İşyerlerinde ve Ofislerde COVID-19 Salgın Sonrası Geçiş Dönemi (v2)
14 Temmuz 2020
Bu sunumdaki bilgiler SARS-CoV-2 virüsü ve COVID-19 hastalığının ticari faaliyetlerde kullanılan binalarda etkileri konusunda hazırlanmış olup, konutlar, hastane, turizm ve yeme-içme tesislerini kapsamamaktadır.
Hastaneler ticari binalara göre çok daha yüksek riskli ortamlar olup enfeksiyon kontrolü, dezenfeksiyon ve sterilizasyon konularında uzmanlara danışılması gereklidir.
Turizm tesisleri için TC Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış Sağlıklı Turizm Sertifika Programı'na danışılmalıdır.
SARS-CoV-2 virüsü ve COVID-19 hastalığı konusundaki bilgiler sürekli güncellenmekte ve yeni bilgiler ortaya çıkmaktadır. En güncel ve doğru bilgiler için aşağıdaki kaynaklara başvurulmalıdır:
TC Sağlık Bakanlığı (covid19bilgi.saglik.gov.tr)
TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ailevecalisma.gov.tr/covid19) World Health Organisation (www.who.int)
Centers for Disease Control and Prevention (www.cdc.gov)
European Center for Disease Control and Prevention (www.ecdc.europa.eu)
COVID-19 Geçiş Dönemi ve İşyerleri
Hayatımızın üçte birini geçirdiğimiz işyerleri, belirsizliklerle dolu mevcut dönemde çalışanların sağlık ve güvenliği konusunda önemli bir rol oynuyorlar.
Şehirleşmenin getirdiği yoğun yapılaşma ve kalabalık ulaşım imkanları, COVID-19 salgını döneminde yeni önlemlerin alınmasını gerektiriyor. Son iki ay içerisinde yaşadığımız olağanüstü durumun
“yeni bir normal”e evrileceği konusunda hepimiz mutabıkız.
İşyerlerinde alınması gerekli önlemler konusunda hazırlanmış olan bu sunum, çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması konusunda yapılacak çalışmalara bir katkı olması amacıyla hazırlanmıştır.
COVID-19 Nedir?
SARS-CoV-2 virüsü ile enfekte olmuş kişilerde ortaya çıkabilen ve ateş, öksürük ve nefes darlığı gibi semptomlara yol açabilen bir hastalıktır. Bazı hastalarda solunum sistemi dışındaki sistemlerde de semptomlara yol açabilmektedir. Enfekte olan kişilerin önemli bir oranında herhangi bir semptom ortaya çıkmamaktadır.
COVID-19'u önlemek için herhangi bir aşı henüz geliştirilmemiş
olup, hastalıktan kaçınmanın en iyi yolu virüse maruz kalmamaktır.
SARS-CoV-2
COVID-19 Salgın Süreci
Aralık 2019'da Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan salgın, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi olarak ilan edilmiş ve tüm dünyada olağanüstü önlemlerin alınmasına yol açmıştır.
SARS-CoV-2 virüsünün çok kolay bulaşan bir patojen olması, birçok ülkede çok hızlı bir şekilde vaka sayısının artmasına yol açmış ve halk sağlığı otoriteleri tarafından sağlık sisteminin felç olmaması için insanların evlerinden çıkmaması ve sosyal mesafenin korunmasına yönelik önlemler alınmıştır.
Ülkemizde ilk COVID-19 vakası 11 Mart 2020'de saptanmıştır. Kamu otoriteleri tarafından alınan kararlar ve tavsiyeler neticesinde birçok ticari işletme operasyonlarına ara vermiş, birçok şirket ise çalışanlarını evden çalışmaya yönlendirmiştir.
Alınan önlemler sonucunda vaka ve ölüm sayılarındaki artış hızının düşmesi ve salgının şiddetini azaltması ile birlikte geçiş safhası olarak tabir edilen yeni bir safhaya girilmiştir.
Geçiş safhasında insan sağlığını ve güvenliğini korumaya yönelik geçici önlemlerin alınması ve yeni normalin
uygulamaya konulması gereklidir.
En önemli öncelik çalışanların ve ziyaretçilerin sağlık ve güvenlikleri olmalıdır.
SARS-CoV-2 esas olarak damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Bu bulaşma şekli, öksürme, hapşırma ve konuşma sırasında ortama saçılan damlacıkların hava yoluyla veya düştüklere yüzeylere temas edilmesi yoluyla gerçekleşebilmektedir. Hasta bireye yakın bir noktada bulunmak veya yüzeylere temas eden ellerin ağız, burun veya göz ile teması sonucunda bulaşma olabilmektedir.
Viral yük, yani bireylerde ve/veya ortamlarda bulunan ve başka bireylere bulaşan virüs partikül sayısı, hastalığın seyri açısından belirleyicidir.
Asemptomatik, yani herhangi bir hastalık belirtisi göstermeyen kişilerin de bulaştırıcı olabildiği bilinmekle beraber bu konuda daha fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Virüsün vücuda girmesinden sonra ortalama 5-6 gün boyunca, bazı vakalarda 14 güne kadar, bireyin herhangi bir hastalık belirtisi göstermediği gözlenmiştir.
Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü COVID-19 Rehberi, 14 Nisan 2020
COVID-19 konularından sorumlu bir işyeri koordinatörünün belirlenerek tüm çalışanlara bildirilmesi risklerin doğru yönetilmesini sağlayacaktır.
Gerek yeni ve güncellenen protokollerin paylaşılması, gerekse çalışanların soru ve endişelerinin cevaplanması açısından işyerinde sürekli bulunacak bir koordinatörün varlığı gereklidir.
Bu koordinatör, işyeri hekimi, işgüvenliği uzmanı veya sağlık hizmeti sunulan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulunun bir üyesi olabilir.
Çalışanların virüse maruz kalabilecekleri riskli durumlar öngörülmelidirler.
