SANAT EĞİTİMİ VEREN YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA YAPILAN SANAT İÇERİKLİ ETKİNLİKLERİN EĞİTİM ORTAMINA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

(1)

RESİM-İŞ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

SANAT EĞİTİMİ VEREN

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA YAPILAN

SANAT İÇERİKLİ ETKİNLİKLERİN EĞİTİM ORTAMINA

ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Yasemin KAYABAŞI

(2)

(3)

SANAT EĞİTİMİ VEREN

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA YAPILAN

SANAT İÇERİKLİ ETKİNLİKLERİN EĞİTİM ORTAMINA

ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Yasemin KAYABAŞI

Danışman

Prof. Nur GÖKBULUT

(4)

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI

Yasemin Kayabaşı’nın SANAT EĞİTİMİ VEREN YÜKSEKÖĞRETİM

KURUMLARINDA YAPILAN SANAT İÇERİKLİ ETKİNLİKLERİN EĞİTİM ORTAMINA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Başlıklı tezi 19.06.2009 tarihinde, jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı

Resim-iş Öğretmenliği Bilim Dalı Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı İmza

Üye (Tez Danışmanı): Prof. Nur GÖKBULUT .………... Üye: Prof. Şeniz AKSOY ………... Üye: Yrd. Doç. Dr. Leyla ERCAN ……….

(5)

araştırıcı nitelikli insan gücü yetiştiren kurumlardır. Bununla birlikte bireyleri meslek sahibi yaparken, bireyi kültürel ve sosyal anlamda yönlendirmekte, bir nevi bireyi her anlamda hayata hazırlamaktadır.

Üniversitelerin üstlendiği amaçlardan olan kültürel boyut, çoğunlukla görsel sanatlarla beslenmekte, bireyin gereksinim duyduğu çok yönlü eğitim olan sanat eğitimini sağlamaktadır.

Bireyin kültür düzeyini yüksek tutması bu anlamda yapılan etkinliklere katılmakla sağlanabilir. Özellikle bireyin alanı sanat eğitimi ise aldığı eğitimin yanı sıra bu etkinliklerden alınan kazanım eğitiminin bir parçası olmakta ve eğitimini desteklemektedir. Bu yüzden etkinliklerin niteliği çok önemlidir.

Bu araştırmaya başladıktan sonra sanat eğitimi alanında birçok araştırma incelenmiş olup, sanat eğitimi alan bireylere, yapılan etkinliklerin katkısı ve etkilerin önemi üzerine bir araştırma tespit edilememiştir. Bu durum, araştırmanın önemini artırmaktadır.

Bu alanda yapılan etkinliklerin oluşturduğu bir arşivin bulunmaması da, çalışma sürecinde fark edilen başka bir eksikliktir; en azından süreci değerlendirmek amacıyla, yapılan etkinlikleri kaydetmek açısından önemlidir. Bu araştırmanın, sanat eğitimine, sanat eğitimcilerine, öğrencilere ve konu ile ilgili araştırma yapanlara kaynaklık etmesini diliyorum.

(6)

Araştırmanın fikir aşamasında, planlanmasında, uygulanmasında, değerlendirilmesinde, maddi manevi desteğini esirgemeyen ve yaşantımın önemli bir kısmında yer alan değerli hocam ve danışmanım Prof. Sayın Nur Gökbulut’ a teşekkür ederim.

Hayatım boyunca beni destekleyen, bana inanan, maddi manevi desteklerini esirgemeyen ve hep yanımda olan ailem annem, babam, ağabeyime sonsuz teşekkür ediyorum.

Yasemin KAYABAŞI

(7)

SANAT İÇERİKLİ ETKİNLİKLERİN EĞİTİM ORTAMINA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Kayabaşı, Yasemin

Yüksek Lisans, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim Öğretmenliği Bilim Dalı

Tez Danışmanı: Prof. Nur GÖKBULUT Mayıs 2009, XVIII+ 283 Sayfa

Bu araştırmada sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli etkinlikler nelerdir ve bu sanat içerikli etkinliklerin eğitim ortamındaki etkisinin nasıl değerlendirildiğinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu sanat içerikli etkinliklerin niteliği, sanat eğitimine katkısı ve eğitim ortamındaki etkisi akademisyenler ve lisans programındaki öğrencilerden alınan görüşlerle değerlendirilmiştir.

Araştırmanın evrenini, sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarından Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim Dalı oluşturmaktadır. Çalışma evrenini, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim dalından çoğunlukla mezun olmuş ve aynı bölümde görev yapmaya devam eden 8 akademisyen ile Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim dalının 2008-2009 Eğitim Öğretim döneminde lisans programında yer alan 240 kişilik öğrenci grubu oluşturmaktadır. Bu araştırma kapsamında anket formu ve görüşme formu kullanılmıştır.

Verilerin analizinde; Tek Yönlü Varyans Analizi Anova testi kullanılmıştır. Ortaya çıkan analiz verilerinden yorumlar yapılmıştır. Ayrıca nitel veriler sayısallaştırılarak araştırmanın problem ve alt problemlerine uygun olarak frekans ve yüzde oranları

(8)

belirlenerek analiz edilmiştir. Lisans programındaki öğrencilere yapılan anketler üzerinde içerik analizleri yapılmıştır.

Araştırmada nitel verilerin toplanması aşamasında görüşme tekniğini kullanılmıştır. Görüşme formu akademisyenlere uygulanmış, uygulama sonucunda elde edilen veriler yorumlanmıştır.

Araştırmanın sonucunda; üniversitelerde yapılan sanat içerikli etkinliklerin eğitim ortamı açısından beklenen olumlu katkıları yapması için, nitelikli etkinlikler düzenlemekle birlikte ilgi oluşturulması gerektiği yönündedir.

Araştırma sonunda ortaya çıkan sorunlara dayalı olarak araştırmacı tarafından ortaya konulan önerilere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Üniversite, Sanat, Sanat Eğitimi, Etkinlik, Sanat İçerikli

Etkinlikler

(9)

TAKING PLACE AT

INSTITUTIONS OF HIGHER ART EDUCATION

Kayabaşı, Yasemin

Master’s Thesis, Department of Fine Arts Education Division of Art Teaching Master’s Thesis Supervisor: Prof. Nur GÖKBULUT

May 2009, XVIII+ 283 Pages

In this research, the aim is to identify arts education activities taking place at institutions of higher art education and to observe the effects of these activities on the educational environment. The quality, contribution and effect of these artistic activities on the education of art and education environment are evaluated by the academics and the undergraduate students.

Research area is framed by Gazi University, Department of Fine Arts Teaching, Painting Teaching Programme which involves mostly of graduate students and academics currently working at the Department, as well as 240 undergraduates of Gazi University, Department of Fine Arts Teaching, Painting Teaching Programme during 2008-2009. In this light, questionnaires and interviews are carried out.

One-way variance analysis test, Anova, is used during the analysis of the data. Comments are made on the outcoming data analysises. Moreover, qualitative data is quantified and analyzed according to the frequency and percentage rates of the problems and sub-problems of the research. Through the questionnaires directed towards the undergraduate students, content analysises are carried out.

During the research, interview tecniques are used in the collection of qualitative data. Interview forms are distributed to academics and the obtained data is interpreted.

(10)

At the end of the research, it is conducted that in order for arts education activities to achieve their anticipated benefits, they should both arrange qualified activities and raise interest.

Finally, the researcher puts forward suggestions based on the emerging problems.

Keywords: University, Art, Art Education, Activity, Art Activity.

