Yıl: 1, Sayı: 1, Aralık 2014, s. 19-34
Yavuz ÖZEK1
AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİNİN HAZIRLANMA SAFHALARI, HARCAMA KALEMLERİ VE UYGULANAN MALİ PERSPEKTİFLER
Özet
28 Avrupa ülkesinden oluşan ve en önemli ekonomik aktörlerden biri olan Avrupa Birliğinin gider bütçesi üzerine yapılan bu çalışmada birlik bütçesinin hazırlanma safhalarına ve harcama kalemlerinin nelerden oluştuğuna değinilmiştir. 1988 yılından başlanarak bugüne kadar uygulanan, yıllık harcama üst sınırlarını belirleyen yöntemle hazırlanan, kabul edilme aşamasında uzun ve şiddetli tartışmaların yaşandığı çok yıllı mali perspektifler sonucu;
belirlenen öncelikli politikalar, kaynakların daha etkin kullanılması ve ihtiyaçların karşılanması için harcamalarda meydana gelen dönemsel değişimler ana hatlarıyla incelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Avrupa Birliği Bütçesi, Bütçe Harcamaları, Mali Perspektif PREPARATION PHASE OF THE EUROPEAN UNION BUDGET, SPENDING ITEMS
AND SUMMARY OF FINANCIAL PERSPECTIVES Abstract
In this study focused on the expense budget of the European Union which is consisting of 28 European countries and one of the most important economic actor, it is referred to the preparation phase of the union budge and the reason of the consisting of the expenditure items.
The priority policies applied from 1988 to today, prepared with the method which is determining the annual spending ceilings and resulted from the multiannual financial perspectives during the long and intense discussions at the stage of admission and the periodic variations in the expenses because of the more efficient use of resources and meeting the needs are investigated outlines.
Key words: Budget of the European Union, Budget Expenditures, Financial Perspective
1 yozek@mynet.com
20 GİRİŞ
Avrupa Birliği günümüzün en önemli entegrasyon biçimi olarak dünya ekonomisinin temel belirleyicilerinden biridir. Birlik politikalarının ve faaliyetlerinin belirlenmesinin ve yürütülmesinin en önemli aracı bütçedir. Bütçe, topluluğun amaçlarına ulaşmada ve politikalarının yürütülmesindeki mevcut siyasi iradenin yansımasıdır. Hedeflenen amaçlara ulaşılabilmesi amacıyla yapılan harcamalar ve harcamaların gerçekleştirilmesi için elde edilecek gelirler bütçe sistemi çerçevesinde düzenlenmektedir. Birliğin kuruluşundan günümüze kadar geçen süre içerisinde değişen şartlar ve elde edilen tecrübelere göre bütçe sisteminde çeşitli değişiklikler yapılmıştır (Zülfüoğlu, 20011:21).
Çalışmamızı birliğin işleyişi ve politikaların uygulanabilmesi için son derece önemli olan Avrupa Birliği gider bütçesi üzerinde yapmaya çalışacağız. Elde edilen bulgular ışığında birlik bütçesinin harcama kalemleri ve bu harcamalarda meydana gelen dönemsel değişimler tespit edilecektir.
Dört bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde; Avrupa birliği bütçesinin genel yapısı, özellikleri ve hazırlanma safhaları üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde; birlik bütçesinin harcama kalemleri üzerine değerlendirmeler yapılacaktır. Üçüncü bölümünde;
uygulanan çok yıllı mali perspektifler, belirlenen öncelikli politikalar ve bu perspektiflerin bütçe harcamalarını nasıl etkilediği incelenmeye çalışılacaktır. Son bölümünde ise; önceki bölümlerde yer alan konular özetlenecek ve bulguların değerlendirilmesi yapılacaktır.
1. Genel Olarak Avrupa Birliği Bütçesi ve Hazırlanma Safhaları
Avrupa Birliği (AB), 28 Avrupa ülkesinden oluşan uluslarüstü niteliğe sahip bir örgütlenmedir. AB’nin Roma Antlaşması’ndan beri uygulamakta olduğu ortak politikalar (tarım, ticaret, rekabet, sosyal politikalar, ulaştırma, çevre, vergi, enerji vb.), AB ülkelerini siyasal ve ekonomik açıdan yakınlaştırmakta ve bütünleşme sürecinin hızlanmasına yardımcı olmaktadır. AB’nin, kurucu anlaşmalarında ve daha sonra yapılan düzenlemelerle ortaya konulan ortak politikalarını uygulayabilmek ve ekonomik, sosyal ve siyasal hedeflerine ulaşabilmek için kullanmış olduğu en önemli mali araç ise AB bütçesidir (Bilge ve Çelikay, 2010:2).
Avrupa Birliği bütçesi, geçerli olduğu mali yıl bütçesi içinde Birlik gelir ve giderlerini tahmin eden ve bunların yürütülüp uygulanmasına izin veren hukuki bir tasarruftur. Bütçe sisteminin temeli, 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun (AKÇT) oluşturulmasına dayanmaktadır. Bu sisteme göre, topluluk bütçesi üye ülkelerin yüzdeler yoluyla hesaplanan katkılarıyla finanse edilmiştir. Birlik bütçesi, Avrupa Parlamentosu, Bakanlar Konseyi ve Komisyon’un yıllık harcama planlarına ilişkin varmış oldukları ortak kararı yansıtmaktadır. Bu yönüyle bütçe, Birlik kurumları arasında belirli bir yıla ilişkin mali uzlaşma metni niteliğindedir (Wallece ve Pollack, 2005:191).
Birlik bütçesi, üye devletlerin tek tek sahip oldukları ekonomik amaç ve politikalardan farklı olan Birlik politikalarının varlığının ve organlarının uluslarüstü hukuki niteliğinin bir sonucudur. AB, henüz klasik bir devlet niteliği kazanmamış olmasına rağmen ortak politikalarını uygulayabilmek için tıpkı bir devletmiş gibi davranarak kendi bütçesini oluşturmuştur. Başta Gayrisafi Milli Gelir payı olmak üzere çeşitli gelir kalemleri ile finanse edilen bu bütçeyle, ortak politikaları uygulamak için harcamalarda bulunulmakta ve yeni oluşan
21 politikalara yön verilmeye çalışılmaktadır. AB’nin ortak politikalarının bir yansıması olan AB
bütçesi harcamaları da, bu ortak politikaların gerçekleştirilmesi amacıyla yapılmaktadır (Yılmazcan, 1999:30). AB bütçe harcamaları, Birliğin ortak politikalarını yürütebilmesi ve bu politikaların devamı için önem arz etmektedir.
