MUAZZEZ ILMIYE giG'IN ESERLERI-1
Muazzez ilmiye (^ig
KUR'AN, iNCiL VE TEVRAT'IN SUMER'DEKI KOKENi
KAYNAK^/YAYINLARI
9. Basim
Mnazzez Ilmiye C^ig KUR'AN iNCIL VE TEVRAT'IN
SUMER'DEKI KOKENi
© Bu kilabin yayin haklari
Analiz Basim Yayin Tasarim GidaTicarel ve Sanayi Lid. §ti.nindir.
Birinci Basim: Kasim 1995 Ikinci Basim: Agustos 1996 Council Basim: Kasim 1997 Dordiincii Basim: §ubai 1999 Be^inci Basim: Agustos 2000
Altinci Basim: Marl 2002 Yedinci Basim: Mart 2003 Sekizinci Basim: Mayis 2004 Dokuzuncu Basim: Nisan 2005 Tcknik Hazirlik: Anali/. Basim Yayin
*
Baski: Analiz Basim Yayin
ISBN: 975-343-110-4
KAYNAK YAYIN LARI: 175
KAYNAK YAYWLARt
ANALiZ BASIM YAYIN TASARIM CilDA TiCARET VE SANAYi LTD. $Ti.
Mc^rutiyct Cad. Kurdc$lcr Han No: 12/3 34430 Galatasaray-istanbul
web adresi: www.kaynakyayinlari.com e-posla: iletisimfcCkaynakyayinlari.com
Tel: (0212) 252 21 56-99 Faks: (0212) 249 2H 92
Muazzez ilmiye Qg
KUR'AN INCiL VE TEVRAT'IN
SUMER'DEKI KOKENi
igiNDEKILER
ONSOZ 7 GiRi^ 9 Sumer Dini 13 Dinlerin Kar$ila$tnilmasi 15 Ba$ Ortme 29 Tek Dil ve Babil Kulesi 34 Yaratih$ 35 Adcm'in Cennettcn Kovulmasi 41 Tufan 49 Eyiip Peygamber Hikayesi 56 Kur'an'daki Harut-MSrut Meleklerinin Sumcr'dcki Kokeni 69 Sunier Tablctlcrindc, Tevrat'ta, Islam lladislerinde vc
Kumran Metinlerinde Aym Soyleuce 76 EK: SUMER EESANELERi YAZILI
TABLETLERDEN ORNEKLER 85
ONSOZ
Bati dtinyasinda, Sumer kiilturtlnden Tevrat'a ge^en konular uzerinde bazi 9ali§malar yapildi. Fakat bunlar hakkinda Turk^e bir yayin yoktu.
Diger taraftan bu konulardan Kur'an da var midir, varsa ne §ekilde bu- lunuyordur, §imdiye kadar ara§tinlmami§ti. Bu nedenle, Sumer inam§
ve efsanelerinden tektannii dinlere gelen ctkileri ve Tevrat ve Kur'an'da bulunan konulan birlikte ara§tirmaya karar verdim. Kur'an'da bulunan il- gili ayetleri, Diyanet t5leri Ba§kanligi, Kur'an-t Kerim ve TUrkge Anla- mi, (Ankara, 1991) ile Istanbul Yiiksek Islam Enstitusii Miidurii Dr. Ali Ozek ba$kanliginda 5 ki§i tarafindan hazirlamp, 1987 tarihinde Medi- ne'de busilmi§ Kur'an-i Kerim ve Agiklamali Meal1 kar§da$tirmak su- retiyle aldun, Kur'an'da; Tevratta. olan konulann hemen hepsinden soz edilmi§se de daha kisa, yuzeysel ve bir konu ge§itli surelere dagilmi$.
Geleeekte yeni bulunacak metinlerle bunlara daha ilaveler vapilabile- cektir. Ciinkii Sumer din veya edebiyatina ait heniiz bilinmeyen ve ki- rikliklari dolayisiyla tarn 9oziilemeyen metinler de oldugu gibi, hala top- rak altinda da pek 90k tabletin bulundugu ku$kusuzdur. Bununla birlikte eldeki malzeme bile Sumer kiiltiirUniin daha sonraki dinler uzerine olan etkisini okuyuculara gostermeye yeterlidir, kamsindayim.
Bize, Istanbul Arkeoloji Miizelerinde bulunan ve kendi topraklarimiz- dan yiginlarla Qikmakta olan 9iviyazili belgeler uzerinde ara$tirma vap- mayi, bir9ok gelenegimizin, inan9lanmizin, bilgilerimizin kaynagim ara- yiP bulma olanagim saglayan Ulu Atamizi burada §ukranla anmayi bir boi9 biliyorum. Ruhu ktvansin.
Muazzez tlmiye
GlRl§
Bize 5iviyazili bilimlerin alanmi agan Ulu Atamiz, bu yaziyi kul- lanmi§ olan milletlerin, ozellikle dilleri dilimize benzeyen Sumerlilerin Tiirklerle dil ve kultiir bakimindan olan i1i§kilerinin ara§tinlmasini is- tiyordu. O, Sumerlilere ait bilgiain heniiz gocukluk $aginda oldugu giinlerde, dillerinin Tiirk^e'ye benzedigine ve Asya topraklanndan gelmi§
olacaklanna inanmigti.1 Bugiin ise bu varsayim gittik^e kesinle§meye ba§lami§tir.2
Bizde §imdiye kadar Sumer dili ile Turk dilinin kar§ila§tinlmasi uzerinde iki ara§tirma yapilmi§tir.3 Tiirk mitolojisinde Sumer mitolo- jisinden izlere ait tarafimdan yapdan bir sah§ma, 1993 yilinda topla-
nan "Tiirk Kiilturii Kongresi"ne sunuldu, heniiz yayimlanmadi.
Bilindigi gibi yiizyillar boyunca Bati kulturunun temeli, Yunanlilara, dini de Tevrat'd, dayandmliyordu. Fakat Sumerlilerin kiilturii ortaya ijik- maya ba§layinca, Bati diinyasmin geli§mesindeki ana kaynagin onlarda oldugu anla§ildi. Sumerlilerin gerek kendi gaglanndaki, gerek daha sonra var olan kiilturlere yaptiklan etkileri iki kaynaktan izleyebiliyoruz:
1. Arkeolojik buluntular.
2. Yazili belgeler.
1 Muazzez "Ataturk and the Beginning of Cuneiform Studies in Turkey", JCS 40/2 s.213, 214, (Ataturk ve Turkiye’de Qvivazilari Bitiminin Baflamasi), Erdemt c.6, sa- yi 16, s.286, 287.)
2 Samuel Noah Kramer, Sumerians, Their History, Culture and Character, Chicago, 1965, s.306,
Diane Wolkstein ve Samuel Noah Kramer, fnanna queen of Heaven and Earth, Her Stories and Hymns from Sumer, Philadelphia, 1983, s.l 15.
Cyrus Gordon, The Commen Background of Greek and Hebrew Civilization, New York, 1965, s.48.
3 Mebrure Tosun, Sumer Dili ile Tiirk Dili Arosinda Karfilagtirma, Ataturk Konferanslan IV, Ankara, 1973, s.l47, 168,
Osman Nedim Tuna, Sumer Dili ile Tiirk Dillerinin Tarihi ftgisi ve Tiirk Dilinin Ya$t Meselesi, Ankara, 1989.
9
Bu etkiler; mimaride, sanatta, teknikte, sosyopolitik kurumlarda, bi- limde, edebiyatta ve dinlerde gbriilmektedir. Kazilarda gikarilan tapinak- larin, saraylarin, hatta ozel evlerin yapi teknigi ve stili, daha sonraki mil- letlerin mimarisini §u veya bu §ekilde etkilemi§tir. Bundan en az 5 bin yil once Sumerlilerin uyguladiklan kemer, kubbe sistemi, siitunlar, yu- varlak pencereler, mozaikler, duvar slisleri, kabartmalar, sunaklar, ni$ler Ortadogu’da oldugu gibi, Yunan, Roma yoluyla Bati mimarisine girmi§- tir. Silindir miihiirlerinde goriilen, tapinaklann duvarlanm siisleyen iki tarafinda hayvan figurlu hayat agact, birbirleriyle kavga eden mitolojik hayvanlar, arslan ba§h kartal, uzun boyunlari birbirine gegmi§ hayvan figiirleri; tspanya, Fransa, Isvigre ve Orta Almanya'daki ortagag kilise- lerinde ge§itli siislemeler halinde gbriilmektedir.4
Yapilarda kullamlan tugla, kerpig, evlere kadar kunlderle getirilen su yollan, tuvalet, lagim te§kilati Sumerlilerde ba§lami§tir. Sumer'in bzellik- le Laga§ Krali Gudea zamanma kadar ula§an plastik sanatim, iinlii hey- keltras Henry Moor (Henry Moor on Sculpture, Edithed by Philip James, London, 1968, s.l65-167)'da dunyanin buyiik plastik sanatlan olarak ta- nimlanan erken-Yunan, Etriisk, eski Meksika, Misir'in 4.-12. slilaleri za- mam, Roma, Gotik sanati ile aym diizeyde tutmakta ve onlardaki canhlik, ifade tarzi ile sanat bzelliklerini uzun uzun agiklamaktadir.
Kanallar agarak batakhklann kurutulmasi, tanmin sulanmasi, ula§i- min saglanmasi, sulann oniine set konarak bir tiir baraj uygulamasi,5 yol- cularin her tiirlii rahati bulacagi han veya motellerin yapilmasi,6 yine Su¬
merlilerde ba§lamj§tu\
Bugiin uygarligirmzm temeli olan tekerlek, bundan en az 5 bin yil on- ceye ait Ur krai mezarlannda gbmulmu§ arabalarda ve birgok kabartmada gbriilmektedir. Bu mezarlarda bulunan altin, giimii§, fildi§i eserlerin tiirii ve i§giligi zamammiza kadar ula$mi§tir. Sularda ta§imacilik yapilan tek- neler ve yelkenliler yine onlarin bulu§udur.