(11)

ÖNSÖZ…...………... iii

ÖZET...………... v

ABSTRACT………. vii

İÇİNDEKİLER………..………... ix

KISALTMALAR LİSTESİ..……….. xii

TABLOLAR LİSTESİ……….……….. xiii

ŞEKİLLER LİSTESİ……… xvii

BÖLÜM I 1. GİRİŞ ………. 1 1.1. Problem……… 2 1.1.1. Problem Cümlesi...……… 2 1.1.2. Alt Problemler……… 2 1.2. Amaç……… 2 1.3. Önem……… 3 1.4. Sınırlılıklar………..………. 4 1.5. Varsayımlar……….. 4 1.6. Tanımlar………... 5 BÖLÜM II 2. KAVRAMSAL ÇERCEVE ……….. 9

2.1. Sanat ve Eğitim İlişkisi……….. 10

2.2. Üniversitelerin Eğitim Amaçları……… 14

2.3. Toplum Üniversite İlişkisi………. 16

2.4. Üniversitelerin Bireye Katkıları………. 18

2.5. Üniversitede Yapılan Etkinlikler………... 20

2.5.1. Amaçlarına göre;………. 24

2.5.1.1. Bilimsel……… 24 ix

(12)

2.5.1.2. Toplumsal………. 24 2.5.1.3. Kültürel ...……… 24 2.5.2. Konusuna göre;……… 25 2.5.2.1. Özel Konular………... 25 2.5.2.2. Genel Konular……….. 25 2.5.3. Türüne Göre;……… 25

2.5.3.1. Sürekli Etkinlikler/ Periyodik……….. 26

2.5.3.2. Güncel/Aktüel……….. 26

2.5.3.3. Kurumsal……….. 26

2.5.4. Yapısına Göre;………. 26

2.5.4.1. Bireysel Etkinlikler/ Konferans, söyleşi……….. 26

2.5.4.2.Grup Etkinlikleri/ Konser, sergi, panel………. 27

2.5.4.3. Karma Etkinlikler/ Sempozyum, Kongresi, Çalıştay,Bienal…... 28

2.6. Üniversitede Yapılan Sanat İçerikli Etkinlikler……… 31

2.6.1. Sanat İçerikli Bilimsel Etkinlikler……… 31

2.6.2. Sanat İçerikli Kültürel Etkinlikler/ Sergi, Workshop, Performans, Dia ve Slayt Gösterileri……… 32 2.7. İlgili Araştırmalar………...……….. 32 BÖLÜM III 3. YÖNTEM ……… 34 3.1. Araştırmanın Modeli……….. 34 3.2. Evren ve Örneklem ...……… 35 3.3. Verilerin Toplanması...……….. 42 3.3.1. Anket Formu……… 42 3.3.2. Görüşme Formu………... 43 3.4. Verilerin Analizi……… 44 x

(13)

4.1.2. Anova Test Tekniğine Göre Değerlendirme...………. 73

4.2. Araştırmanın Nitel Bulgu ve Yorumları ………... 83

BÖLÜM V 5. SONUÇ ve ÖNERİLER ……….. .152 5.1. Sonuçlar………... 152 5.2. Öneriler……… 153 KAYNAKÇA……….. 155 EKLER………... 159 I. Anket Formu ..……….. 160

II. Görüşme Soruları……… 162

III. KATALOG (Etkinlikler Listesi) ..………. 164

(14)

KISALTMALAR LİSTESİ Akt.: Aktaran Bkz.: Bakınız Çev.: Çeviren s.: Sayfa S.: Sayı vb: ve benzeri yy.: Yüzyıl xii

(15)

Tablo 1: Sanat İçerikli Bilimsel ve Kültürel Etkinliklerin İletişim Yöntemleri .... 30 Tablo 2: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 8’e verdikleri

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ... 47

Tablo 3: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 13’ü verdikleri

Tablo 4: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 15’e verdikleri

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ………... 48

Tablo 5: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 19’a verdikleri

Tablo 6: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 20’ye verdikleri

Tablo 8: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 8, soru 13, soru

15, soru 19, soru 20 ve soru 24’e verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi ……... 51

yanıtların dağılımı ve yüzdesi …... 53

Tablo 11: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 16’ya verdikleri

Tablo 12: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 1, soru 2 ve

soru 16’ya verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi ...……... 54

(16)

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ……….. 57

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ..……… 58

14, soru 21, soru 25 ve soru 26’e verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi tablosu .……… 60

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ……..……… 61

yanıtların dağılımı ve yüzdesi …...………... 62

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ……… ..63

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ……… ..64

11, soru 17, soru 22 ve soru 23’e verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi tablosu .……… 65

(17)

yanıtların dağılımı ve yüzdesi ...………... 67

Tablo 31: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 3, soru 4, soru 6

ve soru 18’e verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi tablosu …………...……….. 69

Tablo 34: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin soru 7 ve soru 13’e

verdikleri yanıtlar toplamlarının, değerlere (tamamen katılıyorum, katılıyorum, karasızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum) göre dağılımı ve yüzdesi ...…... 71

Tablo 35: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin alanları açısından

üniversitelerinde yapılan sanat içerikli etkilerin, eğitim ortamındaki etkisine ilişkin N, X, S, sd, t, p anlamlı fark değerleri ………...…. 74

Tablo 36: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin sınıf düzeyleri

açısından üniversitelerinde yapılan sanat içerikli etkilerin, eğitim ortamındaki etkisine ilişkin N, X, S, sd, t, p anlamlı fark değerleri …..…...….. 75

Tablo 37: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin normal veya ikinci

öğretimde olmaları açısından üniversitelerinde yapılan sanat içerikli etkilerin, eğitim ortamındaki etkisine ilişkin N, X, S, sd, t, panlamlı fark değerleri ……… .76

Tablo 38: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin çalışıp çalışmıyor

olmaları açısından üniversitelerinde yapılan sanat içerikli etkilerin, eğitim ortamındaki etkisine ilişkin N, X, S, sd, t, p anlamlı fark değerleri ……… 77

(18)

Tablo 39: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin, üniversitelerinde

düzenlenen sanat içerikli etkilerin katılımını etkileyen sosyal, kültüreli, eğitimsel, duygusal konularla ilgili görüşlerine ilişkin ortalama değerleri ……….. 78

Tablo 40: Sanat eğitimi alan lisans programındaki öğrencilerin, üniversitelerinde

düzenlenen sanat içerikli etkilerin katılımını etkileyen fiziki, ekonomik konularla ilgili görüşlerine ilişkin ortalama değerleri ………..… 81

(19)

Şekil 1: Gazi Üniversitesi’nde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan

etkinliklerin toplamı………... 21

Şekil 2: Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan sosyal,

kültürel, sanatsal etkinlikler ile bilimsel etkinliklerin yıllara göre dağılımı……….. 22

Şekil 3: Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan sosyal,

kültürel ve sanatsal etkinliklerin dağılımı ………. 23

Şekil 4: Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan bilimsel

etkinliklerin dağılımı ………. 23

Şekil 5: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-iş Eğitimi

Anabilim dalında lisans programındaki öğrencilerin sınıf düzeylerine göre dağılımı……….. 36

Anabilim dalında lisans programındaki öğrencilerin normal veya ikinci öğretim olma durumlarına göre dağılımı ……… 36

Anabilim dalında lisans programındaki öğrencilerle, araştırmada yer alan öğrencilerin dağılımı ……… 37

Anabilim dalında lisans programında araştırmaya katılan öğrencilerin sınıf düzeylerine göre dağılımı ……… 37

Anabilim dalında lisans programında araştırmaya katılan öğrencilerin normal veya ikinci öğretim olma durumlarına göre dağılımı .……….. 38

Şekil 10: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitimi Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü

Resim iş Eğitimi Anabilim Dalında görev yapan akademisyenlerin unvanlarına göre dağılımı ………....……….... 38

(20)

Resim iş Eğitimi Anabilim Dalından mezun olmuş ve bu bölümde görev yapmaya devam eden akademisyenler ile diğer üniversitelerden mezun olup bu bölümde görev yapmaya devam eden akademisyenlerin dağılımı .……….. 39

Resim iş Eğitimi Anabilim Dalından mezun olmuş ve bu bölümde görev yapmaya devam eden akademisyenlerin unvanlarına göre dağılımı .……….. 39

Resim iş Eğitimi Anabilim Dalında görev alan akademisyenlerden araştırmada yer alan ve yer almayanlara göre dağılımı ……...……… 41

Şekil 14: Araştırmaya katılan akademisyenlerin unvanlarına göre dağılımı ……... 41

(21)

Sanat, insanın duygu, düşünce, tasarım ve izlenimlerini, belli durum, olgu ve olayları belli bir amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenen gereçlerle anlatan özgün ve estetik bir bütündür. Sanat bireysel, toplumsal, kültürel, ekonomik, eğitimsel işlevler olarak insanın yaşamında yer almaktadır. Eğitimsel işlev tüm işlevlerle ilişkilidir. Çünkü sanat özünde eğitsel bir nitelik taşır.