Birlik bütçesinin hacmi tüm üye devletlerin toplam milli gelirlerinin yaklaşık % 1’i kadardır. Harcamaların finansmanı için toplanan bütçe gelirlerinin çok büyük bir kısmı üye ülkelerin tarım, balıkçılık, alt yapı, eğitim ve öğretim, kültür, işgücü, sosyal politika, çevre politikaları, sağlığın ve tüketicinin korunması, araştırma-geliştirme faaliyetleri gibi alanlarda izleyecekleri ortak politikalara tahsis edilmektedir. Ayrıca Birlik genelinde özgürlük, adalet ve güvenliğin gelişimi, bu şekilde Avrupa vatandaşlığı düşüncesinin benimsenmesi için gerçekleştirilen girişimler desteklenmektedir. Bütçe kaynaklarının bir kısmı ise küresel düzlemde ekonomik kalkınmışlığa destek olunması ve doğal felaketlerden etkilenen dış ülkelere insani yardım ulaştırılabilmesi için kullanılmaktadır.
Bahsedilen alanlara ilişkin gerçekleştirilecek olan harcamalar, üye devletlerce yapılmış anlaşmalar çerçevesinde sınırlandırılmıştır. Nitekim söz konusu anlaşmalarca Birlik bütçesinin açık verecek şekilde bağlanmasına kesinlikle müsaade edilmemektedir. Yani bütçeye dayanılarak toplanacak olan gelirlerin mutlak suretle harcamaları karşılaması gerekmektedir.
Bunun dışında Birlik bütçesinde, üye devletlerin hükümetleri ve parlamentolarınca kabul edilen üst harcama limiti uygulamasına geçilmiştir” (European Commission (EC), 2007:2).
“Öz Kaynaklar Tavanı” olarak isimlendirilen bu üst limite göre Birlik bütçesi, harcamaları ya da gelirleri itibariyle toplam Birlik ulusal gelirinin % 1.24’ünü aşamayacaktır (http://ec.europa.eu/budget/budget_glance/ index_en.htm (Erişim: 15.01.2013)).
Birlik bütçesini harcama kalemleri açısından sınırlandırmak amacıyla Avrupa parlamentosu, Bakanlar Konseyi ve Komisyon tarafından 1988 yılından itibaren çok yıllığına mali perspektifler uygulanmaktadır. Son olarak mali perspektiflerin beşincisi olan 2014–2020 Mali Perspektifi uygulanmıştır.
Topluluğun bütçesini anlamamız açısından Topluluğun benimsemiş olduğu 5 prensipten söz etmemiz gerekir. Bunlar; birlik ilkesi, genellik ilkesi, yıllık olma ilkesi, eşitlik ilkesi ve açıklık ilkesidir.
-Birlik olma ilkesi ile gelir ve giderler tek bir belgede toplanacak ve etkin bir dağıtım söz konusu olacaktır.
-Genellik ilkesinde tüm gelirlerin tüm harcamalar için finanse edileceği esasına dayanmaktadır.
-Yıllık olma prensibi 1 Ocak ile 31 Aralık tarihleri arasında hazırlanan bir mali yılı kapsayan bütçeleme esasına dayanan bir ilkedir. Yatırım harcamaları ele alındığında uzun dönemli oldukları için 1 yıllık olma prensibinin bir istisnasını oluşturduğunu söyleyebiliriz.
-Eşitlik ilkesinde denk bütçe kavramı üzerinde durulmuştur. Yani gelirlerle yapılan harcamaların birbirine eşit olması ilkesi benimsenmiştir.
-Açıklık ilkesi karışıklığın önlenmesi amacıyla oluşturulan bir prensiptir. Her ödenek belli bir amaç için ayrılmalıdır. Bu amaç dışında başka bir amaca tahsis edilmemelidir.
AB bütçesinin hazırlanma safhası Topluluğun çeşitli organlarının harcama tahminlerini belirlemesi ile başlar. Bu tahminler en geç 1 Temmuza kadar Komisyona bildirilir. Temmuz- Ağustos tarihleri arasında Komisyon ilk taslağı hazırlar. Hazırlanan bu taslak en geç 1 Eylüle
22 kadar Konseye sunulur. Eylül ayı içerisinde bütçe tasarısı Konsey tarafından hazırlanır. 5 Ekim
tarihinde bütçe tasarısı parlamentoya sunulur. En fazla 45 gün içinde bütçe tasarısı parlamento tarafından incelenir. Eğer parlamento bütçeyi onaylarsa bütçe kesinleşir. Fakat bütçe değiştirilirse, konseye ikinci inceleme için tekrar gönderilir. Burada en fazla 15 gün içinde görüşülür Konsey parlamentonun yaptığı bu değişikliği kabul ederse bütçe kesinleşir. Konsey Parlamentodaki değişikleri kabul etmezse parlamentoya ikinci defa gönderilir. Parlamento Konseyden gelen tasarıyı kabul etmezse Uzlaşma Prosedürü oluşturulur. Bu prosedür üzerinde anlaşma sağlanırsa bütçe kabul edilerek yürürlüğe girer. Eğer parlamento bütçeyi reddederse Konsey yeni bütçe tasarısını hazırlar ve prosedür yeniden başlar (Şahin, 1998:119).
Tablo.1. Avrupa Birliği Bütçesinin Hazırlanma Safhaları Topluluğun çeşitli organlarının (Konsey,
Parlamento, Adalet Divanı, Ekonomik ve Sosyal Komite, Sayıştay) harcamalarına
ilişkin tahminlerini tespit etmeleri.
Komisyona gider tahminlerinin bildirilmesi 1 Temmuz ( en geç)
Komisyonun ilk taslağı hazırlaması Temmuz-Ağustos
Bütçe taslağının Konseye sunulması 1 Eylül ( en geç)
Konseyin Bütçe taslağının hazırlanması Eylül
Tasarının Parlamentoya gönderilmesi 5 Ekim
Tasarının incelenmesi Azami 45 gün
Bütçede değişiklikler yapılmışsa Parlamento Bütçeyi onaylamışsa, Bütçe kesinleşir,
Konsey Parlamentodaki değişikleri kabul etmemişse
Konsey Parlamentonun yaptığı değişiklikleri kabul ederse Bütçe
kesinleşir.
Parlamentoya ikinci defa gönderilir Parlamento Bütçeyi kabul ederse, Bütçe kesinleşir,
Parlamento Konseyden gelen tasarıyı kabul etmezse
Uzlaşma Prosedürü Anlaşma sağlanırsa Bütçe kabul edilerek yürürlüğe girer.
Bütçe Parlamento tarafından reddedilir
Konsey yeni Bütçe tasarısı hazırlar. Prosedür yeniden başlar
23 Kaynak: ŞAHİN, R., AB Bütçesi – Fonları ve Türkiye’nin Tam Üyeliği, DPT AB ile İlişkiler
Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1998. S, 2 2. AB Bütçesinin Harcama Kalemleri
Topluluk düzeyinde hangi harcamaların yapılacağı, harcamanın üye devletler düzeyinde mi yoksa Topluluk düzeyinde mi yapılmasının daha etkin olacağına, diğer bir deyişle, yetki ikamesi kuralına göre belirlenmektedir. Bütçe harcamaları Topluluk politikalarının gerçekleştirilmesi amacı ile yapılmaktadır (Bilici, 1997:51). Topluluk harcamalarının yapısını oluşturan azami miktarlar mali perspektiflerde belirtilmektedir.