İşyeri ile İlgili
• İşyerine toplu taşıma veya servis ile ulaşım
• İş seyahatleri, özellikle salgının devam ettiği bölgelere
• İşyerinde sık kullanılan yüzeylere el ile temas
• Lobi, asansör önü gibi mekanlarda sosyal mesafenin korunamaması
• Mutfak, tuvalet, toplantı odası gibi paylaşılan mekanlarda ortak kullanılan ekipmanlar
• Kafe, yemekhane, konferans salonu gibi sosyal mesafe kurulmasının zor olabileceği mekanların kullanımı
• İşyerine dışarıdan gelen ziyaretçilerin bulaştırıcı olma riski
Çalışanların virüse maruz kalabilecekleri riskli durumlar öngörülmelidirler.
İşyeri Dışında
• Kişisel seyahatler, özellikle salgının devam ettiği bölgelere
• Evde bulaştırıcı kişiler ile temas
• İş dışı faaliyetlerde yeterli önlemlerin alınmadığı mekanlarda bulunmak
• Sağlık çalışanları ile temas
• Okul çalışanları ile temas
• Yüksek insan yoğunluklu insanların olduğu ortamlarda çalışan insanlar ile temas
• Salgının yaygın olduğu bölgelere seyahat etmiş insanlar ile temas
Çalışanların risk algısının ölçülerek hazırlık yapılması gereklidir.
Bazı çalışanlar kendilerini işyerlerinde bulunmaya hazır hissetmeyebilirler veya işyerlerinde bulunma imkanları azalmış olabilir (ulaşım kısıtlamaları, yakınları ile ilgilenme gereksinimleri, çocukların durumu).
Çalışanlar arasında bir anket düzenlenerek çalışmaya işyerinde devam etme isteği ve olası endişeleri tespit edilmelidir.
TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı:
Bağışıklık sistemi hastalığı, diyabet, kalp, ve akciğer hastalığı gibi kronik hastalığı olan çalışanlar, zayıf bağışıklık sistemine sahip olan çalışanlar, yaşlı çalışanlar gibi riskli gruplarda ağır seyretme riski yüksek olup, riskli gruplar başta olmak üzere tüm çalışanlar korunmalıdır.
Salgın hastalık durumlarında uygulanacak plan ve politikalar en iyi yardımcınız olacaktır.
Sadece COVID-19 için değil, tüm salgın hastalık durumlarında çalışanlarınızın sağlığını korumaya ve iş devamlılığının sağlanmasına yönelik önlemleri bir plan ve politika haline getirmeniz en önemli hazırlıklardan biridir.
Yazılı olarak hazırlayacağınız bir plan ve politika dokümanı, işgücünün esnek çalışma imkanlarına kavuşması, çalışanların kendilerini güvende hissetmeleri, iş süreçlerinde ortaya çıkabilecek riskleri, seyahat kısıtlamalarını, salgın süresince müşterilerinize sunulması gereken minimum hizmetin tanımlanması ve kaynaklarınızın insan sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmadan nasıl kullanılabileceklerini tanımlayabilecektir.
Bu plan ve politikadaki prensiplerin, taşeronların çalışanlarına da uygulanıp uygulanmayacağı konusunda taşeronlarla mutabakata varılması gereklidir.
Olası hastalık durumunda işyerinde de uygulanması gerekli protokoller olmalıdır.
Herhangi bir çalışanın hastalık şüphesi veya semptomlarının olması durumunda bunun raporlanması için gerekli protokoller işveren tarafından geliştirilmeli ve çalışanlar ile paylaşılmalıdır.
Özellikle bireyin geçmiş 14 gün içerisinde yakın temasta olduğu diğer çalışanların bilgilendirilmesi gereklidir.
Hastalık şüphesi ve semptomları gösteren çalışanların ve ziyaretçilerin diğer bireylerden hızlı bir şekilde uzak tutulabilmesi için uygun bir mekanın izolasyon odası olarak belirlenmesi işyerlerinde gerekli olacaktır. Ayrıca işyeri girişinde ateş belirtisi tespit edilen çalışan ve ziyaretçilerin de böyle bir odada bekletilmeleri, işyeri protokolleri konusunda bilgilendirilmeleri ve yüz maskesi verilmesi uygun olacaktır.
TC Sağlık Bakanlığı, işyerinde COVID-19 pozitif bir kişinin tespit edilmesi durumunda İl/İlçe Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Birimine bilgi verilmesini şart koşmaktadır. Ek olarak solunum yolu enfeksiyonu belirtileri olan (ateş, öksürük, nefes darlığı) personelin iyilşene kadar çalıştırılmamasını ve sağlık kuruluşuna yönlendirilmesini istemektedir.
TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, çalışanların işe başlamadan önce temassız ateş ölçerlerle kontrol edilmesi ve ateşi olanların işyeri hekimine yönlendirilmesini istemektedir. Ayrıca hastalık belirtilerini taşıyan kişilerin işyeri hekimi tarafından yapılacak olan ilk muayeneden sonra gerek duyulması halinde en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilmesi istenmektedir.
Sosyal mesafenin sağlanabilmesi için hazırlık yapılması gereklidir.
Çalışanların ve ziyaretçilerin virüsten korunmalarının en önemli yöntemi sosyal mesafe kurallarının uygulanmasıdır.
Öncelikle gerekli sosyal mesafeyi mümkün kılacak işyeri kapasitesi hesaplanmalıdır. Ek olarak mahal bazında analiz yapılmalıdır.
Kapasitenin verimli kullanılması ve anlık artışların önüne geçilmesi için çalışma periyodları düzenlenmelidir.
Çalışanların birbirleri ile ve çalışan ile ziyaretçiler arasında separatörler kullanılarak sosyal mesafede düşüş sağlanabilir ve işyeri kapasitesi arttırılabilir.
İşyerine geliş, gidiş, aralar, ziyaretçi kabulu, mal kabulu, seyahatler konusunda yeni protokoller geliştirilmeli ve uygulamaya sokulmalıdırlar.
TC Sağlık Bakanlığı tarafından işyerlerinde çalışanlar arasında en az 1 metre mesafe olması şart koşulmaktadır. Yemekhanelerde ise masalar ve sandalyeler arası mesafe en az 1 metrede (tercihen 2 metre) olacak şekilde düzenleme istenmektedir.
TC Sağlık Bakanlığı ayrıca işyerlerinde çalışanların maske takmasını zorunlu tutmaktadır.
Örnek bir ofis katı için işyeri kapasitesinin hesaplanması.
