Sosyal Sorumluluk
Doç. Dr. Aslı Yağmurlu
Sosyal sorumluluk kişi ve kurumların sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel konularda sorumlu ve dikkatli
davranmasını ifade eden bir tanımdır. Kişi ve kurumların
sosyal sorumlu davranmaları toplumsal gelişime katkı sağlar.
Kurumsal sosyal sorumluluk, adından da anlaşılacağı üzere şirketlerin kurumsal vatandaşlar olarak işlerini, çalışanlar ve paydaşlarıyla ilişkilerini sosyal, kültürel, ekonomik ve
çevresel konularda duyarlı, etik, sorumluluk sahibi
yaklaşımlarla gerçekleştirmeleri ve toplumsal konulara yatırım yapmaları anlamına gelir. Kurumsal sosyal
sorumluluk yasal zorunluluklara ve yasalara uymayı değil, şirketlerin kendi inisiyatifleriyle gönüllü olarak
gerçekleştirdikleri uygulamaları kapsar.
Avrupa Komisyonu’na göre KSS; “Şirketlerin gönüllü olarak toplumsal ve çevresel konuları, operasyonlarına ve paydaşları ile olan
ilişkilerine entegre ettiği bir kavramdır.”
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi ise KSS kavramını; “İş dünyası tarafından
çalışanların, onların ailelerinin, halkın ve tüm toplumun hayat standardını yükseltip
ekonomik kalkınmaya katkı sağlamaa yönelik
verilmiş bir söz” olarak tanımlar.
Bernays, halkla ilişkiler sosyal sorumluluğun uygulamasıdır demiştir.
Hunt & Grunig’e göre ise kurumların sorumluluğu şu kategoriler altında değerlendirilmelidir,
Kurumların temel görevleri
Kurum çalışmalarının kurum dışındakiler üzerindeki etkisi
Sosyal sorunların çözümü
Grunig’e göre (2005; 258), “mükemmel örgütler, kararlarının sadece örgüt üzerinde değil toplum üzerindeki sonuçlarını da sürekli göz önünde
bulundururlar.” Sosyal sorumluluk, kurumlar tarafından ele alınacak kararların kamu üzerinde yaratacağı etkinin etraflı biçimde düşünülmesi kapsamında karar verme
sürecinde kişisel-kurumsal karar ve faaliyetlerin tüm sosyal sistem üzerinde yaratacağı olası etkileri
değerlendirme zorunluluğu olarak görülmektedir (Peltekoğlu, 98; 134- 135).
Maksimum kar anlayışının yerini topluma sorumlu davranılması anlayışına bırakmasının sonucu olarak, sosyal sorumluluk ortaya çıkmaktadır.
Kurumların sorumluluğu nedir?
Friedman’a göre, kurumların önceliği ekonomik sorumluluklarıdır. Kurum eğer hissedarlara
hizmet etmezse, topluma hizmet etme gücünden yoksun kalacaktır. Friedman, toplumun temel
kurallarına uyacak biçimde, kurumların ahlaki ve etik sorumluluklarının mümkün olduğunca çok para kazanmak olduğunu belirtmiştir.
Bu anlayışa karşı oluşan tepkiler, özel sektörün kendini yeniden anlamlandırma ve toplumdaki itibarını arttırma çabaları içine girmesine sebep olmuştur.
Kurumlar artık sadece mal ve hizmet üreten kurumlar değil aynı zamanda çalışanın refahını düşünen,
toplumsal olaylara duyarlı, çevreyi koruyan, tüketiciye en iyi hizmeti vermeyi amaçlayan kurumlar olarak
düşünülmelidir. Toplum beklentilerinin değişmesiyle, kurumun sorumluluklarını yerine getirme
konusundaki stratejik yönetim yaklaşımı altında ele alınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle bu özellikle iletişim stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması açısından, kurumsal sosyal sorumluluğun halkla
ilişkiler uygulamalarının bir parçası olarak ele alınıyor.