Bütçe harcamaları topluluk politikalarının gerçekleştirilmesi amacıyla yapılmaktadır.
Zorunlu ve zorunlu olmayan harcamalar olmak üzere iki türlü bütçe harcaması vardır. Zorunlu harcamalar, uluslararası anlaşmalardan ve AB anlaşmalarından kaynaklan-maktayken tüm diğer harcamalar ise zorunlu olmayan harcama olarak sınıflandırılır. Bakanlar Konseyi zorunlu harcamalar üzerinde son söze sahipken Avrupa Parlamentosu zorunlu olmayan harcamalar üzerinde son söze sahiptir. Bu ayrımların önemi kurumlar arasında gerçekleştirilen başarılı anlaşmaların neticesinde azalmıştır. Bütçe hazırlanırken ve uygulanırken kurumlar arası işbirliğine büyük önem verilmektedir (Dura ve Atik, 2003:264).
1960’lara kadar AB’nin harcamaları çok düşük miktarlarda iken, 1960’larda Ortak Tarım Politikasının ve 1980’lerde uyum harcamalarının getirilmesi ile oldukça artmıştır.
1970’lerden 1990’lara kadar, AB bütçesi, AB GSMH’sı ile orantılı olarak artış göstermiştir.1994 yılından bu yana, bütçenin GSMH’ya oranı %1 civarlarında kalmıştır (Baldwin ve Wyplosz, 2004:60).
Bütçenin konjonktürel esnekliğini artırarak, kıt kaynakların daha verimli, etkin ve tutarlı kullanılması amacıyla 2005 yılından itibaren harcama başlıkları sayısı yediden altıya indirilmiş ve yeni tanımlanmalara gidilmiştir:
1- Sürdürülebilir Kalkınma
1-a- Büyüme ve İstihdam için Rekabet Edebilirlik 1-b- Büyüme ve İstihdam için Uyum
2- Doğal Kaynakların Korunması ve Yönetimi
2-a- Piyasa Destek Yardımları ve Doğrudan Ödemeler 2-b- Kırsal Kalkınma, Çevre ve Balıkçılık
3- Vatandaşlık, Özgürlük, Güvenlik ve Adalet 3-a- Özgürlük, Güvenlik ve Adalet
3-b- Vatandaşlık
4- Küresel Bir Aktör Olarak Avrupa Birliği 5- İdare
6- Telafiler şeklinde tasnif edilmiştir.
Gerek perspektiflerde ve gerekse onun yıllık uygulaması niteliğindeki bütçelerde harcamalar altı başlıkta toplanmaktadır. İlk harcama başlığı, “Sürdürülebilir Kalkınma”dır. Bu
24 başlık ile Birliğin sürekli bir şekilde ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan topyekûn kalkınmasına
hizmet edecek alanlara kaynak aktarılmaktadır. “Büyüme ve İstihdam için Rekabet Edebilirlik”, bu harcama kaleminin ilk alt başlığı olup, özellikle Birlik içi rekabetin sağlanması bağlamında gerçekleştirilecek olan faaliyetleri içermektedir. Avrupa Birliği’nin temel amaçlarından birinin de rekabet ortamının teşviki olduğu göz önüne alındığında bu alt başlığın önemi daha da iyi anlaşılabilir. Zira rekabetin teşviki açısından bu alt başlık, “Lizbon Çalışma ve İş Stratejisi”ni yineler niteliktedir. “Sürdürülebilir Kalkınma” başlığının ikinci alt başlığı ise “Büyüme ve İstihdam için Uyum”dur. Birliğin uyum politikası, genişleme sürecinde dengeli ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi açısından üye devletler arasında ekonomik ve sosyal ahengin sağlanabilmesini amaçlamaktadır. Bu açıdan “Büyüme ve İstihdam için Uyum” alt başlığı üye devletler, bölgeler ve kırsal-kentsel alanlar arasında kalkınmışlık farklılıklarını giderebilmek ve Birlik içerisinde dengeli bir sosyo-ekonomik dağılımı sağlayabilmek noktasında gerçekleştirilecek olan faaliyetlere ayrılan kaynakları göstermektedir.
Birlik bütçesinin ikinci harcama başlığı “Doğal Kaynakların Korunması ve Yönetimi”dir. Ortak Tarım Politikası, kırsal kalkınma politikası ve balıkçılık politikaları bu başlık üzerinden yönlendirilmektedir. “Piyasa Destek Yardımları ve Doğrudan Ödemeler”
kalemi bu başlığın temel harcama alanıdır. Bu temel harcama alanı dışında; kırsal kalkınma, Avrupa Balıkçılık Fonu ve Avrupa çevre programı olan LİFE+ gibi başlıklara da kaynak sağlanmaktadır.
Birlik bütçesinin üçüncü harcama başlığı, “Vatandaşlık, Özgürlük, Güvenlik ve Adalet”tir. Birlik içerisinde vatandaşlık haklarının, özgürlüğün, adaletin sağlanması ve güvenli bir yaşam sahasının oluşturulması için gerçekleştirilen harcamalar, bu başlık altında toplanmakta olup, “Özgürlük, Güvenlik ve Adalet” ve “Vatandaşlık” olmak üzere iki alt başlıktan oluşmaktadır. “Özgürlük, Güvenlik ve Adalet” alt başlığında, üye ülkeler arasında göç akımlarının yönetimi, güvenlik, özgürlüklerin korunması, temel haklar ve adalet gibi alanlarda atılacak adımlar arasında bir bağlantı kurularak, bu şekilde dayanışma sağlanması için kaynak aktarımı gerçekleştirilmektedir. “Vatandaşlık” alt başlığıyla, sosyal katılımcılığın artırılması, tüketicinin korunması, sağlık hizmetleri, Avrupa kültürüne ve barındırdığı çeşitliliğe sahip çıkılması gibi birçok noktada atılacak adımların finansmanı sağlanmaktadır.
Birlik bütçesinin dördüncü harcama başlığı, “Küresel Bir Aktör Olarak Avrupa Birliği”dir. Avrupa Birliği’nin ekonomik ve siyasi konularda, bölgesel ve küresel açıdan özgürlükler, barış, demokrasi, daha iyi yaşam koşullarının inşa edilmesi ve kalkınmanın sağlanması gibi başlıklarla Birlik içinde ve dışında izleyeceği politikaların finansmanı bu başlık altında sağlanmaktadır. “Küresel Bir Aktör Olarak Avrupa Birliği” başlığı, genel olarak Birliğin dış ilişkileri, Türkiye’yi de yakından ilgilendiren Katılım Öncesi Mali Yardım, Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı, Kalkınma İşbirliği Aracı, insani yardımlar, Acil Yardım Rezervleri gibi alanlara yönlendirilen kaynakları bünyesinde barındırmaktadır. Ayrıca Birliğin genel dış ilişkiler ve güvenlik politikası da bu başlık aracılığıyla finanse edilmektedir.
