CONNECTING TO COMPETE 2014 The Logistics Performance Index and
Its Indicators
http://lpi.worldbank.org/sites/default/files/LPI_Report_2014.pdf
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ
07.04.2014 ANKARA YAYIN NO: 424
İÇİNDEKİLER
YÖNETİCİ ÖZETİ ... 1
1. LOJİSTİK PERFORMANS ENDEKSİ 2014 ... 6
1.1. GENEL OLARAK ... 6
1.2. LPI 2014 ANKETİNİN ÖZELLİKLERİ/ÖNE ÇIKAN YÖNLERİ ... 8
1.2.1. 2014 ULUSLARARASI LPI / KİLİT BULGULAR ... 8
1.2.2. LOJİSTİK PERFORMANS GELİŞİYOR ... 12
1.2.3. ÜLKELER ARASI LOJİSTİK PERFORMANS FARKLILIKLARI ... 12
1.2.4. TICARETİN KOLAYLAŞTIRILMASININ FAYDALARI / WEF 2013 TİCARETIN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORUNDAN BULGULAR ... 14
1.2.5. DÖRT LPI RAPORUNDAKİ TRENDLER ... 14
1.2.6. BİR ARAYA GETİRİLMİŞ LPI PUANLARI VE SIRALAMA ... 15
2. LOJİSTİK PERFORMANSIN AYRIŞTIRILMASI ... 18
2.1. ALTYAPI ... 18
2.2. HİZMETLER ... 19
2.3. SINIR İŞLEMLERİ VE SÜRESİ ... 19
2.4. BÜROKRASİ VE KIRTASİYECİLİK ... 23
2.5. ARZ ZİNCİRİ GÜVENLİĞİ ... 24
3. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI VE LOJİSTİKTE YENİ FIRSATLAR ... 26
3.1. REFORM ALANLARI ... 27
3.2. ÜLKELERE GÖRE FARKLILAŞMIŞ İHTİYAÇLAR... 27
4. KRİTERLER İTİBARİYLE ULUSLARARASI LOJİSTİK PERFORMANS ENDEKSİNDE TÜRKİYE’NİN DURUMU ... 28
4.1. GÜMRÜK İŞLEMLERİNİN VERİMLİLİĞİ ... 29
4.2. TİCARET VE TAŞIMACILIK İLE İLGİLİ ALTYAPININ KALİTESİ ... 29
4.3. REKABETÇİ FİYATLA SEVKİYAT GÖNDEREBİLME KOLAYLIĞI (EASE OF ARRANGING COMPETITIVELY PRICED SHIPMENTS) ... 30
4.4. LOJİSTİK HİZMETLERİNİN YETERLİLİĞİ VE KALİTESİ ... 31
4.5. SEVKİYATLARIN İZLEME VE TAKİP EDİLEBİLİRLİĞİ ... 32
4.6. ALICIYA ZAMANINDA ULAŞAN SEVKİYATLARIN SIKLIĞI ... 33
5. KRİTERLER İTİBARİYLE YURTİÇİ LOJİSTİK PERFORMANS ENDEKSİNDE TÜRKİYE’NİN DURUMU ... 34
5.1. ÜCRET VE HARÇLARIN SEVİYESİ ... 35
5.2. ALTYAPI KALİTESİ ... 36
5.3. HİZMETLERİN YETERLİLİĞİ VE KALİTESİ ... 38
5.4. İŞLEMLERİN VERİMLİLİĞİ ... 39
5.5. CİDDİ GECİKMELERİN KAYNAĞI ... 40
5.6. 2011 YILINDAN BU YANA LOJİSTİK ÇEVREDEKİ DEĞİŞİKLİKLER ... 41
5.7. GÜMRÜKTE GEÇEN SÜRE (GÜN) ... 42
5.8. İTHALATTA FİZİKİ KONTROL ORANI(%) ... 43
5.9. ÇOKLU KONTROL ORANI(%) ... 44
5.10. İHRACAT VE İTHALATTA TESLİM SÜRELERİ ... 45
5.11. İHRACAT VE İTHALATTA KARŞILAŞILAN DEVLET DAİRESİ SAYISI ... 46
5.12. İHRACAT VE İTHALATTA EVRAK SAYISI ... 48
5.13. İHRACAT VE İTHALATTA 40 FEETLİK BİR KONTEYNER YA DA YARI ROMÖRKÜN MALİYETİ ... 49
1
YÖNETİCİ ÖZETİ
Günümüzde lojistik performans geliştirilmesi ekonomik büyüme ve rekabetçiliğin merkezinde yer almaktadır. Bilindiği gibi ticaret sınırlar içinde ve sınırlar arasında özel operatörler tarafından yürütülmektedir. “Lojistik Performans Endeksi (LPI)”nin bileşenleri bu arz zincirinin etkinliğini yani lojistik performansı ölçmektedir. Söz konusu performans büyük ölçüde lojistik performansa ciddi anlamda katkı sağlayan; altyapıda, mevzuatta, hizmetlerin gelişmişliğinde, ticaretin kolaylaştırılması uygulamaları konularında ülkeler veya bölgesel ekonomik gruplar tarafından ölçülen politika çerçevesine dayanmaktadır. Avrupa’da Hollanda gibi veya gelişmekte olan ülkelerde Vietnam, Endonezya gibi kendi başına bir ticari güç merkezi olan ülkeler, hatasız ve sürdürülebilir lojistiği, büyümenin ve küresel değer zincirine entegrasyonun dinamosu olarak görmektedirler.
Diğer taraftan yetersiz lojistik, ticaret maliyetlerini artırmakta ve küresel entegrasyon potansiyelini azaltmaktadır. Yetersiz lojistik küresel piyasalarda rekabet etmeye çalışan gelişmekte olan ülkeler için ağır bir yüktür. Lojistik performans endeksi 2007’den bu yana lojistiğin büyümedeki ve altyapı, hizmet sunumu, sınır ötesi ticaretin kolaylaştırılması alanlarında lojistiğin desteklenmesi politikalarının rolünü tartışmaktadır.
Dünya bankasının performans incelemesine başladığı 2007’deki durumun aksine bugünkü problem, bu alanda kamu ve özel sektör liderlerindeki farkındalık eksikliği değil, ülkelere, küresel rekabete ve lojistik ağlarına bağlanmaya imkan verecek politikaların dizaynı ve uygulanması eksikliğidir. Endonezya Bali’de imzalanan Aralık 2013 Dünya Ticaret Örgütü Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması, bazı önemli politikalara rehberlik sağlayan konsensüsün bir kanıtı olmuştur. Ancak sürdürülebilirliği göz önüne alan daha fazla çabaya ihtiyaç vardır.
Rekabete Bağlanma (Connecting to Compete) başlığıyla yayımlanan LPI raporlarının dördüncüsü olan 2014 LPI raporunun anketi önceki 3 anketle benzer olup yine ulusal ve uluslararası olmak üzere iki parçalı standart anket formlarından oluşmaktadır.
2
LPI 2014, 160 ülkenin lojistik profillerini karşılaştırmak için lojistik profesyonelleri (uluslararası nakliye acenteleri) tarafından yapılan 6.000’den fazla ülke değerlendirmelerini içermekte ve aşağıdaki 6 bileşeni incelemektedir:
Gümrüklerin ve gümrükleme sürecinin etkinliği (gümrükler),
Ticaret ve taşımacılık ile ilgili altyapı kalitesi (altyapı),
Rekabetçi sevkiyat fiyatlarının ayarlanabilmesi kolaylığı (sevkiyatların ayarlanması kolaylığı)
Lojistik hizmetlerin yeterliliği ve kalitesi - taşıma operatörleri, gümrük müşavirleri (Lojistik hizmetlerinin yeterliliği ve kalitesi),
Sevkiyatların izlenme ve takip edilebilirliği (izleme ve takip edebilirlik),
Sevkiyatların planlanan ya da beklenen teslimat süresi içinde alıcıya ulaşma sıklığı (zamanlama)
2014 LPI raporunun sonuçlarına göre 1’den 5’e kadar puanlama kapsamında Almanya 4,2’lik LPI puanıyla en iyi performans gösteren ülke olurken Somali 1,77 ile en kötü performansa sahip ülke olmuştur.
İlk 3 raporda olduğu gibi, 2014 raporunda da yüksek gelirli ülkeler ilk 10 sırada yer almıştır. Başka bir değerlendirmeyle, ilk 10’a giren ülkelerin kompozisyonu 2010’dan bu yana değişmemiştir. Beklendiği gibi bu ülkeler küresel ve bölgesel tedarik zincirlerinde baskın rol oynayan temel, iyi organize olmuş lojistik oyuncularıdır.
