İLETİŞİMİ MODELLERİ

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Model; bir nesne ya da olgunun sistematik olarak simgelenmesi anlamına gelmektedir.

Modeller, bir durumun, olgu ya da konunun bilimsel bir sistematik

içerisinde ele alınması ve analiz edilmesine rehberlik eden formüllerdir.

Modellerin amacı karmaşık yapıların ortaya konulmasıdır.

İletişim için de bilim insanları tarafından bir çok model oluşturulup

ortaya konulmuştur.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

İletişim modelleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır;

- Doğrusal modeller

- Dairesel Modeller

- Sarmal Modeller

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Doğrusal Modeller:

Doğrusal modelde iletişim kaynak-kod-kanal-mesaj-hedef öğelerinden oluşan tek yönlü bir süreç olarak düşünülür. Zaman içerisinde ise bu sistemin iletişim sürecini açıklamada yetersiz kaldığı görülmüştür.

Bu modelin temsilcileri;

Aristoteles, Lasswell, Shannon-Weaver ve Berlo’dur.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Dairesel (Spiral) Modeller:

Dairesel modeller doğrusal olmayan, geri dönütü ve diğer iletişim süreçlerini ve ögelerini içerisine alan iletişimi daisel bir döngü olarak değerlendiren modellerdir.

Bu modelin varsayımına göre iletişim dairesel bir süreç izleyerek başladığı yere geri döner.

Bu modele örnek olarak Ogood ve Schramm’ın iletişim modeli

gösterilebilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Sarmal Modeller:

Sarmal modeller iletişimi sürekli olarak genişleyen bir sarmal olarak değerlendiren modellerdir.

Dance iletişim modeli sarmal modeller için örnek verilebilir.

«İletişimde modellemenin amacı iletişim sürecinin öğelerinin ve bu

öğelerin arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır»

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Aristotales İletişim Modeli

Akılcı bakış açısı ve bilimsel görüşleri ile felsefede gerçekliğin babası ve mantık biliminin öncüsü olarak kabul edilen Aristotales Yunan

felsefesinin en önemli filozofudur.

M.Ö. 384-322 yılları arasında yaşayan Aristotales bu dönemde bir çok bilim alanında (biyoloji, zooloji, felsefe, mantık, siyaset vb.) pek çok eser bırakmıştır.

Konuşma sanatı: Retorik kitabı ise iletişim bilimi açısından ilk adım

olarak kabul edilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Aristoteles İletişim Modeli

İletişim süresini ilk olarak Aristoteles’in modelleştirdiği kabul

görmektedir. Bu model diğer iletişim modellerinin de çıkış kaynağıdır.

Aristoteles’e göre iletişim doğrusal bir süreci takip eder, tek yönlüdür ve karşıdakini etkileyebilmeyi amaçlar.

İletişimde 3 temel unsurdan söz edilir. Bunlar Konuşmacı, konuşma ve

dinleyici üçlüsüdür.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Aristoteles İletişim Modeli

KONUŞMAC I

KONUŞMAC

I KONUŞMA KONUŞMA DİNLEYİCİ DİNLEYİCİ

KAYNAK MESAJ ALICI

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Aristoteles İletişim Modeli

Bu modelde kanal ve dönüt gibi iletişimin diğer öğelerine yer verilmemiştir.

Modelin temeli karşıdakini etkilemeye dayandırılmıştır. İnandırıcılık ve ikna kabiliyeti bu modelde çok önemlidir.

Bu model belki Aristoteles’in yaşadığı dönemde iletişimi açıklamak için yeterli olabilir ancak günümüzde iletişimi açıklamak için yeterli

gelmemektedir. Bu model iletişime ilişkin çalışmaların kökenine inilmesi ve

ne zamandan bu yana iletişimin önemsendiğini görebilmek adına önem

taşımaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

Lasswell Amerikalı bir iletişim bilimcisidir. Laswell tarafından geliştilen iletişim modeline Propaganda Modeli denir.

Bu modelde iletişim doğrusal bir süreç olarak işlemektedir. İtişimde sorular sormak önemlidir.

Bu modelin en önemli özelliği iletişimin bilimsel bir disiplin olarak nitelendirilmesini sağlamasıdır.

Herkes tarafından bilinen 5N1K kuralının temelleri bu modele

dayanmaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

Bu kuramda hem kuramsal hem de yöntem bilimsel işleyiş analiz edilmiştir.