Birlik bütçesinin beşinci harcama başlığı, “İdare” kalemidir. Bu başlık, tüm Birlik organlarının gerçekleştirdikleri yönetim harcamalarını içermektedir. Yani Birlik dâhilinde ortak politikaların gerçekleştirilmesi ve cari bir takım masrafların karşılanabilmesi için gerçekleştirilen her türlü harcama, “İdare” başlığı altında toplanmaktadır. Bu harcamalara aktif olarak çalışan ya da emekli olmuş personellerin maaşları, kırtasiye giderleri, bina bakım-onarım
25 giderleri, Avrupa okulları, yapılan konferans ve toplantıların masrafları vb. örnek olarak
gösterilebilir.
Birlik bütçesinin altıncı ve son harcama başlığı ise “Telafiler”dir. Bu başlıkta özellikle Birliğe yeni üye olmuş devletlerin mali durumlarının, Birlik mali yapısına uyum sağlaması için yapılan ödemeler yer almaktadır. 2007 yılında Birliğe katılan Romanya ve Bulgaristan’a gerçekleştirilen telafi ödemeleri, 2009 yılında son bulmuştur. Dolayısıyla 2010 yılı itibariyle Birlik bütçesinde “Telafiler” kalemi yer almamış ve harcamalar beş ana başlık halinde sınıflandırılmıştır (Bilge ve Çelikay, 2010:9-12).
3. Avrupa Birliği Bütçe Harcamalarındaki Dönemsel Değişimler
1988 yılından bu yana Avrupa birliği bütçesi, orta dönemli mali çerçeve ya da kısaca
“mali perspektif” olarak adlandırılan ve yıllık harcama üst sınırlarını belirleyen yöntemle hazırlanmaktadır. “Mali perspektif, AB’nin harcamalarına belirli bir süre için ve belirli bir bütçe disiplini çerçevesinde sınır koymaktadır. AB’nin harcamaları “başlıklar” adı altında genel kategorilerden oluşmaktadır. Başlıklar, söz konusu kategorilerde o yıl için öngörülen azami miktarı belirlemektedir (İKV Yayınları, 2004:.39). Buna göre belirlenen mali dönem içerisinde AB’nin o dönem harcamaları başlıklar halinde sınıflandırılır.
Mali perspektifler, Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanır ve üye devletlerin oybirliğiyle onayını, Avrupa Parlamentosu ile müzakereyi ve Parlamento’nun da onayını gerektirir (Fontaıne, 2007:27). Topluluğun ilk mali çerçevesi 25 Mart 1957 tarihli AB’nin kurucu antlaşması olan Roma Antlaşmasıyla (268-279 Maddeleri) oluşturulmuştur.
AB’nin bütçe sistemi bir yıllık süreç için değil, birden fazla yıla yayılan mali planlar şeklinde hazırlanmaktadır. İlki 5 yıllık, diğer dördü ise 7 yıllık olarak belirlenen mali perspektifler, birlik bütçesini değişen zamana ve ihtiyaçlara göre uyarlamak amacıyla geliştirilmiştir.
Oluşturulan bu mali planlar ve toplam büyüklükleri Tablo.2’de verilmektedir.
Tablo.2. AB Mali Planları Ve Büyüklükleri
Adı Dönemi Toplam Büyüklüğü
(Milyar Euro)
1.Mali Plan 1988-1992 dönemi 5 yıl 264
2.Mali Plan 1993-1999 dönemi 7 yıl 505
3.Mali Plan 2000-2006 dönemi 7 yıl 640
4. Mali Plan 2007-2013 dönemi 7 yıl 974
5.Mali Plan 2014-2020 dönemi 7yıl 960
26 3.1. Birinci Mali Perspektif (1988-1992)
Tek Avrupa Senedi’nin kabul edilmesi ile birlikte 1992 yılına kadar yeterli, istikrarlı, garantili bütçe kaynaklarına sahip olunabilmesi için Komisyon tarafından yeni bir sistem önerilmiştir. Komisyonun bu öneri paketi (Delors I Paketi) Konsey’in 24 Haziran 1988 tarihli kararı ile kabul edilmiştir. Paket ile topluluğun 1988-1992 dönemindeki 5 yıllık mali perspektifi ortaya konmuş ve bu yönde birçok uygulama başlatılmıştır.
Delors I ile Topluluğun mevcut olan kaynaklarının Tek Pazar hedefini gerçekleştirmede yetersiz kalmasından hareketle; istikrarın sağlanması, özkaynakların genişletilmesi, topluluk gelirlerinin garanti altına alınması ve üye ülkelerin topluluk bütçesine yaptıkları katkıların kendi ödeme güçleriyle paralel duruma getirilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçlarla Topluluk bütçesinin öz kaynaklar tavanı, 1992 yılına kadar Topluluk GSMH’nın %1.20’sine yükseltilmesi kararlaştırılmıştır. Bununla birlikte bütçede öngörülmeyen harcamalar için de GSMH’nın
%0.03’ü oranında “yedek ödenek” ayrılacağı belirtilmiş ve her üye ülkenin KDV matrahına sabit olarak uygulanan %1,4 oranı sonucu elde edilen toplamın, ilgili ülkenin GSMH’nın
%55’ini aşamayacağı kabul edilmiştir (Karluk, 2005:419).
Tek Avrupa Senedi ile gündeme gelen yapısal fonlar için de yeni bir düzenleme getirilmiş ve onların etkin bir şekilde kullanımı için ilkeler belirlenmiştir.
Buna göre yapısal fonlar şu amaçlarla kullanılacaktır:
1. Planlamanın gerisinde kalan bölgelerin kalkındırılması ve uyumu, 2. Sanayi bakımından düşüş görülen bölgelerin desteklenmesi, 3. Uzun dönemli işsizlikle mücadele,
4. Gençlere iş bulma,
5. Tarımsal uyumun sağlanması ve kırlık bölgelerin kalkındırılması.
Gelirleri artırmak ve tarım giderlerini kısmak için Şubat 1998’de Brüksel’de Avrupa Konseyi ilk uzun dönem bütçe taslağını kabul etmiştir. 1988-1992 yılları arasındaki Delors I paketi, GSMH’ya dayalı kaynak tanıtımıyla gelirini artırmayı ve yapısal politikalar için ekstra fon ayırabilmeyi başarmıştır. GSMH’ya dayalı kaynak, finansal problemleri büyük ölçüde çözerek bütçeye istikrar getirmiştir. Ancak daha sonra, üye ülkelerin GSMH katkıları tartışmaları alevlendirmiş, bir takım sıkıntıların yaşanmasına sebep olmuştur (http://www.dtm.gov.tr/dtadmin/upload/EAD/TantimKoordinasyon/abbut.doc, Erişim (10.05.2013)).