Çizim örnek olup, her işyerinin mobilya yerleşimi ve mesafeler farklı olabilir. Bu örnekte sosyal mesafe olarak 1.5 m. kullanılmıştır.
Örnek bir ofis katı için işyeri kapasitesinin hesaplanması.
Yarıçapı sosyal mesafe uzaklığına eşit daireler kat planı üzerine çizilir. Yeşil noktalar kullanılabilir oturma yerlerini, kırmızı noktalar boş bırakılması gerek oturma yerlerini gösterir.
Çizim örnek olup, her işyerinin mobilya yerleşimi ve mesafeler farklı olabilir. Bu örnekte sosyal mesafe olarak 1.5 m. kullanılmıştır.
Örnek bir ofis katı için işyeri kapasitesinin hesaplanması.
Aynı işlem toplantı odaları için de yapılır.
Eski kapasite: 12 Geçiş dönemi kapasitesi: 4
Çizim örnek olup, her işyerinin mobilya yerleşimi ve mesafeler farklı olabilir. Bu örnekte sosyal mesafe olarak 1.5 m. kullanılmıştır.
Eski kapasite: 41 Geçiş dönemi kapasitesi: 28 Tüm ofis alanı için yapılan çalışma sonucunda işyeri kapasitesi belirlenir.
İlk başta bu kapasitenin bir kısmının kullanılıp, zamanla arttırılması önerilir.
Örneğin işyerine dönüşün ilk haftası
%20, ikinci haftası %40 şeklinde kademeleli olarak arttırılabilir.
Mutfak, tuvalet ve toplantı odaları gibi mahallerin maksimum kapasiteleri de dikkate alınmalıdır.
Çizim örnek olup, her işyerinin mobilya yerleşimi ve mesafeler farklı olabilir. Bu örnekte sosyal mesafe olarak 1.5 m. kullanılmıştır.
Mahallerin maksimum kapasitelerini ve oturma planlarını çalışanlarınıza bildirmelisiniz.
Mahal kapasitelerinin girişlerinde tabela ile bildirilmesi gereklidir.
Kafe, yemekhane gibi ortak kullanılan mekanlarda maksimum kapasitenin belirlenmesini müteakip sandalye ve masa yerleşimi sosyal mesafe kurallarına göre yapılmalıdır.
Bazı mahallerde sosyal mesafenin sağlanması 2 kişi için bile mümkün olmayabilir (ör. fotokopi odası). Bu mahalleri aynı anda tek kişinin kullanacağı şekilde tanımlamak veya geçici olarak kilitli tutmak düşünülebilir.
Diğer ortak kullanılan mahallerde veya bekleme yapılan noktalarda (lobi, fuaye) zemine etiketler yapıştırılarak sosyal mesafenin sağlanması mümkündür.
Her durumda tüm mahallerin maksimum kapasitelerinin belirlenmiş olması sosyal mesafenin korunmasına önemli bir katkı sağlayacaktır.
Çalışma periyodlarının düzenlenmesi.
Çalışanlar gruplandırılarak farklı günlerde işyerine gelmeleri sağlanabilir. Bu durumda uzaktan çalışma ile evden çalışma arasında orta yol bulunmuş olur ve çalışanlarınız ofiste sürdürmeleri gerekli çalışmaları güne göre programlayabilirler.
Bu durumda farklı gruplar arasında çalışma yerlerinin paylaşımının ortaya çıkmaması gerekir. Herkesin çalışacağı yerin belli olduğu durumlarda uygulanması tavsiye edilir.
Bir sonraki sayfada bu konuda örnek verilmiştir.
Değişen günlerde çalışma örnek.
Grup A (Pazartesi, Perşembe) Grup B (Salı, Çarşamba, Cuma)
Çalışma periyodlarının düzenlenmesi.
Çakışmayan vardiyalarda çalışmak günlük işyeri kapasitenizi arttırabilir. Bu durumda yine masa paylaşımı yapılmamasına dikkat edilmelidir.
Pik zamanlarda ortaya çıkan kalabalığı azaltmak için mesai saatlerini gruplara bölerek farklı zamanlarda başlangıç ve bitiş tanımlayabilirsiniz:
• 08:00 – 17:00
• 08:30 – 17:30
• 09:00 – 18:00
Aynı uygulama yoğunluğu azaltmak için öğle molalarında veya diğer aralarda kafe ve yemekhanelerde de uygulanabilir.
Her durumda işyerinizin hesapladığınız maksimum kapasitesi aşılmamalıdır.
TC Sağlık Bakanlığı: Temaslı takibin kolay yapılabilmesi için; yemek saatleri gruplara göre belirlenmeli ve mümkün ise aynı kişilerin aynı masada yemek yemeleri sağlanmalıdır. Çay içme molalarında da benzer kurallara dikkat edilmelidir.
Sosyal mesafeye yardımcı separatörlerin kullanılması.
Separatörlerin kullanımı ile çalışanlar ve ziyaretçiler korunması gereken sosyal mesafenin altında da kendilerini güvende hissedeceklerdir. Ayrıca separatörler öksürme, hapşurma ve konuşmak kaynaklı damlacık yoluyla bulaşmaya karşı bir enfeksiyon kontrol yöntemidirler.
Yüksek geçirgenliğe sahip ve kolay temizlenebilir ürünler tercih edilmelidirler. Separatör çalışanlarınızın yaptıkları işi aksatır şekilde üretilmiş veya monte edilmiş ise çalışanlarınızda memnuniyetsizlik yaratacaktır.
Resim: Proteksinox
Sosyal mesafeye yardımcı separatörlerin açık ofislerde kullanılması.
Resim: Proteksinox / Arup
Sürekli ziyaretçi alan işyerlerinde separatör kullanılması.
İşyerinizde sürekli olarak hizmet veya mal almaya gelen ziyaretçiler bulunuyorsa, çalışanlarınızın korunması için separatör kullanımı en iyi çözümdür.
Örneğin banka şubelerinde, alışveriş yapılan mekanlarda, teknik servislerde, eczanelerde çalışanların mesai boyunca bir separatör arkasında bulunmaları enfekte olma risklerini önemli düzeyde azaltacaktır.
Bu tür separatörler tavana asılı olarak da imal edilmektedirler.