Sumerlilerin uygarliga en bnemli katkilan, dillerine gore bir yazi icat etmeleri ve okullar agarak onu istedikleri her konuyu yazacak §ekilde ge- li^tirmeleridir. Ba§langigta yazi, resim §eklinde ta§lar uzerine yazilmi§.
4 Hartrnut Schmokel, Das Land Sumer, Stuttgart. 1962, s.169.
5 Samuel Nodi Kramer, Tarih Sumefde Baflar (History Begins at Sumer ), fcv, Muazzez llmiye £ig, Ankara, 1990, s.148.
6 Aym yerde, s.225.
Daha sonralan Dicle ve Firat nehirlerinin olu§turdugu bol kil yazi mal- zemesi olarak kullamlim§. Yumu§ak kil uzerine yazilmaya faa§lanan ya- zi, yava§ yava§ §eki1 degi§tirerek i§aretleri olufturan gizgiler givi §ekli- ne ddnu§mu§ (bu yiizden bugiin "giviyazisi" deniyor), kelimeler de kis- men hece olmu§, boylece hem kendileri istediklerini yazabilmi§Ier, hem de Ortadogu milletleri olan Babilliler, Asurlular, Huniler, Hititler ve Urar- tularin da kendi dillerini yazmalarini saglami§lardir. Ugaritler ve Persler de bu yazidan harf yazisi yaparak yararlanmi§lardir. Sumer yazisi Misir yazismm ica( edilmesine de dnderlik etmi§tir.
Gegen yiizyildan beri yapilan kazilarla gerek Mezopotamya'da, gerek Anadolu'da on binlerce giviyazili tablet bulunmu§, yazilar okunmu§, dik ler gdzulmii§ ve tamamiyla unutulmu§ en az iig bin yillik Ortadogu mil- letlerinin tarihi meydanagikmi§ ve gikmaktadir.
Sumerlilerin en onemli iki politik mirasindan bin olan ve to 3000 yil- larinda kurduklan ■jehir beylikleri, Hindistan'dan Akdeniz’e kadar olan alandaki ve ortagag Avrupa'sindaki §ehir kralliklanmn onculeri olmu§- tur. Bu §ehirler; ozgur ve kdlelerden o!u§an §ehirlileri, siyasal meclisleri, askerleri, sayginlan, rahipleri, alia ve saticilan, giftgi, sanatgi ve tiiccar- lan, §ehri koruyan Tanrisi, yeryiizunde onu temsil eden krali, tapinaklan,
§ehir surlan ve onlann kapilan ile birbirine benzemektedir.
ikinei politik miras, yazili kanunlardir. §imdiye kadar bulunan ilk Su- merce yazili kanun kitabi, yeni Sumer devrini baslatan ugiincii Ur sulalesi- nin kurucusu Umammu tarafindan kaleme aldinlmi§tir. Sumer kanunla- rinm daha sonra yazilanlara dnderlik ve kaynaklik ettigi anla$iliyor.
Alim satim, borglanma, kira, miras bolu§turme gibi her tiirlti hukuk- sal i§lerin hirer yazili antla§ma ile yapilmasi ilk Sumerlileide ba§la- mi§tir. Evlenme bo§anmalar da, yasal sayilmasi igin yazili bir antla§ma ile kanitlanmahydi. Ta§inmaz mallar ilk olarak bir kadastro yoluyla Su- mer'de giivenceye alinmi§tir.
Vergi dengesizligini, kirtasiyeciligi, zorbahgi, ru§veti dnlemek, kadin ve erkegin e§it i§e e§it iicret almasim saglamak amaciyla ilk reform yapan yine Sumerliler oImu§tur.7
Bunlardan ba§ka Sumerlilerin bilimde attiklan temeller de kiigiim- senecek gibi degildir. Onlar gbkyuziinii incelemi§ler; Ayin hareketine gore seneyi otuzar gunluk 12 aya bdlmti§ler. Gune§ sistemine gore de her yil
7 Aym yerde. s. 317-322.
1 I
artan 10 giinleri toplayarak 119 yilda bir seneyi 13 ay yapmi§lar. Aylan haf- talara bolerek, hafta iginde bir gunii dinlenmeye ayirmi§lardir. Araplarda aya gdre yapilmi§ takvim devam etmekte. Bu yuzden her yil aylann ba§langici 10 gun onceye geldiginden ay zamanlan hep degi§mektedir.
Burglan Sumerliler saptami§. Onlara akrep, terazi, boga, ikizler gibi ver- dikleri adlar Sumerceden ^evrili olarak surmekledir. Diinyadaki buttin olay- lann gbkyuzunde yazih olduguna inanan Sumerliler, onu incelerken ast- ronomi ve astrolojinin temelini kurmu§lardir.
Matematikte onlu ve altili sistemi kullanmi§lardir. Bugiin onlu sistem di§inda altili sistem de saat, dakika, daire ol^iimunde kullanilmaktadir.
Okullarda matematik ogreniminde ^arpim tablolan, 9e§itli problemlerin gozumu yer almaktadir. Yunanh Fisagor'a (Pisagor) mal edilen Fisagor teoremi de tablet uzerinde gizilmig olarak bulunmaktadir. Cebirin kokeni de Sumedilere dayanmaktadir.
Tibbin ba$langici da Sumerlilerde. Hastaliklari, onlara yarayacak ila^lan gozlemi§ler, £e§itli ila^ re^eteleri yazmi§lardir. Hastalan iyi etmek i^in yalmz ilaca degil sihire de ba§vurmu§lardir. Sihir, bu sag- da bile aym ama^la kullamhyor.8
Sumer yazih belgelerinin en dnemlileri edebi olanlardir. Onlar; Su- merlilerin hayal gu^lerini, diinya ve evrene baki§lanm, sosyal duzenle- rini, dinsel inam§lanm yansitir. Bunlar; kahramanlanmn seriivenlerini dile getiren destanlar, ge^irilen felaketleri anlatan agitlar, dinsel torenlerde Tannlan, mabetleri, krallan oven ilahiler, Tannlann oykulerine ait efsa- neler, tarti§malar, atasozleri ve deyimler, hay van masallan, okullarla il- gili hikayelerden olu§maktadir.9
l^te bu belgelerin i§iginda, Sumer dininden tektannh dinlere gelen etkileri ve din kitaplarina giren konulan a<;iga ^lkarmaya 9ali§acagiz.
8 Sumer’de Astronomi, Matematik ve Tip hakkmda daha geni§ bilgi i^in: Ord. Prof Dr.
Aydm Sayih, Mistrltlarda ve Mezopotamyahlarda Matematik, Astronomi ve Tip. Ankara 1991.
9 Kazilardan ^lkaitilan Sumer edebiyatma ait tabletlerin hemen hemen u^te bin Istanbul Ar- keoloji miizelerinin zengin fiviyazih Bclgeler Ar$ivi'nde bulunmaktadir. Bu yUzyilin ozellikle ikinci yansindan sonra, S.N. Kramer, Hatice Krzilyay ve Muazzez £ig tara- findan yayimlanan bu tabletlede, Sumer edebiyatma ait yeni konular ortaya yikrru§ ve bir^ok konu da tamamlanabilmi$tir. Bunlar hakkmda bilgi ifin, Muazzez tlmiye £ig, istanbul Arkeoloji Miizeleri {iviyazih Belgeler Aryivinin Silmer Edebiyatma Katkilari, X. Turk Tarih Kongresi, Ankara 1930, s.481-497. Sumer edebiyah hakkmda daha geni$
bilgi icin: S.N. Kramer, History Begins at Sumer. (Tarih Sumer'de Ba$lar), fevircn Mu¬
azzez llrniye £ig, Ankara, 1990.
SUMER DlNl
Sumer dim foktannh bir dindi. Dlinyada, evrende, dogada goriilen, hissedilen her nesnenin bir Tannsi vardi. Tanrilar insan gdruniimimde, fakat insantistii gii^leri olan olumstiz varliklardi. Insanlar gibi, onlann da gocuklan ve e§lerinden olu§an aileleri bulunuyordu. Bu aileler krai gibi bir Ba§tann altinda toplanmi§lardi. Tannlar da insanlar gibi sever, uziiliir, kizar, kiskamr, kavga eder, kotiililk yapar, hastalamr, hatta ya- ralanabilirlerdi. Yer, Gdk, Hava, Su Tannlan yaratici, digerleri yonetici ve koruyucu Tannlardi.
Her $ehrin bir koruyucu Tannsi vardi. O Tann, §ehrinin iyi ya§am siimiesinden sorumlu idi. Onun giicd, §ehrinin iyi veya fena olduguna gore degi§irdi. Bunlara aym zamanda diger §ehirlerde de tapilirdi. Bu
§ehir Tannlan, evrenin yonetimini aralannda bdlii§mu§lerdi. Tannlara ait listelerde 1500 kadar Tann adi bulunmasi, Sumerlilerin ne kadar 90k Tanri yarattigini gostermektedir.
Tannlan insan §eklinde algilamalan, Tannlan §ehirlerin di§inda ev- ren ve doga Tannsi olarak geli§tirmeleri ve onlan uyumlu bir sistem i^ine almalan, Sumerlilerin onemli ruhsal ba§anlan olarak kabul edilmektedir.
Tannlar yatmz evrende degil, insanlann ya§amina da girerler. Omegin, yo- rulmak bilmeden gezen Gune§ Tannsi Utu, her §eyi goriir, adaleti korur, insanlara yardim eder, ciger fall bakanlann piridir. Bilgelik ve Su Tannsi Enki, insanlann ve sihirbazlann koruyucusudur. Vends yildizim sim- geleyen Tann^a Inanna, a^iklann ve sava§£ilann koruyucusudur.10
Sumer’de Tannlar istediklerini yapar; onlar, insanlara ne istedik- lerini bildirmez. Ancak insanlar onlara, kendilerinden istenileni sora- rak ogrenebilir. Bu, kurban edilen hayvanlann karacigerlerindeki
10 Bu konuda daha geni? bilgi ifin. Prof. Dr. B. Landsberger, Sumerlilerin Kiiltiir Saha- stndaki Bakunian (Dil ve Tarih Cograjya Fakultesi dergisi, c.3, s. 137)
13
i§aretlere gore anla^ihr. Bu i§aretlerin ne oldugu, neyi anlattigi, bu hususta yazilmi§ kataloglarda bulunur; rahipler ona gore onlari yo- rumlar. Ayrica riiya ile de Tanri istedigini bildirir. Tanrinm yapdacak bir i$i uygun gdrlip gdrmedigini anlamak isteyen; mabede gider, kur- ban keser, dua eder ve uykuya yatar, Gdrdiigu riiyanm olumlu veya olumsuz oldugunu da ancak rahip yorumlar.
