EK 1 UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU. Başvuru Formu

(1)

DİKKAT !

Bu dosya, etik kurula başvuru yapacak araştırmacılara örnek taslak olması amacıyla, daha önceki yıllarda Psikoloji Bölümünden yapılmış olan bir etik kurul başvuru dosyasından düzenlenmiştir.

Başvuru dosyasının tamamı paylaşılmamış; EK 1 (Başvuru Formu), EK 3 (Proje Bilgi Formu), EK 5 (Gönüllü Katılım Formu) ve EK 6, gerekli değişiklikler

yapılmak koşuluyla taslak olarak sunulmuştur.

(2)

EK 1

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

Başvuru Formu

(3)

Başvuru Formu

Üniversitemiz çalışanlarının/öğrencilerinin yapacağı ya da üçüncü şahıslarca üniversitemizde yapılması planlanan,

“insan ve hayvan üzerinde deney niteliği taşımayan”, biyolojik materyal (kan, idrar gibi biyolojik sıvılar ve doku numuneleri vb.) kullanılmayan ve fiziksel müdahale içermeyen gözlemsel ve betimsel nitelikte araştırmalar (anket, ölçek/skala çalışmaları, dosya taramaları, veri kaynakları taraması, sistem-model geliştirme çalışmaları, ses ve görüntü kayıtları vb.) için başvuru formudur.

Başvurular, dekanlıklar ve enstitü ya da yüksekokul müdürlükleri tarafından komisyona iletilmelidir. Üniversite dışı başvurular, resmi yazışma yolu ile doğrudan Ufuk Üniversitesi Rektörlüğü’ne yapılmalıdır.

UYARI: BU ARAŞTIRMA İNSAN ÜZERİNDE DENEY NİTELİĞİ TAŞIYORSA, KLİNİK ETİK KURULA BAŞVURMANIZ GEREKMEKTEDİR.

ARAŞTIRMANIN BAŞLIĞI : Yetişkin Kızların Annelerine Bağlanma Düzeyleri, Bakım Verme Yükü ve Bakım Verme Stilleri ile Annelerinin Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

ÇALIŞMA SORUMLUSU* : Dr. Öğr. Üyesi Meltem ANAFARTA-Ş. İMZA

ARAŞTIRMACI** : İMZA

DİĞER ARAŞTIRMACILAR: İMZA

ARAŞTIRMANIN YÜRÜTÜLECEĞİ KURUM***: Ufuk Üniversitesi – Psikoloji Bölümü

*Çalışma sorumlusu; bilimsel çalışmayı teklif eden, çalışmanın hazırlanmasından ve yürütülmesinden birinci derecede sorumlu olan öğretim üyesi/elemanıdır.

**Araştırmacı; çalışmanın hazırlanmasından ve yürütülmesinden ikinci düzeyde sorumlu olan öğretim üyesi, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrencisidir.

*** Tez çalışmalarında ilgili Enstitü ya da Fakülte, diğer araştırmalarda proje önerisinde bulunan kurum ya da sorumlu araştırmacının bağlı olduğu kurum belirtilmelidir.

Kayıt Tarihi: Protokol No:

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL

ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

(4)

1. Araştırmanın Niteliği (Uygun olan kutuyu işaretleyiniz)

Öğretim Üyesi Araştırması Doktora Tezi

Yüksek Lisans Tezi Diğer (belirtiniz):_______________________

Lisans Araştırması

2. Çalışma Sorumlusu

Adı-Soyadı : Meltem ANAFARTA-Ş.

Ünvanı : Dr. Öğr. Üyesi

Görev yeri : Ufuk Üniversitesi – Psikoloji Bölümü Telefonu : 286 23 76 - 4505

e-posta : meltemanafarta@---

Adresi : Ufuk Üniversitesi EK-3 Bina, Dr. Sadık Ahmet cad. No:35, 06520 Balgat/ANKARA

3. Araştırmacı:

Adı-Soyadı : Ünvanı : Görev yeri : Telefonu : e-posta : Adresi :

4. Diğer Araştırmacılar:

Ünvan, Ad- Soyad Görev yeri e-posta telefon

1.

2.

3.

4.

(5)

5. Araştırmayı Destekleyen Kurum/Kuruluşlar:

Yoktur* Üniversite (belirtiniz): ____________________

TÜBİTAK Uluslararası (belirtiniz): ___________________

DPT Diğer (belirtiniz): _______________________

6. Başvuru Statüsü:

Yeni başvuru

Tekrar başvuru (revizyon) Proje No: __________

Daha önce onaylanmış bir projenin devamı Proje No: ________

Şayet, daha önce onaylanmış biri projenin devamı ise, yürütülen çalışma önceden

onaylanan çalışmadan herhangi bir farklılık gösteriyor mu? Evet Hayır

Evet ise açıklayınız: _______________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

7. Araştırmanın Türü:

Anket Ölçek (skala) geliştirme çalışması

Dosya taraması Veri kaynakları taraması Sistem-model geliştirme çalışması Ses ve görüntü kayıtları Diğer (Belirtiniz):

(6)

*

Çalışma Etik Kurul’a başvuru sonrasında destek alırsa Etik Kurulu bu destek ile ilgili bilgilendirir.