Sanat eğitimi insanlara kendi yaşantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak belirli sanatsal davranışlar kazandırma ya da insanların sanatsal davranışlarını kendi yaşantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak değiştirme, dönüştürme geliştirme ve yetkinleştirme sürecidir (Uçan,2001;23). İnsanın çok yönlü eğitim gereksinimi vardır. Bunu karşılayan başlıca eğitim alanlarından biri de sanat eğitimidir. Sanat eğitimi yaşam, bilim, teknik, felsefe ve spor eğitimleriyle birlikte vazgeçilmezdir. İnsan yaşamında bu kadar önemli olan sanat eğitimi ancak sanatı öğretecek, sevdirecek, sanat eserlerini değerlendirecek, kültürlü, iyi yetişmiş, araştırmacı sanat eğitimcileri ile ayrıca sanat ve sanat eğitimi adına yapılan kongreler, sempozyumlar, seminerler, sergiler, söyleşiler, paneller, konferanslarla beslenip var olmaktadır. Bu çok alanlı mesleğin yüklediği sorumluluğu karşılamak için eğitimcinin kendini sürekli yenileme eğiliminde olması ve bu tavrını her fırsatta öğrencilerine yansıtmayı ve benimsetmeyi görev bilmesi beklenir. Buna; sanat eğitimi verme görevi üstlenen üniversitelerinde katkısı olmalıdır. Zaten yükseköğretim kurumlarının, var olma nedenlerinin başında bilimsel ve sanatsal toplantılar yapmak, araştırma yapmak, araştırmaları tartışmak, bu yolla doğrudan ve dolaylı olarak toplumun gelişmesine, ilerlemesine, geleceğe hazırlanmasına katkıda bulunmak gelmektedir.

(22)

Bu nedenle sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli bilimsel ve kültürel içerikli etkinlikler kültür ve sanata, özellikle sanat eğitimine önemli değerler katmaktadır.

1.1. Problem

1.1.1. Problem Cümlesi

Bu araştırmanın problemi, “sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli etkinliklerin eğitim ortamını nasıl etkilediği” dir.

1.1.2. Alt Problemler

1. Sanat Eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli

etkinliklerin eğitim ortamındaki etkisi, öğrencilerin; alanları açısından, sınıf düzeyleri açısından, normal veya ikinci öğretimde olmaları açısından, çalışıp çalışmıyor olmaları açısından anlamlı ölçüde farklılaşmakta mıdır?

2. Sanat eğitimi alan öğrencilerin, üniversitelerinde yapılan sanat içerikli etkinliklere

katılımı etkileyen nedenlerle;

a. Sosyal, Kültürel, Eğitimsel, Duygusal b. Fiziki ve Ekonomik

konularla ilgili görüşleri nelerdir?

3. Akademisyenlerin sanat içerikli etkinliklerin eğitim ortamına katkıları

konularındaki görüşleri nelerdir?

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırmada sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli etkinlikler nelerdir ve bu sanat içerikli etkinliklerin eğitim ortamındaki 20

(23)

etkisinin öğretim üyeleri ve öğrenciler tarafından nasıl değerlendirildiğinin araştırılması amaçlanmıştır.

1.3. Araştırmanın Önemi

İnsan olma gereği, varlık ifadesi ve toplumsal yaşamın en önemli boyut ve öğelerden biri olan sanat, eğitim boyutu ile de var olmaktadır (Alakuş,2005;21). Var olan sanat eğitimi, insanın genel eğitimi içerisinde önemli bir yere sahip olup, üzerinde çok yönlü ve kapsamlı araştırmalar yapılması gereken bir konudur. Bu araştırmaların içinde sanat etkinlikleri örneğin; bilimsel toplantılar, sergiler, fuarlar, söyleşiler gibi etkinliklerin amaca uygun işlendiği takdirde önemli bir rol oynamaktadır.

Ayrıca sanat eğitimi, sanatsal etkinlik ve etkileşimler yoluyla bireylerin ve toplumun içinde yaşadıkları çevreye ve ortama çok yönlü, kapsamlı ve yararlı bir etkileşim içine girebilmelerine, estetik gereksinimlerini doyurmaya, kendilerini sanatsal alanlarda da gerçekleştirmelerini, yaşamlarını daha anlamlı duruma getirme yolunda sanattan en iyi biçimde yaralanmalarını mümkün kılmaya yöneliktir. ( Türkiye’ de Güzel Sanatlar Eğitimini Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 1991).

Yani düşünerek, araştırarak, yazarak, çizerek, boyayarak öğreten ve öğrenme sürecinin bitmeyeceği bilinci ile öğrendiklerini sorgulayan, paylaşan, tartışan ve bu şekilde sanat eğitiminin var olma sürecini ayakta tutan sanat eğitimcilerinin ve sanat eğitimi için bu etkinlikler önemli bir kaynak olduğu söylemek mümkündür.

Yükseköğretim kurumlarında verilen sanat eğitimi ya sanatla ilgili meslek sahibi yapar ya da sanat görüşü oluşturur. Her alanda olduğu gibi sanat eğitiminde de müfredat düzenlenerek oluşumu sağlamaktadır. Sanatın çok yönlü olması sanat eğitimini de zorlamaktadır. Bu noktada etkinlikler devreye girer ve eğitimi besler, çeşitlendirir, güçlendirir. Etkinlikler bu kalıcılıkla eğitime katılımı ile önemlidir. Yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli etkinliklerin sanat eğitimine ne şekilde yansıdığını bilmek ve bu duruma göre hareket etmek için bu araştırma sanat eğitimi adına önemlidir.

(24)

1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu çalışma ile ilgili olarak aşağıdaki sınırlılıklar dikkate alınmaktadır:

a. Bu araştırma sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumları kapsamında ele

alındı.

b. Araştırmada öğrencilerin, akademisyenlerin görüşlerine yer verildi. c. Araştırma “etkinliklerin sanat eğitimine etkisi” çerçevesinde yürütüldü.

d. Araştırma 1982 yılından araştırma bitimine kadar yapılan etkinliklerle

sınırlandırıldı.

e. Öncelikle Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi

Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim dalı tarafından yapılan sanat içerikli etkinlikler araştırıldı.

f. Çalışma sonucunda elde edilen sanat içerikli etkinlikler listeme yoluyla tasnif

edilerek sınırlandırıldı.

g. Yalnızca Görsel Sanatlar değil, diğer sanat alanlarındaki ( müzik, edebiyat )

etkinliklere de araştırma kapsamında yer verildi.

1.5. Varsayımlar

Bu araştırmada aşağıdaki varsayımlardan yola çıkılmıştır:

a. Sanat eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında yapılan sanat içerikli

etkinlikler sanat eğitimine etki etmektedir.

b. Etkinlikler, sanat eğitimini büyük ölçüde yönlendirmektedir. c. Öğrencilerin bu etkinliklere ilgisi varsayılmaktadır.

d. Öğretim üyelerinin bu etkinliklere ilgisi varsayılmaktadır.

e. Kurumlar bu etkinlikleri eğitim amacıyla düzenlediği varsayılmaktadır. f. Öğretim üyeleri bu etkinlikleri eğitim amacıyla katıldığı varsayılmaktadır. g. Öğrenciler bu etkinlikleri eğitim amacıyla izlediği varsayılmaktadır. h. Etkinliklerin sanat eğitimine etkisi, olumlu olumsuz sonuçlar doğurabilir.