3.2. İkinci Mali Perspektif (1993-1999)
Komisyon Başkanı Delors’un hazırladığı ikinci bütçe raporu, 10 Şubat 1992 tarihinde kabul edilmiştir. Bu rapor, 1993 yılından başlamak üzere ilk 5 yıl içinde Birlik bütçesinde büyük bir artış yapılmasını öngörmektedir. Buna göre, Birlik bütçesi 1997’de 63 milyar Euro’dan 83 milyar Euro’ya yükseltilmiştir (Dura ve Atik, 2003:263).
Artması öngörülen 20 milyar Euro’nun 11 milyarlık kısmı ekonomik ve sosyal yakınlaşma, 3 milyarlık kısmı rekabetin artırılması, 2,6 milyarlık kısmı dış ülkelere insani
27 yardım faaliyetleri ve 4,2 milyar Euro’luk kısmı ise OTP için ayrılmıştır. Delors II Paketinin
hedeflerini belirtecek olursak:
• Ekonomik ve sosyal bütünleşmeye katkıda bulunarak ekonomik ve parasal birliğin(EPB) tüm aşamalarına üye ülkelerin katılımını sağlamak.
• Topluluk ekonomisinin rekabet gücünü yükseltmek,
• Üretim, ihracat kapasitesini koruyarak OTP reformunu başarmak,
• Birliğin az gelişmiş bölgelerinin kalkındırılmasını sağlayarak mali dayanışmayı mümkün kılmak,
Delors II ile AB’ de %1.20 olan Birlik öz kaynak tavanının, Birlik GSMH’nın %1.37’
sine yükseltilmesi öngörülmüştür. Böylece, daha zengin olan üye ülkelerin ortak harcamalara daha fazla katkıda bulunmaları amaçlanmıştır. 1999 yılında AB’nin mali imkânlarından en çok yararlanan ülke önceki yıllarda da olduğu gibi İspanya’dır. %18.3 oranında pay alan İspanya’yı
%18,2 oranıyla Fransa ve %13,9 ile Almanya izlemektedir. Nüfus ve GSMH’ları dikkate aldığımızda ise AB bütçesine en fazla katkıda bulunan ülke Hollanda olmuştur.
1999 yılını ekonomik ve parasal birliği gerçekleştirmek için hedef yıl olarak belirleyen AB, bu yılda tüm ülkelerin uyum kriterlerini sağlayabilmeleri için Yapısal Fonlar ile Uyum Fonu’nun toplam harcamalar içindeki paylarının artırılmasını yönünde kararlar almıştır (Karluk, 2005:421).
3.3. Üçüncü Mali Perspektif-Gündem 2000 (2000-2006)
2000-2006 dönemini kapsayan 3. Mali Plan, 26 Mart 1999 tarihinde Berlin Zirvesinde kabul edilmiştir. Planın müzakereleri yaklaşık 20 ay gibi uzun bir zaman almıştır. AB bu dönem mali perspektifinde 1999 yılında aday ülke statüsü kazanarak Birliğe katılma sürecine giren on yeni ülkenin Birliğe etkisini göz önüne alarak hazırlanmıştır.
Bu mali perspektifin dört temel amacı vardır: Bütçe disiplinini sağlamak, bütçe harcama başlıklarını ve tavanlarını uyarlamak, harcama tavanlarına esneklik kazandırmak ve bütçeleme sürecini iyileştirmek (Taş, 2006:143).
Gündem 2000, temel hedefleri, topluluk politikalarını güçlendirmek ve genişlemeyi de göz önünde bulundurarak 2000-2006 bütçe dönemi için AB'ye yeni bir mali çerçeve sunmak olan bir eylem programıdır. Genişlemeye hazırlık olması açısından, yapısal fonlar ile Ortak Tarım Politikasına çeşitli değişiklikler getirmiştir. Ayrıca belgede yeni ülkeler için de benimsediği hedefler doğrultusunda sağlam bir zemin hazırlanması da amaçlanmaktadır (Özdemir, 2007:59).
Gündem 2000’de yer alan hususlar şöyledir:
• Fonların yeniden dağıtımı ve katılım öncesi finansmanının, yeni üyeler lehine eski üye ülkelerin bölgesel yardımlarından büyük kesintiler öneren 2000-2006 AB bütçesinin sağlanması,
28 • Yeni üyelerin eşit şartlarda yardım almaları, (2000-2006 döneminde tüm adayların katılımı
mümkün olmayabileceğinden, finansman sorunu bir sonraki döneme ertelenebilecektir)
• Yeni üyeler için AB fonlarından kullanım tavanı olarak GSMH’nın %4’ünün belirlenmiş olması (Karluk, 2005:457-458).
Komisyon, söz konusu belgede ekonomik ve sosyal uyumun, genişleyen bir AB için siyasi bir öncelik olarak kalması gerektiğini açıklamıştır. Ancak, AB bütçesine net katkı sağlayan zengin üyelerin baskısıyla, 1993-1999 döneminde olduğu gibi, 2000-2006 dönemi için de ekonomik ve sosyal uyuma ayrılan fon miktarını AB'nin toplam GSMH 'sinin %0,46'sı oranında tutmayı ve bütçeyi AB’nin toplam GSYİH ’sinin maksimum %1,27'si oranında dondurmayı önermiştir (Özdemir, 2007:59).
Gündem 2000 kapsamında AB’nin bütçe öncelikleri sekiz başlık altındadır. Bunlar;
Tarım, yapısal faaliyetler, iç politikalar, dış ilişkiler, yönetim, rezervler, katılım öncesi strateji ve teminatlardır. Bu öncelikler altında AB bütçesinin 2000-2006 dönemi toplam ödenek dağılımı Tablo.3’te verilmiştir.
Tablo.3. Genişleme Sonrası Mali Perspektif (2000-2006 AB Bütçesi) (Milyon Euro) TAAHHÜTLER
ÖDENEKLER
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Tarım 41.738 44.530 46.587 47.378 49.305 50.431 50.575 Yapısal
Faaliyetler
32.678 32.720 33.638 33.968 41.035 41.685 42.932 İç Politikalar 6.031 6.272 6.558 6.796 8.722 8.967 5.904
Dış İlişkiler 4.627 4.735 4.873 4.972 5.082 5.093 5.104 Yönetim 4.638 4.776 5.012 5.211 5.983 6.154 6.325
Rezervler 906 916 676 434 442 442 442
Katılım Öncesi Strateji
3.174 3.240 3.328 3.386 3.455 3.455 3.455
Teminatlar 1.410 1.299 1.041
Kaynak: European Commission COM(2005) 101 final, Brussels.
Genişleme sonrası mali dönemde (2000-2006) en fazla pay tarım harcamalarına ayrılmıştır.
Teminatlar, rezervler ve iç politika harcamalarında yıllar itibariyle dalgalanmalar meydana gelmiş diğer harcamalar ise artarak devam etmiştir.