Resim: Proteksinox
Dikey ulaşımda sosyal mesafenin korunması.
Binanızdaki merdiven, asansör ve yürüyen merdivenlerde sosyal mesafenin korunması için yeni düzenlemelere gitmeniz gereklidir.
Yeni normalde, çalışanların ve ziyaretçilerin asansör yerine merdivenleri tercih etmeleri durumunu da göz önüne almalısınız.
• Asansör lobilerinde tek yönlü yaya akışının sağlanması için koridorların oluşturulması,
• Asansör önlerinde el antiseptiği standlarının bulunması,
• Asansörlerin çok daha sık aralıklarla temizlenmeleri (gün boyunca birkaç defa),
• Asansör maksimum kapasitelerinin belirlenerek tabela ile gösterilmesi,
• Mümkün olan durumlarda merdivenlerin çıkış ve iniş olarak ayrılmaları,
• Yürüyen merdivenlerde sosyal mesafenin sağlanmasına yönelik basamakların işaretlenmesi,
• Asansör içlerinde maske kullanımının şart koşulması,
• Bina giriş ve çıkış kapılarının ayrılmaları.
Bina lobilerinde sosyal mesafenin korunması.
Bina lobileri, insanların yoğun şekilde kullandıkları alanlardır.
Aşağıdaki önlemleri almak, sosyal mesafenin korunmasına yardımcı olacaktır.
• Grup oturma alanlarının iptal edilmesi veya 1.5 metre sağlanacak şekilde tekrar düzenlenmeleri,
• Resepsiyon bankosunda el antiseptiği bulunması,
• Damlacık ile bulaşmanın engellenmesi için resepsiyon bankosunda akrilik separatörlerin kullanılması,
• Kapı kollarının düzenli olarak dezenfekte edilmesi,
• Ters yönlerde ilerleyen yaya trafiğini düzenlemek için koridorların oluşturulması,
• Sosyal mesafe ve hijyen önerilerinin tabela ve bilgilendirici panolar yoluyla anlatılması.
Uygulanmaya konulması gerekli yeni protokoller.
Sosyal mesafe, izleme, temizlik ve kişisel hijyen konularında işyerinde gün boyunca uygulanması gereken özel prosedürleri protokoller haline getirip çalışanlarınız ve tedarikçileriniz ile paylaşmanız gereklidir.
• Çalışanların işyerine geliş ve işyerinden ayrılış protokolü
• Çalışanların yemek arası ve mola protokolü
• Çalışan seyahat protokolü
• Toplantı ve etkinlik protokolü
• Ziyaretçi (randevulu ve randevusuz) kabul protokolü
• Dışarıdan gelen yemek sipariş protokolü
• Kargo teslimat protokolü
• Teknik hizmet ve bakım protokolü
• İşyeri temizlik protokolü
• Servis araçlarının temizlik protokolü
Protokollerin oluşturulmasında kamu otoritelerinin
rehberleri de göz önüne alınmalıdır.
Riskli durumların takip edilmesi, kayıt altına alınması ve anında önlenmesi gereklidir.
İşyerlerindeki izleme uygulamaları, salgının kontrol altında tutulabilmesi ve insanların virüsten korunması için çok önemli olacaktır.
Risk oluşturabilecek tüm durumlar kayıt altına alınmalıdırlar.
İşyerine girişlerde vücut sıcaklığı ölçümü yapılarak olası bulaşma vakalarının önüne geçilmelidir.
İşyerinde toplantılar, özellikle dışarıdan
ziyaretçilerin katıldığı toplantılar kayıt altına alınmalıdır.
Toplantı sonrasında katılımcılarda bir hastalık gözlenmesi durumunda tüm katılımcılara ulaşabilmek ve enfeksiyon zincirini oluşturabilmek için katılımcıların isim, soyad ve iletişim bilgileri her toplantı sonrasında kayıt altına alınmalıdır ve bir ay süre ile saklanmalıdır.
Vücut sıcaklığı ölçümleri hasta bireylerin yeni bireyleri enfekte etmemesi için işyerinde uygulanacak en iyi çözümdür.
Her ne kadar virüs taşıyıcılar asemptomatik olabilseler de, ateşi yüksek hasta bireyler yüksek derecede bulaştırıcı özelliğe sahiptirler.
Bu tür çalışanların işyerlerine girişleri engellenerek işyerindeki diğer insanların enfeksiyon riskinin azaltılması gereklidir.
Ateşi olan ve işyerine toplantıya gelmiş olan ziyaretçiler, bunun tespiti neticesinde bina girişindeki bir izolasyon odasına alınabilirler ve toplantıya video konferans yöntemiyle katılabilirler. Ayrıca kendileri binadan ayrılabilene kadar takmaları için maske sunulmalıdır.
Resim: Proteksinox
Çalışanların vücut sıcaklıklarının ölçümü yüz tanıması ile birleştirilerek geçiş kontrol sistemi haline getirilebilir.
Her çalışanın vücut sıcaklığını temassız termometreler ile ölçen işyerlerinde, ölçüm yapan kişi de tehlikeye maruz kalmaktadır.
Geçiş kontrol sistemlerine entegre edilen termal ve optik özelliğe sahip kameralar, hiçbir temas ve başka bireylerle etkileşim olmadan çalışırlar. Turnike, asansör veya otomatik kapılara entegre şekilde kullanılarak ayrıca raporlanabilir kayıtların tutulmasını mümkün kılarlar.
Bu tür kameralar ile donatılan geçiş sistemleri maskesiz kişilerin giriş yapmasını engelleyecek özelliğe de sahiptirler.
Resim: Proteksinox
Ziyaretçilerin vücut sıcaklıklarının ölçümüne göre işyerine erişim imkanı verilmesi gereklidir.
Ziyaretçi kabul protokolünde düzenlendiği şekilde yapılan vücut sıcaklığı ölçümünde, ziyaretçiye ölçüm yapıldığı bilgisi ve sıcaklığın eşik değerin üzerinde çıkması sonucu işyerine kabul edilmeyeceği bilgisi verilmelidir. Binada bir izolasyon odası mevcut ise, ziyaretçi isteği üzerine bu odaya alınabilir ve kendisine maske verilerek beklemesi sağlanabilir. Ziyaretçinin toplantıya gelmiş olması durumunda, izolasyon odasında kurulacak bir video konferans sistemi yoluyla toplantıya uzaktan katılımı sağlanabilir.