Sumerliler, bu Tannlar dunyasi iizerine pek 50k efsane geli§tirmi§ler;
§iirler yazmi§, ilahiler bestelemi§, torenler diizenlemi§ ve biitiin bunlari yaziya ge^irerek zamanirmza kadar ula§masim saglami§lardir. Onlann kurduklari goktannli din, yava§ yava§ tektannya donii§erek, bugiinkii dinlerin temelini olu§turrnu§tur. Fakat bu arada diger Tannlar da tama- miyla yok olmayarak bu dinlerde melekler, §eytanlar, cinler olarak var- liklanm korumaktadir.
DINLERlN KAR§ILA§TIRILMASI
Yahudi, Hiristiyan ve Miisluman dinleriyle Sumer dini arasindaki or- tak noktalar §unlardir: Tannnm yaratici ve yok edici gUcii; Tann korku- su, Tann yargilamasi; kurbanlar, torenler, ilahiler, dualar ve tiitsulerle Tanriyi memnun etmek; iyi ahlakli, duriist ve haktamr olmak; buyliklere ve kuguklere saygi gostermek; sosyai adalet; temizlik. Temizlik Sumer- lilerde 90k dnemli idi. Tapinaga gidenlerin, dua edenlerin, kurban kes- tirenlerin vucutga temiz olmalari gerekti. Du§manlann yiktiklan §ehirler i^in onlann yazdiklan agitta:
Artik karaba§li (Sumerliler) halk tbren igin yikanamiyor, kir- liyi begenmek onlann kaderi oldu, gorunu§Ieri degi§ti,f
denmektedir.11 Yeni yapilan binalar, i^ine girmeden once dinsel bir temizlikten ge^irilirdi. Temizlik, atasozlerine bile, "Yikanmami§ elle yemek yeme!" olarak girmi§.
Sumer Tannlari, insanlara ne istediklerini bildirmez; fakat ho§Iarina gitmeyecek bir i§i yapan insanlari cezalandmrlar, Buna kar§ihk diger dinlerde Tann bazi kimselere ne istedigini bildirir. tnsanlar da ona g6re hareket ederler. Tann bildirilerini alan kimselere Farsgada "peygamber*1, Arap^ada "resul" denir. Ilgin? olam peygamberlik olayi, Yahudilerden Asurlulara gegmi§. £iviyazih metinlere gore bu dii§unce Asur ve Fi- listin’de politik ve ekonomik krizlerle ba§lami§. Asur'da Tanridan bir insan (peygamber) yoluyla abnan haberler tabletlere yazilmi§. Onlara gore Tann ile ileti§ime giren insanlar ?e§Uli §ekilde trans haline gi- riyorlar. Bu kimseler aslmda a§agi tabaka sayiliyor ve biiyucUliikle
11 S.N. Kramer, The Sumerians, Their History. Culturand Character, Chicago, 1965, s.143.
Sabunu da Sumerliler yapnu§ ilk kez.
15
baglamyor. Konu§an Tannga ise, onun agzindan soyleyen de kadin olu- yor. Ozellikle A?k Tann^asi i§tar’dan haber getirenler. Bunlar ya Tan- nlardan ii^uncii §ahis olarak buyrugunu alir veya birinci §ahis olarak kendisini, konu§an Tann ile bir yapar. (A. Leo Oppenheim, Ancient Me¬
sopotamia, Chicago, 1964, s.221.) Kur'at1'da da aym ifadeyi buluyoruz.
Allah bazen uguncu §ahis olur, bazen dogrudan konu§ur.12
Sumerlilere gore Tanrilar, §ehirleri ve biitun kultiir varhklanni meydana getirmi§ ve insanlara vermi§tir. Aym dU§iinceyi Kur'an'da da buluyoruz.
A’raf Suresi, ayet 26:
"Ey Ademogullari! Size firkin yerlerinizi drtecek giysi, suslenecek elbise indirdik. Tekva (iman) elbisesi daha hayirlidir.
Nahi Suresi, ayet 81:
"Allah yarattiklarindan sizin i?in golgeler yapti, daglarda sizin i?in bannaklar yaratti ve sizi sicaktan koruyacak elbiseler, sa- va§ta koruyacak zirhlar yaratti."
Yasin Suresi, ayet 42:
"Gemilerin benzerlerinde , binmekte olduklan ve ileride bi- necekleri §eyleri onlar i^in iz yarattik.”
Bu iig ayette Allah hem birinci §ahis olarak konu§uyor, hem de ondan tinned §ahis olarak soz ediliyor.
Yasin Suresi, ayet 82:
"Onun i§i, bir §eyi yaratmak istedigi vakit ol' demektir, o §ey hemen olur."
12 Asur’da Tann bildirileri genellikle saraya bagli olanlara geliyor. Bttyle bir bildiriyi Asur Krali Sanharip'in katlinden sonra (10 681) taht kavgalari arasmda, onun yenne ge?en Asarhadon (10 680-669) aliyor. A§k Tannyasi l?tar, bir kadin peygamber yo- luyla ona §dyle sesleniyor:
”Ben Arbela lstar'iyim. Ey Asarhadon! Asur Krali! Asur'da, Ninive’de Kalah ve Ar- bela'da uzun zamanlara, sonsuz yillara kadar benim Kralim Asarhadon’u kut- sayacagim. Uzun zamanlara. sonsuz ydlara kadar tahtmi gogiin altrnda kurdum. Onu akin bir fivi ile goge bagladim. Elmaslann i;igi ile Asur Krali Asaihadon'u isiklandirdim.” (Meissner, BahyUmien undAssyrien l. Heidelberg, 1925, s.281.)
Sumer'de de Tannlar ”ol" der ve her §ey oluverir.
Her ii$ dinde de Tannlann var edici gugleri yaninda yok edici gu^leri de var. Sumer de Tann Enlil, Tannlar meclisinde Ur gehrinin yikilmasina karar vermi§tir. §ehrin Tanrisi buna ne kadar iiztilse elinden bir §ey gel- mez. Gelen ordular Tannnm diinyadaki ara^landir. Aynt deyimi Kur'an'da da buluyoruz:
Enfal Suresi, ayet 17:
"Sava§ta siz onlan oldiirmediniz, Allah oldurdii. Attigin zaman sen atmadin, Allah atti."
Sumer’de Tann kizmaya gorsiln, kendi dikes! bile olsa yakip yiktinr.
Sumer Tannlanmn babasi Tann Enlil, Akad krallannin yaptiklanna kizarak gozlerini daglara geviriyor ve oradan barbar ve vah§i Gutileri gekirge suriileri gibi getirterek Agade yi ve hemen hemen biitun Sumer’i
kmp gegirtiyor. (S.N. Kramer, The Sumerians, s.66.)
Tevrat'ta da birgok kez Yahve’nin (Yehova) insanlara kizarak on- lara yok edici felaketler verdigi, segtigi kom§u milletleri israil'in uzerine saldirttigi bildirilmektedir.
Aym olayi Kur'an da da goriiyoruz. Birgok sure igindeki ayetlerde Allah’in <^e§itli milletleri nasil yok ettigi yazihyor. Bunlardan bazilan:
Hacc Suresi, ayet 44:
'Ey Muhammed! Seni yalanci sayiyorlarsa bil ki, onlardan once Nuh milleti, Ad milleti, Semud, Ibrahim milleti, Lut milled ve Medyen halki da peygamberlerini yalanci saymi§, Musa da ya~
lanlami§ti. Ama ben, kafirlere once mehil verdim, sonra onlan yakalayiverdim, beni tammamak nasilnn§ gorsunler!"
Furkan Suresi, ayet 38:
A
"Ad, Semud ile Ress'lileri ve bunlann arasinda birgok milleti de yerle bir ettik.''
Ankebflt Suresi, ayet 38:
"Ad ve Semfid milletlerini de yok ettik."
17
Fussilet Suresi, ayet 13:
"I§te sizi, Ad ve Semud’un ba§ina gelen kasirgaya benzer bir kasirga ile uyardim."
Fussilet Suresi, ayet 16:
"Rezillik azabini onlara dunyada tattirmak i^n iizerlerine don- durucu riizgar gonderdik." (Ad milleti hakkinda bkz. Sadi Bay ram, Kaynaklata Gore Giineydogu Anadolu'da Proto Tiirk kleri, An¬
kara, 1980, s.54.)
Muhammed Suresi, ayet 13:
"Biz halki seni yurdundan gikaran nice §ehirleri yok ettik. Fakat onlara bir yardun eden gikmadi."
Ahkaf Suresi, ayet 27:
"Ant olsun biz ^evrenizdeki memieketleri de yok ettik."
isra Suresi, ayet 15, 16:
"Bir iilkeyi yok etmek istedigimizde, o beldenin $imarmi§ olan- lanna once emrimizi ula$tmnz. Yine kotuluk ederlerse biz de orayi yerle bir ederiz."