Sosyal sorumluluk piramidi
Stratejik bakış
Kurumlar ve işletmeler toplumun ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuşlardır. Özgür bir toplumda çeşitli kesimlerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş fakat bunu yerine getiremeyen örgütler yok olurlar. İster sivil toplum
kuruluşu, ister kamu, isterse kar amacı güden işletme olsun, hiç bir kurum çevreye zarar vermek üzere yola çıkmaz. Ancak bu, örgütlerin istenmeyen sonuçlar
üretebileceği gerçeğini ortadan kaldırmaz. Başlangıçta niyet edilmeyen bu sonuçlar, örgütün amaçlarından
kaynaklanmaz; örgütün amaçlarının peşinden koşarken her yöne, her kademeye dağılan stratejilerinden veya iş yapma yöntemlerinden kaynaklanır. Bu nedenle kurumsal sosyal sorumluluğun stratejik bağlamının anlaşılması önemlidir.
Paydaş
Freeman tarafından geliştirilen paydaş kuramına göre paydaşlar, kurumun değer verdiği ve kurumdan talepleri olan gruplardır. Paydaşlarla ilişkiler kurumun iş
faaliyetleriyle, etkinlikleriyle etkilediği ve görüş ve isteklerinden etkilendiği gruplarla iletişim içerisinde bulunmayı içerir. Paydaş teorisi kapsamında, paydaşlar kurum içi ve kurum dışı paydaşlar olarak iki grupta ele alınmaktadır. Kurum içi paydaşlar, hissedarlar ve
çalışanlardan oluşur. Kurum dışı paydaşlar ise toplum, hükümet, müşteriler, tedarikçiler, rakipler, yerel idareler, sendikalar ve her kuruma göre değişen, kurumun etkileşim içerinde olduğu kesimlerden oluşur. Paydaş teorisine göre, kurumla meşru bir ilişki içerisinde olan tüm kişi ve
grupların kurumdan fayda sağlaması esas alınmaktadır.
Kurumların varlığını sürdürebilmesi için
paydaşların kurum faaliyetlerini desteklemesi ve onaylaması gerekir.
Paydaş teorisi ile kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) arasında güçlü bağ olduğu görülmektedir. Paydaş teorisi kapsamında kurumların paydaşlarının
çıkarlarını koruması temeline dayandırılması aynı zamanda KSS anlayışını da içermektedir. Her iki yaklaşım kurumun paydaşlarıyla ilişkisinin
güçlendirilmesine ve kurumun itibarını artırmaya yönelik hedefleri içermektedir.
Kurumsal vatandaşlık
Nasıl bir bireyin toplum içinde “vatandaşlık” (yurttaşlık) ödevleri var ise işletmelerin de paydaşlara karşı ödev ve
sorumlulukları bulunmaktadır. Kurumsal vatandaşlık kavramının nasıl ele alındığını inceleyecek olursak şu özelliklerle
karşılaşmaktayız (Tunçel, 2011):
Kurumlar, toplum gelişiminden sorumludur.
Kurumların toplumla bütünleşmesi için fırsat sağlar.
Kurumun toplum üzerindeki etkilerini hem kurum hem de toplum faydasını gözeterek yönetir.
Kurumlar, sosyal yatırımları, hayırseverlik programları ve kamu politikalarına katılımı aracılığıyla topluma katkı sağlar.
Kurumun, hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, iş ortakları, devlet organları, sivil toplum kuruluşları ve yerel topluluklar gibi
paydaşlarıyla ilişkilerini yönetir.
KSS ne değildir?
Sadece bir hayırseverlik çeşidi değildir. Uzun vadeli amaçları destekleyen tutarlı bir
politikadır.
Sadece bir proje değildir. Sosyal ihtiyaç ve konuları saptamayı amaçlayan bir yönetim yaklaşımıdır.
Bir çeşit harcama değildir. Geri dönüşümü olan bir yatırımdır.