Aynı anda çok fazla ziyaretçinin beklendiği durumlarda lobiye monte edilecek bir termal kamera ile aynı anda birden fazla kişinin vücut sıcaklığının ölçümünün yapılması mümkündür.
Temizlik – daha sık.
SARS-CoV-2 virüsü zarflı bir RNA virüsü olup birçok kimyasal, ısısal ve elektromanyetik yöntem ile yokedilebilmektedir.
Normal temizlik ve bakım hizmetlerinin daha sıklaştırılması, hem virüsü yokedebilmek, hem de psikolojik olarak çalışanlarınızın daha rahat olmaları için gerekecektir.
Yeni bir temizlik protokolü yaratılarak, kat planları üzerinde tespit yapılmalıdır. Tüm temizlik işlemleri kayıt altına alınmalıdırlar.
Özellikle sık temas edilen yüzeylerin dezenfekte edilmeleri gereklidir.
SARS-CoV-2 virüsüne karşı önerilen ürün ve yöntemler kullanılmalıdırlar. Mevcut ürün ve yöntemler geçici bir süre için rafa kaldırılabilirler.
Temizlik protokolü.
Yapılacak temizlik işlemlerin kapsamı ve sıklığı yazılı olarak belirlenmelidir. Tesis yönetim firmasından bu konuda destek alınmalıdır.
Dezenfeksiyon işlemleri sık temas eden yüzeyler ile sınırlandırılmalıdır. Gereksiz dezenfeksiyon ürünü kullanımı, uzun vadede çalışanların bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.
Kullanılan dezenfeksiyon ürününün üreticisi tarafından tavsiye edilen tüm önlemlere uyulmalıdır ve işlem sonrasında yeterli miktarda havalandırma yapılmalıdır.
Tüm temizlik işlemleri tarihli raporlar ile kayıt altına alınmalıdırılar.
Temizlik işlemlerinin mesai saatleri içerisinde yapılması da çalışanlar tarafından kabul edilebilir karşılanacaktır. Ayrıca temizlik yapıldığına dair notların ilgili alanlara bırakılması düşünülebilir.
Kaynak: WELL Bina Standardı, International Well Building Institute, Pathway Back to Work, Commercial Real Estate, Coronavirus and Re-Entry, BOMA Canada
Sık temas edilen yüzeyler.
• Masa yüzeyleri
• Kapı kolları
• Asansör düğmeleri
• Telefonlar
• Bilgisayar ekipmanı ve klavyeler
• Dokunmatik ekranlar
• Aydınlatma anahtarları
• Sandalyeler
• Tuvalet ve mutfaklarda elle tutulan armatür ve ekipmanlar
• Tuvalet ve mutfaklarda vitrifiyelerin üst yüzeyleri
• Duş / banyo duvar ve zeminleri
• Mutfak tezgahları
• Tekrar kullanılabilir tıbbi ekipmanlar
• Yemek tepsileri
• Halılar
• Mobilya kaplamaları
• Kumaş perdeler
• Havlular
Ürün ve Yöntemler – Kimyasal.
Kullanılacak kimyasal ürünlerin koronavirüs tipi virüslere karşı etkili olduğuna dair bilgi talep edilmelidir.
Yapılacak tüm uygulamalarda yeterli konsantrasyonda kimyasalın kullanılıp kullanılmadığı, yüzeye temas prosedürünün doğru olup olmadığı, kişisel koruyucu ekipman gereksinimleri sorgulanmalıdırlar.
Seyrelterek kullanılan kimyasal ürünlerde seyreltme sonrası antimikrobiyal özelliğin devam ettiği test edilmelidir.
TC Sağlık Bakanlığı tarafından işyerlerinin temizliği konusunda temizlik personelinin uyması gereken şartlar ve kimyasal temizlik ürünü önerileri COVID-19 Kapalı İşyeri / Ofislerde Alınacak Önlemler dokümanında verilmektedirler.
Ürün ve Yöntemler – Elektromanyetik.
250-280 nm aralığındaki dalga boyuna sahip ultraviolet C ışığının virüslerin genetik materyalini bozarak onları etkisiz hale getirdikleri bilinmektedir. Bu konuda geliştirilmiş birçok ürünün kapalı mekanlarda kullanımı mümkündür, ancak insan derisi ve gözünün UV-C ışığına maruz kalması durumunda zarar görebileceği unutulmamalıdır.
Yapılacak tüm uygulamalarda ışık şiddeti, dezenfekte edilecek yüzeyden uzaklık, ışıma süresinin yeterli olup olmadığı sorgulanmalıdır.
Ürün ve Yöntemler – Elektromanyetik.
UV-C ışığının kullanılma şekillerinden biri, insan boyunun üzerinde duvar veya tavanlara monte edilen lambalar ile mekanların üst kısımlarındaki hava içerisinde yer alan virüslerin öldürülmesini hedeflemektedir. Tüm mekanın dezenfekte edilmesi için hava akışının mekanın üst kısmına doğru yönlendirilmesi de mümkündür (yerden havalandırma, tavan fanları).
Ürün ve Yöntemler – Elektromanyetik.
UV-C lambası monte edilmiş mobil cihazlar veya robotlar, boş mekanların dezenfekte edilmesi için kullanılmaktadırlar. Özellikle hastanelerde yapılan bu uygulamanın, mesai sonrası işyerlerinde de kullanılması mümkündür, ancak gölgelemeden dolayı ışığa maruz kalmayacak noktalara dikkate edilmesi gereklidir.
Ürün ve Yöntemler – Elektromanyetik.
Depolarda ürünlerin dezenfeksiyonu için kullanılan UV-C lambaları, kapı açılması veya içeride canlı bulunması durumunda otomatik kumanda sistemi ile donatılarak hataya imkan vermeyecek şekilde kurulmaktadırlar.
Ürün ve Yöntemler – Elektromanyetik.
UV-C lambaları, resirkülasyonlu klima santrallerinde dönüş havasının dezenfeksiyonu için kullanılmaktadırlar. Kanal içeirisine veya klima santrali içerisinde monte edilmeleri mümkündür.