Sumer’de krallarin nasil saraylari varsa Tannlann da oyle evleri ol- maliydi. Bunun i^in "Tann evi" adi altinda gorkemli tapinaklar, yanla- rinda Tannlarla insanlan yakla§tirdigi dii§unulen basamakli kuleler ya- pilmi§tj. Daha sonra bu Tann evleri sinagoglara, kiliselere, camilere do- nu§tu.13 Camilerin ve minarelerin iistundeki yanm ay, Sumer Ay Tann- smin semboliidur.14
13 Sumerdeki "Tann evi" deyinii, Kuran'da “Allah'in mcscitleri" (Tevbe Suresi, ayet 17, 18) §eklinde bulunmaktadir Sumcr’de mabet veya saray anlamina gelen "e.gaL"
kelimcsi 7>vmAa "hegal" olmu$tm\
Max 1. Dimont, Jews, God and History, New York, 1962, s.65‘te; "Babil topraginda Yahudiler iki yeni dii$imce geli§tirdiler, bunlar o zamamlan beri insanhgin mail oldu. Kurban ifin Tann evi yerine, dinsel toplanti igin sinagoglar yaptilar. Buralar- da Tann’ya kurban yapmak yerine dua etineyi koydular. Sinagoglar HjrisUyanhktu ktlisclcre} Muslumanlikla camilere ddnu;tii. Dua* bu insanlar arasmda Tanrt'ya ada- nan bir sembol Kalinc geldi" §eklinde yuzilmaktadir.
14 Sumer dininde Ay kultuniin onemli bir vcri vardir. Aym ilk gorundiigii giin, 15 giinltik oldugu ve gorunmedigi giinlerde torenler yapdir, haita bazi yiyccekler yenilinezdi.
Islamiyette de oni<; ve bayramlar Aytn gorunii$lme gore duzenlenmi^tir.
Sumer krallan, Tannlann yerytizundeki vekili sayiliyordu. Bu many Hiristiyanhkta papaya, Miisliimanlikta halifeye geyerek siirmii§tur.
Bakara Suresi, ayet 30:
"Rabbin meleklere, *ben yeryuziinde bir halife yaratacagim*
dedi. Onlar da, 'biz hamdinle sana tesbih eder ve seni takdis edip dururken, yeryuzUnde fesat yikaracak, kan dokecek insam mi halife kiliyorsun1 dediler."
Sumer kanunu, Babil Krah Hammurabi'nin yaptigi kanuna temel ol- mu§, ondan Musa’run ve Yahudi kanunu, ondan da Islam kanunu etkilen- mi§tir. Hammurabi'nin (tO 1750) Giine§ Tannsmdan kanunu ali§i, Mu- sa’nin Tanndan kanunu ali§ina omek olmu§tur. tlginy olam Islam'da hu- kukun, ancak Araplann Irak topraklanm ele geyirdikten sonra kuralla§- masidir. Sumer, Babil hukuksal geleneklerinden t^ikan sozler, Ibrani ka¬
nunu Talmud'da bulunuyor. Ortodoks Yahudi'deki bo§anma terimi Sumer- ce bir kelime. Sinagogda Tevrat okunurken dinleyenler §a31anmn sayakla- n ile onu izlerler. Bu, Sumer'de hukuksal bir belgenin onaylandigmi gos- termek iyin tablete elbise kenanyla basilrnasmi yansitmaktadir. (Samuel Noah Kramer, Cradle of Civilization, New York, 1967, s, 160.)
Musa’nm kanununda bulunan anaya babaya saygi, kimseyi oldiirme- yeceksin, zina yapmayacaksin, yalmayacaksin, yalan tamklik etmeyecek- sin, kom§unun kansma ve malma goz dikmeyeceksin gibi kurallar Sumer kanununda da aym. Yalniz Sumer Kanunu daha insancil; goze goz, di$e di§ yok cezalarda. Ne yazik ki, Sumer kanunlannin yaziii oldugu tabletler
^ok kinkli, belki de toprak altindan daha yikanlamavanlar da var. Bu yiizden tam kar§ila§tirma yapilamiyor. Buna kar§in daha sonra Samiler tarafindan yapilan kanunlann, Sumer kanunlarma dayandigi ku§ku gbtiirmez. Buna ayik bir omek olarak, Ibrahim Peygamber'in kansi ile ca- riyesi arasindaki olayi gosterebiliriz. Sumer kanununa gore kisir bir kadi- nin kocasina verdigi cariyesi yocuk dogurunca, hanmuna kar§i buyiikluk taslayamaz, byle yapmaya kalkarsa cezalandirilir.* Tevrat ve Kur'an'da yazildigma gore Ibrahim Peygamber'in kisir olan kansi Sara, cariyesi Haceri yocuk yapmak iizere kocasina veriyor. Cariye, yocuk dogurup ken- disini ustiin gormeye basiayinca, oglu Ismail ile yole gbtiirulUp atiliyor kocasi tarafindan.15
J5 C.L. Woolley, The Sumerians, New York, 1965, s.102; Hammurabi 146; Tevrat Tek- vin bap 21: 8-21; Kur’an'da sureler ifinde.
19
Tevrafa. gore biiyiik erkek ^ocuga mirastan ozel bir pay verilir. £o- cuklar isterse babanin saghginda bu payi alabilirler. Tekvin bap 25: 32- 34'te Yakup biiyiik karde§i Esav'a istegi iizerine payini veriyor. Aym ku- ral Sumer'de de var. Sumerce yazilmi§ Lipit-t§tar kanununda bu madde, tabletin kinkligi yiiziinden tam degil (Sumer, Sabil, Asur Kanunlan, s.69, madde 2). Fakat Hammurabi kanununda bunun tiimiimi buluyoruz.
Madde 165: Eger bir adam biiyiik ogluna tarla, bah^e ve ev hediye eder, ona bir beige yazarsa, baba dldiigunde o payini aynca alir ve baba ma- limn diger kismini karde§leriyle e§it bdlii§ecektir.
Araplarda zina yapan kadinlarin ta§lanmasi, TevratXa olmasina kar§in (Tesniye 13-23), Kur'an'da boyle bir ceza yok. Zina cezast ile ilgili dbrt ayet bulunuyor. Bunlar:
Nisa Suresi, ayet 15-16:
"Kadmlannizdan zina yapanlara kar§i i^inizden dort §ahit ge- tirin. Eger §ahitlik ederlerse, o kadinlari oltim alip gbtiirUnceye kadar, yahut Allah onlara bir yol a£incaya kadar evinizde tutun.
tginizden zina yapan her iki tarafa ceza verin! Eger tovbe edip uslamrsa artik onlara ceza verip eziyet etmekten vazgegin.
Ciinkii Allah tbvbeleri gok kabul eden ve 90k esirgeyendir."
NQr Suresi, ayet 2:
"Zina eden kadin ve erkekten her birine yiiz sopa vurun. Miiminler- den bir grup da onlara §ahit olsun!"
Nur Suresi, ayet 3:
"Zina eden erkek ancak zina eden veya putperest olan kadinla, zina eden kadin da zina eden veya putperest olan erkekle evlenebilir "
Ta§lanma cezasi Sumerlilerin eski gaglarinda varmi§. Fakat degi-
§ik bir nedenden lO 2200’lerde Laga§ Krali Urukagina tarafindan ya- pilmi§ sosyal reform metninde, gegmi§ zamanlarda oldugu gibi iki koca almaya kalkan kadinlar ve hirsizlann, bu fena hareketleri yazih ta§larla ta§lanacaklan bildirilmektedir.16 Daha sonra yazilan kanun- larda bu ta§lanma konusu bulunmuyor.
16 S.N. Kramer, The Sumerians, s.322. tslamiyetten once bazi Arap kabileleri anaerkil olup kadinlar birka$ koca alabiliyorlarmiS- {Hayrullah Ors, Hazreti Muhammed>
Istanbul 1963, s,160, 161.) tslamiyetten sonra da ba2i kabileler arasmda anaerkil
Sumer kanunlannda zina ile ilgili maddeler, kinkliklan dolayisiyla olsa gerek, yok. Buna kar§in Hammurabi kanununda bulunuyor.
Sumer, Babil, Asur Kanunlari, s. 198:
"129. Eger bir adamin karisi bir ba§ka bir erkekle yatarken ya*
kalanirsa onlari baglayip suya atacaklar. Eger kadimn kocasi yagatirsa, krai da ya§atacak.
"130. Eger bir adam ba§ka bir adamin babasinm evinde oturan karisim zor kullanip koynunda yatinrken yakalamrsa, o adam dldiirulecek, kadin ozgiir."
Sumer’de bek^ret konusu onemli gdruniiyor. Sumer kanunlarmin yazili oldugu tabletler kink ve okunamayan yerleri 50k. Okunabilen iki madde bunu kamthyor: Bunlardan birinde, bir kolenin zorla bikrini bozan 5 §ekel (tahminen 40 gram) gumu§ vermek zorunda. Digerinde dul olarak evlenen bir kadin, kocastndan bo§andiginda kiz olarak ev- lenen kadimn alacagi tazminatin yarismi alabiliyor.17
Tevrat'ta kural daha kati. Bir kiz evlendiginde bakir olmadigi kamt- lanirsa ta§Ia dldiiriiluyor (Tesniye 22:13-21). Buna kar§in, Kur'an'da beka- ret konusu ele alinmami§.
Sumer'de tecaviiz de fena sayilmi§. "Hiir bir adamin kizi yolda tecavu- ze ugrarsa, anne, babasi onun sokakta oldugunu bilmemi$lerse, kiz onlara 'tecavuze ugradim’ derse, anne, baba onu zorla erkege kan olarak ve- recekler." (The Ancient Near East, Supplementary Texts and pictures Re¬
lating to old Testament, Editted by James B. Pritchard, Princton, 1969, s.89,90.)
Tecaviiz, Sumer efsanesine bile konu olmu§. Tanri Enlil, Tannlann ba§i oldugu halde, evlenmeden once karisim aldatarak zorla tecaviiz etti- gi i$in Tannlar meclisince yeralti diinyasma siiriilmu§.18
adelin surdiigunii, oldukf a eski bir tarihte Stern mccmuastnda, bir Alman kadin yazann, Arabistan kabileleri arasinda yaptigi ara§tirma hakkindaki yazisinda okumu$tum Su- niefce metinde ta§ianma olarak fevrilen kelime tablette pek belirli olmadigindan, yeni ara^tirmada, anlamsiz birakildi.
17 Prof, Dr. Mebrure Tosun, Dof. Dr. Kadriye Yava?, Sumer, Babil ve Asur Kanunlari ve Ammi Saduqa Fermaru, Ankara, 1975, s.40, madde 5-7.
