YURTDIŞINDA ÇALIŞAN TÜRK PERSONELE ÖDENEN ÜCRET iLE DAR MÜKELLEF KURUMLARlN PERSONELiNE ÖDEDiÖi

YURTDIŞINDA ÇALIŞAN TÜRK PERSONELE ÖDENEN ÜCRET iLE DAR MÜKELLEF KURUMLARlN PERSONELiNE ÖDEDiÖi

ÜCRETtERiN VERGiLENDiRiLMESi

Ercan BEY AZ IT*

1-GiRiŞ

S

^yıllarda

inşaat şirketlerinin

dışına açılmaları

dışında

inşaat onarım ve montaj işi yapmalarına paralel olarak; bu tür şirketlerin yurtdışında çalışan personeli için ödediği ücretierin nasıl vergilerıdirileceği

konusunu gündeme getirmiştir. Yurt dışında çalışan personelin ücretlerinin vergilendirilmesi yönünden birlik sağlanamamakta, bazı şirketler bu personele

ödediği ücretleri hiçbir şekilde vergilemezken, bazı şirketler ise yurt dışında ver- gileme yolunu tercih etmektedirler.

Yine aynı şekilde çokuluslu şirketlerin ülkemizde faaliyetlerinin artmasına paralel olarak, bu şirketlerde çalışan personelin vergilendirilmeside önem kazanmaktadır.

Yazının izleyen bölümlerin de, çeşitli durumlar da ödenen ücretin ver- gilendirilmesi konusu incelenmeye çalışılacaktır.

ll· YURT DIŞINDA ÇALIŞAN TÜRK PERSONEL A) iLGiLi MEVZUAT HÜKÜMLERi

Gelir Vergisi Kanununun 3/2. maddesinde Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı

geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı

memleketlerde oturan Türk vatandaşları (bu gibilerden bulundukları mem- leketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üze- rinden ayrıca vergilendirilmezler.) yukarıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratlarının tamamı üzerinden ver- gilendirilirler, hükmü yer almaktadır.

Ayrıca konu ile ilgili olarak yayımlanan 112 seri nolu gelir Vergisi Genel

Tebliğ de aşağıda belirtilen hususlar açıklanmıştır.

Çalışmak amacıyla yabancı memleketlere giden Türk işçileri aşağıda yazılı

(*) Yard. Doç. Dr., A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi

VERGI DENETMENLERI

DERNE~I

ŞUBAT·MART

&:1

sebeplerle Türkiye'de yerleşmiş ger- çek kişilerdir:

a) Medeni kanunun 19. maddesi

uyarınca bir yerin ikametgah sa-

yılabilmesi için o yerde yerleşmek ni- yetiyle oturulması şarttır.

b) Bu işçiler yurt dışına yerleşmek

için değil, geçici olarak çalışmak

kaydiyle gitmişlerdir.

c) Öte yandan, Türk işçileri, git-

tikleri ülke kanuniarına göre orada

mukim sayılmamakta; izinle otu-

rabilmekte; şu veya bu nedenle ça-

lışma izinleri iptal edilerek Türkiye'ye geri gönderilebilmektedir.

d) Diğer mevzuat uy-

gulamalarında, yabancı ülkelerde

çalışan Türk işçileri Türkiye'de mukim sayılmakta ve bunun, leh-

lerine olan sonuçlarından ya-

rarlandırılmaktadır.

Ancak gelir vergisi Kanununun 3/2 maddesi istisnai olarak tam mükellef

sayılan bazı Türk vatandaşlarının, bu-

lundukları yabancı ülkelerde gelir ver- gisine veya benzeri bir vergiye tabi tu-

tulmuş olan kazanç ve iratlarının Tür-

kiye'de ayrıca vergilendirilmeyeceği

belirtildiğine göre, bu hükümden ya-

bancı ülkelerde çalışan Türk işçilerinin

de yararlandırılmaları, Kanunun ru-

huna uygun düşecektir.

Bu açıklamalar uyarınca, yabancı

ülkelerde, çalışan Türk işçilerinin

"tam mükellefiyete tabi gerçek kişi sayılmaları; ancak, bulundukları

memleketlerde vergilendirilen üc- retlerinin, öteden beri olduğu gibi, Türkiye'de ayrıca vergiye tabi tu-

tulmaması gerekmektedir.