8. Katılımcıları en iyi tanımlayan seçenekleri işaretleyiniz

(birden fazla seçenek işaretlenebilir) Okulöncesi Çocuklar Erkekler

İlköğretim Öğrencileri Kadınlar Lise Öğrencileri İşsiz Yetişkinler Üniversite Öğrencileri Yaşlılar

Çocuk İşçiler Zihinsel Engelli Bireyler Yetişkinler Fiziksel Engelli Bireyler

Tutuklular Diğer (belirtiniz):________________________

9. Aşağıda yer alan uygulamalardan, çalışma kapsamında yer alacak olanları işaretleyiniz.

Anket Mülakat Gözlem

Bilgisayar ortamında test/anket uygulamak Görüntü kaydı

Ses kaydı

Yüksek düzeyde uyarıma (ışık, ses gibi) maruz bırakma Diğer (belirtiniz): ______________________

10. Katılımcılara araştırmanın niteliği hakkında yeterince açık ve anlaşılabilir açıklama yapılmakta mıdır? (gönüllü katılım formu)?

Evet Hayır

(7)

EK 3

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

Proje Bilgi Formu

(8)

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

Proje Bilgi Formu

1. Çalışmanın Başlığı: Yetişkin Kızların Annelerine Bağlanma Düzeyleri, Bakım Verme Yükü ve Bakım Verme Stilleri ile Annelerinin Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

2. Çalışmanızın açıklamasını, hipotezlerinizi de içerecek şekilde yazınız.

Bağlanma; güçsüzün yaşamda kalabilmesi için güçlü bir figürü dayanak olarak kullanması, tehdit hissettiğinde bu güce sığınarak güvenlik hissetmesi olarak tanımlanmaktadır (Bowlby; 1969; 1982). Bu bağlanma bağı, çocukluk dönemi söz konusu olduğunda bebeğin/ çocuğun güçlü olan ebeveyne sığınması şeklinde tek yönlü olarak tanımlanmış ve aksi yönde bir bağlanmanın (ebeveynin çocuğa sığınması) hem ebeveyn için hem de çocuk için sağlıksız olduğu vurgusu yapılmıştır (Ainsworth; 1989, Bowlby; 1969). Söz konusu, yetişkinlik dönemi bağlanma ilişkileri olduğunda ise ilgili literatür yoğunlukla romantik ilişkilere vurgu yapmakta ve bu ilişkiyi iki yönlü olarak tanımlamaktadır. Diğer bir değişle; romantik ilişkideki her iki taraf da hem sığınan hem koruyan rolünü farklı zamanlarda alarak birbirlerine destek olmaktadırlar.

Çocukluk ve yetişkinlik dönemi bağlanma ilişkileri literatürün bugüne kadar tek odak noktası olmuştur ancak, beşikten mezara devam ettiği belirtilen (Bowlby; 1969) bağlanmanın yaşlılık döneminde nasıl bir seyir izlediği son yıllarda bir iki çalışma dışında araştırmalara konu olmamıştır. Yaşlılık dönemi bağlanma ilişkisinde kuramın sayıltıları doğrultusunda önemle üzerinde durulması gereken bir iki nokta

bulunmaktadır. Birincisi, yaş alan kişinin artık çocuğuyla ilişkisinde güçlü taraf olmaması ancak, çocuğun güçlü ve bağımsız bir birey olmasıyla yaşlanan ebeveynine sığınak oluşturarak destek sağlamaya başlaması söz konusudur. Bu sebeple çocukların yetişkin olduğu anne – çocuk ilişkisinde, çocukluk döneminin aksine bir “karşılıklılık” tan bahsetmek mümkündür ve bu karşılıklılığın psikopatolojiye işaret etmediği bir

gerçektir. İkincil olarak ise; bir çocuğun bağımsızlaşsa ve evlense veya ebeveynleri yaşlanarak güçsüz bir döneme girse dahi yetişkin çocukların ebeveynleriyle bağları devam etmektedir ve çocuk ne kadar yetişkin olursa olsun ebeveyn kaybı bir ayrılık anksiyetesi doğurmaktadır. Yetişkin birey yaşlı ebeveynine sadece ona bir dayanak olmak için değil aynı zamanda ilerde sığınabileceği dayanabileceği figürün yaşama süresini arttırabilmek için de destek sağlamaktadır (Shaver & Mikulincer, 2004).

Yetişkin kız ve yaşlı ebeveynlerin bağlanma ilişkilerini çalışan kısıtlı literatür, yetişkinlerin bağlanma stillerinin ebeveynlerine verdikleri duygusal bakım ( Carpenter, 2001; Karantzas, Evans, & Foddy, 2010),

(9)

vermeyi istedikleri (Sörensen, Webster & Roggman, 2002) ve planladıkları bakım (Karantzas, ve ark., 2010) ve yaşadıkları bakım yükü (Cicirelli, 1993; Crispi, Schiaffino, & Berman, 1997)ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca, yaşlı ebeveynin çocuğuna bağlanma tarzının da ebeveynin çocuğundan yardım istemesi (Karantzas, ve ark., 2010) ile de ilişkili olduğu gösterilmiştir.

Literatür ışığında bu çalışmanın temel amacı; ebeveynlere evlatları tarafından bakım verilmesinin yaygın olduğu Türk kültüründe yetişkin kız ve annelerinin bağlanma ilişkilerinin hem yetişkin kızın hem de annesinin üzerindeki psikolojik etkilerini incelemektir.

Belirgin olarak;

- Yetişkin kız ve annelerinin birbirlerine bağlanma düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki beklenmektedir.

- Yetişkin kızların ebeveynlerine bağlanma düzeylerinin bakım verme stillerini yordayacağı tahmin edilmektedir. Buna göre; yüksek bağlanma gösteren yetişkin kızların yaşlı annelerine daha fazla duyarlı ve daha az kaçınmacı ve saplantılı bakım tarzıyla yaklaşacakları düşünülmektedir.