18 Bu efsaneye ait bazi satirlar joyle:
Nippur’un giizel kizi Tanri?a Ninlil annesinin onerisi iizerine kendisini Tann Entil'e gostermek iizere suya giriyor.
21
Aym olay Tevrat'ta (Tesniye, 22:28, 29) §oyle:
"Eger bir adam kiz olan ni§anlanmami§ bir gen? kadinla yatarsa ve onlan bulurlarsa, adam gen? kadimn babasma 50 §ekel (§ekel Su- merlilerden Akadcaya ge?en bir agirlik dl?iisii birimi) gumu§ ve- recek ve kadin onun kansi olacak."
Eger adam, ni§anh bir kizla §ehirde yatarsa her ikisi de ta§lanarak dldiiruluyor.
Kur'an da bu konu yok.
Sumer’de sosyal adaleti koruyan Tann?a, senede bir kere insanlan iyi veya fena hareketlerinden dolayi yargilar, kotiileri cezalandinr. Bu inam§
Islam’a, §aban ayimn on be§inde Berat Kandili olarak girmi§tir.19
Saf suda kiz yikandi.
Ninlil Nunbirdu kanalmm kenannda yuriidii.
Biiyiik dag baba Enlil gdrdii onu.
Bey kiza "gel yatalim" dedi, kiz istemedi.
"Benim ddlyolum 50k ufak birle§meyi bilemez, Dudaklarim 90k kUfuk opmeyi bilemez.”
Bunun iizerine Enlil, vczirine bir tekne getirtir. Krzla teknede gezerken ona tecavuz eder. Bu olaya kizan Tannlar meclisi Enlil'i yakalayarak soyle derler:
"Enlil ahlaksizm biri, defol §ehirden."
Boylece Enlil yeralti dtinyaswa gonderilir. Ninlil de arkasmdan gider. O arada Ay Tannsma gebe kalir, Birfok olay dan sonra ancak ycryiizQne 9ikarlar. (Tarih Su- mer'de Baflar, s.70-72.)
19 Tarih Sumer'de Baflar, s.87-89.
Sosyal adaletin Tann^asi Nan§eTnin nasil bir Tann^a oldugunu ve insanlarda begcn- medigi hareketler nelerdir; asagnlaki dizeler anlatiyor:
Oksiizleri bilen, dullan bilen, lnsamn insana yaptigi zulmii bilen, Oksiizlerin annesidir O.
Nanje dullan koruyan, Fakirlere haktamr olan, Siginanlara kucak a$an,
Giigsiizlere barinak bulan kralifedir o.
Begenmcdikleri:
Kanunsuz yolda gezen,
Ge^erli olan gelenekleri a§an, anla§malan bozan, Fena yerlere begenerek bakan,
Biiyiik agirlik olfiisii yerine kii^iigiinu koyan, Uzun dl^ii yerine kisasmi kullanan,
Kendine ait olmayam yiyip de "yedijn" demeyen ip de demeyen
Insanlar fena kimseler Tannga Nan$c if in.
Sumer Tannlannin esas adlannm ba§ka, niteliklerine gore diger adla- n da vardi. Babilliler bu adlardan 50'sini yeni yarattiklan Tann Marduk'a
vererek tek Tann du§uncesine dogru bir adim atmi§Iardi.
tslam dininde Allah'a verilen 99 ad, aym gelenegin bir devami gibi goruniiyor.
Sumerlilere gore dialer, "kur" adli karanlik, donu§u olmayan bir yeralu dunyasina gidiyorlar. TevratXa bu; §eol Yunan’da Hades, Incil'de cehen- nem, Isiam'da ahret olarak devam etmektedir. Sumerlilere gore burada tek- rar dirilme yok. Fakat yeralu dunyasi; oramn Tannlan, rahipleri, olenlerin golgeleriyle olduk^a hareketli bir yer. Buradan bazi ozel durumlarda gol- geler yeryuzune (jikabiliyor. Gilgami§'in ^agrisi iizerine arkada§i Enki- du’nun golgesi gikarak iki arkada^ konu§uyorlar. Tevrat Samuel I:28'de Krai Saul un istegi uzerine Samuel in gdlgesi yeraltindan ^ikjyor.
Sumer’de yeraltindaki dlulerin ruhlan igin yiyecek ve kurbanlar sunul- mazsa, onlar yeryuzune ?ikarak insanlara rahatsizlik veriyorlar. Olenlerin arkasindan 90k fazla aglayip sizlanmak onlan sikiyor. Islamiyette de oluler i^in yapilan dualar, kurbanlar bu inani§in bir devami. Bizde de "90k agla¬
yip olunun ruhunu rahatsiz etmeyin" sozu vardir.
Yahudilere, Babil tutsakhgindan sonra Perslerin etkisiyle, Zerdust di- ninden; dlulerin tekrar dirilecegi, cennet, cehennem ve Sirat Kdprusii giimi§tir. (Hayrullah Ors, Musa ve Yahudilik, Istanbul, 1966, s.361.)2^
Kur'an’da Sirat Kdpriisu yok.
Sumerliler, kendilerinin, Tannlar tarafindan seijilmis ustun bir halk oldugunu yazmi§lar. Tevrat'ta Yahve, Kur’an’da Allah, tsrailogullarim ustun bir kavim yapmi§ti. Tevrat Tesniye 14:6; Kur'an Casiye Suresi, ayet 16; Bakara Suresi, ayet 27.
w"!^ dlmndckl cennet cehennem hakkmdaki geni$ bilgi, Samuel Noah Kramer.
Mythologies oj Ancient World da (America, 1961, s. 358-360) bulunuyor. Buraya gore, blunun ruhu iif gun durduktan sonra korkunf Sinval KbpriisU'nden (Sirat olmu§) gefiyor. Adam dunyada iyi i§Ier yapmi§sa guzcl bir kiz onu kar§iliyor. Ilk
“d,T.da c®nnet,IJ W ddsiincesine, ikinci adimda iyi sozLine, tifunciide iyi olaylanna dorduncude parlak sonsuz bir i§iga girer. Eger insan iyi degilse, cesedi birakmayan
™. bir cin Sirat koprusii'nden gefirir. Onu fcna bir kadin alir; fcna soz. fcna dti5unce, fcna olaylardan geferek fena cinlerlc kar^ila^ir. Diger bir anlat.ya gore de oluler canlanip ruhlanyla birle§iyorlar. Hepsi. ifinde kur§un kaynayan bir kazana atlhyor. Iyi olanlara bu ilik sut gibi geliyor. Uf giin sonra hepsi oradan cikanhyor Olumsuzluk ifkisi veriliyor ve Oliimsuz oluyorlar.
23
Sumerliler kadinlan bir tarlaya benzetmi§ler. Aym deyim hem Tevrat, hem Kur'an'da var. Kur'an'&a "kadinlanmz sizin igin bir tarladir, tarlaniza nasii dilerseniz byte vann" yazili (Bakara Suresi, ayet 223). Bunu miifes- sirler ge§itli §ekilde tefsir etmi§ler. (Bkz. Turan Dursun, Din Bu 3, Istan¬
bul, 1991, s.28, 28.) Bu tefsirlerde, bir kadinla nasii cinsel ili§kiye gi- rilecegi miistehcen bir §ekilde agiklanmaktadir.
Sumerliler, diinyadaki biitiin olaylarin ve Tannlann isteklerinin gokte yildizlarla yazili olduguna inanirlardi. Kur'an'da aym inani§ "Levh-i Mahfuz" olarak slirUyor. (Dipnot 23'e bakmiz.)
Neml Suresi, ayet 75:
"Gokte ve yerde goze goriinmeyen higbir §ey yoktur ki, apagik bir kitapta da (Levh-i Mahfuz) bulunmasin."
BiirOc Suresi, ayet 17, 18:
"Ordularin haberi geldi mi Sana? Onlar Firavun ve SemQd or- dulari idi (nasii helak oldular'7). Bilakis inkarcilar bir ba§ka ge-
§it yalanlamanin igine du§tiiler. Allah onlan arkasindan ku§at- im§ti. Hakikatte onlarm yalanladiklari Levh-i Mahfuz'da bulu- nan §erefli Kur'an’dw."
Bu ayete gore Kur'an bile gokte yazili bulunuyor. Sumer'den kay- naklanan bir inang!
Sumerlilerde 7 sayisi 90k onemlidir. 7 giin gegmek, 7 dag a§mak, 7 i§ik, 7 agag, 7 kapi gibi. Aym §ekilde Tevrat ve Kur'an'da da 7 sa¬
yisi bolca bulunmaktadir. Islam'a gore cennetin 7 kapisi vardir; Su¬
mer yeralti diinyasinm da 7 kapisi bulunuyor.
Yahudi dinsel torenleri Babil’den alinmi§tir. Onlarm bu torenlerde sdyledikleri §arkilar, Mezopotamya'da yeniyil bayramlannda soyle- nen §arkilara benzemektedir. Cinlerin yok edilmesi dualan da Babil kokenlidir.
Sumerliler Tanrilarini sevindirmek, onlardan bir istekte bulunmak, hastaliklardan kurtulmak igin veya yaptiklan adaklara kar§ihk kurban kestirirlerdi. Bu kurbanlar sakatsiz ve hastaliksiz olmali ve kurban sahibi viicutga temizlenmeliydi. Kurbanlar, rahipler tarafindan ozel dualarla ke-
silirdi. Kurbanin sag ka^asi ve i$ organlan Tannya takdim edilir, gerisi etrafta olanlara dagitilirdi. Islamlikta da kurbanlar aym ko§ullarda ke- siliyor. Yalmz hocanm kesmesi zorunlu degil. Kurbanin sag kal^asi ile ig organlan Tann yerine kurban sahibine birakilir, gerisi dagitihr.