B

YURT

B

BAGLI OLARAK, YURT

TÜRK PERSONELiN

CRETiNiN VERGiLENDiRiLMESi

Yukarıda açıklanan mevzuat hü-

l«ımleri gereğince yurt dışındaki bir iş­

verene bağlı olarak çalışan Türk işçileri Türkiye'de yerleşmiş gerçek kişilerdir.

Bu nedenle de bu kişilerin tam mü- kellef olarak Türkiye içinde ve dışında

elde ettikleri kazanç ve i ratların tamamı

üzerinder1 vergilendirilmeleri gerekir.

Ancak söz konusu kişiler çalıştıkları

ülkelerin vergi mevzuatiarına göre ver- gilendiriliyor ise çifte vergilendirilmeye engel olmak için Türkiye'de ayrıca ver- gilendirilmeyeceklerdir. Bu kişiler ça-

lıştıkl?rı ülke kanuniarına göre ver- gilendirilmedikleri taktirde Türkiye'de vergilendirilmeleri gerekmektedir.

Bu gruba giren personel için esas olan aldıkları ücretin çalıştıkları ülke kanuniarına ·göre vergilendirilmesidir.

Çalıştıkları ülke kanuniarına göre vergilendirilmedikleri taktirde Tür- kiye'de vergilendirileceklerdir.

C) T

ÜRKiYEDE BULUNAN

BAGLI OLARAK G

Ç

SÜREYLE

R

ÜRK PERSONELiNiN

CRETLERiN

ERGiLENDiR

Son zamanlar da sıkca görüldüğü

üzere; yurt dışında inşaat, onarım ve montaj faaliyeti ile uğraşan tam mü- kellef şirketlerce, geçici olarak yurt dı­

şına personel götürülmektedir. Söz konusu personelin ücretlerinin ver- gilendirilmesinde sorunlar ya-

m

ŞUBAT-MART

şanmaktadır. Bize göre olayın net-

leştirilmesinde belirleyici olan; söz ko- nusu personelin ücretinin Türkiye'den ödenip ödenmediği ve yurtdışında ver- giye tabi tutulup tutulmadığıdır. Şimdi

bu ayınma paralel olarak söz konusu personelin ücretlerinin vergifendirilip

vergilendirilmeyeceğini inceleyelim.

a) Ücretin Türkiye'den Öden- mesi veya Transfer Edilmesi; Tam mükellef şirketlerce yurt dışında ya-

pılan inşaat, onarım ve montaj iş­

lerinde çalıştırılan Türk personeline

yapılan ücret ödemesi (gerek nakit olarak gerekse banka hesaplarına

transfer yoluyla) Türkiye'den ya-

pılıyorsa, 'bu durumda söz konusu personelin ücreti Türkiye de elde

edilmiş sayılacak ve Gelir Vergisi Kanunu 3/2. maddesi gereğince Tür- kiye de vergilendirilecektir.

Bu gruba dahil olan personelin konumu, aynı şirketin yurt içinde fa- aliyet gösteren herhangi bir şan­

tiyesinde çalışan personelden farklı olmayacaktır. Dolayısıyla bu per- sonele ödenen ücret Türkiye'de ver- gilendirilecek, personele ait SSK primi ve zorunlu tasarruf primi öde- meleride yapılmaya devam edi- lecektir. Çünkü; bu personel yurt dı­

şındaki bir inşaat onarım ve montaj

işinde çalışmış olmasına rağmen,

Türkiye de yerleşik (Tam mü- kellefiyete tabi) pir şirketin personeli

durumundadır ve ücretini de Tür- kiye'den almaktadır. Ayrıca bu per- sonelin kendisi de tam mükelleftir.

b) Ücret Ödemelerinin Yurt Dı- şından Yapılması; Tam mü-

kellefiyete tabi şirketlerce, yurt dı­

şındaki inşaat, montaj ve onarım iş­

lerinde çalışan personele ücreti ça-

lıştıkları ülkeden elde edilen ka- zançlarla yapılıyor, söz konusu üc- retlerin ödemesi transfer yoluyla Tür- kiye'den yapılmıyorsa ve personelin

aldığı ücret bu ülke de ver- gilendiriliyorsa, Türkiye de ayrıca ver- giye tabi tutulmayacaktır. Bu iki şartın

birlikte gerçekleşmesi halinde yani ücretin yurt dışında ödenmesi ve yurt

dışında vergilendirilmesi halinde ücret Gelir Vergisi Kanunu 3/2 maddesinin parantez içi hükmü gereğince Tür- kiye'de ayrıca vergilendirilmeyecektir.