- Yetişkin kızların ebeveynlerine bağlanma düzeylerinin bakım verme yükünü yordayacağı tahmin edilmektedir. Buna göre; bağlanma düzeyi düşük olan yetişkin kızların daha fazla bakım verme yükü hissedecekleri tahmin edilmektedir.

- Annelerin bağlanma düzeylerinin sağlık yaşam kalitelerini yordayacağı tahmin edilmektedir. Buna göre, kızlarına bağlanma düzeyi yüksek olan yetişkin kadınların sağlık yaşam kalitelerinin özellikle de psikolojik sağlık kalitelerinin daha yüksek olması beklenmektedir.

- Annelerin bağlanma düzeylerinin duygulanımda iyilik halini yordayacağı tahmin edilmektedir. Buna göre; kızlarına bağlanma düzeyi düşük olan yetişkin kadınların geriatrik depresyon düzeylerinin daha yüksek olacağı düşünülmektedir.

- Yetişkin kızların annelerine bakım verme stillerinin annelerinin hem sağlık yaşam kalitelerini hem de geriatrik depresyon düzeylerini yordayacağı tahmin edilmektedir. Buna göre, ebeveynlerine duyarlı bakım veren yetişkin kızların annelerinin sağlık yaşam kalitelerinin daha yüksek, geriatrik depresyon düzeylerinin de daha düşük olması beklenmektedir. Benzer şekilde ebeveynlerine saplantılı ve kaçınmacı bakım veren yetişkin kızların annelerinin ise daha düşük sağlık yaşam kalitesi ve daha yüksek geriatrik depresyon düzeyi gösterecekleri tahmin edilmektedir.

(10)

3. Veri toplama sürecinizi, katılımcıların özellikleri (beklenen katılımcı sayısı) kullanılacak yöntem, ölçek, araç ve teknikleri de içerecek şekilde yazınız. (Araştırmada kullanılan her türlü ölçek ya da anketin bir kopyasını bu dokümanla birlikte teslim ediniz.)

Örneklem:

Çalışmaya 25 yaş üstü yetişkin kadınlar ve onların annelerinin dahil edilmesi düşünülmektedir. Yetişkin kadınların medeni durumları ve annelerine ne kadar mesafede yaşadıkları bilgisi alınacaktır. Annelerin 70 yaşı geçmemiş olmaları ve kronik fiziksel bakıma gereksinim duymamaları (demans, felç gibi) çalışmaya katılım kriteri olarak sunulacaktır. Katılımcıların Ankara’nın Düşük, Orta ve Yüksek SED bölgelerinden seçilecek aile hekimlikleri aracılığıyla seçilmesi planlanmaktadır.

Yöntem:

Anketler yetişkin kız ve annelerine tek oturumda ev ziyareti sırasında veya aile hekimliği ofislerinde verilecektir. Demografik bilgiler mülakat şeklinde toplanacak, diğer anketler ihtiyaç duyulması halinde annelere okunarak araştırmacı tarafından verilecektir.

Veri Toplama Araçları:

Yetişkin Kız Ölçekleri

Demografik Bilgi Formu: Formun birinci kısmında katılımcıların, yaş, yaşadıkları şehir, eğitim durumları, aylık gelirleri, medeni durumları, meslekleri, çalışıp çalışmadıkları, kaç kardeş oldukları, anne ve

babalarının eğitimleri ve halen hala hayatta olup olmadıkları, evde kaç kişi ve kimlerle yaşadıklarına dair sosyo - ekonomik düzeylerini belirleyici temel demografik sorular bulunmaktadır.

Bakım Verme Yükü Ölçeği (BVYÖ): Zarit, Reever ve Bach- Peterson tarafından 1980 yılında geliştirilmiş olan ölçek bakım gereksinimi olan bireye veya yaşlıya bakım verenlerin yaşadığı stresi

değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır (Zarit and Zarit 1990) ve bakım vermenin bireyin yaşamı üzerine olan etkisini belirleyen 22 maddeden oluşmaktadır. BVYÖ, 0 (Asla) ve 4 (Her zaman) puan arasında

değişen 5 Noktalı Likert Tipi bir ölçektir. Ölçekten en az 0, en fazla 88 puan alınabilmektedir. Ölçek puanının yüksek olması, yaşanılan sıkıntının yüksek olduğunu göstermektedir Yapılan çalışmalarda ölçeğin iç tutarlılık katsayısı 0.87 ile 0.94 arasında, testtekrar test güvenilirliği ise 0.71 olarak bulunmuştur. (Zarit and Zarit 1990). Ölçeğin Türkçe uyarlaması İnci ve Erdem (2008) tarafından yapılmış ve tek faktörlü ölçeğin iç tutarlılık katsayısı .95, 2 hafta arayla yapılan test – tekrar test güvenirliği ise. 90 olarak belirlenmiştir.

Bakım Verme Stilleri (BVS): Orjinali Kunce ve Shaver (1994) tarafında geliştirilmiş olan 32 maddelik Bakım Verme Stilleri aslen kadınların eşlerine gösterdikleri bakım verme stillerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçek 6 noktalı Likert tipi bir ölçek olup 32 soru ve 4 faktörden (1. Yakınlık veya Uzaklık, 2.

