Dinler ve Toplumsal Düşünce

Dinler ve

Toplumsal Düşünce

6. Hafta

Kaynak: Şenel, A. (1997) Siyasal Düşünceler Tarihi, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları Tanilli, S. (2013) Uygarlık Tarihi, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları

• HIRİSTİYANLIK

• İsa Peygamber, ilk Roma İmparatoru Augustus zamanında, Filistin topraklarında dünyaya gelmiştir.

• Dönemin dar milliyet inancına karşıdır.

• Yeryüzünde «Tanrı’nın saltanatı» hüküm sürecektir ve ayrıcalıklı ırk, ayrıcalıklı insan yoktur. Bütün insanlar kardeş ve birbirine eşittir.

• Zamanının iktisadi düzenine, zenginliğine ve kişisel ayrıcalıklarına karşıdır.

• «Zenginin Tanrı Ülkesi’ne girmesi devenin iğne deliğinden geçmesinden daha güçtür.»

• Dinin yayılması  yoksullar hareketi

- (Kaynak: Tanilli, S. (2013) Uygarlık Tarihi, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları) s. 44-47

• Yahudilikten farklı olarak, ortaya çıktığı coğrafyadan değişik uluslara ve coğrafyalara yayılarak evrensel bir din haline gelmiştir.

• Dinin esaslarının belirlenmesi, peygamberden sonradır havariler aracılığıyla Aziz Paulus (Pavlos/ Paul)

• 2. ve 3. yüzyıllarda Roma İmparatorluğu içinde yayılmıştır.

• Çöküş döneminde İmparatorluğu bir arada tutacak unsur olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.

• 4. yüzyılda (317 yılında) Büyük Constantinus hıristiyanlığı kabul etmiştir.

• 378’de ise imparatorluğun resmi dinidir.

• Kilise, yeraltı örgütü olmaktan çıkıp güçlü bir yönetsel örgüte dönüşmüştür.

• Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılması (476)mirasçısı, Roma’da Katolik Kilisesi olmuştur.

• Kilise, Avrupa’daki tek örgütlü yapı olarak kalmıştır.

• Üç dönem:

• a. 5. yüzyıla kadar

• b. 5.-10. yüzyıl arası (karanlık çağ)

• c.10.-15. yüzyıl arası

• Roma başpiskoposu  Papanın üstünlük savı

• Kilisenin ayrışması (Ortodoks-Katolik anlayış)

• Kilisenin zenginleştiği görülmektedir. Buna tepkiler Fransiskenler, Dominikenler, Walduscular

• Engizisyon «koğuşturma» 1233 yılında papalık tarafından dinden sapma olaylarını araştırmak ve gerekli cezayı vermek üzere kurulmuştur.

• Orta Çağ’da okuma-yazma ile ilgilenen tek kurum kilisedir.

•St. Augustinus (354 - 430)

• Cermen akınları öncesi (karanlık çağ öncesi) dönemin, en önemli düşünürüdür.

• Hıristiyan düşünüşünü felsefi temellere dayandırmaya çalışan ilk düşünürdür.

• Hıristiyan inancı ile klasik (Yunan ve Roma) düşünüşünü uzlaştırmaya çalışmıştır. (Stoacılar ve Platon’un görüşleri)

• Tanrı Devleti (dinsel, toplumsal ve siyasal görüşlerini açıkladığı eseri)

• yer devleti-gök devleti ikiliği (Hıristiyanlık öncesi ve sonrası devletler)

• (beden ve ruh ikiliği)

• (günahkar ve bağışlanmışlar ayrımı)

• İnsanlık tarihi, yer –gök devleti çatışmasının tarihidir.

• Şeytani devlet/krallık Asur, Roma (yer devleti)

• Tanrı’nın devleti, gök devleti (bu dünyada zamanla egemen olacak devlet)

• Gök devleti, yer devletinin örnek alması gereken ideal bir modeldir.

• Tanrıya aittir.

• Günah yoktur.

• Günahın ürünü olan mülkiyet ve kölelik yoktur.

• Eşitlikçi bir düzen vardır.

• Prens ile halk arasında sevgi ile hizmet anlayışı vardır.

• Prens yönetmez, halka hizmet eder.