Çalışanlar, üzerlerine düşen hijyen sorumlulukları konusunda bilinçlendirilmelidirler.
• El yıkama
• Toplantı odalarında her toplantı öncesinden ve sonrasında masa ve sandalye yüzeylerinin temizlenmesi
• Temizlik personeli tarafından dezenfeksiyonun doğru yapılabilmesi için masa ve dolapların temiz tutulması
• Paylaşımlı kullanılacak ekipmanların her kullanım öncesinde ve sonrasında temizlenmesi
• Tek kullanımlık yeme ve içme malzemelerinin kullanım sonrasında çöpe bırakılması
• İşyeri dışında da bulundukları ortamların temizliğine ve el hijyenine önem vermeleri
İç hava kalitesi, hem bulaşıcı hastalıkların kontrolü, hem de çalışanların uzun vadedeki sağlıkları için önemlidir.
Binaların iç ortamdaki havası, gerekli önlemler alınmadığı takdirde dış ortama göre daha düşük kaliteye sahip olabilir. Genel olarak solunan havanın düşük kalitede olması, virüslerin de bulaşmasını kolaylaştırmaktadır.
Düşük hava kalitesi, öncelikle çalışanların solunum sistemi üzerinde olumsuz etkiye sebep olabilirler ve virüslerin yol açtığı solunum yolu enfeksiyonlarının daha ağır geçmesine sebep olabilirler.
Ek olarak havada mevcut birçok organik ve inorganik kirletici, bağışıklık sistemi, dolaşım sistemi, endokrin sistemi ve sinir sistemi üzerinde tahrip edici sonuçlara yol açarlar.
Kısacası virüs olmayan bir ortamda bile iç hava kalitesinin düzgün olması, bir sonraki salgın dönemi için çalışanlarınızın daha hazırlıklı olmasını sağlayacaktır.
SARS-CoV-2 gibi virüslerin bulaşmasının
engellenmesinde havalandırma sistemleri rol oynabilirler.
Virüslerin bulaşmasının 3 temel yolu vardır:
(1) Direkt fiziksel temas (el ile ağız, burun ve göz teması)
(2) Öksürme, hapşırme ve konuşma sırasında damlacıklar üzerinden (3) Havaya karışan virüs partiküllerinin solunması (aeorosol etkisi) Temizlik ve sosyal mesafe önlemleri (1) ve (2) için etkili olmakla beraber, (3)'e karşı herhangi bir sonuç vermezler.
Aerosol etkisine karşı binanızdaki havalandırma sisteminde alınabilecek birçok önlem bulunmaktadır (ör. yüksek verimliliğe sahip filtrelerin takılması, UV-C dezenfeksiyon lambalarının kullanılması).
Yoğun kullanılan mekanlarda (konferans salonları, lobiler) havalandırma sisteminden bağımsız HEPA filtresine sahip hava temizleyici cihazların kullanılması önerilir.
İç hava kalitenizi önce tespit etmeniz gereklidir.
Çalışanlarınızın soluduğu havanın SARS-CoV-2 gibi virüslere ve solunum yolu rahatsızlıklarına karşı yeterli kalitede olduğunu ölçmek için iki soru sorulması gereklidir:
(1) Yeterli miktarda hava değişimi gerçekleşiyor mu?
(2) Havanın içerisinde kirleticiler var mı?
Yeterli miktarda hava değişimi gerçekleşmiyorsa kapalı ortamlardaki hava kalitesi zamanla bozulacaktır ve insandan insana virüs bulaşma riski ve hava içerisindeki kirleticilerin miktarı artacaktır.
Yeterli miktarda hava değişimi gerçekleşse bile, havalandırma sistemleri ve başka kaynaklardan dolayı hava kalitesi düşük kalabilir.
Karbondiyoksit (CO2) sensörleri hava kalitesi konusunda yol gösterirler.
CO2 insan sağlığına zararlı bir molekül olmasa bile, yetersiz havalandırılan mekanlarda CO2 miktarları yüksek olacaktır. PPM olarak tanımlanan belirli bir limitin üzerine çıktığı durumlarda yeterli miktarda hava değişimi gerçekleşmediğinden emin olabilirsiniz.
Sabit duvara monte edilen sensörler görsel veya işitsel olarak uyarı vererek çalışanlarınızın dikkatini çekebilirler ve diğer önlemler alınmadan önce en azından açılabilir pencerelerin kullanılarak mekanlarda hava değişiminin arttırılmasını ve mekanın boşaltılmasını sağlayabilirler.
Resim: Siemens
Hava değişiminin yetersiz olduğu durumlarda basit çözümler ile mühendislik çözümleri bir araya
getirilmelidir.
CO2 miktarının yüksekliği hava değişimi problemlerine işaret ediyorsa, kısa vadede klima santrallerinin taze hava oranları arttırılabilir veya açılabilir pencereler kullanılabilir.
Resirkülasyonu (karışımlı) klima santralerini sürekli olarak 100%
taze havada çalıştırmanın faydalarının detaylı olarak çalışılması gereklidir. Bu şekilde çalışma için tasarlanmamış bir cihaz, gerekli hava şartlandırmasını sağlayamayarak iç ortam koşullarının sıcaklık ve nem açısından konforsuz ve hatta sağlıksız olmasına yol açabilir.
TC Sağlık Bakanlığı: Kapalı işyeri/ofisler sık sık havalandırılmalıdır. Pencereler açılarak odanın sık havalandırılması sağlanmalıdır. Merkezi havalandırma sistemi bulunan işyerlerinin havalandırılması temiz hava sirkülasyonunu sağlayacak şekilde düzenlenmeli, havalandırma sisteminin bakımı ve filtre değişimleri üretici firma önerileri doğrultusunda yapılmalıdır.
Hava değişiminin yetersiz olduğu durumlarda basit çözümler ile mühendislik çözümleri bir araya
getirilmelidir.
Resirkülasyonlu klima santrallerinde uygulanabilecek doğru bir yaklaşım, mesai saatleri dışında 100% taze hava ile çalıştırarak ortam havasının temizlenmesidir.