2014 LPI sıralamasında Türkiye bir önceki rapora göre 3 sıra gerileyerek 30’uncu sırada yer almıştır. Türkiye en iyi ilk 10 üst orta gelirli ülke sıralamasında Malezya ve Çin’den sonra gelmektedir. Türkiye’nin de içlerinde yer aldığı (üst ve alt) orta gelirli ülkeler grubunda yer alan ülkelerin bazıları son 20 yılın en hızlı büyüyen ülkeleri olup bu ülkeler küresel değer zinciri ile yüksek entegrasyona sahip ve bir kısmı kendi başına bir ticari güç merkezi haline gelen ülkelerdir.
LPI 2014’te en alt sırada yer alan 10 ülkenin hepsi düşük gelirli ülkeler olup coğrafi olarak 6’sı Afrika Kıtasında yer almaktadır. Coğrafi engellerle birlikte, sürekli kargaşa, silahlı
3
çatışma ve doğal afetler bu ülkelerin piyasalara erişimini engellemiş ve böyle küresel arz zincirlerine katılımları kısıtlanmıştır.
Genel olarak bakıldığında LPI skorları ortalamada yüksek gelirli ülkeler için çok daha iyi durumdadır. Lojistik puanları yüksek gelirli ülkelerde düşük gelirli ülkelere göre ortalama
%53, alt orta gelirli ülkelere göre %42 ve üst orta gelirli ülkelere göre%30 daha fazladır.
Diğer taraftan en iyi performans gösteren ilk 30 ülkenin 23’ü OECD üyesi ülkelerdir Öte yandan düşük performanslı ülkelerin 2007’den bu yana LPI puanlarını yüksek performanslılara göre daha fazla geliştirdiği bir yakınlaşma trendi tespit edilmiştir. Bu yaklaşmanın 2007’den beri alt ve üst orta gelir grubundaki ülkelerin ticareti destekleyici altyapısındaki gelişmeler ve bundan daha az bir ölçüde olsa da lojistik hizmetleri, gümrükler ve sınır yönetimindeki gelişme algıları ile açıklanmaktadır. Bu gelişme algısı gelişmekte olan ülkelerin, gelişmiş ülkelerle aralarındaki taşımacılık altyapısı boşluğunu kapatmadaki başarısını doğrulamaktadır.
Lojistik performans endeksi raporunda ülkeler LPI puanlarının kümülatif dağılımlarına göre eşit sayıda ülke içeren 5 LPI grubuna ayrılmıştır. Ayrıca bu 5 grup, daha önceki LPI raporlarında yapıldığı gibi LPI puanlarının dağılımına göre lojistikte kötü olan ülkeler, kısmen iyi performans gösteren ülkeler, istikrarlı performans gösteren ülkeler ve lojistik dostu ülkeler olmak üzere 4 kategoride isimlendirilmiştir. Türkiye, 3,50 puan ile bu kategorilerde 1. LPI grubu ile 2. LPI grubunun arasında, diğer bir ifadeyle lojistik dostu ülkelerle, istikrarlı performans gösteren ülkelerin tam ortasında kalan bir puana sahiptir.
2014 LPI raporunda yeni bir özellik olarak ülke performanslarını daha iyi gösterebilmek amacıyla 4 LPI çalışmasının 6 LPI bileşenine ait skorları kullanılarak büyük resim ortaya çıkarılmıştır. Bu yaklaşım bir LPI raporundan ötekine rasgele değişimi/varyasyonu azaltmış ve 166 ülkenin karşılaştırılmasına imkan sağlamıştır. Her bileşen için ilgili her yılın puanları en güncel veri en ağırlıklı olacak şekilde; 2007 için %6,7’si, 2010 için
%13,3’ü, 2012 için %26,7’si ve 2014 için %53,3’ü alınarak ağırlıklandırılmıştır.
Bu yeni yaklaşımla oluşturulan 2007-2014 LPI’da; Almanya 4,10 puan ile birinci, Singapur (4,06) ikinci ve Hollanda (4,05) üçüncü olmuştur. Öte yandan 28 AB üyesinin 15’i ve 34 OECD üyesinin 23’ü ilk 30’da yer bulmuştur. Türkiye bu hesaplamada da 30. sırada (3,44 puan) yer almıştır.
4
2007 skorlarından itibaren, bütün LPI raporları dikkate alınarak yapılan söz konusu birleşime rağmen yüksek ve düşük gelirli ülkeler arasındaki lojistik boşluğu (logistics gap) geniş çıkmıştır. En düşük performanslı ülkeler yine en az gelişmiş ülkeler, denize kıyısı olmayan ülkeler, küçük ada ülkeleri ve çatışma sonrası ülkeleri olmuştur.
Ayrıca, 2014 LPI raporunda Ticaretin Kolaylaştırılmasının Faydaları / WEF 2013 Ticaretin Kolaylaştırılması Raporundan Bulgular” adı altında aşağıda özetlenen faydalı değerlendirmeye yer verilmiştir:
Ticaretinin kolaylaştırılmasının kilit bileşenlerinden ikisi; sınır yönetimi ile ulaşım ve iletişim altyapısıdır. Sadece bu ikisinin geliştirilmesi küresel ticarette 1,6 trilyon dolarlık (%14,5), küresel GSYH’de ise 2,6 trilyon dolarlık (%4,7’lik) bir artışa neden olabilmektedir. Dünya çapında tarifelerin tamamen kaldırılması ise küresel GSYH’de yalnızca 400 milyar dolar (%0,7), küresel ticarette 1,1 trilyon dolar (%10,1) seviyesinde bir artışı sağlayabilmektedir (Ticaretin kolaylaştırılmasında daha ılımlı bir gelişmenin yakalandığı ılımlı bir senaryo için küresel ticarette %9,4, küresel GSYH’de %2,6’lık bir artış yaşanabileceği öngörülmüştür).
LPI 2014’te Yer Alan Bileşenler İtibariyle Türkiye'nin Durumu
2014 yılı Lojistik Performans Endeksinin uluslararası kısmında yer alan altı bileşenden ilki olan “Gümrük İşlemlerinin Verimliliği” alanında Türkiye 2012 yılına göre iki sıra gerileyerek 160 ülke arasında 34 üncü sırada yer almıştır.
Türkiye bu alanda 3,23 puan almış ve verimlilik düzeyi ortanın üstü olarak değerlendirilmiştir.
2014 LPI endeksine göre Türkiye “Ticaret ve Taşımacılık ile İlgili Altyapının Kalitesi” alanında 2012 yılı değerlerine göre iki sıra gerileyerek 27 inci sırada yer almıştır. Türkiye bu alanda 3,53 puan almış ve altyapı kalitesi iyiye yakın olarak değerlendirilmiştir.
2014 LPI Endeksine göre, Türkiye “Rekabetçi Fiyatla Sevkiyat Gönderebilme Kolaylığı” alanında 2012 yılına göre 18 sıra gerileyerek 160 ülke arasında 48 inci sırada yer almıştır. Türkiye bu alanda 3,18 puan almış ve uygun fiyatla sevkiyat gönderebilme kolaylığı ortanın üstü olarak değerlendirilmiştir.
2014 LPI Endeksine göre, Türkiye “Lojistik Hizmetlerin Yeterliliği ve Kalitesi”
alanında 2012 yılına göre dört sıra yükselerek 160 ülke arasında 22 inci sırada yer
5
almıştır. Türkiye bu alanda 3,64 puan almış ve lojistik hizmetlerin yeterliliği ve kalitesi “iyiye yakın” olarak değerlendirilmiştir.
2014 LPI endeksine göre, Türkiye “Sevkiyatların İzleme ve Takip Edilebilirliği”
alanında 2012 yılına göre 10 basamak yükselerek 160 ülke arasında 19 uncu sırada yer almıştır. Türkiye bu alanda 3,77 puan almış ve sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği iyiye yakın olarak değerlendirilmiştir.
2014 LPI endeksine göre, Türkiye “Alıcıya Zamanında Ulaşan Sevkiyatların Sıklığı”
alanında 2012 yılına göre 14 sıra düşerek 160 ülke arasında 41 inci sırada yer almıştır. Türkiye bu alanda 3,68 puan aldığından sevkiyatların alıcılara sıklıkla zamanında ulaştığı değerlendirilmiştir.