Bu modelde iletişim sosyolojik bir olgu olarak kabul edilir.

Bu model iletişimi hangi düzeyde kurulursa kurulsun belirli sorular çerçevesinde formüle etmiştir.

İleti hedefi etkilemek için söylenir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

KİM: Denetim, kaynak analizi KİM: Denetim,

kaynak analizi

NE: İleti, içerik analizi

NE: İleti, içerik analizi

HANGİ KANALDA:

Araç analizi HANGİ KANALDA:

Araç analizi

KİME: Alıcı, izleyici analizi

KİME: Alıcı, izleyici analizi

HANGİ

ETKİYLE: Etki analizi

HANGİ

ETKİYLE: Etki

analizi

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

Bu modelde iletişim zincirleme ve doğrusal bir süreç biçiminde işler.

İletişimin ögeleri arasında ardışık ve birbirini tamamlayan bir ilişki mevcuttur.

Ögelere sorulan sorularla iletişimin analiz edilmesi sağlanır.

Lasswell’e göre iletişim bir kaynağın bir iletişim kanalını kullanarak

üzerinde belirli bir etki yaratmak amacıyla bir alıcıya ya da alıcılara mesaj

göndermesidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

Sürecin başlangıcını sorularda «kim» olarak nitelendirilen gönderici oluşturur.

Gönderici bir kanal aracılığı ile mesajını alıcıya yönlendirir.

Alıcı mesajı aldıktan sonra bu mesajı uygulamaya koyar. Alıcı etkilenmek

için bekleyen pasif bir konumdadır. İletişim tek yönlü olarak işler. İletişim

beklenen tepki ile sonlanır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Lasswell İletişim Modeli

Lasswell iletişimi tüm canlılar için aynı şekilde formüle eder.

Bu model iletişimi kolaylıkla açıklamaktadır ve başlangıç için yeterince kullanışlı ve temel bileşenler açısından iyi derecede toparlayıcıdır.

Bu modelin eleştirilen yanı ise geribildirim ögesini dikkate almıyor

olmasıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Shannon-Weaver İletişim Modeli

Matematiksel İletişim Kuramı ya da enformasyon teorisi olarak da bilinir.

İkilinin geliştirdiği modelde iletişim kaynaktan hedefe doğru akan tek yönlü bir enformasyon yani ileti seti olarak görülür.

Bu modelde iletişim süreci; kaynak, verici, kanal, alıcı, hedef ve gürültü kaynağı ögelerini içerisinde barındırır.

Bu model de yine doğrusal bir yapıda tasarlanmıştır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Shannon-Weaver İletişim Modeli

HEDEF ALICI

KANAL VERİCİ

KAYNAK

GÜRÜLTÜ KAYNAĞI

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Shannon-Weaver İletişim Modeli

Bu modelde iletişimi başlatan yine kaynaktır ve karar alıcı konumdadır.

Verici mesajı sinyallere dönüştürür ve bu sinyaller kanal aracılığı ile alıcıya iletir. Alıcının da mesajı anlamlandırması ile mesaj hedefine ulaştırılmış olur.

Modelde gürültü kavramı çok önemsenmiştir. Gürültü kaynağı sinyallere çevrilmiş olan mesaj üzerine etki ettiği sürece mesajın bozulma ihtimali yüksektir.

Bu model yalnızca insanlar için değil iletişim ihtiyacının duyulduğu her

sistemde (örneğin makinalar) kullanıma açıktır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Berlo’nun iletişim modelinde iletişim «temel öğelere» dayanır.

Ancak öğeler arasında bir ilişkiye dayandırılmadığı için sürece yönelik bir model değildir ve modelde geridönüte yer verilmemiştir.

Modelin amacı iletişim sürecinde yer alan gerekli temel öğeleri ortaya koymaktır.

Berlo’nun modelinde kültürün iletişimdeki rolü çok önemlidir ve anlam

sözcüklerde değil kişilerde aranmalıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Berlo iletişimin öğelerini dört başlıkta toplamıştır. Bunlar kaynak, mesaj, kanal ve alıcıdır.

Bu dört öge içerikleri ile birlikte formüle edilmiştir.

Jestler, mimikler, vücut hareketleri, ya da sözsüz şarkılar vb. mesaj

olabilme özelliğine sahiptir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Kaynağın iletişim sürecindeki davranışları bir kaç faktörden etkilenir. Bu faktörler kaynağın iletişim becerileri, bilgi düzeyi, tutumları ve içerisinde yetiştiği ve o an içerisinde bulunduğu sosyokültürel ortamdır.