Ek olarak CO2 kontrolü üzerinden değişken hava debisi ile çalışan santrallerde bu kontrol iptal edilerek taze hava damperinin sürekli olarak maksimum pozisyonda kalması sağlanabilir.
Klima santrallerinde yer alan ısı geri kazanım cihazları, sızdırmazlıkları tam olarak sağlanmamış ise dönüş havasının veriş havası ile istenmeyen şekilde karışmasına sebep olabilir. Sızdıran cihazlar iptal edilmelidirler.
Yetersiz hava değişimine karşı klima santralleri ile ilgili alınacak tüm önlemlerde uzman bir makine mühendisine danışılmalıdır.
Resirkülasyonlu klima santrallerinde tekrar kullanılan havanın dezenfeksiyonu mümkündür.
Klima santrallerinde hava dezenfeksiyonu için kullanılabilecek teknolojiler şunlardır:
• Ultraviyolet UV-C ışığı
• Bipolar iyonizasyon
• Fotokatalitik oksidayson
Klima santralleri ile ilgili alınacak tüm önlemlerde uzman bir makine mühendisine danışılmalıdır.
Periyodik ölçümler yaptırarak iç hava kalitesinin yüksek tutulmasını sağlamalısınız.
TVOC (toplam uçucu organik bileşik), ozon, partikül madde (PM2.5, PM10), formaldehid, karbon monoksit miktarlarını taşınabilir ölçüm cihazları ile belli periyotlarda ölçümünü yaptırarak sınır değerlerin aşılması durumunda uzman kişilerin havalandırma sistemlerini ve binanın genel durumunu kontrol ederek önlemler geliştirmesi mümkündür.
Ölçüm sonuçlarının çalışanlar ile paylaşılarak çalışan memnuniyetini ve güvenini arttırmak mümkündür.
Aylık raporlar yayınlanarak iç hava kalitesi ölçüm sonuçlarının alınan önlemler neticesinde konfor ve sağlık şartlarını karşılayan seviyede bulundukları göstermek iyi bir iletişim yoludur.
Gerçek zamanlı olarak sensörlerden gelen bilgilerin herkesin görebileceği bir ekranda gösterilmesi son zamanlarda birçok ofis binasında uygulama bulan bir yaklaşımdır.
Resim: Senseware
Problemleriniz dış hava kaynaklı da olabilir.
Dış ortam havasının yüksek miktarda kirletici bulundurduğu durumlarda (ör. binanın yoğun kullanılan yol kenarında bulunması) bunun tespit edilmesi ve iç mekanların aşağıdaki önlemler alınarak korunması gerekecektir:
• Klima santrallerinin dış hava alışlarında yüksek verimli filtre kullanımı
• Bina sızdırmazlık testlerinin yaptırılması
• Bina girişlerinde rüzgarlık kullanılması
• Açılabilir pencere kullanımının sınırlandırılması
Kaynak: ASHRAE Position Document on Infectious Aerosols, 14 Nisan 2020
Nem kontrolü gündeminize girmeli.
Yapılan bilimsel çalışmalar, virüs gibi mikroorganizmalar için en elverişsiz bağıl nem oranının %40-%60 aralığında olduğunu göstermektedir.
%40 altındaki ortam bağıl nem koşulları, virüslerin yayılması için daha uygun ortamlar yaratmaktadırlar ve aeorosol etkisini arttırmaktadırlar. Aynı zamanda düşük bağıl nem ortamlarda bağışıklık sistemimizin mukozal koruma etkisi ve diğer fonksiyonlarının azaldığı gösteren bilimsel çalışmalar mevcuttur.
Binalardaki klima santralleri ve diğer iklimlendirme cihazları ile iç ortamdaki nem oranlarının uygun seviyelerde tutulması sağlanmalıdır. Özellikle kış aylarında daha düşük olabilecek bağıl nem oranları periyodik ölçümler ile tespit edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
İç hava kalitesinin korunması için kaynakta da önlemler alınmalıdır.
Binanızın temizlik, bakım ve renovasyonu için kullandığınız tüm malzemelerin iç ortam kalitesini olumsuz etkileme potansiyeli vardır. Bu kapsamda VOC emisyonları, formaldehid emisyonları göz önüne alınmalıdırlar.
Mekanik sistemlerdeki soğutucu serpantiler veya yoğuşma tavalarında meydana gelen küf oluşumları, bakteri ve diğer organik kirleticilerin yaşaması için uygun bir ortam sunarlar.
Binanın dışından ayakkabı yoluyla içeriye taşınabilecek kirleticilerin girişlerde tutulması için uygun paspas sistemlerinin kullanılması gereklidir.
İşyerlerinde kişisel hijyenin sağlanması için imkanlar sunulması gereklidir.
Çalışanlar ve ziyaretçiler için su ve sabun ile ellerini yıkamalarını mümkün kılacak istasyonlar kurulmalıdır. Özellikle işyeri girişinde oluşturulacak istasyonlar enfeksiyon kontrolüne önemli bir katkıda bulunacaklardır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiklerinin görünür ve kolay ulaşılabilir noktalara yerleştirilmesi gereklidir.
Yeterli miktarda kişisel hijyen malzemesinin stoklanması gereklidir.
Çalışma masa ve ekipmanlarının paylaşıldığı hot seat gibi oturma düzenlerinden vazgeçilmelidir.
Sık kullanılan ekipmanlarda mümkün olduğunca temassız çözümlere geçilmelidir.
Kişisel koruma ekipmanlarının kullanımının gerektiği durumlarda yeterli miktarda ekipman hazır bulundurulmalıdır ve çalışanlara eğitim verilmelidir.
TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı: Klavyeler ve diğer cihazlar düzenli olarak temizlenmelidir.
Mümkün olduğunca çalışanların diğer çalışanların telefonlarını, masalarını, ofislerini veya diğer çalışma araçlarını ve ekipmanlarını kullanmaları engellenmelidir.
Kişisel hijyen malzemeleri.
• El sabunu
• Alkol bazlı el antiseptiği
• Ambalajlı mendil
• Tek kullanımlık havlu
• Kolonyalı mendil
Tüm kişisel hijyen malzemelerinin atık olarak uzaklaştırılmasında insan sağlığını olumsuz etkilemeyecek atık yönetim prensiplerinin uygulanması gereklidir.