Kar getirmesi beklenen bir yatırım değildir.
Sadece karlılığı sağlayacak ve koruyacak bir yatırımdır. KSS faaliyetlerinin firma
performansı ile ilişkisini ölçen pek çok
çalışma mevcuttur
KSS Faydaları
Müşteri sadakati için önemli avantaj sağlar
Müşterilerin güveninin kazanılmasını sağlar
Marka imajın olumlu etkiler ve marka değerini arttırır
Kurumun itibarında artış sağlar
Potansiyel risklerin daha iyi tahmini ve yönetimini sağlar
Yeni pazarlar için fırsat yaratır
Fikir önderliği açısından dikkat çeker,
En iyi elemanların işe alınmasını sağlar
İşgücü yeteneklerinin
geliştirir ve motivasyonun sağlar
Personelin gelişimi ve devamlılığının sağlar
Üretim verimliliğini ve kaliteyi artırır
Finansal performansı artırır,
İşletme maliyetlerini azaltır,
Satışları arttırır,
Sermaye artışı sağlar
Pazar değerinin artmasını sağlar
KSS Destekleri
Girişimcilik: Girişimciliği desteklemek için yapılan faaliyetler
Eğitim: Her düzeyde eğitimi arttırma faaliyetleri
Sağlık
Sanat/Kültür: Sanat ve kültürel faaliyetleri destekleme
Çevre: Çevresel faaliyet destekleri
Yapılanlar
Çevreyi kirletmemekten öte çevreye saygı göstermek
Canlılara zarar vermemek
Tüketicinin koşulsuz tatmini sağlamak
Reklamlarda yanıltıcı olmamak, çocuklara yönelik reklam yapmamak
Aile hayatına saygılı olmak
Çalışanların sağlığı için önlemler almak (örneğin sigara bırakma kampanyaları gibi)
Toplumsal sorunlara duyarlı ve çözüm için katkıda bulunmak
Her türlü ayrımcılığa (ırk, cinsiyet…) karşı duyarlı olmak
Kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyerek toplumsal yaşamı zenginleştirmek.
Kamu yönetimi niye sosyal sorumlulukla ilgili?
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri sosyal
politikaların, sürdürülebilir kalkınma gibi başlıkların özel sektör tarafından desteklenmesini sağlıyor.
Kamu politikalarıyla paralellik içeriyor.
Devletin görevlerini destekleyerek topluma destek oluyor.
Kamu yönetimi reformları çerçevesindeki yönetişim olgusunu destekleyici bir yapı arz ediyor. Yönetişim anlayışıyla birlikte toplumun sevk ve idaresi sadece devletin görevi olarak değil, özel sektör ve sivil
toplum örgütleriyle ortak bir şekilde üstlenilmektedir.
Kamu yönetiminin KSS rolü:
Düzenleme: Kamu kurumları yaptıkları hukuki ve mali
düzenlemelerle KSS üzerinde emredici rol oynamaktadırlar.
Kolaylaştırma: Kamu kurumları KSS uygulamalarını
kolaylaştırıcı işlev görmektedirler. Vergi muafiyetleri, belirli konuların desteklenmesi bu çerçevede düşünülebilir.
Ortaklık: Stratejik ortaklık yaparak, özel sektör ve sivil toplum örgütlerine destek vermektedirler. Fiili ortaklıkla çeşitli uygulamalara kaynak aktarımı yapılabilmektedir.
Destekleme: Çeşitle ödüller ve himaye yöntemleriyle KSS projelerine dolaylı olarak katkı yapabilmektedirler. Siyasi olarak destek farkındalık yaratmayı sağlamaktadır.
Genç Fikirler Güçlü Kadınlar
10 – 21 Mart 2014 tarihleri arasında düzenlenen Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu 58.