Tablo.4. 3. Mali Perspektif (2000-2006) Harcama Dağılımı Harcama Kalemi
Toplam Harcama İçerisindeki pay (%)
1 Tarım 44,5
2 Yapısal Faaliyetler 36,4
3 İç Politikalar 6,6
4 Yönetim 5,1
5 Dış İlişkiler 4,6
6 Katılım Öncesi Strateji 3,1
7 Rezervler 0,5
8 Teminatlar 0,5
29 3.4. Dördüncü Mali Perspektif (2007-2013)
2004 ve 2007 yıllarında gerçekleşen beşinci genişleme dalgası AB coğrafyasını doğuya doğru bir hayli ilerletmiş ve nüfusunu 490 milyonun üzerine çıkarmıştır. Genişleyen coğrafya ve artan nüfusa rağmen Birliğe yeni katılan ülkelerdeki düşük GSYİH ve bölgesel eşitsizlikler, AB'nin hedeflediği rekabetçi ve yenilikçi ekonomik yapının Birlik genelinde kurulmasını oldukça zora sokmaktadır. Bu yüzden Komisyon 2000-2006 sonrasındaki perspektifi oluşturmak için 2003 yılında çalışmalara başlamış ve 10 Şubat 2004 tarihinde 2007- 2013 arasındaki 7 yıllık dönemi kapsayacak yeni mali perspektifle ilgili bildirimini Konsey’e ve Avrupa Parlamentosu’na sunmuştur (Yıldız ve Yardımcıoğlu, 2005:96).
2007-2013 döneminde AB ülkeleri tarafından alınan ortak kararlardan biri, ortak çabalar ve bütçenin önemli bir kısmının ekonomik büyüme ve istihdam yaratılmasına yönelmesidir. Sürdürülebilir kalkınma, Birliğin ana önceliklerinden biri haline gelmiştir. AB ekonomisinin daha fazla rekabetçi olması ve daha geriden gelen bölgelerin diğerlerini yakalaması hedef olarak konmuştur (Can ve Kocagül, 2008:81).
AB’nin bu mali çerçevesinde, Birliğin politika önceliklerini yansıtan bütçe öncelikleri değişmiştir. Eski bütçe öncelikleri olan tarım ve yapısal operasyonların yerini, yeni bütçe öncelikleri olarak sürdürülebilir kalkınma ve doğal kaynak yönetimi almıştır. Artık bütçe kaynakları, daha çok Avrupa vatandaşlığı konseptinin oluşturulması ve Birliğin bölgesel bir güç olmaktan çıkıp küresel bir güç olması için kullanılacaktır (Taş, 2006:132).
AB, Delors I (1988-1992), Delors II (1993-1999) ve Gündem 2000 (2000-2006) sonrası dördüncü mali perspektifin (2007-2013) amaçlarını ve bütçe kaynaklarını belirlemiştir.
Dördüncü mali perspektifte birlik faaliyetlerini sekiz başlıktan (tarım, yapısal harcamalar, iç politika, dış faaliyetler, idari, rezervler, katılım öncesi strateji ve uyum) beş başlığa indirmiştir.
Amaç Lizbon Stratejisi çerçevesinde AB küresel rekabet gücünü ve rolünü artırmak, sistemi daha esnek hale getirmek ve kaynakları daha etkin kullanmaktır (European Commission (l), 2005:9).
Yeni sisteme göre, harcama kategorileri aşağıdaki başlıklardan oluşmaktadır:
• Sürdürülebilir kalkınma: Bu başlık iki bölüme ayrılmaktadır: Büyüme ve istihdam için rekabet edebilirlik ve büyüme ve istihdam için uyum;
• Doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir yönetimi;
• Vatandaşlık, özgürlük, güvenlik ve adalet;
• Küresel bir partner olarak Avrupa Birliği: Bu başlık, katılım öncesi araçlar, Avrupa Kalkınma Fonu’nun AB bütçesine dahil edilmesi ve acil yardım ve kredi garantileri için ayrılmış mevcut rezervler de dahil tüm dış faaliyetleri içermektedir.
• İdari Harcamalar: Bu başlık, Komisyon, emekliler ve Avrupa okulları dışındaki kurumların harcamalarını kapsamaktadır (Samsun, 2005:36-37).
İlk üç mali planda olduğu gibi, yeni mali perspektif taslağındaki öncelikler konusunda Komisyon çevrelerince aşağıdaki hususlar vurgulanmaktadır:
-Yeni mali perspektifte "Avrupa Vatandaşlığı", Avrupa kültürünü ve çeşitliliğini güçlendirecek şekilde, öncelikli bir konu haline getirilmiştir.
30 -Yeni mali perspektifte en önemli başlıklardan birisi sürdürülebilir büyüme olarak tespit
edilmiştir. Bu doğrultuda yeni mali perspektifin temel hareket noktasının, Lizbon Stratejisi'nde öngörülen 2010 yılında AB'yi Dünya’nın en büyük bilgiye dayalı rekabetçi ekonomisi haline getirme hedefinin olduğu belirtilmiştir.
-Doğal kaynakların kullanımı konusu da yeni perspektifte ele alınmış ve şimdiye kadar ayrı bir harcama kalemi olan ve bütçeden en yüksek payın ayrıldığı Tarım, artık kendi başına ayrı bir kalem olmaktan çıkarılmıştır.
-Yeni mali perspektifte özgürlük, güvenlik ve adalete de artan bir pay ayrılmış ve topluluk politikalarının yoğunluk kazanmasına paralel olarak sığınma, göç gibi başlıklar ön plana çıkmaktadır.
-Son olarak AB'nin bu yeni önceliklerinin uygulamaya konabilmesi için AB Bütçesinin 2013 yılında 153 milyar Euro olması öngörülmüştür (Aydın, 2004).
Tablo.5. 4. Mali Perspektif (2007-2013) Harcama Dağılımı Harcama
Miktarı (Milyar Euro)
Toplam Harcama İçindeki Payı (%)
1- Sürdürülebilir Kalkınma 1a. Büyüme ve istihdam için rekabet
edebilirlik
1b. Büyüme ve istihdam için uyum
446,789 %44,2
2- Doğal kaynakların korunması ve
sürdürülebilir yönetimi 420,682 %43
3- Vatandaşlık, özgürlük, güvenlik ve
adalet 12,396 %1,2
4- Küresel bir partner olarak Avrupa
Birliği 56,503 %5.7
5- İdari harcamalar 56,815 %5,8
Kaynak: Avrupa Bakanlar Konseyi Basın Duyurusu, 2 Aralık 2013, Brüksel.
3.5. Beşinci Mali Perspektif (2014-2020)
7-8 Şubat 2013 tarihlerinde yapılan Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde Avrupa Birliğinin yedi yıllık mali perspektifini oluşturan, 2014-2020 dönemine yönelik Çok Yıllı Mali Çerçeveye ilişkin mutabakata varmıştır.
Onaylanan Çok Yıllı Mali Çerçeve kapsamındaki reel özkaynak miktarı 908 milyar Euro, harcama kalemlerine ilişkin ödenek miktarı ise yaklaşık 960 milyar Euro tutarındadır.