6
1. LOJİSTİK PERFORMANS ENDEKSİ 2014
1.1. GENEL OLARAK
Günümüzde etkin çalışan bir lojistik sisteminin önemi dünyada politika yapıcılar tarafından geniş kabul görmektedir. Ticaret sınırlar içinde ve sınırlar arasında özel operatörler tarafından yürütülmektedir. “Lojistik Performans Endeksi (LPI)”nin bileşenleri bu arz zincirinin etkinliğini yani lojistik performansı ölçmektedir. Söz konusu performans büyük ölçüde lojistik performansa ciddi anlamda katkı sağlayan; altyapıda, mevzuatta, hizmetlerin gelişmişliğinde, ticaretin kolaylaştırılması uygulamaları konularında ülkeler veya bölgesel ekonomik gruplar tarafından ölçülen politika çerçevesine dayanmaktadır.
Dünya bankasının performans incelemesine başladığı 2007’deki durumun aksine bugünkü problem, bu alanda kamu ve özel sektör liderlerindeki farkındalık eksikliği değil, ülkelere, küresel rekabete ve lojistik ağlarına bağlanmaya imkan verecek politikaların dizaynı ve uygulanması eksikliğidir. Endonezya Bali’de imzalanan Aralık 2013 Dünya Ticaret Örgütü Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması, bazı önemli politikalara rehberlik sağlayan konsensüsün bir kanıtı olmuştur. Fakat lojistik performansını sürekli geliştirebilen ülkeler reformlar geliştirebilir ve daha geniş ekonomik hedeflere yatırım yapabilir. Lojistiği geliştirmek, parça imalatı gibi çok uluslu değer zincirine bağlı lojistik yoğun sektörlerin rekabetçiliğini artırır. Diğer ülkeler lojistiği, kendi taşımacılık bağlantılarını ve coğrafik avantajlarını bağlayan bir aktivite olarak geliştirmek isteyebilirler.
LPI 2014, 160 ülkenin lojistik profillerini karşılaştırmak için lojistik profesyonelleri (uluslararası nakliye acenteleri) tarafından yapılan 6.000 'den fazla ülke değerlendirmelerini içermekte ve aşağıdaki 6 bileşeni incelemektedir:
Gümrüklerin ve gümrükleme sürecinin etkinliği (gümrükler),
Ticaret ve taşımacılık ile ilgili altyapı kalitesi (Altyapı),
Rekabetçi sevkiyat fiyatlarının ayarlanabilmesi kolaylığı (sevkiyatların ayarlanması kolaylığı)
7
Lojistik hizmetlerin yeterliliği ve kalitesi - taşıma operatörleri, gümrük müşavirleri (Lojistik hizmetlerinin yeterliliği ve kalitesi),
Sevkiyatların izlenme ve takip edilebilirliği (izleme ve takip edebilirlik),
Sevkiyatların planlanan ya da beklenen teslimat süresi içinde alıcıya ulaşma sıklığı (zamanlama)
Söz konusu 6 LPI bileşeni temel olarak iki kategoriye ayrılmaktadır:
-Arz zincirinin temel girdilerini içeren (gümrükler, altyapı ve lojistik hizmetlerinin kalitesi) politika düzenlemesi alanları
-Hizmet sunumu performans çıktıları (zamanlama, sevkiyatların ayarlanması, izleme ve takip edebilirlik)
Arz zincirinin güvenilirliği ticaret yapanlar ve lojistik hizmeti sağlayanlar için temel kaygıdır. Küresel bir çevrede alıcılar teslimatlarının nasıl ve ne zaman ulaşacağı konusunda daha fazla kesinlik beklemektedirler. Bu durum kaliteli lojistik hizmet talebini yükseltmekte, hükümetler ve özel sektör temsilcileri nezdinde beklentileri artırmaktadır.
Arz zincirinin sürdürülebilirliğine ilişkin kaygılar 2014 LPI raporunda önceki versiyonlara göre daha kuvvetlidir. OECD ülkelerine sevkiyat yapan katılımcıların (2014 LPI anketine katılanlar) %37’si çevre dostu lojistik çözümlere ilişkin bir talep olduğunu bildirmiştir (varış noktası düşük gelirli olan yerlerde %10). Hükümetler bu hizmetlerin rekabetçiliğinin sürdürülmesini ve gelişimini sağlayacak, hızlı değişen sektör uygulamaları ile tutarlı uzun vadeli politika değişimine gitmelidir. Artık gelişmekte olan ülkeler, özellikle gelişmiş ülkelerle yaptıkları ticarette lojistik hizmetlerinin çevresel izdüşümüne (environmental footprint) dikkat etmek zorunda olduğu gibi yönetişimi, çevre dostu altyapı uygulama modellerini, özellikle yüksek performanslı ülkelere göre kötü durumda olan demiryolları olmak üzere ilgili taşıma şekillerini yeniden gözden geçirmek durumundadırlar.
Arz zincirinin güvenilirliği ticaret yapanlar ve lojistik hizmeti sağlayanlar için temel kaygıdır. Küresel bir çevrede alıcılar teslimatlarının nasıl ve ne zaman ulaşacağı konusunda daha fazla kesinlik beklemektedirler. Bu durum kaliteli lojistik hizmet talebini yükseltmekte, hükümetler ve özel sektör temsilcileri nezdinde beklentileri artırmaktadır.
8
Etkin sınır yönetimi önlenebilir gecikmeleri bertaraf etme ve gümrük işlemlerinde öngörülebilirliği artırma noktasında kritik bir işleve sahiptir. Otomasyon ve risk yönetiminin uygulamaya koyulması noktasında kamu denetim kuruluşları arasındaki koordinasyon ticaretin kolaylaştırılması çabalarında dikkat edilmesi gereken temel hususlardan biridir.
Politika yapıcılar ve özel paydaşlarca benimsenecek kapsamlı reformlar ve uzun vadeli taahhütler büyük önem arz etmektedir. Bu noktada LPI, dünya çapında görülen kilit ticaret lojistik engellerini anlama konusunda eşsiz bir referans sağlamaktadır.
1.2. LPI 2014 ANKETİNİN ÖZELLİKLERİ/ÖNE ÇIKAN YÖNLERİ
Rekabete Bağlanma (Connecting to Compete) başlığıyla yayımlanan LPI raporlarının dördüncüsü olan 2014 LPI raporunun anketi önceki 3 anketle benzer olup yine ulusal ve uluslararası olmak üzere iki parçalı standart anket formlarından oluşmaktadır.
Uluslararası bölümde, katılımcılar lojistik performansın 6 kilit yönünü değerlendirmiştir.
Ulusal kısımda ise katılımcılar çalıştıkları ülkenin lojistik çevresi üzerine nicel ve nitel veri sağlamışlardır. Ayrıca anket, yurtiçi lojistik ile ihracat ve ithalat işlemlerinin zaman ve maliyet yükleri üzerinde verileri de toplamıştır. 2014 anketinde bir önceki rapor ile uyumlu olarak lojistik profesyonellerince (1000 uluslararası lojistik acentesi ile) yapılan 6.000’den fazla değerlendirme mevcuttur. 2014 raporunda uluslararası LPI’da kapsanan ülke sayısı 160 iken yurtiçi LPI 120 ülkeyi kapsamaktadır.
2014 raporunda ilgili tarafların geri bildirimleri dikkate alınmış, uluslararası LPI’da küçük değişiklikler yapılmıştır. 2012 raporunda ilk kez ankete koyulan “yeşil lojistik”
sorusu bu raporda tekrarlanmıştır.
1.2.1. 2014 ULUSLARARASI LPI / KİLİT BULGULAR
İlk 3 raporda olduğu gibi, 2014 raporunda da yüksek gelirli ülkeler ilk 10 sırada yer almıştır. Başka bir değerlendirmeyle, ilk 10’a giren ülkelerin kompozisyonu 2010’dan bu yana değişmemiştir. Beklendiği gibi bu ülkeler küresel ve bölgesel tedarik zincirlerinde baskın rol oynayan temel, iyi organize olmuş lojistik oyuncularıdır. LPI 2014’te Almanya 1’inci, Hollanda 2’nci, Belçika 3’üncü olmuştur.
9
Tablo 1: 2010-2014 Lojistik Performans Endeksinde İlk 10 Ülke
Üst ve alt orta gelirli ülkeler grubunda yer alan ülkelerin bazıları son 20 yılın en hızlı büyüyen ülkeleri olup bu ülkeler küresel değer zinciri ile yüksek entegrasyona sahip ve bir kısmı kendi başına bir ticari güç merkezi haline gelen ülkelerdir.
Tablo 2: LPI 2014’te En İyi 10 Üst Orta Gelirli Ülke
10
Tablo 2’de Türkiye’nin de içlerinde yer aldığı üst orta gelirli ülkelerden 10 tanesi yer almaktadır. 2014 LPI sıralamasında Türkiye bir önceki rapora göre 3 sıra gerileyerek 30’uncu sırada yer almıştır. Türkiye en iyi ilk 10 üst orta gelirli ülke sıralamasında Malezya ve Çin’den sonra gelmektedir.