Duyarlılık veya Duyarsızlık, 3. İşbirliği veya Kontrol, 4. Saplantılı Bakım Verme) oluşmuştur. Tüm ölçeğin ve

(11)

faktörlerin iç tutarlılık katsayıları .80 üzeri rapor edilmiştir. Ayrıca, duyarlı ve işbirlikçi bakım verme tarzlarının bağlanma kaygı ve kaçınma boyutlarıyla negatif korelasyonu olduğu, öte yandan, kontrolcü ve saplantılı bakım verme ile de pozitif korelasyonu olduğu gösterilmiştir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması

Gündoğdu Aktürk (2010) tarafından yapılmış ve faktör analiz sonuçları 3 faktörlü yapının en uygun

olduğunu göstermiştir. Birinci faktör Duyarlı Bakım Verme (.84), ikinci faktör Kontrol/Saplantılı Bakım (.84), üçüncü faktör ise; Kaçınmacı Bakım (.70) dır. Bakım Verme Stillerinin Türk örneklemi için bağlanma kaygı ve kaçınma boyutlarıyla ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu çalışmada ölçek yetişkin kızların annelerine bakım verme stillerini ölçme amacıyla kullanılacaktır. Bu sebeple de ölçek gözden geçirilmiş ve maddeler “eşim”

yerine “annem” olarak çevrilmiştir.

Yetişkin Bağlanma Ölçeği (YBÖ): Orjinali Cicirelli (1995) tarafından geliştirilen ölçek yetişkinlerde ebeveyne bağlanmanın temel boyutlarını (güvenlik ve telkin arayışı, ayrılık anksiyetesi, birleşme anından mutlu olma, sevgi ve yakınlık hissi) ölçmek üzere geliştirilmiştir. Toplam 16 sorudan oluşan ölçek, 7 noktalı Likert tipi olarak geliştirilmiştir. Puanlar 16 – 112 arasında değişmekte ve yüksek puan ebeveyne güçlü bağlanmaya işaret etmektedir. Ölçek geliştirme çalışması annelerine bakım veren yetişkin kadınlarla yapılmış ve tek faktör olarak değerlendirilen ölçeğin iç tutarlılığı .95 ve bir yıllık test – tekrar test güvenirliği de .73 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin geçerliği Sevgi Ölçeği (.73), Güven Ölçeği (.60), Karşıtlık Ölçeği (.28) ile sınanmıştır. Ayrıca YBÖ’den yüksek alanların ebeveynlerine yardım sürelerinin de arttığını göstermiştir.

Ölçeği ayırdeden geçerli Sosyal Beğenirlik Ölçeği ile yapılmış ve ilişkisizlik gösterilmiştir. Ölçeğin Türkçe çevirisinin bu çalışma öncesindeki bir pilot çalışmayla yapılması planlanmaktadır. Ölçeğin güvenirliğinin iç tutarlılık ve test tekrar test (2ay) ile yapılması planlanmaktadır. Ayrıca, yapı geçerliği için faktör analiz yapılması ve Anne-Kız İlişki Envanteri, Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri – II, Ana Babaya Bağlanma Ölçeği ve Kısa Semptom Envanteri ile ilişkisinin gösterilmesi planlanmaktadır.

Anne Ölçekleri

Demografik Bilgi Formu: Formun birinci kısmında katılımcıların, yaş, yaşadıkları şehir, eğitim durumları, aylık gelirleri, medeni durumları, evlilik süreleri, çocuk sayısı ve yaşları, meslekleri, çalışıp çalışmadıkları, evde kaç kişi ve kimlerle yaşadıklarına dair sosyo ekonomik düzeylerini belirleyici temel demografik sorular bulunmaktadır.

Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDÖ): Ölçeğin orjinali Yesavage ve ark. (1983) tarafından geriatrik popülasyonda depresyon varlığını araştırmak amacıyla geliştirilmiştir. Maddeler, yaşlı depresyonlu hastaların yaşlı olmayan depresyonlulardan ayrımını maksimum düzeyde tutacak ampirik olarak oluşturulmuş maddelerden oluşmaktadır. Maddeler; geriatrik depresyona uygun olarak azalmış duygulanım, benlik algısında zayıflama, motivasyon zayıflığı, gelecek yerine geçmişe yönelim, bilişsel sorunlar, obsesif nitelikler ve ajitasyonu içermektedir. Toplam 30 maddeden oluşan ölçek “Evet” veya

“Hayır” şekilden cevaplanmakta “evet” 1 puan alırken “hayır” 0 puan almaktadır. Ölçekten alınan yüksek

(12)

puan depresyona işaret etmektedir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması Ertan ve ark. (1997) tarafından yapılmıştır.

Sonuçlar ölçeğin yüksek bir iç tutarlılık gösterdiği (0.92) ve geçerliliğinin yüksek olduğunu saptamışlar ve ölçeğin kesme puanını, 0-11 puanı “depresyon yok”; 11-14 puanı “olası depresyon”; 14 ve üzerindeki puanları “kesin depresyon” olarak belirlemişlerdir.

Kısa Form-36 (SF-36) (Yaşam Kalitesi Ölçeği): Orjinali Ware (1987) tarafından geliştirilen ve ülkemizde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması 1999 yılında Koçyiğit ve arkadaşları tarafından yapılmış olan SF–36 ölçeği kullanılmıştır (Koçyiğit, 1999). Sağlığın sekiz bileşende incelendiği bu ölçekte yüksek puanlar sağlıkta daha iyi bir düzeyi işaret etmektedir. SF–36 ölçeği; fiziksel fonksiyonellik (FF) (sağlık sorunları nedeniyle fiziksel aktivitede kısıtlanma), fiziksel rol (FR) (sağlık sorunları nedeniyle günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlanma), bedensel ağrı (BA), genel sağlık (GS) (kişinin genel olarak sağlığını

değerlendirmesi), canlılık (CA), genel ruh sağlığı (GRS), sosyal fonksiyonellik (SF) ve duygusal rol (DR) (ruhsal sağlık sorunları nedeniyle günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlanma) bölümlerinden oluşmaktadır.