Oturumu kapsamında düzenlenen “Kadınlar ve Kız Çocukları için Binyıl Kalkınma Hedeflerine
Ulaşmak: Türkiye’den İyi Uygulama Örneği” temalı yan etkinlikte; kadın konusunda ulusal mekanizma olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile, temel amacı Türkiye’de kadın girişimciliği ve liderliğini geliştirmek olan Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) ve Intel Türkiye işbirliğiyle hayata
geçirilen Genç Fikirler Güçlü Kadınlar Projesi, Türkiye’den iyi uygulama örneği olarak sunuldu.
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler
Çocukları ağız sağlığı ve bakımı konusunda bilinçlendirmek amacıyla 20 yılı aşkın süredir dünya çapında yürüttüğü
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler projesini, 2006’dan bu
yana Türkiye’de TOÇEV (Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı) ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın işbirliğiyle gerçekleştiren Colgate, projeyi 5 yıl daha sürdürmek üzere bakanlıkla
protokolünü yeniledi. Türkiye’de diş hekimleri trafından en çok tavsiye edilen ağız bakım markası olan Colgate,
ülkemizdeki 51 ilde 2,5 milyon çocuğa ulaşan projenin ikinci fazını, çalışanlarının çocuklarıyla birlikte kutladı. Tüm
dünyadan diş hekimlerini İstanbul’da buluşturan Dünya Diş Hekimliği Kongresi kapsamında düzenlenen törene katılan çocuklar, ağız sağlığı konusunda eğitim aldı, bu konuda hazırlanan oyunları oynadı ve çizgi filmi izledi.
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler projesi,
daha sağlıklı nesiller yetiştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla, ağız bakım ürünlerinde dünya lideri olan Colgate tarafından 1991 yılında başlatıldı. Projenin ödüllü eğitim
programı, uluslararası bir danışma kurulu ile birlikte hazırlandı. Ağız sağlığı ve bakımı
konusunda çocukları bilinçlendirmeyi
hedefleyen proje, bugüne kadar 30 farklı dilin konuşulduğu 80 ülkede 650 milyonu aşkın
çocuğa ulaştı.
50 İle 50 Kütüphane
Citibank ve TOÇEV, Türkiye’de eğitime destek vermek amacı ile büyük bir projede işbirliği yapıyor. Proje kapsamında,
Türkiye’de ihtiyacı bulunan ilköğretim okullarına kütüphane kurulması ve kitap ulaştırılması amaçlanıyor. Sene başından bu yana 15 kütüphanenin açılışını gerçekleştiren Citibank ve TOÇEV, 2012 yılı sonuna kadar 50 ilde 50 okula ulaşmayı
hedefliyor. Proje kapsamında, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nın desteği ile kütüphane ihtiyacı belirlenen okullarda
kütüphane odaları yapılırken, aynı zamanda kütüphane araç gereçleri, kitaplar ve kitap kayıtları için bilgisayar
yerleştiriliyor. TOÇEV ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen kitaplar arasında çocukların okuma sevgisi ve hayal gücünü geliştirecek kitapların yanı sıra, kaynak kitap ve klasik eserler de bulunuyor.
Türkiye Okuyor
Türkiye OkuyorTürkiye Okuyor Kampanyası,
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün himayelerinde Millî
Eğitim Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türkiye Bilişim Derneği’nin iş birliğinde kamu, özel kurum ve kuruluşlarının katılımlarıyla yürütülmektedir.Ocak 2008 tarihinde başlatılan kampanya kapsamında, il ve
ilçelerde farklı faaliyetler düzenlenmekte, oluşturulan alt projelerle özgün ve yaratıcı uygulamalar hayata
geçirilmektedir.Toplumun her kesimine okuma alışkanlığının kazandırılması ve bu alışkanlığın
geliştirilmesi hedeflenen kampanyada bugün gelinen nokta sevindiricidir.Kampanya çerçevesinde yürütülen çalışmalar Cumhurbaşkanlığı’nca izlenmektedir.Ayrıntılı Bilgi İçin : http://www.turkiyeokuyor.org