Tablo 3: Lojistik Performans Endeksinde En İyi İlk 10 Alt Orta Gelirli Ülke
Tablo 3’te görüldüğü gibi, Vietnam, Endonezya ve Hindistan, en iyi ilk 10 alt orta gelirli ülke grubu içinde başarılı performans gösteren ülkelerin başını çekmiştir.
Öte yandan LPI 2014’te en alt sırada yer alan 10 ülkenin hepsi düşük gelirli ülkeler olup coğrafi olarak 6’sı Afrika Kıtasında yer almaktadır. Coğrafi engellerle birlikte, sürekli kargaşa, silahlı çatışma ve doğal afetler bu ülkelerin piyasalara erişimini engellemiş ve böyle küresel arz zincirlerine katılımları kısıtlanmıştır.
11
Şekil 1: 2014 LPI Skorlarının Kümülatif Dağılımı
Lojistik performans endeksi raporunda ülkeler şekil 1’de görüldüğü gibi LPI puanlarının kümülatif dağılımlarına göre eşit sayıda ülke içeren 5 gruba ayrılmıştır. Alt grup en düşük LPI puanlı ülkelerden, üst grup ise en yüksek LPI puanlı ülkelerden oluşmaktadır.
Bu 5 grup, daha önceki LPI raporlarında yapıldığı gibi LPI puanlarının dağılımına göre aşağıdaki 4 kategoride isimlendirilmiştir:
Lojistikte Kötü Olan Ülkeler: En az gelişmiş ülkelerdeki gibi ciddi lojistik kısıtları olan ülkeleri kapsar (Alt LPI Grubu)
Kısmen İyi Performans Gösteren Ülkeler: Genellikle düşük ve orta gelirli ülkelerdeki gibi belirli düzeyde lojistik kısıtları olan ülkeleri kapsar (3. ve 4. LPI Grubu).
İstikrarlı Performans Gösterenler: Lojistik performansı bulunduğu gelir grubundaki ülkelerin çoğundan daha yüksek puanlanan ülkeleri kapsar (2. LPI Grubu).
Lojistik Dostu Ülkeler: Yüksek performanslı ve çoğu yüksek gelirli olan ülkeleri kapsar.
(Üst LPI Grubu)
Türkiye 3,50’lik puanıyla bu kategorilerde üst LPI grubu ile 2.LPI grubunun ya da diğer bir ifadeyle lojistik dostu ülkelerle, istikrarlı performans gösteren ülkelerin tam ortasında kalan bir puana sahiptir.
12
1.2.2. LOJİSTİK PERFORMANS GELİŞİYOR
Ticaretin kolaylaştırılması, lojistik performansı, daha iyi lojistik teşviklerinin geliştirilmesini, rekabeti ve yatırımı destekler. Gümrükler ve sınır yönetimi veya transit rejiminin geliştirilmesi alanları, ticaretin kolaylaştırılmasının lojistik performansın gelişmesine yardımcı olabileceği alanlardır.
Malların piyasada etkin ve güvenli dolaşımını sağlayabilmek için ülkeler, ticaretin maliyetlerini azaltmalı ve ticareti destekleyecek politikaları kabul etmelidir. Ticaretin kolaylaştırılması reformları özellikle ticaret rekabetçiliğinin desteklenmesine yardımcı olabilir.
Uluslararası LPI’da bileşen ve gruba özellikle en alt iki gruba göre belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Bu iki grupla, diğer bileşenlerin puan olarak gerisinde olan iki bileşen, gümrükler (bileşen 1) ve altyapıdır (bileşen 2). 2012’dekinin aksine lojistik hizmetlerin yeterliliği ve kalitesi (bileşen 4) altyapıyı geride bırakmıştır. buna karşın zamanlama (bileşen 6) ve rekabetçi fiyatlarla sevkiyatların ayarlanması kolaylığı (bileşen 3) bileşenleri diğer bileşenlere göre daha iyi performansa sahiptir.
Düşük ve alt orta gelir düzeyindeki ülkeler en hızlı gümrükler ve altyapı alanında ilerleme kaydetmiştir. Gümrük hizmetlerinin düzene sokulması ve piyasaya fiziki erişimin temin edilmesi düşük gelirli ülkeler için gerekliliğini sürdürmektedir.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu üst orta gelir düzeyindeki ülkeler en hızlı gelişimi lojistik hizmetlerin kalitesinde göstermiştir. Bu durum orta gelir düzeyindeki ülkelerin temel ağır altyapı yatırımlarından daha çok düzenleyici reformlara dayalı daha yumuşak altyapı gelişmelerine odaklandığı fikrini desteklemektedir.
1.2.3. ÜLKELER ARASI LOJİSTİK PERFORMANS FARKLILIKLARI
Genel olarak bakıldığında LPI skorları ortalamada yüksek gelirli ülkeler için çok daha iyi durumdadır. Lojistik puanları yüksek gelirli ülkelerde düşük gelirli ülkelere göre ortalama
%53, alt orta gelirli ülkelere göre %42 ve üst orta gelirli ülkelere göre%30 daha fazladır.
Diğer taraftan en iyi performans gösteren ilk 30 ülkenin 23’ü OECD üyesi ülkelerdir.
13
Ülke grupları arasındaki ciddi lojistik farklılıklara rağmen gelir farklılığı söz konusu performans değişikliğinin tek başına açıklayıcısı değildir. Bu raporun daha önceki versiyonlarında da olduğu gibi yüksek gelir grubundaki ülkeler, yoğun bir şekilde üst LPI grubunda toplanmaktadır. Fakat diğer gelir grupları daha dağınıktır. Alt orta gelirli ülkeler ile üst orta gelir grubundaki ülkeler, en alttan en üst LPI grubuna kadar hepsinde yer alarak çeşitlilik göstermektedir. Düşük gelir grubundaki ülkeler ise üst LPI grubu hariç hepsinde yer almaktadır.
Şekil 2: Gelir Gruplarına göre LPI Gruplarının Dağılımı
Yüksek gelir grubunda olmayıp kendi gelir grubundaki diğerlerine göre daha iyi performans gösteren ülkelerden bazıları Malezya, Güney Afrika, Çin, Tayland, Vietnam ve Hindistan olurken, yine yüksek gelir grubunda olmayıp kaynak zengini olan ülkelerden Irak, Türkmenistan, Azerbaycan, Gabon ve Kazakistan düşük performans göstermiştir.
Sonuç olarak bu dağılım, lojistik performansta gelir kadar politikanın da etkili olduğunu göstermektedir. Bu noktada yine ticaretinin kolaylaştırılmasının önemi ortaya çıkmaktadır.
14
1.2.4. TICARETİN KOLAYLAŞTIRILMASININ FAYDALARI / WEF 2013 TİCARETIN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORUNDAN BULGULAR
2014 LPI raporunda WEF 2013 Ticaretin Kolaylaştırılması raporunun aşağıdaki gibi bazı önemli bulgularına yer verilmiştir:
Ticaretinin kolaylaştırılmasının kilit bileşenlerinden ikisi; sınır yönetimi ile ulaşım ve iletişim altyapısıdır. Sadece bu ikisinin geliştirilmesi küresel ticarette 1,6 trilyon dolarlık (%14,5), küresel GSYH’de ise 2,6 trilyon dolarlık (%4,7’lik) bir artışa neden olabilmektedir. Dünya çapında tarifelerin tamamen kaldırılması ise küresel GSYH’de yalnızca 400 milyar dolar (%0,7), küresel ticarette 1,1 trilyon dolar (%10,1) seviyesinde bir artışı sağlayabilmektedir (Ticaretin kolaylaştırılmasında daha ılımlı bir gelişmenin yakalandığı ılımlı bir senaryo için küresel ticarette %9,4, küresel GSYH’de %2,6’lık bir artış yaşanabileceği öngörülmüştür).
Burada hareketle arz zincirinin önündeki engellerin kaldırılmasının, tariflerin kaldırılmasından daha geniş bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Ticaretin kolaylaştırılması reformları ile arz zincirinin önündeki engellerin kaldırılması malların dolaşımının etkinliğini artırmakta, böylece kaynakların boşa harcanmasının önüne geçilmektedir (tarife indirimleri kaynakları yeniden dağıtmakta, yalnızca vergiler kaynaklı daha ılımlı bir verimsizliğin önüne geçebilmektedir).