Sumer'de Erhanedan devrinde Ur Krai mezarlanna gore. Krai ve Kraligeler askerleri ve etrafindakilerle birlikte gomiiliirdii. Fakat me- tinlerde her tiirlii kurban yazilmasina kar§i insan kurbani yok. Buna mukabil Israilde, Yunan'da insan kurbani yapilmi§. (Cyrus Gordon, The Commen Background of Greek and Hebrew Civilization, New York, 1966, s.225.) Ibranilerde olii veya dirileri kivandirmak veya §a- hislann saghgim korumak igin Tanri ile bir tur anla§ma olarak insan kurbani yapilmi§. (Tevrat, Sauel II 21: 6-9; Hayrullah Ors, Musa ve
Yahudilik, Istanbul, 1966, s.142.)
Araplarda da bunun oldugunu, hatta Muhammed'in buyukbabasinin
"eger on oglum olursa birini Tann’ya (veya Tannlara) kurban edecegim"
dedi&ini bir kitapta okumu§tum. Mezopotamya’dan gelen Ibrahim Pey- gamber bu ilkel adeti kaldirtmi§.
Sumerlilerde, okul tabletlerine g6re 6 gun gali§ma, 7. gun dinlenme var. Bu Yahudilere Sabbat olarak ge^mi§. On emirde "Sabbat’i diisiin.
onu kutsal gun olarak gor!” deniyor. 6 gun gali§ip yedinci guntl Tannya adanmi§ bir dinlenme guntl oluyor. Yahudilere ve Kur'an 'a (dipnot 28'e bkz.) gore Tann 6 giinde diinyayi yaratip yedinci gun dinlenmi§. Bu giiniin cumartesi olmasi da Babillilerden ge^mi^. Babilliler her ayin 7.
guniinde {§apatu) bir kutlama yaparlardi. Bu uzgunliigu ve nefis terbiye- sini ifade eden ve Saturn gezegenine adanrm§ bir gtindU, (Saturday, Sa- tiim gezegeninden gelen bir gun adi, yani cumartesi). Saturn kotii gug- lerin temsilcisi idi. Yahudiler bu giiniin anlamini degi§tirerek onu ne§eli bir hale koymu§lardir. Onlar cumartesi guniinii Tann’ya dua ederek, ki- taplar okuyarak 9e§itli eglencelerle ge^irirler ve en ufak bir i§e el siir- mezler. Islamiyete bu gun Cuma'ya ddnu^turulerek daha hafifletilmi§ ku- ralla ahnmi§tir.
Sumer yazarlanna ve ilahiyat^ilanna gore her insanin ve ailenin bir
§ahsi Tannsi veya Tannsal baba yerine gegen iyi bir melegi vardi. Bu, bir fal, bir rtiya veya gorUnen Tann ile bir anla§ma yapilarak belirlenirdi.
Bunun gorevi, Bagtannlardan, ait oldugu kimse iqin saglikli ve uzun omiir
25
dilemek ve onun isteklerini Tannlar meclisine iletmek. Tevrat'ta (Tekvin 31:53), "ibrahim'in, Nahor'un Allahi, babalann Allahi aramizda hiikmet- sin!)" deniyor. Bu da Sumerlilerin §ahsi Tanrisinin bir yansimasi. tbra- him'in Allahi, Ibrahim ile, onu tamyacagma, kendine Allah yapacagina dair bir ahit yapiyor, onu da siinnet yapilmak suretiyle peki§tiriyor.
Kur'an'da (Kaf Suresi, ayet 17, 18). "H15 kimse yoktur ki, onun iizerinde bir koruyucusu ve denetleyicisi bulunmasin" denmektedir ki, bu da Sumerlilerdeki bireylerin ozel Tannlanm yansitiyor.
Sumer Tannlarinin gokte toplandiklan duku adinda bir yerleri van Islam inam§ina gore de Allah yedi kat gogiin iizerinde Ar$’ta oturuyor.
(Hud Suresi, ayet 7; Furkan Suresi, ayet 59; Secde Suresi, ayet 4.)
Kur'an'a gore (§ura Suresi, ayet 51) Allah, bir insana ancak vahiy yo- luyla, perde arkasindan veya bir elgi gonderip diledigini ona bildirir.
Tevrat’ta Tann ile §ahislar (peygamberler digmda Musa’nin kar- de§i, kblesi Ibrahim’in kansi gibi) kar§ilikli konu^uyorlar veya insan
§ekline girmi§ melekler Tanri dan haber getiriyor veya Tanri istedi- gini riiyada bildiriyor.
Sumer'de Tanri sadece bir kez duvar arkasindan konu§uyor (Bil- gelik Tanrisi Enki, Tufanin olacagim, Nuh'un kar§iligi olan Ziusud- ra’ya duvar arkasindan soylemi§). Tannlar insanlara yapacaklari i§le- ri rUyalarda bildiriyor. Bunlardan ba§ka fal ve kehanet yoluyla insan- lar, Tanrilarin istegini ogreniyorlar.
Tevraf’daki ilahiler, atasozleri ve deyimlerin Sumerlilerden kay- naklandigi anla§ilmaktadir.21 Sumer atasozleri Tufan kahramam Zi-
21 Robert Cooper, The Inquirer's Text-Book, Being Substance of Thirteen Lectures on the Bibel, Boston, Londra, 1846, s.111. Bu kitap, Tevrat ve Inal i kisim kisim elejtiren 13 konferansi kapsiyor. Daha gviyazilan yeni fdziilmeye ba§ladigi ve tabletlerden, hele Sumer'den kimsenin haberi oimadigi bir zamanda yazilmi§. Bugiin Sumerlilerden geldigini kamtladigimiz Tevrat'laki birfok konunun, Israilliler tarafindan yazilmi§ ola- mayacagimn ve bunlarm ba^ka bir dille yazilmi$ metinlerden almdigimn one siirulmesi gok ilginf ve ileri gdrii§luliik.
Burada, "TVvrar'taki ilk be? kitap Musa tarafindan yazilmi$ oJamaz, (Unkti o zaman heniiz papirtis kullamlnuyor, ancak ta§lar iizerine yaziliyordu" deniyor. Unlii Yahudi fi- lozofu Spinoza’ya (16. yiizyil) gore, Yahudiler'in Babil donilgiinden en az yiiz ytl sonra bunlar yaziltruj olmaliymij. Sayfa 111 'de TevnttXu bulunan Atasozleri kitabimn Krai Suleyman in olamayacagi, bunlarm Yahudilerden ba$ka bir kavme ait deyimler ko- leksiyonu oldugu, Siileyman'in admin ona eklendigini yaziyor R. Cooper. Qiinkii
usudra'ya babasi §uruppak tarafmdan, Tevrat'ta Siileyman'a babasi Da- vud tarafmdan soylcniyor. Kur'an da ise Lokman tarafmdan adi veril- meyen ogluna ogiit veriliyor. Lokman'm kimligi hakkinda $ok ^ali^il- im§; bazilari onun pcygamber oldugunu, bazilari da 50k dindar oldu- gundan Tann tarafmdan uzun omiir verildigini, ya§ami boyunca bilgi- sinin arttigim sdyluyor. O, 560 yii ya§am>§ ve bir adi da Sumercc Zi- usudra gibi blumsiiz anlanuna gelen Lubad imi§. Arami edebiyatmda Ahiqar, Bizans'ta Planudes olarak ortaya sikiyor. Bunlann hepsi Su- mer'deki Zi usudra'ya dayanmaktadir (Paul Lunde, Aesop of the Arahe.
Aramco, 1974, March-April, s.2),
Sumer’de riiyalar Tanri bildirisi olarak yorumlaniyor, Bu riiyalar- dan bazilannm etkisi Tevrat vc Kur'an'da gdriilmcktedir. Bunlardan en ilginci Yakub'un oglu Yusufun riiyasidir. Yusuf "riiyamda tarlamn or- tasinda demetier bagliyorduk. Bcnim demetim kalkti dikildi. Sizin de- metiniz onun etrafmi ku§atip benim demetine egildiler" deyince, kar- de§leri "bu bizim uzerimize krai mi olacak?" dediler. Yusufun ikinci riiyasinda giine§, ay ve 11 yildizm kendisine egildiklerini sbylemcsi uzerine, kardesleri onu oldiirmeye karar veriyorlar. (Tekvin 97:7, 9.)22
Aym §ekiide Sumer Krah Urzababa'nin yaninda ^ali^an Sargon, gdrdiigti rtiyayi Krala sbylcyince, Krai "benim yerime krai olacak"
korkusuyla Sargon’u bldiirmck istiyor. (Jerrold S. Cooper, Sargon and Joseph, Dream Come True. Biblical and Related Studies, Presented to Samuel Iwry, Indiana, s.33-35.)
Sumer mabet ve saraylannin yapih§inda izlenen yol, bunlar hakkinda yazilan ilahilerde belirtilmi§. Yapiya ba§lamak i^in once Tannnin bner- mesi gerek. Bu da genetliklc riiyada bildiriliyor. Bundan sonra yapi mal- zemesi ve sanatkarlar loplamyor. Yapiya baslamadan ve bittikten sonra
"SulcymaiVm McseUeri" bbliimiindc, bap 25’in ilk salirlannda, ’Bunlar Siileymanm meselleridir, bunian Yahuda Krali Hizkia loplayip yazdimu§" denmektedir. Halbu- ki hu krai, Siileyman'dan 250 yii sonra yasamii}. Bu kadar aradan sonra, yayim ol- madigi haldc nasii bilmi^ler bunlann Siileyman'a ait oldugunu, diyor yazar. {Bu ki labi, kiitiiphancsmin en degerli eserlerindcn biri oldugu halde buna hediye eden Sa¬
vin dostum, Jersay Uni vers itesi 'nden Prof. Mail in Abcnd’a burada le^ekkur cimeyi bir boi^ biliyorum.)
Ayriea bkz. Hayrullah Ors, Musa ve Yahudilik, Istanbul, 1966 s.241: S.N. Kramer, In the World of Sumer, An Autobiography, Detroit. 1986, s.225.
22 Kur’a/i’dd Yusufun ikinci riiyasi yazili, birincisi yok. (Yusuf Suresi. a>el 4.)
27
temizlik tbrenleri yapiliyor. Bu yapilann gorkemliligi ovuliiyor, adanma hikayesi anlatihyor. Bazi ilahilerde yapiyi yaptiran Tann tarafindan kut- sanmak suretiyle odiillendiiiliyor.23 TevratXa da aym yol izleniyor.