Cari fiyatlara göre yapılan hesaplamalarda ise 2014-2020 dönemine ilişkin harcamalara ilişkin ödenekler 1,082 trilyon Euro, özkaynaklar ise 1,023 trilyon Euro olarak hesaplanmıştır. 2014- 2020 Mali Çerçevesinde AB’nin uzun dönemli bütçesinde ilk kez kesintiye gidilmiştir. 2007- 2013 Mali Çerçevesiyle kıyaslandığında reel bazda harcama kalemlerine ilişkin ödeneklerin (AB’nin tüm harcamaları için öngörülen azami tutar) 34 Milyar Euro, özkaynakların (Üye Devletler tarafından katkı yapması gereken toplam tutar) ise 35 Milyar Euro azaltıldığı
31 görülmektedir. Söz konusu kesintiler, taahhüt ödeneklerinde % 3,4, harcama ödeneklerinde ise
% 3,7 oranında bir kesintiye tekabül etmektedir. Kesinti kararının alınmasında İngiltere, Hollanda, İsveç, Danimarka ve Almanya etkili olmuştur. Fransa ve İtalya ise kesintiye karşı çıkmışlardır. Bu durum, Almanya’nın artık Fransa ile ön mutabakata varmaksızın hareket edebileceğini göstermiştir. Mali Çerçeve Hırvatistan’la birlikte 28 Üye Devlet için tasarlanmıştır.
Varılan mutabakat herkesi memnun etmese de uzun süren görüşmeler sonunda anlaşmaya varılması tatmin edici bulunmuştur. Ortak Tarım Politikası (OTP) kapsamındaki doğrudan ödemelerin reel bazda 62,5 milyar Euro tutarında azaltılması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Ancak bütçenin % 40’ının halen tarımsal ve kırsal sübvansiyonlara ayrılması AB bütçesinin verimsiz ve çağdışı olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır.
Komisyon ve Van Rompuy tarafından Kasım ayında sunulan ilk tekliflerle kıyaslandığında, kabul edilen Mali Çerçevede Ar-Ge ve enerji altyapısı için daha az, OTP ve bölgesel fonlar için daha fazla kaynak ayrıldığı görülmektedir.
İngiltere, Hollanda ve İsveç’e yapılan katkı payı iadesi uygulamasına devam edilmesine, Danimarka’nın da iade alacak ülkelere eklenmesine karar verilmiştir (AB Bakanlığı, 2013:1-3).
Çok yıllı mali çerçeve hazırlanırken Komisyon tarafından dikkate alınan en önemli husus Avrupa çapında ekonomik büyümenin sağlanması olmuştur. Nitekim 2008 yılında küresel çapta baş gösteren ekonomik ve finansal krizle mücadelede Birlik çapında hareket etme gereği ve Avrupa 2020 Stratejisi hedefleri, mevcut bütçe sisteminde yeni bir yaklaşım benimsenmesini yapısal bir zorunluluk olarak dayatmaktadır.
Bu kapsamda, AB üyesi ülkelerin gelecek on yıla ilişkin olarak kabul etmiş oldukları kalkınma hedeflerini içeren Avrupa 2020 Stratejisi, Birliğin önünde aşılması gereken yeni zorluklar oluşturmaktadır. AB üyesi ülkelerin küresel çapta rekabet edebilirliğini artırmak ve uzun vadede büyüme potansiyellerini tetiklemek amacıyla oluşturulan Strateji, Avrupa Birliği’ni akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir ekonomi haline getirmeyi hedeflemektedir.
2014-2020 Mali perspektifinde toplam beş genel harcama kategorisi bulunmaktadır. Bunlar;
Başlık 1: Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme: 491 milyar Euro tutarındaki harcama başlığı büyüme ve istihdam, rekabet edebilirlik, Ar&Ge, KOBİ desteği, eğitim, mesleki eğitim, gençlik ve spor programları, nükleer güvenlik, sosyal kalkınma gündemi, gümrük, fiscalis ve sahtecilikle mücadele, enerji, ulaştırma ve Avrupa’yı Birleştirme Kolaylaştırıcısı (Connecting Europe Facility) ile ekonomik, sosyal ve bölgesel uyum programlarını kapsamaktadır.
Başlık 2: Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar, Ortak Tarım Politikası kapsamında yer alan pazara yönelik harcamalar ve doğrudan ödemeler, kırsal kalkınma ve çevre ve iklim değişikliği ile mücadele programlarını içermekte olan başlık için 383 milyar Euro tahsis edilmiştir.
Başlık 3: Güvenlik ve Vatandaşlık: Göç yönetimi fonu, iç güvenlik, bilgi iletişim sistemleri, adalet, vatandaşlık ve temel haklar, gıda güvenliği, kamu sağlığı, tüketiciyi koruma gibi programlara tahsis edilen kaynakları kapsayan başlık altında 18,54 milyar Euro’luk ödenek ayrılmıştır.
32 Başlık 4: Küresel Avrupa: Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Avrupa Komşuluk Politikası,
istikrar, güvenlik, nükleer güvenlik işbirliği aracı, garanti fonu ve dış eylemlere yönelik harcamaları içeren harcama başlığı 70 milyar Euro tutarındadır.
Başlık 5: Yönetim Giderleri: AB kurumlarına tahsis edilen 62,6 milyar Euro’luk kaynak miktarından oluşmaktadır (Güvenç, 2013:262-264).
2014-2020 dönemi için harcama kalemlerinin bütçe içindeki payı Tablo.6’da verilmiştir.
Tablo.6. 5. Mali Perspektif (2014-2020) Harcama Dağılımı Harcama Miktarı
(Milyar Euro)
Toplam Harcama İçindeki Payı (%)
Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme 491 %48
Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar
383 %37
Güvenlik ve Vatandaşlık 18,54 %2
Küresel Avrupa 70 %7
Yönetim Giderleri 62,6 %6
Kaynak: 2014-2020 Mali Çerçevesi, Derleme. Avrupa Komisyonu (2011a), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A Budget for Europe 2020.
4. SONUÇ
Avrupa Birliği bütçesi, birliğin hedeflerine ulaşabilmesi için oluşturulan ve öncelikli politikaların belirlendiği önemli bir araçtır. Bütçe harcamaları ise birliğin politikalarını uygulayabilmesi ve hedeflerini gerçekleştirebilmesi açısından son derece önemlidir. Birliğin harcama kalemleri; “sürdürülebilir kalkınma”, “doğal kaynakların korunması ve yönetimi”,
“vatandaşlık, özgürlük, güvenlik ve adalet”, “küresel bir aktör olarak Avrupa Birliği” ve “idare”
harcamaları olmak üzere beş temel başlıkta sınıflandırılabilir. Gider bütçesinin önemli bir bölümünü ekonomik büyümeyi ve bunu sürdürülebilir kılmayı hedefleyen “sürdürülebilir kalkınma” başlığı ve tarımsal faaliyetler için yapılan harcamaları da kapsayan “doğal kaynakların korunması ve yönetimi” harcamaları oluşturmaktadır.