1.2.5. DÖRT LPI RAPORUNDAKİ TRENDLER
Ülkeler arasındaki LPI skorları arasındaki fark, en iyi performans gösteren ülke puanının yüzdesi ile ifade edilebilmektedir. 2014 yılının en kötü performans gösteren ülkesi Somali’nin puanı en iyi performans gösteren Almanya’nın puanının
%25’ine denk gelmektedir. Bu oranda geçmiş yıllara nazaran iyileşme trendi söz konusudur. En iyi ile en kötü arasındaki söz konusu oran 2012’de %19, 2010’da
%11, 2007’de %7 idi.
İyi performans gösteren ülkeler içinde üst LPI grubu ile ikinci LPI grubu arasında ilgili skorlar daha sıkı hale gelmektedir.
15
Daha önceki versiyonlarda olduğu gibi veriler anket bazlı olduğundan ister istemez bazı hatalar yapılabilmekle birlikte, bazı ülkelerin puanlarında görülen ciddi farklılıkların nedenleri çeşitlilik arz etmektedir. (Örneğin Suriye’deki silahlı çatışma. Hong Kong, Singapur ve BAE gibi bazı ülkelerde ise puanlarında yaşanan küçük değişiklikler sıralamalarını ciddi şekilde etkileyebilmektedir. )
1.2.6. BİR ARAYA GETİRİLMİŞ LPI PUANLARI VE SIRALAMA
2014 LPI raporunda yeni bir özellik olarak ülke performanslarını daha iyi gösterebilmek amacıyla 4 LPI çalışmasının 6 LPI bileşenine ait skorları kullanılarak büyük resim ortaya çıkarılmıştır. Bu yaklaşım bir LPI raporundan ötekine rasgele değişimi/varyasyonu azaltmış ve 166 ülkenin karşılaştırılmasına imkan sağlamıştır.
Her bileşen için ilgili her yılın puanları en güncel veri en ağırlıklı olacak şekilde; 2007 için
%6,7’si, 2010 için %13,3’ü, 2012 için %26,7’si ve 2014 için %53,3’ü alınarak ağırlıklandırılmıştır.
Tablo 4, 2007, 2010, 2012 ve 2014 LPI endeksleri kullanılarak elde edilen bir araya getirilmiş LPI endeksini göstermektedir. Bu birleşimde 2007-2014 LPI’da Almanya 4,10 puan ile birinci, Singapur (4,06) ikinci ve Hollanda (4,05) üçüncü olmuştur. Öte yandan 28 AB üyesinin 15’i ve 34 OECD üyesinin 23’ü ilk 30’da yer bulmuştur.
2007 skorlarından itibaren yapılan söz konusu birleşime rağmen yüksek ve düşük gelirli ülkeler arasındaki lojistik boşluğu (logistics gap) geniş çıkmıştır. En düşük performanslı ülkeler yine en az gelişmiş ülkeler, denize kıyısı olmayan ülkeler, küçük ada ülkeleri ve çatışma sonrası ülkeleri olmuştur.
Türkiye, 2014 LPI’sında 3,50 puan alarak sıralamada 30. olurken bu hesaplamada LPI puanı 3,44’e düşmesine rağmen yine de 30. sıradaki yerini korumuştur.
Altı LPI bileşeninden biri olan “Gümrük İşlemlerinin Verimliliği”nde 2014 LPI’sında Türkiye 3,23 puanla 34. sırada yer alırken dört LPI endeksinin ağırlıklandırılarak oluşturulan yeni endekste 3,14 puanla 33. sıraya yükselmiştir.
16
“Ticaret ve Taşımacılık ile İlgili Altyapının Kalitesi” alanında 2014 LPI’sında 3,53 puanla 27. sırada bulunan Türkiye yeni endekste 3,46 puanla 28. sıraya gerilemiştir.
“Rekabetçi Fiyatla Sevkiyat Gönderebilme Kolaylığı” alanında 2014 LPI’sında 3,18 puanla 48. sırada yer alan Türkiye 3,22 puanla 35. sıraya yükselmiştir.
Türkiye “Lojistik Hizmetlerin Yeterliliği ve Kalitesi” alanında 2014yılında 3,64 puanla 22.
sırada yer alırken, yeni endekste 3,53 puanla 27. sıraya gerilemiştir.
“Sevkiyatların İzleme ve Takip Edilebilirliği” alanında 2014 LPI’sında 3,77 puanla 19.
sırada bulunan Türkiye 3,59 puanla 26. sıralamaya gerilemiştir.
Türkiye “Alıcıya Zamanında Ulaşan Sevkiyatların Sıklığı” alanında 2014 LPI’sında 3,68 puanla 41. sırada yer alırken, yeni endekste 3,75 puanla 38. sıraya yükselmiştir.
17
Tablo 4: Bir Araya Getirilmiş LPI Endeksi (2007, 2010, 2012, 2014)
LPI Gümrükler Altyapı Uluslararası
Taşımacılık Lojistik Kalite
ve Yeterlilik Takip ve
İzleme Zamanlama
Ülke Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan Sıra Ort. Puan
Almanya 1 4,10 2 4,01 1 4,30 3 3,72 1 4,12 1 4,14 2 4,36
Singapur 2 4,06 1 4,03 2 4,24 1 3,82 4 4,03 7 4,00 5 4,30
Hollanda 3 4,05 3 3,94 3 4,21 4 3,72 2 4,12 4 4,10 6 4,30
Belçika 4 4,00 10 3,80 7 4,09 6 3,71 3 4,07 3 4,10 4 4,32
Birleşik Krallık 5 3,97 7 3,84 9 4,07 9 3,65 6 3,99 5 4,07 7 4,29
İsveç 6 3,95 13 3,75 6 4,09 7 3,68 5 4,00 8 3,98 8 4,28
Japonya 7 3,93 11 3,77 5 4,14 13 3,56 7 3,96 6 4,01 11 4,24
Hong Kong 8 3,92 8 3,81 12 4,02 2 3,76 11 3,90 10 3,95 14 4,14
ABD 9 3,91 16 3,69 4 4,16 24 3,46 9 3,95 2 4,13 12 4,16
Lüksemburg 10 3,89 12 3,76 16 3,89 5 3,71 20 3,74 18 3,77 1 4,50
Çin 27 3,51 30 3,20 25 3,61 25 3,45 29 3,46 30 3,50 31 3,84
Güney Afrika 28 3,51 31 3,19 29 3,40 27 3,45 24 3,59 29 3,53 30 3,87
Portekiz 29 3,50 28 3,25 31 3,34 31 3,36 26 3,56 25 3,62 29 3,88
Türkiye 30 3,44 33 3,14 28 3,46 35 3,22 27 3,53 26 3,59 38 3,75
Polonya 31 3,44 29 3,22 45 3,05 28 3,39 34 3,36 32 3,44 15 4,12
Çek Cumhuriyeti 32 3,38 32 3,15 37 3,17 29 3,38 32 3,40 33 3,44 40 3,69
İzlanda 33 3,35 23 3,47 30 3,35 46 3,10 33 3,40 39 3,34 53 3,49
Eritre 164 2,05 162 1,83 163 1,70 160 2,07 154 2,16 163 1,93 158 2,55 Doğu Timor 165 1,71 166 1,63 164 1,67 166 1,50 166 1,60 165 1,67 165 2,25 Somali 166 1,63 164 1,76 166 1,51 165 1,59 165 1,62 166 1,52 166 1,75 Kaynak: The Logistic Performance Index 2014
18
2. LOJİSTİK PERFORMANSIN AYRIŞTIRILMASI
Uluslararası LPI bütüncül lojistik performansında başlangıç düzeyinde bir bilgi sunmaktadır. Çalışmanın daha kapsamlı bilgi sunabilmesi için yurtiçi LPI’ların da ayrıntılı olarak incelenmesi gereklidir. LPI puanları ve ülke sıralaması, yabancı lojistik uzmanlarınca sağlanan bilgilerden oluşan anketin uluslararası kısmından gelmektedir.
Bu bölümde yer alan yurtiçi LPI’da anket katılımcıları faaliyet gösterdikleri ülkedeki lojistik ortam hakkında değerlendirmeler yapmışlardır. Bu nedenle, yurtiçi bölümü ülkelerin lojistik ortamları, temel lojistik süreçleri ve kurumları ve zaman ve maliyet performansına ilişkin daha detaylı bilgileri içermektedir. Bu yaklaşım sadece sınır ve limanları içermemekte, ülke içindeki lojistik kısıtlarını da ele almaktadır. Yurtiçi bölümü, dört ana faktör grubu olan altyapı, hizmetler, sınır işlemleri ve süresi ve arz zinciri güvenilirliği bağlamında ülkenin performansını analiz etmektedir.
