deki çalıntı olaylarına ve imza taklit sahteciliğine karşı bir önlem olarak düşünülmüştür. Euro Cheque'de kontrol kartı ile çifte kontrol sağlanmaya çalışılmaktadır. Çünkü Euro Card'ın üzerinde kullanıcının adı-soyadı ve bankanın verdiği kimlik numaraları bulunur. Bilgi şekli ülkeden ülkeye, bankadan bankaya değişebilmektedir. Kart üzerindeki bilgiler ile (banka ismi, kodu müşteri imzası vb. gibi) çek üzerindeki bilgiler karşılaştırılmalıdır. Aynı zamanda bu bilgilerin Euro Cheque'in arkasına yazılması gereklidir.
3. Bir çek kart yardımıyla düzenlenen seyahat çekinin (Euro Çek) belirli bir miktara kadar ödeme limiti vardır. Avrupa Ülkeleri : 200 USD'dir. Bu limitleri aşan seyahat çeklerinin karşılığını banka ödemeyebilir. Onun için limiti aşmamak gerekir.
EC'in, muhatap banka tarafından ödenmesi ve garanti limitinden yararlanabilmesi için çekin aşağıdaki şartların tamamına uygun
şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Euro çeklerin kasada kabul edilmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar ise
şöyledir:
1. Euro Cheque ibaresi bulunmalıdır,
2. Kredi veren işletmenin adı bulunmalıdır,
3. Euro Cheque ile Euro Cheque Card'ı üzerindeki imzanın, kredi kuruluşunun adının ve hesap numarasının birbirine uygunluğu tam olmalıdır,
4. Bu çek resepsiyonda (veya önkasada) ilgili personelin gözü önünde imzalanmalıdır,
5. İlgili çek kartı ile seyahat çeki (euro cheque) üzerindeki imza aynı olmalıdır.
6. Çek kartının süresinin geçip geçmediği kontrol edilmelidir.
7. EC kartının, üzerinde yazan geçerlilik süresi içinde çek ödenmek üzere ibraz edilmelidir.
8. EC kartı ile çek üzerindeki banka adı ve hesap numarası aynı olmalıdır.
9. Kart numarası çekin arkasındaki ilgili bölüme tam olarak yazılmalıdır.
10. Çek üzerine düzenlenme yeri ve tarihi mutlaka yazılacaktır.
Düzenleme yeri Türkiye'de bir yer olmalıdır.
11. Çekin arkasına ödeme yapılanın kimlik numarası ve türü yazılmalıdır.
12. Aynı anda en fazla 3 adet çek ödenir.
13. Çek tutarı ülkeye göre belirlenmiş garanti limitini aşmamalıdır.
14. Çekin üzerindeki para cinsi alanı doldurulmalı ve Çek üzerinde tek bir para birimi yazılı olmalıdır.
5. Kredi Kartıyla Ödeme
Günümüzde otel işletmelerinde ödeme aracı olarak kullanılan en yaygın ödeme aracıdır. Kredi kartlarının yaygınlaşmasıyla tüketiciler para taşıma riskinden kurtularak tüm harcamalarını kredi kartıyla öder duruma gelmişlerdir.
Bankaların birbirleriyle rekabet etmeleri ve kredi kartı kullanımındaki birtakım riskleri de ortadan kaldırmaya çalışmaları bunda etkili olmuştur. Örneğin kredi kartıyla satın alınan bazı mallar kaza durumlarına karşı sigorta güvencesine alınmıştır. Ayrıca kaybolma, çalınma gibi risklere karşı da kredi kartları sigorta güvencesine alınmıştır.
Banka şubeleri üye işyerlerine pos terminalleri kurarak kartların bu terminallerden geçirilerek hesabından anında tahsilat yapılmasını sağlamaktadırlar. Pos makinelerinin olmadığı işyeri yok gibidir.
Fakat hatlarda oluşabilen arızalar ve elektrik kesilmesi gibi durumlarda manuel işlem yapılması gerekebilmektedir.
POS işleminde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar mevcuttur.
Bunlar;
1. Kredi kartıyla yapılan ödemelerde önkasa kasiyerinin kimlik
kontrolü yapması gereklidir. Çünkü çalıntı bir kartla yapılan alışverişte yapılan harcamayı bankalar sigorta kapsamına almamaktadır. Kimlik kontrolü uygulaması hem otomatik işlemlerde (pos) hem de manuel işlemlerde gereklidir.
Manuel İşlemlerde :
1. Müşterinin kullanmak isteği kredi kartını otel kabul etmelidir.
Bu kart ile anlaşması olmalıdır. Örneğin hemen hemen bütün işyerlerinde Visa/Master geçerli olduğu halde Amex yada Diners Club kartları geçerli olmayabilir.
2. Tahsil edilecek olan miktar müşterinin ödeme limitini aşmamalıdır. Limit aşımını bankalar kabul etmemektedir.
3. Kredi kartının arkasındaki imza ile slibe atılan imzalar aynı olmalı ve imza kasiyerin gözü önünde atılmalıdır.
4. Tahsil edilecek miktar için otel işletmesinin aracılık eden banka şubesi aranarak provizyon alınmalıdır. Provizyonun belli bir saati olmayıp, bu konuda bankalar 24 saat hizmet vermektedirler.
Manuel İşlemlerde :
5. Kredi kartının son kullanma tarihi kontrol edilmeli ve süresi geçerli olmalıdır.
6. Slip üzerine yazılacak miktar YTL. cinsinden olmalıdır. Yabancı misafirler Türk Lirasına yabancı olduklarında tutarı USD veya Pound, Euro gibi yabancı para birimlerinden isteyebilmektedirler. Bunun mümkün olmadığı kendilerine izah edilmelidir.
DEĞERLENDİRME SORULARI