(25)

ı. Bilgisine başvurulacak olan öğrencilerin ve sanat eğitimcilerin görüşlerini hür

iradeleri doğrultusunda objektif olarak ortaya koyacakları varsayılmaktadır.

i.Araştırmaya katılan kurumlar bunu gönüllü olarak yapacakları varsayılmaktadır.

1.6. Terimleri ve Kısaltmaların Tanımları

Akademisyen: Akademi üyesi, öğretim üyesi.

Açık Oturum: Güncel sorunların, herkesin izleyebileceği biçimde açık olarak

tartışıldığı toplantı.

Teknik açıdan bakıldığı zaman panel, sempozyum ve münazara karışımı bir tartışma çeşidi olarak gözükmektedir. Çok defa sonucu bir forumla bağlanmakta olan açık oturumlarda, konu olarak geniş halk kitlelerini ilgilendiren meseleler seçilmekte; bunun için de tanınmış kişilerin çağırılmasına dikkat edilmektedir. Açık oturumların başarılı sonuçlanması için şu noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Geniş bir salon seçilmeli, kalabalık dinleyici gurupları aranmalı, 2. Konunun daha önceden duyurulmasına gayret edilmeli,

3. Konuşanların sayısı çok olmalı,

4. Konuşanlar uzun açıklamalarda bulunmamalı,

5. Tartışmalar dinleyicilerin sabrını taşıracak kadar uzun olmamalıdır. Açık oturumunun sonundaki forum sırasındaki konuşmalar uzun olduğu takdirde iyi sonuçlar alınmasına engel olur. Açık oturumlarda münazara havasından uzak durulmalı, dinleyicilerin dikkati daima uyanık tutulmalıdır.

Etkinlik: Etkin olma durumu, çalışma iş yapma gücü.

Eğitim: Yeni kuşakların, toplum yaşayışında yerlerini almak için hazırlanırken,

gereken bilgi, beceri ve anlayışlar elde etmelerine ve kişiliklerini geliştirmelerine yardım etme etkinliği.

(26)

Önceden saptanmış amaçlara göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinliler dizgesi. Belli bir konuda, bir bilgi ya da bilim dalında yetiştirme ve geliştirme.

Her kuşağa, geçmişin bilgi ve deneyimini düzenli bir biçimde aktarma ya da kazandırma işi.

Eğitim ruhbilimi, eğitim felsefesi, eğitim tarihi, öğretim programları, özel ve genel öğretim yöntemleri, yönetim, denetim vb. eğitim ve öğretim alanlarını kapsamak üzere öğretmen, yönetici ve eğitim uzmanı yetiştirmek amacıyla ilgililer için düzenlenen kurslara ve kurslarla ilgili bilimsel çalışmalara verilen genel ad.(Özsoy, 2004:25)

Kurum: Kuruluş, müessese, tesis.

Konferans: Dinleyicilere bilim, sanat, edebiyat gibi bir konuda bilgi vermek için

yapılan konuşma. Milletlerarası bir sorunun çözülmesi için yapılan toplantı.

Kongre: Çeşitli ülkelerden yöneticilerin, elçilerin, delegelerin, katılmasıyla yapılan

toplantı.

Bir kuruluşun, temel sorunları konuşmak üzere belli süreçlerle yaptığı genel toplantı, kurultay.

Amerika Birleşik Devletlerinden Temsilciler Meclisi ile senatonun bir arada bir arada iken aldıkları ad.

Makale: Bilim, fen konularıyla siyasi, ekonomik ve toplumsal konuları açıklayıcı

veya yorumlayıcı niteliği olan gazete veya dergi yazısı.

Literatürde muhtelif anlamlarda kullanılmaktadır. Başlı başına bir konu üzerine yazılı eserleridir. Gazete veya dergilerde yayımlanmak için herhangi bir konuyu inceleyecek şekilde yazılırlar. Gazetenin ilk sahifesinin ilk sütununda çıkan makaleye baş makale, yazarına da başyazar denilir. Başyazı da denilen makalede 24

(27)

gazetenin tutumuna uygun fikirlerle birlikte günlük olaylara da yer verilir. Makaleler çoğunluk bilgi vermeye, fikirleri açıklayıp kanıtlamaya çalışan yazılardır ki, bunların en temel öğesi fikirdir.

Makale didaktik nesrin baş örneğidir. Makaleler gazete boyutunda düşünülürse iki üç sütunu pek aşmaz. Makalenin fıkra, sohbet, deneme gibi adlarla anılan çeşitleri de bulunmaktadır. Bilimsel makalelerin belirli şekil ve içerik şartları vardır.

Panel: Dinleyiciler önünde, seçilmiş bir konuşmacı grubunun bir konuyu tartışmak

amacıyla düzenlenen toplantı, toplu görüşme.

Sanat: Sanat sözcüğü sınırları önemli bir tartışma yaratmayacak şekilde belirlenmiş

ve bir sanat alanında ve o alana özgü olarak yapılan kimi işlemleri ve elde edilen kimi estetik ürünleri tanımlamak için kullanılır. (Aktaran; Özsoy Erinç, 1195:19) Gombich’ e göre ‘sanat’ diye bir şey yoktur, yalnızca ‘sanatçılar’ vardır. Mağara resimlerini yapan ilk insanlardan, bugün afişleri gerçekleştirilen tasarımcılara uzanan, yüzyıllara ve çeşitliliğe dayanan geniş bir yelpazede etkinlikler vardır. Tüm bu etkinliklere sanat denilmektedir (Gombrıch, 1976:4).

Sanat bir anlatım ve bir bilgi tarzıdır. Çocuğun da sanatçının da kendiliğindenlikle, üzerinde düşünmeden ortaya koydukları bir olgudur (Read,1981:3).

Bir duygunun, tasarının veya güzelliğin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık.(Buyurgan, 2007:169)

Sanat Eğitimi: Sanat eğitimi kavramı genel anlamda, sanatların tüm alanlarını ve

biçimlerini içine alan, okul içi ve okul dışı yaratıcı sanatsal eğitimi tanımlamaktadır. Dar anlamda ise okullarda sınıflardaki ve ilgili bölümlerdeki bu alana ilişkin olarak verilen dersleri tanımlar.(San, 2000:45)

(28)

Seminer: Bir konu ile ilgili bilgi vermek ve bu bilgiler üzerinde tartışmak amacıyla

birkaç yetkilinin yönetimi altında düzenlenen toplantı. Üniversitelerde ve yüksek okullar da öğretim üyesinin yönetimi altında öğrencilerin yaptıkları araştırmalarla ilgili rapor hazırlama, tartışma biçiminde yürütülen grup çalışması, toplu çalışma.

Sempozyum: Belli bir konuda düzenlenen oturum veya seminer.

Sergi: Alıcının görmesi, seçmesi için dizilmiş şeylerin tümü.

Halkın gezip görmesi, tanıması için uygun biçimde yerleştirilmiş ürünlerin, sanat eserlerinin tümü.

Workshop: Atölye çalışması da denilmektedir. Seyircisi veya dinleyicisi olmayan

panel gibidir. Bir sorumlunun önünde 10 ila 30 kişi arasında değişen küçük guruplar halinde olur. Sorun tartışma, eğitim, staj vb. konularda olabilir. Herkes aktif olarak katılır. Fikirler ve deneyimler paylaşılır. İleriye dönük gelişmeler irdelenir.