2.1. ALTYAPI
Ankete katılanlar, üst grupta yer alan ülkelerin altyapısına, diğer gruplarda yer alan ülkelere göre daha çok puan vermişlerdir (Tablo 5). Diğer dört grup arasındaki farklılık, özellikle kara ve demiryolu bağlantıları için, daha az dikkat çekicidir. Ayrıca, her ne kadar altyapı gelişmekte olan ülkelerde halen bir lojistik kısıt olsa da, geliştiği görülmektedir.
2010’dan beri birçok altyapı türünden memnuniyet artmıştır. 2012 yılındaki LPI çalışmasına göre tüm LPI gruplarında katılımcılar en çok “bilgi ve iletişim teknolojisinden” memnun kalmışlardı. 2014 yılı için yine aynı durumdan bahsedilebilir.
Tersine demiryolları altyapısında ise genel bir memnuniyetsizlik olduğu görülmektedir.
Tablo 5: LPI Gruplarına Göre Her Bir Altyapı Türüne Kaliteli veya Yüksek Kaliteli Cevabı Verenlerin Oranı (%)
19
2.2. HİZMETLER
Temel lojistik hizmetlerinin yeterliliği ve kalitesi tüm ülke performansında önemli bir belirleyicidir. En alt üç LPI grubunda bulunan ülkeler için taşımacılık acentelerine diğer hizmet sağlayıcılara göre daha yüksek puan verilmiştir. Demiryolu taşımacılığı ise demiryolu altyapısının puanına uygun olarak az puan almıştır.
Tablo 6: Her bir Hizmet Sağlayıcı Türüne Hizmet Kalitesi ve Yeterliliğinin Çok İyi/ İyi Olduğunu Belirtenlerin Oranı (%)
Ayrıca, altyapıda olduğu gibi üst grupta yer alan ülkeler hizmet sağlayıcıların kalitesi ve yeterliliğinde en yüksek puanları almıştır. Önemli bir diğer nokta da üst grup dışındaki tüm dilimlerde katılımcılar altyapı kalitesine göre hizmet sağlayıcılarından daha memnun kalmışlardır.
2.3. SINIR İŞLEMLERİ VE SÜRESİ
LPI sınır işlemleri ve sürelerine ilişkin pek çok göstergeyi içermektedir.
-İthalat ve ihracat süresi
Lojistik performansın faydalı ölçütlerinden biri, ticaret işlemlerinin tamamlanma süresidir. 2014 yılında da 2012 yılındaki çalışmada olduğu gibi LPI araştırması ithalatta, liman ve havalimanı arz zincirlerinde teslim süresinin düşük performans gösteren ülkelerde yüksek performans gösteren ülkelere göre 2 kattan fazla olduğunu göstermektedir. Bu oran 2012 yılında 3,5 kat idi. Karayolu arz zincirlerinde bu fark yaklaşık 3 kat fazladır. Her iki durumda da bu süreler mesafe ile ilişkilidir (korelasyon
20
katsayısı 0,6’dır). Bu ilişki, coğrafi engellerin ve iç taşımacılık piyasalarının bazı ülkeler için ciddi zorluklar teşkil etmeye devam ettiğini göstermektedir.
Coğrafyanın, ithalat teslim sürelerini etkileyen tek faktör olmadığı açıktır. Özellikle ithalat tarafında sınır işlemlerinin her boyutunda harcanan sürenin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Düşük performans gösteren ülkelerde sınır yönetimi reformunda süregelen çabaların fiziksel muayene oranı, işlemlerin fazlalığı ve bürokrasi üzerine odaklanması gerekmektedir. Tüm ülke gruplarında gümrüklerde geçen süre toplam ithalat süresi içerisinde küçük bir orana sahiptir.
Fakat gümrükte geçen süre eşyalar fiziki kontrole tabi tutulduklarında ciddi şekilde uzamaktadır. Temel gümrük işlemleri, tüm ülke gruplarında ciddi şekilde birbirine yakınsamaktadır. Fakat fiziksel kontrol, hatta farklı kurumlar tarafından aynı sevkiyatın defalarca kontrolü, düşük performans gösteren ülkelerde daha yaygındır.
(Tablo 7)
Tablo 7: LPI Gruplarına Göre Listelenen Gümrük İşlemlerinin Varlığı ve Kullanım Oranı (%)
Genellikle ihracat arz zincirlerinin işlem yükü, ithalat arz zincirlerine göre daha hafiftir.
Dolayısıyla, ihracatta ithalata göre teslim süreleri daha kısadır (Şekil 6). Ancak, lojistik performansın gelir gruplarına farklılaşmasına benzer şekilde ihracat teslim süreleri de
21
farklılaşmıştır. Düşük gelirli ülkelerde yüksek gelirlilere göre ihracat teslim süresi 3-4 kat daha uzundur (Şekil 7).
Şekil 3: LPI Dilimlerine Göre Ortalama İhracat Teslim Süresi
Şekil 4: Gelir Gruplarına Göre Ortalama İhracat Teslim Süresi
Teslim sürelerinin tersine gümrük işlemleri ülkelerde daha benzer hale gelmiştir. Gümrük işlemleri için en büyük performans farklılığının alt LPI grubuyla diğer gruplar arasında olduğu görülmektedir.
22
Gümrükler sınır yönetiminde yer alan tek kurum değildir. Ülkeler arasında gümrük işlemleri daha benzer hale gelse de birçok ülkede arz zinciri performansı gümrük dışında sınırlarda bulunan kurumlar tarafından kısıtlanmaktadır. Bu noktada, tüm sınır yönetimi idareleri arasındaki işbirliği (standartlar, sağlık, bitki sağlığı, taşımacılık ve veterinerlik kurumlarını içeren) ve yasal uyumluluğu sağlayan modern yaklaşımlar getirilmesi bilhassa çok önemlidir. 1
Gümrüklerden memnun olma derecesi, sınırda yer alan diğer kurumlara göre genel olarak daha iyidir. Gümrükler ve diğer sınır kurumları arasında memnun olma derecesi farkı özellikle “sağlık/bitki ve hayvan sağlığı” kurumları için dikkat çekicidir. “Kalite ve standartları denetleme kurumlarından memnun olma derecesi ise daha yüksektir. Bu durumun nedenlerinden biri sağlık/bitki ve hayvan sağlığı kurumlarının otomasyona geçme hızının yavaş olması olabilir. Tablo 8, 2014 LPI’da 2012’ye göre kıyaslandığında üst LPI gruplarında her üç sınır kurumları için de memnuniyet durumunun durağan olduğu söylenebilir. Fakat alt LPI gruplarında durum farklıdır. Alt LPI grubunda ise memnun olma oranı üç sınır kurumu için de düşmüştür (gümrükler %19’dan %18’e;
kalite ve standartları denetleme kurumları %17’ten %9’a; sağlık kurumlarında ise
%11’ten %9’a).
Tablo 8: LPI Dilimlerine Göre Sınır İdareleri İçin İyi/ Çok İyi Cevabı Verenlerin Oranı (%)
1 Bu noktada Bakanlığımız için tek pencere ve ithalat denetimlerinin basitleştirilmesi gibi projelerin bu raporda çıkan sonuçlara göre daha öncelikli projeler olarak belirlenmelidir. Bakanlık politikalarının belirlenirken dünya ticaretinde yakın zamanda ülkelerin lojistik performanslarının uluslararası ticarette en önemli rekabet unsurlarından biri haline geleceği hususuna özellikle dikkat edilmesinde fayda mülahaza edilmektedir.
23
2.4. BÜROKRASİ VE KIRTASİYECİLİK
Bürokrasinin fazlalığı, sınırda koordinasyon eksikliği olduğunu ve bunun özel lojistik operatörlerine yüklediği yükü göstermektedir. Yüksek performans gösteren ülkelerde faaliyet gösteren operatörler düşük performans gösteren ülkelerdeki operatörlere göre daha az kamu kurumuyla (yarı yarıya) karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu durum istenen belge sayısı için de geçerlidir: Yüksek LPI puanlı olan ülkelerde istenen doküman sayısı iki iken düşük performanslılarda bu sayı dört ya da beşe çıkmaktadır.
Şekil 5: LPI Gruplarına Göre İthalat ve İhracat İşlemlerini Etkileyen Bürokratik İşlemler
Dokümantasyonun basitleştirilmesi, ticaretin kolaylaştırılması gündeminde her zaman önde yer alan bir konu olmuştur. Bu durum pek çok girişimi tek pencere sistemini kurmaya yöneltmiştir. Doing Business’deki göstergeler gibi bazı iş çevresi göstergeleri bu konudaki basitleştirmelere büyük önem vermektedir. Ancak, belge ve işlemlerin basitleştirilmesi ve tek pencere girişimleri, sınır yönetiminin diğer boyutlarındaki zayıflıkları (altyapı eksikliklerini) ele almadan yeterli olmayabilir. Bunun yanında, sınır yönetiminin ve daha genel olarak yazılım ve fiziki altyapının geliştirilmesi de önemlidir.