SF–36 ölçeğinde 100 puan üzerinden puanlama yapılmaktadır ve alınan puanlar her bileşen için 0 ile 100 puan arasında değişmektedir. Bu ölçekte yüksek puanlar sağlıkta daha iyi bir düzeyi işaret ederken, düşük puanlar sağlıktaki bozulmayı göstermektedir.

4. Çalışmanız, katılımcıların fiziksel ve/ya ruhsal sağlığını tehdit edici ya da onlar için stres kaynağı olabilecek unsurları içermekte midir? Evet ise, açıklayınız. Bu unsurların etkilerini ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek için, alınacak önlemleri açıklayınız.

HAYIR

5. Çalışmanın amacının, tamamen ya da kısmen katılımcılardan saklanması söz konusu mu? Evet ise, nedenlerini açıklayınız. Bu durumun veri toplamanın sonunda katılımcılara nasıl açıklanacağını belirtiniz.

HAYIR

6. Bu çalışmada katılımcıların kişilik hakları ve özel bilgileri korunmakta mıdır? Hayır ise; açıklayın EVET

Çalışma Sorumlusu*: Yrd. Doç. Dr. Meltem ANAFARTA-Ş. İmzası ________________________

Araştırmacı** : İmzası ________________________

*Çalışma sorumlusu; bilimsel çalışmayı teklif eden, çalışmanın hazırlanmasından ve yürütülmesinden birinci derecede sorumlu olan öğretim üyesi/elemanıdır.

**Araştırmacı; Çalışmanın hazırlanmasından ve yürütülmesinden ikinci düzeyde sorumlu olan öğretim üyesi, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrencisidir.

(13)

EK 5

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

Gönüllü Katılım Formu

(14)

BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM FORMU

Sayın katılımcı,

Bu çalışma Ufuk Üniversitesi – Psikoloji Bölümü’ nde yürütülen bir ön çalışmadır. Bu çalışmanın amacı; yetişkin kızların ve annelerinin hem geçmiş hem de bugünü içeren ilişkilerinin anlaşılması, bu ilişkiyi etkileyen ve bu ilişkinin etkilediği diğer sosyal ve psikolojik boyutların da incelenmesidir.

Bu amaç doğrultusunda çalışmamıza 25 yaş üstü yetişkin kadınlar ve anneleri dahil edilmektedir. Gönüllü katılımınız bu çalışmanın amacına ulaşabilmesi için çok değerlidir. Bir dizi anketten oluşan bu çalışmayı tamamlamanız yaklaşık 45 dakikanızı alacaktır. Yetişkin kadınlar anketlerini kendileri doldururken, ihtiyaç duyulması halinde annelerin anketleri mülakat şeklinde araştırmacı tarafında doldurulabilecektir.

Sorulara samimi/ içtenlikle cevap verilmesi araştırmanın geçerlik ve güvenirliği açısından çok önemlidir. Soruların doğru ve yanlış cevapları bulunmamaktadır. Sizler için doğru olan cevap en uygun cevap olacaktır.

Çalışmaya katılmak gönüllülük esasına dayalıdır. Ayrıca, çalışmanın herhangi bir kısmında devam etmek istememeniz durumunda araştırmacıya haber vermeniz ve anketleri teslim etmeniz yeterlidir. Araştırmada vereceğiniz tüm bilgiler hiçbir kimlik bilgisi belirtilmeksizin saklanacak ve bilgiler isimsiz olarak sadece bilimsel çalışmalarda veri olarak kullanılacaktır.

Cevaplandırmanız bittiğinde anketleriniz bir zarfa konularak kapatılacak ve üzerinde kimlik bilgisi belirtilmeden saklanacaktır.

Şayet çalışma süreci ile veya sonuçları ile ilgili bilgi almak isterseniz aşağıdaki elektronik iletişim adresine erişebilirsiniz.

Araştırma sürecinde isim, TC kimlik numarası gibi hiçbir kimlik belirten bilgi katılımcılardan istenmeyecek, kişilerden alınan bilgiler sadece bilimsel araştırmalarda veri olarak kullanılacaktır.

Şimdiden katılımınız için teşekkür ediyoruz.

Araştırmacı : Dr. Öğr. Üyesi Meltem Anafarta Şendağ

Adres : Ufuk Üniversitesi – Fen Edebiyat Fakültesi – Psikoloji Bölümü E-posta adresi : meltemanafarta@---

__________________________________________________________________________________

(Bu kısım yırtılarak üst yarı katılımcıda kalacak alt yarı da anketlerden ayrı bir şekilde tutularak saklanacaktır. )

Katılımcı beyanı:

Yetişkin kızların anneleri ile ilişkilerini kapsayan araştırma ile ilgili bilgiler bana aktarıldı. Bana yapılan tüm açıklamaları ayrıntılarıyla anlamış bulunmaktayım. Verdiğim bilgilerin bilimsel amaçlı yayınlarda kullanılmasını kabul ediyorum. Bu araştırmada ‘katılımcı’ olarak yer alma kararını aldım.