KAYNAK

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Bu modelde mesajın gönderilirken dinleyicinin anlayabileceği şekilde kodlanabilmesi önemlidir.

MESAJ

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Kanal bu modelde beş duyu organımızı temsil etmektedir. Mesajı taşıyan kanal duyu organlarımızdan en az birine hitap etmelidir.

KANAL

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Berlo İletişim Modeli

Kaynağın karşısında bulunan kişi ya da kişilerin de aynı şekilde kaynak gibi

iletişim becerileri, bilgi düzeyi, tutumları ve içerisinde yetiştiği ve o an içerisinde bulunduğu sosyokültürel ortamların iletişimdeki davranışları etkilemektedir.

ALICI

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Osgood-Schramm İletişim Modeli

Döngüsel iletişim modeli olarak da bilinir.

Modelde iletişim sürecinde yer alan aktörlerin davranışları üzerine yoğunlaşılmıştır ve dairesel bir modeldir.

Bu modelde kaynağın da alıcının da sorumlulukları aynıdır.

Modelin temelinde kaynaktan çıkan iletinin alıcıya ulaşmasının ve alıcı tarafından kod açılması ve yorumlanmasının ardından yeniden

kodlanarak kaynağa iletilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Osgood-Schramm İletişim Modeli

GÖNDERİ

AÇIMLAYICI KODLAYICI YORUMLAYICI

GÖNDERİ KODLAYICI

YORUMLAYICI KODLAYICI

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Osgood-Schramm İletişim Modeli

Kaynak ve alıcı sürekli olarak yer değiştirir ve geri dönütler iletişim sürecinde belirgin bir öneme sahiptir.

Hem kaynak hem de alıcı zaman zaman kodlayıcı zaman zaman da kod açıcı rolüne girerler. Bu modele göre iletişim bir yerde biten bir süreç değildir,

sonsuzdur. Bu modelle birlikte iletişimin doğrusal olarak yapılan tanımından kopulmuştur.

Modelin eleştiri alan yanı, modelde iletişim sürecinde kaynak ve alıcı arasında bir eşitlik göze çarpmaktadır. Ancak iletişime ayrılan güç, zaman ve kaynaklar söz konusu olduğunda iletişim sürecinin dengesiz olabildiği görülmektedir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Dance İletişim Modeli

Sarmal iletişim modeli olarak bilinir.

Doğrusal ve dairesel iletişim modellerinden ayrıldığı nokta iletişimin dinamik bir süreç olduğunu savunmasıdır.

İletişim bu modelde kaynak ve alıcı arasında zamanla gelişen bir süreç olarak tanımlanır.

Taraflar arasındaki iletişim zaman içerisinde artarak çoğalır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Dance İletişim Modeli

Dance’ye göre dairesel yapıdaki iletişimde iletişimin başarısız olduğu

durumlara yer verilmemektedir. Bu model dairesel modelin iletişimdeki eksikliği vurgulamaktadır.

Dance’nin modelindeki sarmal durumlara ve bireylere göre farklılık göstermektedir.

İletişim esnasında önceden sahip olunan bilgilerin desteği ile sarmal çok

hızlı genişleyebilir. Ancak bilgiye sahip olunmayan durumlarda bu sarmal

çok yavaş genişler.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Dance İletişim Modeli

Bu modelde iletişimin öğelerine yer verilmemektedir. İletişim sürecinin doğası ve yaşantı alanlarının kişiden kişiye ve zamandan zamana farklılık göstereceği üzerine vurgu

yapılmaktadır.

Her sosyolojik süreçte olduğu gibi iletişim süreci de dinamiktir ve sürekli değişime uğrar.

Bu modelde ise sarmalın görevi iletişim sürecinin farklı yönlerinin zaman içerisinde nasıl değiştiğini ve genişlediğini açıklamaktır.

Farklı zamanlarda kişinin sahip olduğu deneyimler yığılmalı olarak iletişim sürecini etkiler.

Modelden bireylerin iletişim esnasında bilgi edinebileceği, yaratıcı ve aktif olması gerektiği sonucu çıkarılabilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Dance İletişim Modeli

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Gerber İletişim Modeli (1956)

Shannon ve Weaver’in iletişim modelini temel almaktadır. Ancak onların modeline göre oldukça karmaşık bir yapıdadır.