24
2.5. ARZ ZİNCİRİ GÜVENLİĞİ
Düşük performansın bazı nedenleri ülkelerin kendi arz zincirindeki içsel etkilerden kaynaklanır: hizmet kalitesi, fiziki kontrol süreçlerinin hızı ve maliyeti bunlara örnek olarak verilebilir. Ayrıca denizyolu rotaları vs. gibi hususlar da ülkelerin kontrolünde olmayan etkenlerdir. LPI ülkelerden kaynaklanmayan bu etkenleri üç ana başlıkta sınıflandırmıştır: Bunlardan birincisi yolsuzluk neticesinde ödemeler, zorunlu depolama ve uluslararası denizyolu nakliyatı. Gecikmeler ve beklenmeyen maliyetler alt LPI gruplarında daha fazladır. Bu durum da arz zinciri performansını olumsuz etkilemektedir.
Tablo 9: Gecikme Nedenine ve LPI Dilimine Göre Sevkiyatların Sık Sık veya Her Zaman Geciktiğini Belirtenlerin Oranı (%)
En iyi ve en kötü performans gösteren ülkeler arasındaki fark LPI’ın beş gecikme kategorisinde belirgin olmakla birlikte zorunlu depolama, deniz yolu ile taşımacılık ve rüşvet alanlarında oldukça fazladır. Daha da kötüsü, gecikme sıklığı LPI dilimine genelinde artmaktadır. Alt grupta katılımcıların %60’ı sevkiyatların sık sık ya da her zaman zorunlu depolama veya yükleme öncesi muayene nedeniyle geciktiğini belirtmiştir.
Üst LPI grubunda katılımcıların çoğu ithalat ve ihracat sevkiyatlarının neredeyse her zaman zamanında geldiğini belirtmiştir (Şekil 6). Alt grupta ise bu oran ihracatta 2/3, ithalatta 1/3 olarak belirlenmiştir.
25
Şekil 6: LPI Gruplarına Göre Sevkiyatların Sık Sık ya da Neredeyse Her Zaman Planladığı Gibi Teslim Edildiğini Belirten Katılımcı Oranı
Dünya Bankası bölgelerine göre sevkiyatların sık sık ya da neredeyse her zaman planladığı gibi teslim edildiğini belirten katılımcı oranları ise Şekil 7’de gösterilmiştir.
Buna göre katılımcıların %59’u Güney Asya’da (en düşük performans gösteren bölge) ve
%75’i Doğu Asya ve Pasifik’te (en yüksek performans gösteren bölge) ihracat sevkiyatlarının genelde ya da neredeyse her zaman planlandığı zamanda teslim edildiğini belirtmişlerdir. İthalat performansı ise daha geniş bir şekilde değişmektedir. Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da (en düşük performans gösteren bölge) katılımcıların %34’ü, Avrupa ve Orta Asya’da (en yüksek performans gösteren bölge) ise %60’ı ithalatta sevkiyatların sık sık ya da neredeyse tam zamanında planlandığı zamanda teslim edildiğini belirtmiştir.
Bu veriler bir rekabetçilik göstergesi olan coğrafi öngörülebilirlik farklılıklarına ilişkin fikir vermektedir. Coğrafi öngörülebilirlik farklılığının arttığı görülmektedir. 2010 LPI’dan beri sevkiyatların sık sık veya neredeyse her zaman planlandığı zamanda teslim edildiğini belirten katılımcıların oranı Doğu Asya ve Pasifikte ithalatta %41’den %56’ya, ihracatta ise %26’dan %75’e yükselmiştir. Sahra Altı Afrika’da bu oran ithalatta %56’dan
%43’e düşmüş, ihracatta ise %47’den %69’a yükselmiştir.
Şekil 7: Dünya Bankası Gelişmekte Olan Ülke Gruplarına Göre Sevkiyatların Sık Sık ya da Neredeyse Her Zaman Planladığı Gibi Teslim Edildiğini Belirten Katılımcı Oranı
26
Kalite de özel sektör operatörleri ve müşterileri için oldukça önemli bir kriterdir. 2012 LPI, düşük ve yüksek performans gösteren ülkeler arasında sevkiyat kalitesi farklılığının oldukça büyük olduğunu ortaya koymuştur. Üst LPI grubunda sevkiyatların sadece
%15’inin kalite kriterlerini sağlamadığı, en kötü puan ülkelerde ise bu oranın iki kattan daha fazla olduğu (%35) görülmektedir.
3. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI VE LOJİSTİKTE YENİ FIRSATLAR
Lojistik performansı geliştirme, uluslararası rekabeti ve uluslararası ticarete entegrasyonu sağlamak için en önemli politikalardan biridir. Uluslararası ticaret araştırmaları, gelişmekte olan ülkelerde lojistik maliyetlerin azaltılmasının ticaret maliyetlerinin düşürülmesinde en büyük potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.
Lojistik sadece taşıma ya da ticaretin kolaylaştırılması olarak görülmemelidir. Lojistik aynı zamanda hizmetlerin, ulaşım imkanlarının ve altyapının geliştirilmesini de kapsayan daha geniş bir alanı ifade eder.
2007 raporunun yayınlanmasından bu yana, lojistik önceliklerinin hem küresel hem de ülke düzeyinde, özellikle dar gelirli ülkeler düzeyinde değiştiği görülmektedir.
Günümüzde lojistik etkinlik ve ticaretin kolaylaştırılması konuları, politika yapıcıların,
27
özel firmaların ve uluslararası örgütlerin gündemlerinin üst sıralarında yer almaktadır.
Birçok gelişmekte olan ülke, arz zinciri etkinliği ile ticaretin ve taşımacılık hizmetlerinin kolaylaştırılması için reformlar yapmaya başlamıştır.
3.1. REFORM ALANLARI
Raporun bundan önceki bölümlerinde reform alanlarına dikkat çekilmiştir. Bu bölümde Dünya Bankası çalışanlarının politika uygulamalarının sadece LPI trendleri ile değil aynı zamanda birçok analitik ve pratik bilgiler neticesinde şekillendiği açıklanmaktadır.
Düşük gelirli ülkelerde, LPI ve diğer çalışmaların neticesinde reform alanlarını çok daha karmaşık yapıda olabileceğini göstermektedir. Brezilya ve Endonezya gibi ülkelerde bu karmaşık yapının yönetilmesinde hükümetler tarafından kurulmuş ilgili kurumlar bulunmaktadır.
Politika yapıcılar karar alma sürecinde daha çok veriye dayanan bir bakış açısına her geçen gün daha fazla sahip olmaktadır. LPI gibi çalışmalarda bu veriye dayalı kararları etkileyen çalışmalardır. Limanlara, sınır geçiş noktalarına yönelik alınan kararlarda ayrıntılı veriye dayalı çalışmaların iki temele dayalı olduğu görülmektedir:
Maliyet, zaman vb. çıktıların performansına etki eden önlemler
Lojistik maliyetlerin düşürülmesinin ekonomi üzerine etkileri 3.2. ÜLKELERE GÖRE FARKLILAŞMIŞ İHTİYAÇLAR
Lojistik dostu ülkelerin lojistik hizmetleri ile ilgili outsourcing yapmayı kabul eden hizmet sektörüne sahip olduğunu görmekteyiz. Bu ülkeler aynı zamanda bu alanda uluslararası rekabette üst sıralarda yer alan ülkelerdir. Outsourcing yapan ülkelerin bu sayede asıl iç sorunlarına ya da diğer konulara odaklandığını söyleyebiliriz.
Lojistik dostu olarak kabul edilmeyen ülkeler ise üçüncü ülkelerden bu konuda desteğe ihtiyaç duymaktadır. Eğer ülkeler bu alanda daha rekabetçi olmak istiyorlarsa üçüncü taraf lojistik sağlayıcılarının faaliyetlerinin gelişmesi için gerekli desteği vermelidir.
Ülkelerinin uluslararası arz zincirine katılmalarını sağlayacak hizmet sektörü içerisinde lojistik hizmetlerinin gelişimini ve gelişiminin sürdürülebilirliğini sağlayacak uzun vadeli
28
politikaları hükümetlerin ortaya koymaların gerekmektedir. Örneğin ucuz işgücü ve bol hammaddesi olan ülkeler lojistik hizmetlerinin etkinliğini sağlayamazsa bu avantajlarını kolaylıkla kaybedebilir.