Temassız kişisel hijyen ekipmanları.
• Çöp kovaları
• Alkol bazlı el antiseptiği dispenserleri
• Otomatik havlu dispenserleri
• Sensörlü evye armatürleri
• Sensörlü pisuarlar
Resim: Proteksinox
Kişisel koruma ekipmanları.
Kişisel koruma ekipmanlarının kullanılacağı durumlar işyeri plan ve politikanızda belirtilmiş olmalıdır. Bu durumlar risk bazlı bir analiz sonucunda belirlenmelidirler ve SARS-CoV-2 virüsüne maruz kalınabilecek tüm durumlar değerlendirilmelidir.
• Yüz maskeleri (EN 149)
• Eldivenler (EN ISO 374-5)
• Yüz siperlikleri (EN 166)
• Koruyucu kıyafetler (EN 14126)
Kişisel koruma ekipmanlarının çalışanın maruz kaldığı riskin seviyesine göre seçilmiş olması, görevini yerine getirecek şekilde ve gereksinim duyulan her durumda sürekli olarak giyilmiş olması, periyodik olarak kontrol, bakım ve değişimlerden geçirilmesi gereklidir.
Tüm kişisel koruma ekipmanlarının atık olarak uzaklaştırılmasında insan sağlığını olumsuz etkilemeyecek atık yönetim prensiplerinin uygulanması gereklidir.
TC Sağlık Bakanlığı: Eldiven kullanımı el temizliği yerine geçmez. Yapılan iş, eldiven kullanımını gerektirmiyorsa, COVID-19’dan korunmak amacıyla eldiven kullanılmamalıdır. Eldiven kullanımı gereksiz bir güven hissi oluşturarak el yıkama sıklığını azaltabilir ve ellerle bulaşma riskini arttırabilir.
Resim: Atermit
Yüz siperlikleri.
Mesai boyunca sürekli olarak insanlarla yüzyüze temasta bulunan ve herhangi bir sabit separatör tarafından korunmayan çalışanların (ör. güvenlik görevlileri, yemekhane servis personeli) yüz siperlikleri kullanmaları gereklidir.
Yüz siperliklerinin EN 166 standardına uygun olmaları gereklidir.
Kafe ve yemekhanelerde özel önlemler.
Çalışanlarınızın yemek saatlerinde kendilerini güvende hissetmeleri için:
• Tabak, bardak, çatal, bıçak gibi yemek takımlarını süreç boyunca tek kullanımlık ürünlerle değiştirmeniz,
• Nakit paranın el değiştirmesini engellemek için temassız ödeme sistemlerini kullanmanız,
• Yemek öncesinde ve sonrasında ellerin dezenfeksiyonu için el yıkama istasyonu veya el dezenfektanı bulundurmanız,
• Buzdolabı, açık büfe, içecek otomatı gibi self servis durumlarında sık kullanılan ekipmanların kullanımından vazgeçmeniz,
tavsiye edilir.
İşyerinizde kafe ve yemekhane yoksa ve COVID-19 öncesinde çalışanlarınız yemek için ofis dışına çıkıyorlar idiyse, onları mesai saatlerinde işyerinde kalmak konusunda desteklemek için paketlenmiş tek kişilik öğle yemekleri sunmanız tavsiye edilir.
TC Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı:
Yemekhanelerde uygun termal konfor şartları ve hijyen sağlanmalıdır. Aynı anda yemek yiyen çalışan sayısı (öncelikli olarak kumanya verilmesi, kapalı kapta tek kullanımlık içme suyu sağlanması, mümkün olmaması durumunda çalışanların vardiyalı şekilde yemek yemesi, aynı anda yemek yiyecek çalışanların mesafeli oturabileceği şekilde bir düzen kurulması veya çalışanın her gün aynı masaya oturmasını sağlayacak numaralandırma sistemi vb.) azaltılmalıdır.
Çalışanların sağlığı konularında işverenlere iki önemli görev düşüyor.
Çalışanların sağlık ve bulaşıcı hastalıklar konularında farkındalığını oluşturmalısınız.
Çalışanlarınızın sağlıklarını korumalarına destekleyici imkanları yaratmalısınız.
Farkındalık yaratmak için uygun kanalları kullanmak elinizde.
Aşağıdaki konularda sürekli bilgilendirme yapmalısınız:
• Sık sık ve en az 20 sn. süresince ellerin yıkanması
• Öksürük ve hapşurma durumunda gerekli önlemlerin alınması (dirsek içi ile koruma veya tek kullanımlık mendil kullanılması)
• Sosyal mesafe kurallarına uyulması
• Tokalaşma, sarılma gibi davranışlardan vazgeçilmesi
• Ağız, burun ve gözlerle el temasının kesilmesi
• Asansörlerin mümkün olduğunca kullanılmaması
Görünebilir noktalara posterlerin yerleştirilmesi en uygun bilgilendirme şeklidir.
COVID-19 hastalığına dair işaret ve belirtilerin tespit edilmesi konusunda çalışanlar bilgilendirilmeli ve cesaretlendirilmelidirler.
Kendilerini hasta hisseden çalışanların evde kalmaları gerektiğini işyeri politikası haline getirmelisiniz.
Çalışan sağlığının korunması konusunda yaratılacak imkanlar işyerlerinin bundan sonra vazgeçilmezleri olacak.
• Yeterli su tüketimi
• Doğru beslenme
• Fiziksel aktivitenin desteklenmesi
• Ergonomik çalışma alanları
• Isısal konfor
• Biofilik tasarım ve doğaya erişim
• Günışığı kullanımı
• Psikolojik destek
• Uyku desteği
• Restoratif destekler
• İş seyahatleri ile ilgili destekler
Kaynak: WELL Bina Standardı, International Well Building Institute
İşyerlerinde çalışanların sağlık ve konforlarının
desteklenmesine yönelik gönüllü uyuma dayalı standart ve
rehberler ek olarak sertifikasyonu mümkün kılmaktadırlar.
Her hakkı saklıdır ©2020
Mimta Mimarlık Taahhüt İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.
Hekimsuyu Cad. 559. Sk. No:39 Küçükköy İstanbul
www.eco-yapi.com
Bağlantıya geçmek için: mimta@mimtarch.com