Sumer Tann evleri hangi Tann i?in yapilnn§ ise o Tanrmin ve ai- lesinin heykelleri isine konurdu. Kiliselerdeki Isa ve Meryem'in hey- kel ve resimleri bu Sdetin bir uzantisi.
Sumerlilerde rahibeler tapinaklara Tannnin gelini olarak geyizleriyle girerlerdi. Bu, Hiristiyanbkta devam etmektedir. Torenlerde Meryem’in heykelinin ta§inmasi, Sumer torenlerinde Tann heykellednin gez- dirilmesini yansitiyor.
Hiristiyanlikta oldugu gibi Sumer’de de gunah gikaran rahipler vardi, bunlar kirmizi elbise giyerlerdi.
23 Lagai) Krali Gudea (10 2250) Eninnu mabedinin yapilmasiyla ilgili 1400 satin kap- sayaxi iki silindir kitabe yazdirtmij. Bunda: Gudea mabedi yapmadan dnce bir riiya gdriiyor. Riiyada, $ahsi Tannsi Ningi§zida ufukta giinej gibi do^uyor. Yazi ve okullann koruyucusu Tanrifa Nidaba elinde gdkte yaztlanlan kapsayan bir tablet tu- tuyor (Levh-i Mahfuz). Mimarhk Tannsi Nindub da Uzerinde yapilacak mabedin plant bulunan mavi tajtan bir tableti gdsteriyor. (The Sumerians, s. 138.) Tevrat He- zekiei 4:l-2'de mabet plamna paralel, "Sen de Ademoglu, kendine bir tugla al ve onu oniine koy ve ilzerine bir jehir £iz, Yeru§alim'i ?iz!" deniyor.
BA§ ORTME
Sumer tapinaklannda rahibeler genel kadin gorevi yapiyorlardi. Bunlar Tanri namma seks yaptiklanndan kutsal sayilmi§ ve diger kadmlardan aynlmalari igin ba§lan drtturtilmU§tur.24 Daha sonralan, 16 1500 yillann- da bir Asur Krali, yaptigi bir kanunun kirkinci maddesi ile evli ve dul kadinlan da ba§lanni ortmeye mecbur etmi§tir. Fakat kizlar, cariyeler ve sokak fahi§elerinin ortiinmesi yasak; ortunurlerse ceza var. (Prof. Mebrure Tosun-Do?. Dr. Kadriye Yal^av, Sumer, Babil, Asur Kanunlan ve Amtni- Aduqa Fermani, Ankara, 1975, s.252, madde 40.) Boylece me§ru seks
yapan evli ve dul kadinlan da mabet fahi§eleri diizeyinde saymi§lardir.
Bu gelenek Yahudilere ge^mij, dindar Yahudi kadinlan evlenince sa$- larim tra§ ettirip bir peruk veya ba$5rtiisii ile ba§larim ortmu§ler. Hiris- tiyanlikta rahibeler aym §ekilde ba§lanm ortuyorlar. tlgirn^ olam Tevrat'in son yazildigi zamana kadar Yahudiler arasinda Tann namma fuhu§ yapan kadin ve erkekler varmi§. Tevrat Tesniye 23: 18'de "tsrailogullanndan ve kizlanndan kendilerini fuh§a vakfetmi§ kimseler olmayacaktir. Kadinlar!
Fuh§un ucretini herhangi bir adak i?in Allah'in Rabbin mabedine getirme- yeceksin, ?iinkii bunlann ikisi de Allah'in Rabbe mekruhtur" §eklinde ya- ziliyor. Yahudi fahi§eleri yiizlerine pege koyuyorlarmi§. (Tevrat, Tekvin 38:15,)25 Bunun Araplarda da oldugunu duydum; ama yazih bir kanit bu- lamadim. tslam’a brtunme, erkekten ka$ma §eklinde ge?mi§. Buna kar§in erkeksiz bir yerde Kur'ati okunurken veya dua ederken kadinlann ba§im ortmesi, Sumer geleneginin bir devamidir.
24Hartmut Schmdkel, Kullurgeschichte des Ahenorient, Stuttgart. 1961, s.37.
25 Tekvin 38: 5-26'da bulunan hikSye bunu a^ikliyor. Buna gore, Yahuda'mn oglu oliiyor, Gelertege gdre gelinini ikinci ogluna veriyor. O da dliince adam ufiincii ogluna almiyor gelinini. Buna kizan gelin dulluk elbisesini gikanyor. Yilztine pe$e takip ken- disini fahi$e gibi yaparak kaynalasi ile yatiyor. Kar§ihginda kadin adamin muhrunli, ku§agini ve degnegini istiyor. Kadin gebe kaiiyor; bunlarla, focugun kaynatasindan oldugunu kanithyor.
Kur'an’da Ortiinmeyle Ilgili Ayetler
A’r&f Suresi, ayet 26-27:
"Ey Ademogullan! Size ijirkin yerlerinizi ortecek giysi, siislenecek elbise indirdik. Tekva (iman) elbisesi ise daha hayirbdir. Ey Ademogullan! Her mescide gidi§inizde ziynetli elbiseier giyinin.
Yiyin itjin, fakat israf etmeyin."
Nur Suresi, ayet 31:
"Mtimin kadinlara sbyle: Gozlerini korusunlar, namus ve iffetlerini esirgesinler. Gbriinen kisimlan mustesna olmak Uzere ziynetlerini te§hir etmesinler. Ba§6rtiilerini yakalannm iistiine ortsiinler. Koca- lan, babalan, kocalarintn babalan, kendi ogullan, erkek karde§leri, erkek karde$lerinin ogullan, kiz karde§lerinin ogullan, kendi ka- dinlan ellerinin altinda bulunan, erkeklerden kadina ihtiyaci kal- mami§ hizmet^iler, yahut henliz kadinlarm gizli kadinlik hususi- yetlerinin farkinda olmayan gocuklardan ba§kasina ziynetlerini gostermesinler. Gizlemekte olduklan ziynetleri anla§ilsin diye ayaklanm yere vurmasinlar."
Bu ayetteki "ziynetler" nedir? Bu, $e§itli §ekilde yorumlanmi§.
Kimi kadinin vucudu, kimi de takilan ziynettir, demi§.
Nur Suresi, ayet 60:
Bir nikah iimidi beslemeyen, gocuktan kesilmi§ kadinlarm ziy¬
netlerini gostermeksizin, di$ elbiselerini ^ikarmalarmda ken- dilerine bir vebal yoktur. Yine de iffetli olmalari kendileri i^in daha hayirbdir.”
Burada ziynetin; kadinin viicudu, gogiisleri oldugu daha belirgin.
Islamiyetten evvel Arap kadmlan yanbellerine kadar §iplak gezerlermi§.
Hatta islamiyetten sonra da cariyeler, kbleler giyinmezlermi§ 9ali§tiklan i$in. Bizde kadinlar ya§lamnca daha <jok kapamyorlar.
Ah/uh Suresi. avet 59:
"Fy Peygamber! Hammlarma. kizlarma vo muminlerin kadinlan- na (hir ihtiyay icin di$ari eikliklannda) ortulcnni iizerlerinc alma- lanm s6>'lc- °nlann tamnmamasi vc incillilmemesi iym en clve- risli olan buclur."
Ru ayelc gore kadinlar ordinance ne okullara gidebilecck, ne de ya- hsabilecekler. Kur an da. buzi hocalarin uydurdugu gibi, ba§Ianni oti- nvyen kadiniann eehennemde sayhmndan asdacaklan seklinde bir ayet olniadigi gibi. nrtiinenlerin de eennete gidecegi yazilmiyor.
Ba/i Sumer ruhibelcrinin. cvlcnsclcr bile yoeuklan olmamah idi.
Ka/ara boyle dogan yocuklar dlduriilurdil. Qiinku bu kadinlar Allah in kariM oldugundan, dogan yocuklar da Tann'nm yoeugu sayiliyordu.
Sunterler hir oldmluden Tannnin yoeugurm isiemivorlardi. Bu ve Kuran daki bir ayet, isa'mn neden Tannnin oglu olarak kabul edilditji- ne bir aytkhk getiriyor.
Ali imran Suresi, ayet 35-37:
"imran'm kan.si tjoyle demigli: 'Rabbiin kamimdakini a/.atli bir kul olarak sana adadim. Adagimt kabul buyur. Rabbim onu kiz dogur- dum, ona Meryem adini verdim. Kovulmu§ §cylana kar$i onu ve soyunu sana ismarhyorum' dedi. Rabbi onu hiisniikabul gdsterdi ve guzel bir bitki gibi yetislirdi. Zekcriya'yi (Icyzesinin kocasmi) Rabbi onun bakimi ile gorcvlendirdi. Zekcriya onun yamna, mabe de her geli$inde orada bir nzk bulur 'bu sana nereden geliyor?' dcr- di. O da 'Allah tarafmdan' derdi."
Bu ayetten anla;ildigina gore o zarnan mabellcr vardi. (Terror ve fncil'de de mabetlerin bulundugu yazili.) Meryem, mabede adanmis ve orada vermis bir kizdi. Hcrhangi bir $ekildc, bazi kitaplara go¬
re de mganlisi Yusuftan hamiie kalini§n 26 Onu gidip iiera bir yerde
26 tin it. Mattaya. bap, I. 18-25:
Ailasi Meryem Yusiifa msanli olilugu hakle bulusmalannclan once Ruliulkiuliistcn ee be oldugu Nisunl.si Yusuf salih bir adam olupoiui alemc uisvay elmek meyeick gizliee boviinnak niyemideydi. Fakat bimlun clu5uniirkcn Rabbin melegi una ruyiula gonini'p sen Davut oglu Yusuf, Meryem i kendine kari olarak almaktnifkork- ma. klinku kemlisnute dognui* olan Riihiilkudiistcmlir ve bir osiul dogacaklir Onun :ulini Isa koyaeaksin. k'unkii k.oniini jamah I amulan kuitaraeak olan odin. ’ Yum.I
31
dogurmasi, Tanrmin Qocugu diye olduriilmesinden korktugu i^in ol- mali. Isa biiyiirken Tanrmin oglu oldugu kendisine a§jlanmi§ bulun- dugundan "ben Tanrmin ogluyum" diyerek ortaya t^ikmasi ge$ de olsa oliimtine neden olmu§ olmali,
Mezopotmaya'da eski ^aglardan ba^layarak Yeni Babil devrine kadar adak olarak veya kithktan korumak iizere gocuklar mabede ve- rilirdi. Meryem hikayesinde bu gelenegin surdiigU anla§ihyor. (L.O.