4. KRİTERLER İTİBARİYLE ULUSLARARASI LOJİSTİK PERFORMANS ENDEKSİNDE TÜRKİYE’NİN DURUMU
2014 yılı Uluslararası Lojistik Performans Endeksinde genel sıralama ve bu sıralamada Türkiye’nin yeri Tablo 10’da görülmektedir. Tabloya göre, 4,12 puanla Almanya birinci, 4,05 puanla Hollanda ikinci, 4,04 puanla Belçika üçüncü ve 4,01 puanla Birleşik Krallık dördüncü sırada yer alarak en iyi lojistik performansı gösteren ülkeler olmuştur.
Tablo 10: Uluslararası LPI’de Genel Sıralama ve Türkiye’nin Yeri
Ülke LPI Sıralaması LPI Puanı
Almanya 1 4,12
Hollanda 2 4,05
Belçika 3 4,04
Birleşik Krallık 4 4,01
Singapur 5 4,00
İsveç 6 3,96
Norveç 7 3,96
Lüksemburg 8 3,95
ABD 9 3,92
Japonya 10 3,91
Birleşik Arap Emirlikleri 27 3,54
Çin 28 3,53
Katar 29 3,52
Türkiye 30 3,50
Polonya 31 3,49
Çek Cumhuriyeti 32 3,49
Macaristan 33 3,46
Afganistan 158 2,07
Kongo 159 1,88
Somali 160 1,77
Kaynak: The Logistic Performance Index 2014
2012 yılı uluslararası LPI genel sıralamasında 3,51 puanla 27 inci sırada yer alan Türkiye, 2014 LPI sıralamasında 3,50 puan ile, Katar’ın ardından 30 uncu sıraya gerilemiştir.
29
4.1. GÜMRÜK İŞLEMLERİNİN VERİMLİLİĞİ
2014 yılı Lojistik Performans Endeksine göre, Türkiye “Gümrük İşlemlerinin Verimliliği”
alanında 2012 yılına göre iki sıra gerileyerek 3,23 puanla 160 ülke arasında 34 üncü sırada yer almıştır. Bu sıralamanın belirlenmesinde ankete katılanlara “Gümrük idaresini de içeren sınır kontrol kuruluşları tarafından yapılan gümrük işlemlerinin (işlem süreleri, işlem kolaylığı, formalitelerin öngörülebilirliği) verimlilik düzeyi nedir?” sorusu sorulmuş ve çok kötü, kötü, orta, iyi ve çok iyi olarak düzeyi belirlemeleri istenmiştir ( “çok kötü”ye 1 puan, “çok iyi”ye 5 puan verilmiştir).
Tablo 11: Gümrük İşlemlerinin Verimliliği
ÜLKELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2014 ALMANYA 2014 HOLLANDA 2014 NORVEÇ 2014 GÜNEY KORE 2014 ÇİN HALK C. 2014 MALEZYA 2014 POLONYA 2014
SIRALAMA 32 34 2 4 1 24 38 27 32
PUAN 3.16 3.23 4.10 3.96 4.21 3.47 3.21 3.37 3.26 Kaynak: The Logistic Performance Index 2012, 2014
Türkiye bu alanda 3,23 puan almış ve verimlilik düzeyi ortanın üstü olarak değerlendirilmiştir. Norveç 4,21, Almanya 4,10 ve Hollanda 3,96 puan alarak gümrük kontrol işlemlerinin verimliliği konusunda “iyi” olarak değerlendirilmişlerdir. Güney Kore, Çin Halk Cumhuriyeti, Malezya ve Polonya’nın söz konusu alanda ortanın üstünde performans gösterdikleri görülmektedir.
4.2. TİCARET VE TAŞIMACILIK İLE İLGİLİ ALTYAPININ KALİTESİ
2014 yılı Lojistik Performans Endeksine göre, Türkiye “Ticaret ve Taşımacılık ile İlgili Altyapının Kalitesi” alanında 3,53 puanla 27 inci sırada yer almıştır. 2012 yılı Endeksinde ise 3,62 puanla 25 inci sırada yer almıştı. Bu sıralamanın belirlenmesinde ankete katılanlara “Ticaret ve taşımacılıkla ilgili altyapının (limanlar, demiryolları, karayolları, enformasyon teknolojileri gibi) düzeyi nedir?” sorusu sorulmuş ve çok kötü, kötü, orta, iyi
30
ve çok iyi olarak düzeyi belirlemeleri istenmiştir.( “çok kötü”ye 1 puan, “çok iyi”ye 5 puan verilmiştir.)
Tablo 12: Ticaret ve Taşımacılık İle İlgili Altyapının Kalitesi
ÜLKELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2014 ALMANYA 2014 HOLLANDA 2014 NORVEÇ 2014 GÜNEY KORE 2014 ÇİN HALK C. 2014 MALEZYA 2014 POLONYA 2014
SIRALAMA 25 27 1 3 4 18 23 26 46
PUAN 3,62 3.53 4,32 4,23 4.19 3,79 3,67 3,56 3,08 Kaynak: The Logistic Performance Index 2012, 2014
Türkiye bu alanda 3,53 puan almış ve altyapı kalitesi iyiye yakın olarak değerlendirilmiştir. Birinci sırada yer alan Almanya 4,32, üçüncü sırada yer alan Hollanda ise 4,23 puan alarak ticaret ve taşımacılık ile ilgili altyapının kalitesi konusunda iyinin üzerinde olarak değerlendirilmişlerdir. Güney Kore, Çin Halk Cumhuriyeti ve Malezya’nın söz konusu alanda iyiye yakın düzeyde performans gösterdiği, Polonya’nın ise orta düzeyle kaldığı görülmektedir. Ülkemizin bu alanda rekabet edebilirliğinin yüksek olduğu değerlendirilmektedir.
4.3. REKABETÇİ FİYATLA SEVKİYAT GÖNDEREBİLME KOLAYLIĞI (EASE OF ARRANGING COMPETITIVELY PRICED SHIPMENTS)
2014 yılı Lojistik Performans Endeksine göre, Türkiye “Rekabetçi Fiyatla Sevkiyat Gönderebilme Kolaylığı” alanında 2012 yılına göre 18 sıra gerileyerek 3,18 puanla 160 ülke arasında 48 inci sırada yer almıştır. Bu sıralamanın belirlenmesinde ankete katılanlara “...(ülke)’ye rekabetçi fiyatla sevkiyat gönderebilme kolaylığını değerlendirin”
sorusu sorulmuş ve çok zor, zor, orta, kolay ve çok kolay olarak düzeyi belirlemeleri istenmiştir. (“çok zor”a 1 puan, “çok kolay”a 5 puan verilmiştir.)
31
Tablo 13: Rekabetçi Fiyatla Sevkiyat Gönderebilme Kolaylığı
ÜLKELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2014 ALMANYA 2014 HOLLANDA 2014 NORVEÇ 2014 GÜNEY KORE 2014 ÇİN HALK C. 2014 MALEZYA 2014 POLONYA 2014
SIRALAMA 30 48 4 11 30 28 22 10 24 PUAN 3.38 3.18 3.74 3.64 3.42 3.44 3.50 3.64 3,46 Kaynak: The Logistic Performance Index 2012, 2014
Türkiye bu alanda 3,18 puan almış ve uygun fiyatla sevkiyat gönderebilme kolaylığı ortanın üstü olarak değerlendirilmiştir. Almanya 3,74, Malezya 3,64 ve Hollanda 3,64
“iyi”ye yakın performans göstermişlerdir. Çin Halk Cumhuriyeti, Polonya ve Güney Kore’nin söz konusu alanda ortanın üstünde ve ülkemizden daha iyi performans gösterdikleri görülmektedir.
4.4. LOJİSTİK HİZMETLERİNİN YETERLİLİĞİ VE KALİTESİ
2014 yılı Lojistik Performans Endeksine göre, Türkiye “Lojistik Hizmetlerin Yeterliliği ve Kalitesi” alanında 2012 yılına göre dört sıra yükselerek 3,64 puanla 160 ülke arasında 22 inci sırada yer almıştır. Bu sıralamanın belirlenmesinde ankete katılanlara “...(ülke)’deki lojistik hizmetlerin yeterliliği ve kalite düzeyini (taşımacılık operatörleri, gümrük komisyoncuları gibi) değerlendirin” sorusu sorulmuş ve çok kötü, kötü, orta, iyi ve çok iyi olarak düzeyi belirlemeleri istenmiştir. (“çok kötü”ye 1 puan, “çok iyi”ye 5 puan verilmiştir.)