Tarih :

Katılımcı Adı Soyadı :

İmza :

(15)

EK 6

UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU

Veri Toplama Araçları

DİKKAT! Bilimsel etik ilkeler gereği bu örnekte veri toplama araçlarından yalnızca örnek sorulara yer verilmiştir. Ancak, etik kurula tüm veri toplama araçları eksiksiz

olarak sunulmuştur.

(16)

YETİŞKİN KIZ ANKETLERİ

DEMOGRAFİK BİLGİLER

1. Yaş: _________

2. Kardeş Sayısı: ____________

3. Medeni Durum:



Evli



Bekar



Boşanmış



Dul

4. Yaşadığınız şehir: _______________________________

5. Babanız halen hayatta mı?



Evet



Hayır

Şayet babanız vefat ettiyse ne kadar süre önce kaybettiniz? _________________

6.Eğitim:



Okuma yazma bilmiyor



Lise



Okuma yazma biliyor



2 senelik yüksekokul



İlkokul



4 senelik üniversite



Ortaokul



Yüksek Lisans veya doktora

7.Anne Eğitimi:



Lise



Okuma yazma biliyor



İlkokul



Ortaokul



8.Baba Eğitimi:



Lise



Okuma yazma biliyor



İlkokul



Ortaokul



9.Meslek:___________________________________________________________________

10.Çalışıyor musunuz?



Evet



^Hayır

11. Ailenizin aylık geliri yaklaşık olarak nedir? _____________________

Size göre ailenizin toplam aylık gelirini aşağıdaki uygun seçeneği işaretleyerek belirtiniz.



Düşük



Orta Düşük



Orta



Orta Yüksek



Yüksek

(17)

12. Yaşadığınız evde toplam kaç kişi yaşıyor? _________________________________________

13. Kimlerle yaşıyorsunuz? ________________________________________________________

14. Annenizle ne kadar yakın oturuyorsunuz?



Aynı evde



Yakın mahallede



Aynı binada



Aynı şehirde



Aynı mahallede



Diğer:____________________________(belirtiniz)

15. Annenizle bir haftada ortalama olarak toplam kaç saat yüz yüze görüşüyorsunuz?________________

16. Annenizle bir haftada ortalama olarak toplam kaç saat telefon, internet aracılığıyla görüşüyorsunuz?________________

17. Annenizle bir hafta içerisinde görüştüğünüz süre sizce……..



Hiç yeterli değil

 Yeterli değil  Yeterli  Çok yeterli 18. Annenizle bir hafta içerisinde görüştüğünüz süre……



Daha fazla olmalı



Aynı kalabilir



Daha az olmalı

19.

Annenizin şu anda fiziksel bir sağlık sorunu var mı?  Evet  Hayır

Şayet evet ise; belirtiniz: _____________________________________________

Şayet evet ise;

Annenizin bu sağlık durumu onun gündelik yaşantısını (temizlik, alışveriş, arkadaş ziyaretleri gibi) idame ettirmesini genel olarak ne düzeyde etkiliyor?

Çok fazla

Fazla Orta düzeyde

Az Çok az

(18)

YETİŞKİN BAĞLANMA STİLLERİ (ÖRNEK MADDELER)

Aşağıda annenizle, yaşamınızın şimdiki döneminde geçerli olan ve ilişkinizi tanımlayan maddeler bulunmaktadır.

Her bir maddenin ilişkinizi ne oranda yansıttığını karşılarındaki 5 aralıklı ölçek üzerinde, ilgili rakam üzerine çarpı (X) koyarak gösteriniz.

1---2---3---4---5 Hiç Biraz Kararsızım/ Biraz Tamamen katılmıyorum katılmıyorum fikrim yok katılıyorum katılıyorum

01 Annemle birlikte olmak beni çok mutlu eder. ¹ ² ³ ⁴ ⁵

02 Bir sıkıntı veya zorluk yaşadığım zamanlarda annemin hayali gözümün önüne gelir. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 03 Eğer annemi uzun bir süre görmezsem bu beni çok rahatsız eder. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 05 Kendimi yalnız ve kaygılı hissettiğimde, aklıma gelen ilk kişi annemdir. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 10 Bir zorluk yaşadığımda konuşmak istediğim ilk kişi annemdir. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 12 Annemden uzun bir süre ayrı kaldıktan sonra tekrar onunla birlikte olmak beni güvende

hissettirir.

1 2 3 4 5

13 Eğer çökkün hissedersem annem benim için her zaman bir güç kaynağı olur. ¹ ² ³ ⁴ ⁵

(19)

BAKIM VERME STİLLERİ (ÖRNEK MADDELER)

AÇIKLAMA: Aşağıda anneniz ile yaşanan bazı durumlar, duygular ve davranışlar sıralanmıştır. Aşağıdaki maddeleri söz konusu kişi ile ilişkilerinizi ve bu ilişkide yaşadığınız duygu davranışları göz önünde bulundurarak değerlendiriniz. Yaşadığınız duygu ve davranışları en doğru tanımladığına inandığınız ilgili rakamı (X) işaretleyiniz. Örneğin, ilgili madde sizin duygu ve davranışlarınızı hiç tanımlamıyorsa “1” rakamını, sizi tamamen tanımlıyorsa “6” rakamını veya uygunluk derecesine göre diğer rakamları işaretleyiniz.