Yükseköğretim: Orta öğretimin üstünde üniversite, üniversite, akademi ve yüksek

okullar ile bu eğitim kurumlarını yönetmek görevini ve sorumluluğunu taşıyan birimlerden oluşan kuruluş.

(29)

Bu bölümde araştırmanın sanat ve eğitim ilişkisi, üniversitelerin eğitim amaçları, toplum üniversite ilişkisi, üniversitelerin bireye katkıları, üniversitede yapılan etkinliklerin amaçlarına, konusuna, yapısına, türüne göre, sanatsal ve kültürel etkinlikler ve sanat içerikli etkinlikler üzerinde durulmuştur.

2.1. Sanat ve Eğitim İlişkisi

Sanatın kesin bir tanımını yapmak mümkün değildir. İnsanoğlunun bilinen yazılı tarihinin başından beri önemli bir olgu olan sanatı, düşünürler ve sanatçılar farklı olarak algılamış ve ifade etmişlerdir. Sanatın yüzyıllar boyunca farklı kuramlara bağlı olarak değişik tanımlamalarla dile getirildiği bilinmektedir. Sanat ruhsal ve duygusal bir anlatımdır, dışavurumdur, biçimlerin oluşturduğu bir düzenleme; işlevselliği ile kendisini gösteren bir olgudur.

Sanat sözcüğü sınırları önemli bir tartışma yaratmayacak şekilde belirlenmiş bir sanat alanında ve o alana özgü olarak yapılan kimi işlemleri ve elde edilen kimi estetik ürünleri tanımlamak için de kullanılır (Erinç, 1995:19)

Sanatın ne olduğuyla ilgili olarak pek çok yazar, düşünür, filozof, eleştirmen, sanatçı farklı tanımlar ortaya koymuştur. Bunlardan bazıları da şöyledir:

* Amaçları kendinde olan ya da kendi içinde olan bir insan araştırmasıdır. * Güzelliğin yasaları çerçevesinde yapılan yaratıcı eylemdir.

* Belirli bir neden-sonuç ilişkisi ortaya koyularak bir amaca yönelik, insanın insan için yaptığı estetik nesnedir.

(30)

* Kusursuz bir uyum, bir güzellik istemi ve arayışıdır.

21. yüzyıla girildiğinde sana konusunda belirginleşmiş ve sanat eğitiminde yer almış bazı görüşler vardır. Bunların önemli birkaçı şu şekildedir:

Sanat bir anlatımdır: Sanat simgeler aracılığıyla duygu ve düşünceleri, imge ve

değerleri aktarmada önemli bir işlev üstlenebilir.

Sanat bir şeyi özel kılmaktır: Sanat nedir sorusu yerine sanat ne içindir sorusunu

sormayı ve buna yanıt aramayı hedefleyen bu görüş, sanatın “bir şeyi özel kılmak” olduğunu kabul etmiştir. Bu görüşe göre sanat ile ritüeller arasında sıkı bir ilişki vardır.

Sanat toplumsal bir eleştiridir: Sanat çağlar boyunca toplumsal ve siyasal eleştiri

olarak işlev görmüştür. Bazen resimli öykü ya da karikatürlerde olduğu gibi halkın tepkisini biçimlendirmiş, kimi zaman da savaş karşıtı tablolar olarak ortaya çıkmıştır.

Sanat bir dünya kurmaktır: ABD li düşünür ve eğitimci Nelson Goodman’a göre

bilginin büyük bir bölümü bir yaratma biçimi ya da bir dünya kurmaktır. Buna bağlı olarak sanat “dünya kurma” ile yakından ilgilidir. Bireyler sanatsal bir eser yaratırken aslında bir dünya kurarlar. Bu durum kişilerde daha açık olarak görülür. Bireyler özgürce sanat yaparken değişik dünya durumları yaratırlar.

Sanat yalnızca sanat yapmak içindir: Sanat sadece güzellik ve haz almak için

yapılan, kendisinde bundan başka bir işlevsellik beklenmeyen bir güçtür (Stokrocki, Kırışoğlu, 1997:1.12-1.14).

Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi sanatın birçok tanımı bulunmaktadır. Bunlarla birlikte sanatın eğitimi içerisindeki yerini, önemini, rolünü ve ilişkisini kavrayabilmek için eğitimin ne olduğuna bakmak gerekir.

Eğitimin aynı sanatta olduğu gibi kesin bir tanımını yapmak oldukça zordur. Oğuzkan eğitimi altı başlık altında tanımlamaktadır (1974:61–62).

(31)

1. Yeni kuşakların toplum yaşayışında yerlerini almak için hazırlanırken, gereken bilgi, beceri ve anlayışlar elde etmelerini ve kişiliklerini geliştirmelerini yardım etme etkinliği.

2. Önceden saptanmış amaçlara göre insanlarını davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesi.

3. Belli bir konuda, bir bilgi ya da bilim dalında yetiştirme ve geliştirme.

4. Her kuşağa, geçmişin bilgi ve deneyimini düzenli bir biçimde aktarma ya da kazandırma işi.

5. Eğitim ruh bilimi, eğitim felsefesi, eğitim tarihi, öğretim programları, özel ve genel öğretim yöntemleri, yönetim, denetim vb. Eğitim ve öğretim alanlarını kapsamak üzere öğretmen, yönetici ve eğitim uzmanı yetiştirmek amacıyla ilgililer için düzenlenen bütün kurslara ve kurslarla ilgili bilimse çalışmalara verilen genel ad.

6. Eğitbilim (Eğitim Bilimi). Bir olay, bir eylem, bir süreç olarak, bir sonuç ya da ürün olarak, toplumsal ya da siyasal bir düzen ya da örgüt olarak, bir bilgi dalı ya da bilim dalı olarak, bir çalışma alanı ya da uğraş olarak eğitimi sınıflandırmaktadır.

Serter ise eğitimi “bilginin sevgi ve ilgi ile kucaklandığı, düşünce ve tahayyül gücünün gelişip, renk renk çiçekler açtığı, kişiliğin bilgilenmeye paralel olarak geliştiği yaşamı boyunca bireye eşlik edecek olan kutsal bir süreç” olarak tanımlamaktadır (Serter, 1997:67). Buna bağlı olarak da eğitimin temel işlevinin “Bilgi edinmeye sevdirmek, bilgilenmeyi yaşamın bir parçası haline getirmek ve bilgiye nasıl ulaşacağının yollarını öğretmek” olduğunu söylemektedir. Serter bu çerçevede eğitimi “öğrenmenin öğretildiği bir süreç” olarak tanımlamaktadır (Serter, 1997:68-69).

Eğitim, bireysel ve toplumsal hayatı biçimlendirmek, düzenlemek (Oğuzkan, 1981) ve denetlemek amacıyla bireysel ya da toplumsal deneyimlerin bilinçli aktarılmasıdır (Büyükdüvenci, 1988:352-365). Başka bir deyişle eğitim, bireysel gelişim ve sosyal yeterliliklerin kazanılmasına yönelik amaçlı bir eylem olarak (Akyüz, 1989), insana,

(32)

kendi içsel doğasını geliştirmeye çalıştığı süreçte (Sönmez, 1994) zihinsel, bedensel, duygusal ve toplumsal bir takım yetenekler, davranışlar ve bilgiler kazandırılması yönündeki etkinlerin tümüdür (Ertürk, 1972). Dolayısıyla eğitim, bireyleri, doğayı denetleyecek, değiştirecek ve üretim yapabilecek şekilde yetiştirme, bireylerin doğal olgunlaşmalarını artırma ve bu özelliği göstermelerini sağlamak amacıyla (Goodlad, 1997) davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci olarak tanımlanabilir (Kanat, 1930).