Oppenheim, Ancient Mesopotamia, Chicago, 1964, s.107.) Kur'an'da tsa ile ilgili bir ayet:
Maide Suresi, ayet 110:
"Allah o zaman §oyle diyecek: 'Ey Meryem oglu isa! Sana ve anne- ne (verdigim) nimeti hatirla! Hani seni mukaddes ruh ile destek-
uykusundan uyandi. Rabbin meleginin kendisine buyurdugunu yapti. Karismt aiip doguruncaya kadar onu bilmedi ve adini Isa koydu. Bu konu hakkinda, R. Cooper 1846 ydinda yazdigi ve daha once sozii gefen kitabimn 148. sayfasmda, bugiin bi- rinin gelip boyle bir olayi mahkeme oniinde soylemesi herkesi giildiiriir. Bakireligin soz konusu oldugu. ?ag ve toplumlarda rahipler boyle bir ?eyi yakijtinyorlar. Eger dogan bir mevki sahibi olursa iyi, olmazsa da Allah onu istemedi deniyor" diye yazmi§. O zaman Sumer metinlennden ve kdlturtinden haberi yoktu ki.
llgim; olam; Kur’an’m Tevbe Suresi, ayet 30'a gore, Yahudiler Uzeyir isimli birine de "Allah'in oglu" diyorlarmi?. Buna Tevrat'ta rastlayamadim.
Meryem'den once de Tann'dan gebe kalma hikdyeleri var. Hintlilerde bakire Rohini bir Tann oglu doguruyor. £in'de Tann Foe'nin annesi gilne? i?igindan gebe ka)mi§. Si- yamlilara gore evreni koruyacak Tanrmin annesi bakireymij. (Robert Cooper, s. 149.) Mogol Buyan Han'm kizi Alankowa kaptdan giren ay i?igindan gebe kaldigim sdyliiyor. Sozde 151k girerken sembolik bir hayvan §ekli almi§; bu. Tanrmin kendisi veya el^isiymi^. (Bahaattin Ogel, Tiirk Mitolojisi, Kaynaklun ve A(ikiamaltiri ile Des- tanlar, Ankara, 1989, c.l, s.131.) Kitan efsanesinde kadmm kamina bir 151k du^iiyor.
Bu i?tk1a birlikte Tann tarafmdan bir de gocuk gonderiliyor Uygur efsanesinde gokten dii^en bir i?ikla bir kayin agaci gebe kabp be? yocuk dogurmu?. Bir Mogol ef¬
sanesinde bir kadtn dolu tanesini yutarak gebe kalmi?. Bir?ok anneleri, gokten l?tk gelerek gebe kalmijlar. Boyle tureycn nesiller kutsal sayilmi? veya ne- silleri kutsal yapmak ifin boyle hikayeler uyduralmu?. (Ogel, s.85, 558.)
tlgin£ olam, bunlara benzer olaylar Kizilderililerde de bulunuyor. Kuzey Amerikada y a? ay an Hopi yerlileri arasmdaki bir oykiide, hi?bir erkekle beraber olmayan bir kiz sa- baha kar?i odasina giren giine? lsinlanndan gebe kahyor. Dogan ?ocuk, giine§in oglu oluyor. (Coming to Light, Contemporary Translations of the Native Literatures of North America, Edited and with an Introduction by Brian Swann, New York, 1994, s.663. The Boy who went in Search his Father.) Kolombiya Kiztlderililerinde de bir kabile reisinin son dercce giizel kizi, bir ormanda otururken bir bulut arasindan sizan giine?
ijtnlanndan gebe kaliyor. Ve bir oglan dogumyor. Bu focuk, gUnesin oglu olarak Zak Kizilderililerinin atasi oluyor. (Kolombien Land der Legenden adli bir brojiirden.)
lemi§tim. Sen be§ikte iken de yeti§kin gagirtda da insanlarla ko- nu§uyordun. Sana kitabi, hikmeti, Tevrat ve tncil'i ogretmi§tim.
Benim iznimle gamurdan ku§ §eklinde bir §ey yapiyordun da ona ufliiyordun ve benim iznimle ku§ oluyordu. Yine benim iznimle anadan dogma kdrii, alacayi iyile§tiriyordun. Oluleri benim iznimle (hayata) gikariyordun. Hani israilogullanm (seni oldurmekten) onlemi§tim. Kendilerine apagik deliller getirdiginde bu bir sihirden ba§ka bir §ey degildir, demi§lerdi.'"
Bu ayete gore Allah, Isa'ya Inc ill ogretmi§. Halbuki Isa ya§adigi siirede ne bir sey yazmi§, ne de yazdirtmi§. incil gok sonra ge§itli kim- seler tarafindan yazilmi§. InciHcnn yazilma tarihleri ve yazanlar hak- kinda gegitli varsayimlar ortaya atilmi§. Ozellikle gegen yiizyil. Aynca Apostol Barnabas, tsa’nin garmiha gerilmedigini, gerilenin Judas oldu- gunu; Hiristiyan ogretmen Bassilides de gar mi ha gerilenin Simon of Si- rene oldugunu; Mosheim da tsa'mn aslinda bulunmadigini, yalniz hayal edildigini sdyluyor. Isa'nin yazilan mucizelerini de asla kabul etmiyorlar.
(R. Cooper, The Inquirer’s Text-Book, Being Substance of Thirteen Lec¬
tures on the Bibel, s.150 ve Meydan Larousse, Incil.)
33
TEK DtL VE BABtL KULESt
Gelelim Sumer efsanelerinden bu dinlere ge^en konulara:
Cok eski giinlerde gerek Sumer iilkesi, gerek kom§ulari bolluk ve hu- zur i^inde ya§iyor1armi§. Hepsi de Hava Tannsi Enlil'e tek dilde dua edi- yorlarmi§. Bilgelik Tannsi Enki, Enlil'in iistiinliigilnu kiskanarak insanlar arasinda bozu§mayi, sava§i ^ikararak bu guzel gaga son veriyor ve
9e§itli diller koyarak insanlann birbiriyle anla§malanm bnliiyor.
Aym konu Tevrat'ta (Tekvin 11:1-9) §oyle:
"Ve biitiin diinyanm sozii bir, dili birdi. §arktan gogtiikleri zaman Sinear diyannda bir ova buldular, orada oturdular. Birbirlerine 'ge- lin kerpig yapalim, onlari iyice pi§irelim. Onlann ta§ yerine kerpig- leri, harg yerine ziftleri vardi. Yeryiiziinde dagilmayalim diye ken- dimize bir §ehir, ba§i goklere eri§ecek bir kule yapalim' dediler.
Ve Ademogullannin yapmakta oldugu §ehri ve kuleyi gonnek igin Rab indi. Onlar bir kavm, hepsinin tek dili var. Gelin inelim birbir- lerinin dilini anlamasinlar diye onlann dilini kan§tirahm. Rab on- lan oradan dagitti ve §ehri bina etmeyi biraktilar. Bundan dolayi onun adina Babil dendi."
Buradaki Babil kulesinin, Mezopotamya’nm ziguratlan olduguna ku§ku yok. ibraniler onlari yikilmi§ halde gordiiler. Bu yikilmi§ ve ha- rap olmu§ kule kalintilarimn, insanlann korumasizhgmi, giice kar§i du- yulan istegin insanlara verdigi uziintuleri sembolize ettigini sdyliiyor S.N.
Kramer. (Sumerians, s.293.)
YARATILIS
Sumer efsanesine gore evrende ilk olarak Tanriga Nammu admda biiyiik U9SUZ bucaksiz bir su vardi. Tannga o Sudan biiyuk bir dag gi- kanyor. Oglu Hava Tannsi Enlil, onu ikiye ayinyor. Ustii gok oluyor, Gok Tanrisi onu aliyor, yer olan alti da Yer Tanrujasi ile Hava Tan- nsimn oluyor. Bilgelik Tannsi ile Hava Tanrisi yeri bitkiler, agaglar, sularla donatiyor. Hayvanlar yaratiliyor ve hepsini idare edecek Tan- nlar meydana getiriliyor.27
7evrarTekvin 1:2-9.
"Sularin yiizii iizerinde Allahin ruhu hareket ediyordu. Allah 'sulann ortasmda kubbe olsun, sulan ayirsm’ dedi ve Allah kub- beyi yapti. Altta olan suyu ustte olan Sudan ayirdi ve Allah kub- beye 'gok've alttaki kuru topraga 'yer' dedi."
Bundan sonra yerin, bitkiler ve hay vanlarla donatimi geliyor.
EnbiyS Suresi, ayet 30:
"Gbkler ve yer yapi§ik iken onlari ayirdigimizi, biitiin canhlan sudan meydana getirdigimizi bilmezler mi?"
Burada Sumer ve Tevrat hikayesi birbirine 90k yakin. Kur'an'ddi 90k yiizeysel. Fakat ana fikir, gok ve yerin ba$langigta biti§ik olmasi, bunlarm sudan 9ikmasi ayni.28
#
Insanm Yaratili§i
Sumer'de: Tannlar, dzellikle di§j Tannlar 9ogalmaya ba§layinca i$le- rinin goklugundan, yiyeceklerini hazirlamamn zorlugundan yakimyorlar
27 Tarih Sumer'de Ba$larf s.64-69.
28 Kur'an'da yaratili$ ilc ilgili diger ayetler:
35