İletiyi gerçeklik ile ilişkilendirir ve algılama üzerinde çalışmalar yapar. Bu modeldeki çalışma alanları; izleyici araştırmaları, algı araştırmaları ve etkinlik araştırmalarıdır.

Bu araştırmalar iletişimin sürekliliği ile değil vurgulamalardaki

değişimler ile ilgilidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Gerber İletişim Modeli (1956)

Modelin amacı geniş uygulama alanı oluşturmaktadır. Modelin önemli bir niteliği, hangi iletişim durumunu açıklıyorsa ona göre farklı biçimlere sokulabilmesidir.

Böylelikle basit iletişim süreçlerinin yanı sıra, karmaşık iletişim

süreçlerini açıklamak da mümkün olmaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Jacobson İletişim Modeli (1956)

Bu modelin diğer modellerden farklı yalnızca iletişimin sürecine odaklanmaması, sürecin yanında anlama da odaklanıyor olmasıdır.

Jacobson’a göre iletişim sürecinin altı etmeni bulunmaktadır bunlar;

gönderen, bağlam, ileti, temas, kod, alıcı olarak sıralanmaktadır.

Diğer öğelerden farklı olarak bağlam, iletinin kendisinden farklı olarak nitelediği şeydir. Temas, gönderen ve alıcı arasındaki fiziksel ya da

psikolojik bağdır. Kod ise iletinin yapılandığı ortak anlamlar sistemidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Ekolojik İletişim Modeli

Davis Foulger (2004) tarafından önerilen bu modele göre iletişim dört temel yapının kesişiminden meydana gelmektedir. Bu modelde kaynak yaratıcı, alıcı ise tüketici olarak nitelendirilmiştir.

Dilin önemine vurgu yapılan bu modelde kişiler arası iletişime iletişim aracı içerisindeki dil kullanılarak yaratılan mesajlar aracılık eder.

Genel olarak bu model Lasswell’ in klasik iletişim modelinin

detaylandırılmış olan taslağıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Ekolojik İletişim Modeli Bu modele göre;

- Mesajlar dil aracılığı ile yaratılır ve tüketilir.

- Dil iletişim aracı bağlamında meydana gelir - Tüketici ve yaratıcı rolleri değişkendir. ,

- Mesaj yaratıcının zihnindeki imgelerin kusursuz olmayan bir temsilidir.

- Tüketicinin mesajı anlama şekli asıl anlatılmak isteneni tamamlayamayabilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

Ekolojik İletişim Modeli

- İnsanlar dili, iletişim kurulan kanalda maruz kaldıkları yaşantılarla öğrenir.

- İnsanlar iletişim kanallarını, yine iletişim kanalları vasıtasıyla öğrenir.

- İnsanlar dili yaratır ve dil sürekli evrimleşir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ

İnternet Tabanlı İletişim Modeli

Kitle iletişim araçları birden çoğa ulaşma felsefesi ile çalışır. Yani tek bir kaynaktan bir çok kişiye aynı mesajın aktarımını açıklar. İnternet tabanlı iletişimde ise birden çok kanaldan tek kişiye felsefesi savunulur.

İnternet tabanlı iletişim modeli de kitle iletişim modelinden farklı olarak bilginin belirli bir ağ üzerinde hazır bulduğu ve kişinin ihtiyaç duyması durumunda bu ağ içerisinden isteği bilgiye ulaşmasını içerir.

İnternet tabanlı iletişim modelinde çoktan çoğa, birden çoğa, birden bire

ya da çoktan bire iletişim mümkündür.

Kaynakça

Can Yaşar, M. (2017). İletişim Sürecine İlişkin Modeller. Çocuk ve İletişim. Ed.: Neriman Aral. Vize Yayıncılık, Ankara

İplikçi, H. G. (2015). İletişimde temel modeller ve kitle iletişim modelleri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 7(2), 15-25.

Doğan, S. (2019). Problem Çözme Becerileri ve Akıllı Telefon Bağımlılığı Belirtilerinin Ebeveyn Çocuk İletişimi Üzerindeki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi. İstanbul.

Arabacı, N. (2011). Anne-baba-çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı’nın (ABÇİDA) Geliştirilmesi ve Anne-baba-çocuk İletişiminin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Doktora Tezi. Gazi

Üniversitesi. Ankara.