Bireysel açıdan bilgiyi kullanma sanatı olarak eğitim (Saigol, 1993), insanın kendisi olmasında, kendisine dayanmasında, kendisi ile tutarlı, değerleri ile birlikte ve diğerleri için olmaya yönelmesinde etken bir araç olma özelliğine sahiptir. Bu bağlamda eğitim dengeli bir kişilik oluşumunun gerçekleştirilmesinde, doğuştan gelen yeteneklerin geliştirilmesi ve yenilerinin kazanılmasında yeni kurallara uyum ve değişmeyi sağlamaya yönelik bir etkinliktir (Gökçe, 2005:106). İlgili tanımlamalardan da anlaşacağı gibi eğitim etkinliğinin “öğrenme ve öğretmeye” ilişkin özelliği onu öğrenen ve öğreten açısından amaçlı hale getirmektedir. Eğitim de bu amaç, bir ihtiyacın karşılanmasına yönelik bilgi, beceri ve tutumların kazanılmasıdır. Karşılıklı bağımlılıkları nedeniyle eğitim amaçları birey ve toplum gereksinimlerine göre düzenlemektedir.

Eğitim insana yapılan uzun vadeli bir yatırımdır. Sanatın eğitimle geliştirilip, yaygınlaştırılabileceği de unutulmamalıdır. Toplumların sanat ve sanatçıya verdikleri önem ve destek, sanatın eğitime ne derece yansıtıldığı ile doru orantılıdır.

Sanat eğitimi, tüm bireyleri daha çocukluklarından başlayarak kültürel açıdan yetiştirdiği; sezgileri, akıl yürütmeyi, hayal kurma ve beceriyi doğru bir şekilde geliştirdiği için yararlıdır. Sanat eğitimi aynı zamanda algılama ve düşüncenin çok çeşitli yollarını, temellerini öğreterek bireylere yardım eder. Sanat eğitimi genel eğitime katkı yapar. Çünkü her bir sanat disiplini farklı duygulara başvurur, kendini farklı araçlarla ifade eder ve her biri öğrenim çevresine özel bir zenginlik katar. Ayrıca bireylerin kendi toplumlarını geleneksel sanat biçimleri içinde tanımlamalarına, değer vermelerine, topluma katılmayı öğrenmelerine, sanatın 12

(33)

verdiği zihinsel istekler onların problem çözme yeteneklerini ve çözümleme, birleştirme ve beğenme gibi güçlü düşünme becerilerini geliştirmelerine yardım eder. Kapsamlı ve çağdaş bir sanat eğitimi bireylere hayatta başarılı olmak için gerekli olan öz-güdülenme, iş birliği, öz-disiplin ve öz-güvenlerin geliştirmelerine yardım eden süreçleri oluşturur (NAEA,1994).

Sanat Eğitimi, bireyin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilme yeteneklerini ve yaratıcılık gücünü estetik bir düzeye ulaştırma amacıyla yapılan tüm eğitim çabasına denir. Böyle bir çalışma bireyler arası diyalog sağlar ve eşit hakları amaç edinir. İçinde özgürlüğü taşıdığı için sanat, toplum normlarıyla çakışma gösterir, bu da yaratıcılığa temel sağlar. Bireyin sessizliğini giderir, yetilerini harekete geçirerek, kendilerine güven sağlamak sanat eğitimi ile gerçekleşir.

Sanat eğitimi ikilidir. Sanattan anlayan, seven, bilinçle izleyen bireyler yetiştirmenin yanında sanatı yaşam biçimi yapacak bireylere hitap etmek ve sanatçıya çalışma ortamı hazırlamaktır. Eşit hakların sağlanmasında sanat eğitimi salt düşünce oluşumu değil, aynı zamanda bir öğrenme sürecidir. Eşit hakların sayılması bireyin başarılı bir toplum yapısında yükselme şansını artırır. Ona uğraşlarında objektiflik kazandırır. Sonuçta Sanat Eğitimi; estetik duyarlılık kazandırır. Duygu ve düşüncelerin başka insanlara bu yolla ulaşmasına neden olur. Öğrencinin zihinsel ve algısal yetileri gelişir. Yaratıcı bir düşünce tarzı kazanır. Sürekli çevresini sorgulayan, eleştiren ve değerlendiren bireyler yetişir. Bu bağlamda Sanat Eğitimini gerekli kılan etmenleri de şöyle sıralayabiliriz.

Toplumsal neden; günümüzde Sanat eğitimini gerekli kılan en önemli neden; toplumun giderek sanayileşmesi ve insanların mekanik bir ortama yöneltilmesi sonucu bireye duygusal bir takım değerler yüklemedir. Sanat eğitimi doğa, madde ve insan arasında ilişki geliştirmesini sağlar.

Psikolojik neden; bireyi, üstün kılan tasarım ve yaratma yeteneğidir. Sanat Eğitimi bu yetiyi en özgür uygulama alanıdır. Yaratma olayı psikolojik olarak algılamaya

(34)

yöneliktir. Algı, duyu organlarımız yoluyla çevre hakkında edindiğimiz bilgilerin toplanması ve yorumudur. Ancak bireyde bulunan yaratma gereksinmesi kısıtlanırsa ruhsal yönden uyumsuz bir insan haline döner. Sanat Eğitimi; algılama, yaratıcı düşünce-hayal gücünün geliştirilmesi, analiz ve sentez, yaratıcı problem çözme ve yorumlamayı içerir.

Estetik neden; estetik bireyde ayırt edici kuvvettir. Bu seçme olayını da beraberinde getirir. Bu da sanat eğitimini gerekli kılar.

2.2. Üniversitelerin Eğitim Amaçları

Üniversite kavramı, değişik anlamlar barındıran çok geniş boyutlu bir kavramdır. Ortaş’a (2004) göre üniversite, felsefi tartışma ortamında akıl sürecini duygusal sürecin önüne alarak kişilerin olayları görerek ve tartışarak farkına varılabilirliğini sağlayan ortamlardır.

“Üniversiteler, bir ülkenin iktisadi, bilimsel, toplumsal, kültürel ve teknolojik kalkınmasında önemli görevleri bulunan kavramdır” (TC Başbakanlık, 1992:9). Üniversiteler kültür ve eğitimin, özgür düşüncenin kaynaklandığı ve oluştuğu, gerektiğinde her düşüncenin serbest bir şekilde ifade edilebildiği merkezler ve nitelikli insan gücü yetiştiren kurumlardır. (Versan, 1989:18). Bununla birlikte üniversiteler bir yandan bilgi üreterek diğer yandan da çeşitli meslek alanlarına ve sektörlere kalifiye eleman yetiştirerek toplumları gelişme ve kalkınma süreçlerinde öncü rol alan eğitim-öğretim ve bilim kurumlarıdır.

Toplumsal, kültürel, ekonomik ve teknolojik gelişmelerin temelinde insan gücünün eğitimine verilen önem en etken olarak görülmektedir. İşte üniversiteler, insan gücü eğitimine hizmet veren kurumların başında gelmektedir. Çünkü üniversite, insanlığı, bilimi ve ülkeyi ilgilendirenler başta olmak üzere, bilimsel ve teknik sorunları çözmek suretiyle insanlığa hizmet ederler.

(35)

Üniversiteler aynı zamanda ülkenin potansiyel insan gücünü ve maddi kaynaklarını çağdaş bilim ve teknoloji gerekleri ve kalkınma hedefleri doğrultusunda rasyonel biçimde kalkınmaya ve ilerlemeye ağırlık verirken, özelde ülkeye ve genelde insanlığa yön veren, yüksek düzeyde bilgi, teknoloji ve elit insan yetiştirmeye amaç edinen kurumlardır. (TC Başbakanlık, 1992: 81).

Bir ülkenin araştırma ve eğitim kurumlarının başında gelen üniversiteler, ülkenin gelişmesine ürettikleri bilimsel bilgi ile katkıda bulunurlar.