1--- 2 --- 3 --- 4 --- 5 --- 6

Beni hiç Beni tamamen

Tanımlamıyor tanımlıyor

1 Annem bana sarılmak istediğinde ya da buna ihtiyacı var gibi göründüğünde memnuniyetle ona sarılırım.

1 2 3 4 5 6

4 Annemin destek ve rahatlama aradığını hissettiğimde ona rahatlıkla sarılırım.

1 2 3 4 5 6

6 Annem sıkıntıdaysa ya da ağlıyorsa ilk tepkim ona dokunmak veya sarılmak olur.

1 2 3 4 5 6

8 Annemin bana muhtaç ve “yapışık” olmasından hoşlanmam. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ 9 Annemin ihtiyaçları ve hisleri benimkilerden çok farklı olsa bile, çok iyi

fark ederim.

1 2 3 4 5 6

10 Annemin yardım ve destek çağrıştıran hal ve hareketlerini anlamak için özen gösteririm.

1 2 3 4 5 6

11 Annem rahatlamaya ihtiyaç duyduğunda, o söylemese de, her zaman anlarım.

1 2 3 4 5 6

12 Sıklıkla annemin üzgün veya endişeli olduğunu fark edemediğim olur. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ 17 Anneme yardım etmeye ya da anlayışlı olmaya çalışırken fazla

dominant/baskın oluyorum.

1 2 3 4 5 6

19 Anneme herhangi bir konuda yardım ederken illa kendi bildiğim yolla yapmak isterim.

1 2 3 4 5 6

22 Annem bana bir sorunundan bahsettiğinde, onun yaptıklarını eleştirmekte çok ileri gidebiliyorum.

1 2 3 4 5 6

24 Annem bir karar almaya çalışırken sıklıkla ne yapması gerektiğini ondan önce ben söyleyiveririm.

1 2 3 4 5 6

26 Çoğu zaman annemin problemlerine kendimi fazla kaptırırım. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ 28 Annemin dertlerini sanki kendi dertlerimmiş gibi üstüme alarak

sorunlar yaratırım.

1 2 3 4 5 6

30 Gerektiğinde, annemin bir sorunla ilgili yardım isteğine suçluluk hissetmeden “hayır‟ diyebilirim.

1 2 3 4 5 6

(20)

ANNE ANKETLERİ

DEMOGRAFİK BİLGİLER

1.Yaş: _________

2. Yaşanılan şehir: __________________________

3.Medeni Durum:



^Evli



Bekar



Boşanmış



Dul

Evli ise; evlilik süresi________________________________

Evli ise; çocuk sayısı: _____________________________________

Cinsiyet Yaş 1.çocuk

2.çocuk 3.çocuk 4.çocuk 5.çocuk 6.çocuk 7.çocuk

Şayet eşiniz vefat ettiyse, kaç sene önce kaybettiniz?_________________

4.Eğitim:



^Lise



Okuma yazma biliyor



2 senelik yüksek okul



İlkokul



Ortaokul



5. Meslek:____________________________________________________________________

6. Çalışıyor musunuz?



Evet



Hayır

7. Size göre ailenizin toplam aylık gelirini aşağıdaki uygun seçeneği işaretleyerek belirtiniz.



Çok düşük



Düşük



^Orta



^Yüksek



^{Çok yüksek}

6. Aylık gelirinizin kaynağı nedir?



Kendi maaşım



Eşimin maaşı



Çocuklarımın desteği

 Diğer ___________

(21)

9.Yaşadığınız evde toplam kaç kişi yaşıyor? ________________________________________

10.Kimlerle yaşıyorsunuz? _______________________________________________________

11. Kızınızla bir haftada ortalama olarak toplam kaç saat yüz yüze görüşüyorsunuz?________________

12. Kızınızla bir haftada ortalama olarak toplam kaç saat telefon, internet aracılığıyla görüşüyorsunuz?________________

13. Kızınızla bir hafta içerisinde görüştüğünüz süre sizce……..



Hiç yeterli değil

 Yeterli değil  ^Yeterli  Çok yeterli 14. Kızınızla bir hafta içerisinde görüştüğünüz süre……



Daha fazla olmalı



Aynı kalabilir



Daha az olmalı

(22)

YETİŞKİN BAĞLANMA ÖLÇEĞİ (ÖRNEK MADDELER)

Aşağıda bu araştırmaya sizinle birlikte katılmış olan kızınızla, yaşamınızın şimdiki döneminde geçerli olan ve ilişkinizi tanımlayan maddeler bulunmaktadır. Her bir maddenin ilişkinizi ne oranda yansıttığını

karşılarındaki 5 aralıklı ölçek üzerinde, ilgili rakam üzerine çarpı (X) koyarak gösteriniz. Hem anneniz hem de babanız için ayrı ayrı işaretlemeniz gerekmektedir.

1---2---3---4---5 Hiç Biraz Kararsızım/ Biraz Tamamen katılmıyorum katılmıyorum fikrim yok katılıyorum katılıyorum

01 Kızımla birlikte olmak beni çok mutlu eder. ¹ ² ³ ⁴ ⁵

02 Bir sıkıntı veya zorluk yaşadığım zamanlarda kızımın hayali gözümün önüne gelir. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 03 Eğer kızımı uzun bir süre görmezsem bu beni çok rahatsız eder. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 05 Kendimi yalnız ve kaygılı hissettiğimde, aklıma gelen ilk kişi kızımdır. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 10 Bir zorluk yaşadığımda konuşmak istediğim ilk kişi kızımdır. ¹ ² ³ ⁴ ⁵ 12 Kızımdan uzun bir süre ayrı kaldıktan sonra tekrar onunla birlikte olmak beni güvende

hissettirir.