Birlik bütçesi 1988 yılından bu yana beşincisi uygulanan, mali perspektif olarak adlandırılan ve yıllık harcama üst sınırlarını belirleyen yöntemle hazırlanmaktadır. Mali perspektifler birlik harcamalarını belirlenen yıllar için sınırlamakta ve belirlenen öncelikli politikaların uygulanabilmesi için bütçeden ayrılan pay tahsis edilmektedir. Gelirleri arttırmayı ve tarım harcamalarını kısmayı hedefleyen birinci mali perspektifte (1988-1992) ortak pazarı korumaya yönelik politikalar, istikrarın sağlanması, yapısal politikalar ve öz kaynakların
33 genişletilmesi öncelikli politikalar olmuştur. İkinci mali perspektifte (1993-1999) parasal
birliğin sağlanması, uyum politikaları, sosyal politikalar ve ortak tarım politikası (OTP) reformuna yönelik hedefler önem kazanmıştır. Üçüncü mali perspektifte (2000-20006) birliğin topluluk politikalarını güçlendirmeye ve genişleme sürecine odaklanılmıştır. Bütçenin önemli bir kısmı tarım ve yapısal faaliyetlere yönelik harcamalara ayrılmıştır. Dördüncü mali perspektifte (2007-2013) diğer mali planlara kıyasla öncelikli politikaların değiştiği görülmektedir. Bütçenin önemli bir kısmının ayrıldığı Tarım ve yapısal faaliyetler yerini sürdürülebilir kalkınma ve doğal kaynak yönetimine bırakmıştır. Ayrıca tarım kendi başına bir harcama kalemi olmaktan çıkarılmıştır. Bölgelerarası gelişmişlik farkının giderilmesi, rekabetçi bir ekonomi, birliğin küresel bir güç haline gelmesi, ekonomik büyüme ve istihdam bu mali planın öncelikli hedeflerini oluşturmaktadır. Uygulanmakta olan beşinci mali perspektife (2014- 2020) bakıldığında ise AB’nin ilk defa bütçe kesintisine gittiği 2007-2013 mali perspektifine kıyasla harcama ödeneklerinde % 3,7 oranında azalma meydana geldiği görülmektedir. Yaşanan ekonomik ve finansal krizin etkisinden kurtulabilmek için kaynakları daha etkin ve nitelikli kullanmayı ve birlik çapında ekonomik büyümeyi hedefleyen bütçede toplam harcamalar içerisinde farklı harcamaların payına bakıldığında; akıllı ve kapsayıcı büyüme ile sürdürülebilir büyümenin birliğin öncelikli politikaları olduğu ve bütçenin önemli bir kısmının bu harcama kalemlerine tahsis edildiği görülmektedir.
Bugüne kadar ilki beş diğer dördü yedi yıllık beş ayrı mali perspektif hazırlanmıştır. Her mali perspektifte ihtiyaç duyulan ve belirlenen politikalara yönelik bütçe öncelikleri değişiklik göstermektedir. Son dönemde AB bütçe harcamalarına bakıldığında; ekonomik büyümeyi ve bunu sürdürebilir kılmayı; istihdam ve rekabet edebilirliği arttırmayı; kaynakları etkin ve ekonomik kullanmayı ve harcamaların niteliğinin arttırılmasını hedefleyen politikaların önem kazandığı söylenebilir.
KAYNAKLAR
2014-2020 Mali Çerçevesi, Derleme. Avrupa Komisyonu (2011a), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A Budget for Europe 2020.
Ali Kemal AYDIN, “AB Bütçesi: Hazırlanması, Gelir Kaynakları, Gider Kalemleri ve Denetimi”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sayı-XIII, 2004.
Avrupa Bakanlar Konseyi Basın Duyurusu, Brüksel, Aralık 2013.
Bilge ve Çelikay, “Avrupa Birliği Bütçe Harcamaları ve 2007–2010 Dönemi AB Bütçe Harcamalarının Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi (C.X II,S I, 2010).
CAN, E. ve D. A. KOCAGÜL, Avrupa Birliği’nde Bölgesel Politikanın Gelişimi ve Yapısal Fonlar, TEPAV Yayını, 1.Basım, Ankara, 2008.
Cihan Dura, Hayriye Atik, “Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye”, 2. Basım, Ankara:
Nobel Basın Yayın ve Dağıtım, 2003.
Dilek YILMAZCAN, “Avrupa Topluluğu Bütçe Politikası”, M.Ü. Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, İstanbul, 1999.
European Commission (EC), The European Union Budget at a Glance, Office forOfficial Publications of the European Communities, Belgium, 2007.
34 European Commission COM(2005) 101 final, Brussels, 2005.
FONTAINE P., “AB Nedir?”, Avrupa Toplulukları, 2007.
GÜVENÇ, M.H., “Avrupa Birliği Bütçesi: 2014-2020 Yıllarına ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve”, Maliye Dergisi, Sayı 165, Temmuz-Aralık 2013.
Helen WALLACE, William WALLECE, Mark A.POLLACK, Policy Making in the European Union, Oxford University Press, New York, 2005.
http://ec.europa.eu/budget/budget_glance/ index_en.htm (Erişim: 15.01.2013).
http://www.dtm.gov.tr/dtadmin/upload/EAD/TantimKoordinasyon/abbut.doc, Erişim (10.05.2013).
İktisadi Kalkınma Vakfı, “Avrupa Birliği’nin Bütçesi ve Türkiye’deki Bütçe Sisteminin AB’ye Uyumu”, İstanbul, İKV Yayınları, Aralık 2004.
KARLUK, R. “Avrupa Birliği ve Türkiye”, Beta Basım Yayım, 8.Baskı, İstanbul, 2005.
ÖZDEMİR, E., “Avrupa Birliği Bölgesel Politikası ve Genişleme”, Ekonomik Forum, 2007.
R. Baldwin, C. Wyplosz, “The Economics of European Integration”, New York, McGraw-Hill Companies, 2004.
SAMSUN, N., Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkelerine Yönelik Avrupa Birliği Mali Yardımları ve Türkiye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2005.
ŞAHİN, R., “AB Bütçesi – Fonları ve Türkiye’nin Tam Üyeliği”, DPT AB ile İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1998.
T.C. AB Bakanlığı Ekonomik ve Mali Politikalar Başkanlığı, “2014-2020 Avrupa Birliği Çok Yıllı Mali Çerçevesine İlişkin Bilgi Notu”, Ankara, Şubat 2013.
TAŞ, R., “AB’nin Yeni Mali Çerçevesi (2007-2013)”, Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 5 Sayı 3, Ankara, 2006.
YILDIZ, H. ve F. YARDIMCIOĞLU, “Türkiye’ye Yönelik AB Mali Yardımları ve Aday Ülkelerle Karşılaştırılması”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 2005.
ZÜLFÜOĞLU, Ö., “Avrupa Birliği Bütçesi ve 2007-2013 Mali Perspektifi İzdüşümünde 2011 Bütçesi Üzerine Bir Değerlendirme” Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi, Cilt 25, Sayı 4, 2011.