Üniversitenin amaçları genel olarak şu şekilde ifade edilebilir. 1. Toplumun, bilimsel, teknik ve kültür düzeyini yükseltmek,

2. Toplumun ihtiyaç duyduğu nitelikte insan yetiştirmesini sağlamak, 3. Yaratıcı ve araştırıcı niteliklere sahip öğrenciler yetişmesini sağlamak,

4. Hizmetinde bulunduğu toplumun ortak kültür ve yaşam seviyesini yükseltmek (Çakın,1983, s. 61).

Tarihi gelişim içinde üniversitenin temel amacı kültürü geliştirmek ve yaymaktadır. Zamanla bu amaca farklı meslekler için gerekli olan teknik bilgileri sağlamakta eklenmiştir. (Versan, 1990:236.) Bu fonksiyonları, eğitim filozofu Gasset, bilimsel araştırma, mesleki eğitimi ve kültür aktarımı şeklinde de özetlemiştir. (Gasset, 1998: 43). Üniversite nitelemesini hak etmenin yolu bu üç işlevin yerine getirilebilmesine bağlıdır. Bu anlamda üniversite bilim, kültür ve bilgi arasında iletişimi sağlayan kurumdur. (Delanty, 2001: 149-153). Üniversitenin ele alındığı bilgi bilimsel bilginin yanı sıra kültürel bilgiyi de içermektedir. Üniversite sadece bilgi üreten bir kurum değil, aynı zamanda toplumun kültürel unsurlarının da korunduğu, geliştirildiği bir ortamdır.

Türkiye’ nin içinde bulunduğu ekonomik ve sosyo-kültürel durum, çok iyi yetişmiş insanlara ihtiyacı ön plana çıkartmaktadır. Çünkü artık gelecek vadeden birçok işkolu için uzman eleman ihtiyacı doğmuştur. Ülkenin artık toplumun geleceğini ve üst düzey hizmetlerini yetişmemiş ya da vasat kişilere değil, alanında uzmanlaşmış, nitelikli, tecrübeli ve en kabiliyetlilere vermek zorundadır. (TC Başbakanlık,

(36)

1992:9). Şurası da bir gerçektir ki, bir ülkenin gelişmesinde üniversitelerin öncelikli bir görevi vardır. Üniversiteler yeni bilgilerin elde edildiği, bilginin korunduğu ve genç nesillere aktarıldığı, bu bilgilerin diğer toplumlarla paylaşıldığı çağdaş bir kurum olarak, sıradan insanı iyi bir meslek elemanı yapması mümkündür. (Gasset, 1998: 101).

2.3. Toplum Üniversite İlişkisi

Bir ülkenin iktisadi, bilimsel, toplumsal, kültürel ve teknolojik kalkınmasında önemli görevleri bulunan kavramdır üniversite.

Üniversiteleri temel görevi olan bilgi üretmek ve yaymakta daha üst organlar olarak sınırları aşmak zorunda olmalıdırlar. Modern Batı üniversitelerinin ürettiği bilgi teknolojisi bugün yine kendilerini destekleyen devlete artı değer kattığı bir gerçektir, ancak bu üniversiteler idari, mali özerkliğe sahip üniversitelerdir. Üniversiteler kendi bilim anlayışı uygun olarak bütçesini yapan, ulusal ve uluslar arası bilim kuruluşları ile organik bağ kurabilen ve bu kararlarında kendi etik kurallarına bağlı kurumlar olmalıdırlar. Greenwood ve Levin’ e, (2003, s.75) göre batılı ülkelerde üniversite araştırmalarının gündeminin belirlenmesinde hükümet bağışları veya özel sektör sözleşmeleri ve vakıfların bağış programları kanalıyla, dolaylı dolaysız yollardan sağlanan paranın tedarikinde ulusal savunma çıkarları ve endüstrileri olmuştur.

Üniversitenin toplum ve dünya karşısındaki yükümlülüğü, eğitimde bilimsel tutarlılık ve kaliteyi teminat altına almak için hiçbir etki altında kalmadan sağlamak zorundadır.

Üniversitenin amaçlarının; toplumun, bilimsel, teknik ve kültür düzeyini yükseltmek, toplumun ihtiyaç duyduğu nitelikte insan yetiştirmesini sağlamak, yaratıcı ve araştırıcı niteliklere sahip öğrenciler yetişmesini sağlamak, hizmetinde bulunduğu toplumun ortak kültür ve yaşam seviyesini yükseltmek başında gelmektedir.

(37)

Üniversitelerin sosyal-kültürel yaşantıya olan etkilerini birkaç noktada toplamak mümkündür (Ergun, 1987: 35):

Kültürel mirasın birikimine ve gelecek kuşaklara aktarılmasına hizmet etmeleri:

Kuşaklararası kültür birikimini sağlayan araçlar arasında kişilerin inancı, konuştuğu dili ve bunun tamamlayıcısı olan bilgiyi saymak mümkündür. İşte kültürel miras gerek örgün eğitim ve gerekse de yaygın eğitim amacıyla kişiye, kişiden kişiye, kuşaktan kuşağa aktarılır.

Kişinin toplumsallaşmasına katkıda bulunması: Toplumsallaşma kişinin bir sosyal

gruba katılması olgusudur. Birey bir gruba girerken o grupta geçerli olan sosyal normları, o grup içinde girişte ve ilerde alacağı rolleri, ulaşacağı sosyal mevkileri, bu rol ve mevkileri, bu rol ve mevkilerin kendisinden beklediği davranış, beceri ve yetenekleri, grubun kültürünü oluşturan değerleri, inançları öğrenip benimseme durumdadır. Toplumsallaşmaya bağlı olarak üniversite;

(a) Yenilikçi ve değişimi sağlayıcı rol oynaması: Burada üniversitenin yanında diğer

eğitim kurumlarına yenilikçi, girişimci ve araştırmacı elemanlar yetiştirmesidir. Çağdaş üniversitenin temel hedefi, toplumun hem geçmişteki, hem şu andaki hem de gelecekte olabilecek olan sorunlarına eğilmek, toplum-üniversite diyalogunu sağlamak ve her şeyden önemlisi yenilikleri yapacak, geliştirecek olan uzmanların ortaya çıkmasına, yetişmesine yardım etmektedir.

(b) Modern üniversitelerin siyasal yapılanmaya öncülük etmesi: Çağdaş

üniversitelerin siyasal yapılanmaya iki noktada öncülük ettiğini söylemek mümkündür. (Tezcan, 1992: 52).

(i) Mevcut siyasal sisteme devamlılık sağlaması. Siyasal sistemler kişiyi eğitirler. Örneğin; teokratik sistemin egemen olduğu toplumlarda, bireye dini değerler ve bundan kaynaklana sadakat, itaat öğretilirken; demokratik rejimlerde ise bunun tam tersine, demokratik ilkelere sadakat ve bundan kaynaklanan eğitim ve öğretim değerleri esas alınır.

(ii) İçinde bulundukları toplumun ihtiyaç duydukları toplumun ihtiyaç duydukları önderleri seçmenin yanında onlar eğitmektir.

(38)

(c) Çağdaş üniversitelerin bireylere statü kazandırması. Bireyin almış olduğu eğitim

statüsünü belirler. Konuyla ilgili bir araştırma yapılmamasına rağmen, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yaşayan ailelerin çoğunun çocuklarının doktor ya da avukat olmak istemeleri statü ile açıklansa gerek. Çünkü bu bölge insanları doktorluk, avukatlık mesleğinin kazandırdığı parayı çok cazip görmekte ve bunu bir statü aracı olarak düşünmektedirler.

(d) Modern üniversiteler sayesinde bireyciliğin gelişmesi ve buna dayalı olarak siyasal bilincin uyanması. Bireycilik sanayi toplumu olmanın bir sonucudur. Sanayi

toplumlarında ailenin etkinliği azalmakta, anne-babalar çocuklar üzerinde etkili olmamaktadırlar. Bu da bireyciliği doğurmaktadır. Buna bağlı olarak bireycilik aynı zamanda siyasal bilinci de uyandırır. Çünkü birey, başkalarının kendi adına, kendi yerine karar vermesinin istememektedir.