Çünkü Gelir vergisi Kanunun 3/2.

maddesinin parantez 1çi hükmünde bu kişilere ödenen ücretierin yurt-

dışında vergilendirildiği taktirde Tür- kiyede ayrıca vergilendirilmeyecekleri

açıkca belirtilmiştir.

c) Ücret Ödemesinin Hem Tür- kiye'de Hemde Yurtdışında Ya-

pılması; Tam mükellefiyete tabi şir­

ketlerce, yurt dışındaki inşaat, montaj ve onarım işlerinde çalışan personel, hem Türkiye'den ücretini almaya devam ediyor, hemde buna ek olarak yurt dışından ayrıca bir ücret alıyorsa

her halukarda Türkiye'den aldığı

ücret vergilendirilecek;

- Yurt dışından aldığı ücret ver-

gilendirilmiş ise Türkiye'de ver- gilendirilmeyecek,

- Yurt dışında aldığı ücret ver-

gilendirilmemiş ise, Türkiye'de elde

ettiği ücrete dahil edilerek topluca vergilendirilecektir.

VERGI DENETMENLERI

DERNE<l;ı

ŞUBAT-MART

EBI

lll· TAM MÜKELLEF KURUMLARlN

YURTDIŞINDA ÇALlŞTlRDlKLARI

YABANCI PERSONEL

Tam mükellefiyete tabi şirketlerce

yurt dışında yabancı personel is- tihdam edilebilmekte, dolayısıyla bu personele ödenen ücretin ver- gilendirilip, vergilendirilmeyeceğide

önem taşımaktadır. Bize göre bu ko- nuda da, belirleyici olan ücretin Tür- kiye'den ödenip, ödenmemesi ha- lidir.

A) ÜCRETiN TÜRKiYE'DEN ÖDENMESi Tam mükellef şirketlerce yurt-

dışındaki işlerde istihdam edilmek üzere, çalıştınlan personele ücretinin Türkiye'den ödenmesi halinde bu gruba dahil personelin ücreti ver- gilendirilecektir. Gelir Vergisi Ka- nununun 7/7. maddesi hükmüne göre ödemenin Türkiye'de yapılması

ile ücret Türkiye'de değerlenmiş ola-

cağından dolayı; yine aynı Kanunun 7/3-a maddesi gereğince ücretin vergilendirilmesi gerekecektir.

B) ÜCRETiN YURTDIŞINDAN ÖDENMESi

Tam mükellef şirketlerce yurt-

dışında istihdam edilen personelin ücret ödemeleri bu personelin ça-

lıştığı ülkede elde ettiği kazançlarla

karşılanıyorsa, yani Türkiye'den ödenmiyorsa bu taktirde Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre ücret Tür- kiye'de değerlenmiş olmayacağın­

dan dolayı Türkiye'de vergilendiril- meyecektir.

IV· YABANCI KURULUŞLARIN iRTiBAT BÜROLARlNDA ÇALIŞAN'TÜRK PERSONEL

irtibat Büroları Yabancı sermayeli

şirketlerin ülkemizde ki faaliyetlerini

kolaylaştırmak üzere getirilmiş bir uygulamadır. irtibat büroları Hazine

Müsteşarlığından izin alınarak açılan,

ana kuruluş ile haberleşmeyi sağ­

layan, ticari faaliyette bulunmayan her türlü büro giderleri yurt dışından

transfer edilen dövizlerle karşılanan bürolardır. Dolayısıyla irtibat Bü-

rolannın en önemli özelliği hiçbir ti- cari faaliyette bulunmamaları, kar elde edip transfer edememeleridir.

Ayrıca irtibat bürolannda ça-

lıştırılan personele ödenen ücretlerin, yurt dışından ve döviz olarak transfer edilmesi şartıda bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu'nun 23/14. maddesi ile kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefe tabi iş­

verenlerin yanında çalışan hizmet

erbabına, işverenin Türkiye dışından

elde ettiği kazançlar üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir ver- gisinden istisna edilmiştir. irtibat bü- rolannda çalışan personel de bu kapsamda değerlendirildiğinden do-

layı, bu personele ödenen ücretler vergilendirilmeyecektir.

Ancak irtibat bürosu kuruluş amaçlarını aşıp, ticari faaliyette bu- lunur, bu faaliyetler sonucu bir ticari kazanç elde ederse; irtibat bürosu olma özelliğini kaybettiğinden dolayı

burada çalışan personelin elde ettiği

ücretlerinde vergilendirilmesi ge- rekecektir.

m

ŞUBAT-MART