• Yer devleti, yeryüzünde cennetten kovulma ile (ilk günah ile) ortaya çıkmıştır: mülkiyet, kölelik, eşitsizlik hüküm sürer.

• Prensin egemenlik sevgisi vardır.

• Yer devletinde gök devletinin vatandaşları artarsa, yeryüzünde de gök devleti gerçekleşebilir. (Hıristiyan emperyalizmi)

• KÖLELİK

• Köleliği ilk günahın sonucu olarak açıklar.

• Köleliğe ilişkin Stoacı görüşün etkisi vardır: efendinin kölesi olmak (dış kölelik), tutkunun kölesi (iç kölelik) olmak yanında daha önemsizdir.

• Kölelik doğal bir kurum değildir.

•İSLAM FELSEFESİ ve Avrupa’ya etkisi:

Abbasi Devleti (750-1258) altın çağ:

• Abbasiler döneminde İslami düşünce ile Antik Yunan felsefesinin bir araya getirilmesi, İslam Felsefesinin tartışma alanını oluşturmuştur.

• Batı felsefesi Platon ve Aristo’yu yorumlarken, Antik felsefe yorumunun taşıyan İslam felsefesinden yani İbni Sina, Farabi ve İbn-Rüşd’ün

felsefelerinden hareket etmiştir.

• Endülüs Emevileri (M.S. 711-1492)

• Farabi (Alpharibus-Avenassar) ( 870-950) : (Farab, Türkistan)

• Medinet-ül Fazıla: Erdemli şehir (Toplumun ilkelerini araştırmaktadır) adlı eserinde ideal bir toplum kurgusundan ziyade mevcut şehirlerinin eleştirileri yer alır.

• İslami değerler ile Aristo ve Platon’u birleştirme çabası varsa da Aristo’daki “akıl” kavramına yakın bir yaklaşımı benimsediği

düşünülebilir.

• Erdemli şehrin toplumunda kolektif bilinç ve dayanışmanın varlığından söz etmektedir.

• İlahi akıl önderliğinde faal aklın birleştirdiği insanların mükemmeli arayışları söz konusudur.

• a.Cahil şehir: Sağlık, servet, şehvet ve saygınlık önemlidir onlar için.

• b.Sapkın şehir: Doğruyu bilmelerine rağmen cahil şehir gibidir.

• c.Değişmiş şehir: Eskiden erdemli olan ama bozulmuş olan şehir.

• d.Şaşkın şehir: Yalancı peygamberlerle yanlış düşüncelere yönelmiş şehir.

İbni Sina ( Avicenna) (980- 1037):

• (Afşana-günümüzde Özbekistan)

• Kitab-ül Şifa (Sağlık Veren Kitap) adlı çalışması felsefe ve fen bilimlerini kapsayan boyutları ile batı toplumlarının ortaçağ karanlığından uzaklaşmasında önemli rol oynamıştır.

• El Kanun Fı’t-Tıb (Tıbbın Yasaları) adlı çalışması 17. yüzyıla kadar o günün dünyasında (Avrupa ve İslam ülkeleri) ders kitabı olarak

okutulmuştur.

• Aristo ve *Platon’dan etkilenerek İslam düşüncesi ile Antik Yunan döneminin iki büyük filozofunun düşüncelerini sentezlemiştir.

•İbn-Rüşd (Averroes) (1126-1198):

• Kitapları Avrupa üniversitelerinde okutulmuş, Endülüslü bir düşünürdür.

• Aristo yorumcusu (comentador) olarak Hıristiyan felsefesini özellikle Aquinolu St.

Thomas’ı etkilemiştir.

• Gazali’nin “felsefenin tutarsızlığı” kitabında ileri sürdüğü Şeriatın Yunan felsefesi ile

uyumlu olmadığı iddiasına karşı çıkarak; “Tutarsızlığın Tutarsızlığı” adlı bir eser yazarak, felsefe ile dinin uyumlu olabileceğini göstermiştir.

• İnsan toplumsal bir varlık olup bir arada etkileşerek erdemi yaratır. En önemli erdem

“bilge”liktir.

• Şehirde kararlar felsefe aracılığıyla verilmelidir. Yiğitlik, ölçülülük, adalet, birlik ve bütünlüktür. Lider bilge olmalıdır (Platon etkisi).