1 2 3 4 5

13 Eğer çökkün hissedersem kızım benim için her zaman bir güç kaynağı olur. ¹ ² ³ ⁴ ⁵

(23)

GERİATRİK DEPRESYON ÖLÇEĞİ (ÖRNEK MADDELER)

Lütfen yaşamınızın son bir haftasında kendinizi nasıl hissettiğinize ilişkin aşağıdaki sorularda uygun olan yanıta çarpı (X) koyarak işaretleyiniz

1) Yaşamınızdan temelde memnun musunuz? Evet Hayır

4) Sık sık canınız sıkılır mı? Evet Hayır

7) Genellikle keyfiniz yerinde midir? Evet Hayır

8) Başınıza kötü bir şey geleceğinden korkuyor musunuz? Evet Hayır

11) Sık sık huzursuz ve yerinde duramayan biri olur musunuz? Evet Hayır 12) Dışarıya çıkıp yeni bir şeyler yapmaktansa, evde kalmayı tercih eder misiniz? Evet Hayır 16) Kendinizi sıklıkla kederli ve hüzünlü hissediyor musunuz? Evet Hayır

18) Geçmişle ilgili olarak çokça üzülüyor musunuz? Evet Hayır

23) Çoğu kişinin sizden daha iyi durumda olduğunu düşünüyor musunuz? Evet Hayır

24) Sık sık küçük şeylerden dolayı üzülür müsünüz? Evet Hayır

25) Sık sık kendinizi ağlayacakmış gibi hisseder misiniz? Evet Hayır

26) Dikkatinizi toplamakta güçlük çekiyor musunuz? Evet Hayır

27) Sabahları güne başlamak hoşunuza gidiyor mu? Evet Hayır

30) Zihniniz eskiden olduğu kadar berrak mıdır? Evet Hayır

(24)

SAĞLIK YAŞAM KALİTESİ (ÖRNEK MADDELER)

Aşağıda genel sağlığınızla ilgili çeşitli sorular bulunmaktadır. Lütfen hepsini dikkatle okuyarak son 1 ay

içerisindeki durumunuz değerlendirerek cevaplandırınız.

1. Genel sağlığınızı nasıl değerlendirirsiniz?

2. Geçen yıl ile karşılaştırıldığında, sağlığınızı şu an için nasıl değerlendirirsiniz?

3. Aşağıdaki tipik bir günümüzde yapmış olabileceğiniz bazı aktiviteler yazılmıştır. Sağlığınız bunları

yaparken sizi sınırlandırmakta mıdır? Öyleyse ne kadar, uygun boşluğa (X) çarpı işareti koyarak belirtiniz?

AKTİVİTELER Çok

kısıtlıyor

Çok az kısıtlıyor

Hiç

kısıtlamıyor a. Kuvvet gerektiren aktiviteler koşma ağır eşyaları kaldırmak,

zor sporlar

c. Sebze meyveleri kaldırmak, taşımak e. Tek katı çıkmak

f. Çömelmek, diz çökmek, eğilmek

i. Bir mahalleden (sokak) diğerine yürümek j. Kendi kendine yıkanmak, giyinmek

4. Geçen 4 hafta içinde, fiziksel sağlık veya duygusal problemler, aileniz, arkadaşınız, komşularınız veya gruplar ile olan normal sosyal aktivitelerinize ne kadar engel oldu?

Bir tanesini yuvarlak içine alınız.

Mükemmel 1

Çok iyi 2

iyi 3

Orta 4

Kötü 5

Geçen seneden çok daha iyi 1

Geçen seneden biraz daha iyi 2

Geçen sene ile aynı 3

Geçen seneden biraz daha kötü 4

Geçen seneden çok daha kötü 5

Hiç 1

Çok az 2

Orta Derecede 3

Biraz 4

Oldukça 5

(25)

5. Son 4 hafta içerisinde, fiziksel sağlığınız yüzünden günlük iş veya aktivitelerinizde aşağıdaki problemlerle karşılaştınız mı?

8. Son 4 hafta içerisinde, ağrı normal işinize ne kadar engel oldu?

10. Aşağıdaki sorular sizin son 4 hafta içerisinde kendinizi nasıl hissettiğiniz ve işlerin nasıl gittiği ile ilgilidir. Lütfen her soru için hissettiğinize en yakın olan sadece bir cevap verin.

Her zaman

Çoğu zaman

Bir kısım

Bazen Çok nadir

Hiçbir zaman a. Kendinizi capcanlı hissediyor musunuz?

b. Çok sinirli bir kişi misiniz?

d. Kendinizi sakin ve huzurlu hissettiniz mi?

e. Çok enerjiniz var mı?

g. Yıpranmış hissettiniz mi?

i. Yorulmuş hissettiniz mi?

11. Aşağıdaki cümleler sizin için ne kadar doğru ya da yanlış?

Tamamen doğru

Çoğunlukla doğru

Bilmiyorum Çoğunlukla yanlış

Tamamen yanlış

a. Diğer insanlardan biraz daha kolay hasta olurum b. Tanıdığım herkes kadar sağlıklıyım

c. Sağlığımın kötüleşmesini bekliyorum d. Sağlığım mükemmel

Evet Hayır a. İş yada diğer aktiviteler için harcadığınız zamanda kesinti 1 2

b. İstediğinizden daha az miktar işin tamamlanması 1 2

c. İşin veya diğer aktivitelerin çeşidinde kısıtlama 1 2

d. İş veya diğer aktiviteleri yaparken zorluk olması 1 2

Hiç 1

Çok az 2

Orta 3

Çok 4

İleri derecede 5