2.4. Üniversitelerin Bireye Katkıları

Üniversiteler evrensel değerlere sahip, sorgulayan, akılcı ve bilimsel düşünen, üreten, sorumlu ve etik değerleri geliştiren ve koruyan bilgi çağı insanını yetiştirir. Her şeyden önce “kendini bilme” aşamasında, sonrasında da kendini bildiğini düşündüğü bir alanda uzmanlaştırmada öncelikli yerlerin başında gelir. Üniversiteler kişilere, ilgi alanları doğrultusunda uzman olabilecekleri ya da meslek edinebilecekleri imkânları sağlayan kurumlardır.

Üniversitelerin bu açıdan iki temel işlevi var: ilk olarak kişiye sağlayacağı gelişim, ikinci olarak da bu gelişimin dönütü olarak geliştireceği toplum. Eğitim kurumlarının ortak ve temel amacı olan bu iki işlev, üniversiteler söz konusu olduğunda diğer eğitim kademelerinden şu belirgin farkla ayrılıyor: üniversitelerde söz konusu bu döngüye bireylerde katkı sağlayarak “kendini gerçekleştirme” amacını gerçekleştirebiliyor ya da bu amaç için önemli yol kat etmiş sayılıyor.

Bu açıdan bakıldığında aslında üniversitelerin en temel görevi bireylerin varsayılan, doğuştan getirdikleri yeteneklerini ortaya çıkarmalarına zemin hazırlamak, bunu desteklemek ve nihayet bunu kendileri için somut bir avantaja, toplum – daha da 18

(39)

evrensel anlamda insanlık – için kazanılmış “bir adım”a dönüştürmelerine yardımcı olabilmektir. Ulaşılması hedeflenen bu aşamanın temelleri yükseköğretim kademesinden önce “yönlendirmeler” yoluyla sağlanır ancak gerçek anlamda üniversitelerde kaydedilir, pekiştirilir. Yani üniversiteler, kişilere bir meslek kazandırmanın yanında daha da baskın olarak kişileri geliştirmeyi, edinecekleri mesleğin sistematik özelliği dışında “geliştirici”, “katkı sağlayıcı” yönünü keşfettirebilmeyi amaç edinir. Bu noktada üniversiteler, öncelikle bireylere fiziksel imkân, çok sayıda bilgi elde etme yolları, “çoklu zekâ kuramı”nı destekleyen alternatifler ve en çok da ifade edebilmenin önkoşulu özgür ortamlar sunabilmelidir. Çünkü “aklın yolunun bir” olmadığı gerçeği bizleri tarafsız ve her türlü engelleyici kısıtlamalardan arındırılmış platformlara yönlendirir.

Bu anlamda üniversiteler eğitim kurumları içerisinde en önemli yere sahip olanlardır. Hassas dengeler üzerine kurulu bu “fikir çeşitliliği merkezleri” , devamlılığını sağlayabilmesi için belli çerçevelere ancak yine devamlılığını sağlayabilmesi için de belli esnekliklere oturtabilinmelidir. Bu çerçeveler, temel ilkelerden oluşan “üretim”i kolaylaştırıcı standartlar olabilmelidir. Aynı açıdan bakıldığında esnekliklerde bireylerin ihtiyaç duyduğu temel özgürlüklerden oluşan standartlar olabilmelidir. Bu “çerçeve- esneklik” etkenleri bireylerin (öğrencilerin) kendisidir aslında. Aynı zamanda bu etkenlerden etkilenen de yine öğrencilerdir. Bu noktada üniversiteleri meydana getiren, bilimsel merkezler olmalarını sağlayan en önemli unsur öğrencilerdir. Çünkü daha önce de belirttiğimiz gibi öğrenciler üniversiteler ile hem kendilerini geliştirir hem de bu gelişimin dönüşümü olarak üniversiteleri geliştirir. Bu sebepten öğrencilerde belli birikimlere sahip ve en az üniversitelerin uyması gereken “çerçeve- esneklik” kriterlerinin bilincinde olmalıdır.

Bunun için üniversite çağına gelmiş öğrencilerin belli yeterlilikte kişiler olması gerekmektedir. Bu yeterliliklerin büyük bir bölümü bilgi anlamında olsa da hatrı sayılır bir bölümü de “bilinçlilik” anlamındadır. Bugün üniversiteler istenilen seviyeye gelememekte ve işlevini tam manasıyla gerçekleştirememektedir.

(40)

Kişilerin ilgilerini, yeteneklerini hem kendi yararlarına hem de toplum yararlarına dönüştürebilmek için kapısından girdiği üniversiteler bazen bunu karşılayamıyor. Sonucu olarak da kişi, beklediğini alamıyor, “geri dönüşümü”nü umarak harcadığı çabaları birtakım engellere takılıp “geri dönüşümsüz” bir hâle geliyor. Bazen de bu “geri dönüşümsüz” olma durumu üniversite kapısını aşındırma döneminde ya da üniversiteden kapı dışarı edilme döneminde karşısına çıkabiliyor öğrencilerin. Ama sonuçları bir; verdiğini alamamak “geri dönüşümsüz” olma durumunun faturasını yalnızca üniversitelere, üniversite öğrencilerine, eğitimcilere çıkaramayız elbette. Ülke şartları, toplumun eğitim seviyesi, sosyokültürel derecesi de bu durumu etkileyen faktörlerdendir. Dahası amaç fatura çıkarmak ya da sadece olumsuzluklardan yakınmakta değildir. Bu olumsuzlukların nedenlerinin üniversiteyi oluşturan, oluşmasına neden olan etkenlerdeki aksaklıklardan oluştuğunu ortaya koyarak çözüm bulmaya yardımcı olabilmektir amaç.

Bu amaca da ancak bireysel bilinçlenmeler ve duyarlılıklarla ulaşılabilir. Çünkü bütün bunların farkında olmak, önce etrafındakilerin bu farka dikkatini çekebilmek, sonra farkında olunulan duruma çözüm önerileri sunacak üniversiteler oluşturmak demektir.

2.5. Üniversitede Yapılan Etkinlikler

Üniversitelerin amaçlarından biri olan bireylerin ihtiyaçlarına cevap verecek, aynı zamanda kendi geçim ve mutluluğunu sağlayacak bir mesleğin bilgi, beceri, davranış ve genel kültürüne sahip, vatandaşlar olarak yetiştirmek olması, bilgi üreten bir kurum olmasının yanı sıra öğrencilerini Atatürk İlke ve Devrimleri doğrultusunda toplumsal ve kültürel gelişmelerine katkı sağlamak, beden ve ruh sağlığını korumak, onları araştırıcı ve yaratıcı niteliklere sahip kişiler olarak yetiştirebilmek, bütçe olanakları oranında fırsatlar sağlayarak dinlenme ve boş zamanlarını değerlendirme gibi sosyal gereksinimlerini karşılamaktır.

(41)

Üniversite içinde ve dışında, Üniversitenin Kurumsal Kimliğini ön plana çıkaracak, kamuoyunda benimsenmesine ve tanınmasına yardımcı olmak ve tüm Üniversite camiasının faydalanmasına imkân sağlamak üzere oluşturacakları eğitim, sağlık, spor, sosyal, bilimsel ve kültürel amaçlı kulüplerin işleyişine ilişkin usul ve esasları belirlemek ve Üniversitemiz öğrenci, akademik ve idari personelinin aynı hedefler doğrultusunda hareket etmesini sağlamayı amaçlar. Ayrıca yapılan bu bilimsel, kültürel, sanatsal ve sosyal etkinlikler bireyi sosyal ve kültürel açıdan beslemektedir. Bu açıdan üniversiteler tarafından önem verilerek desteklenmesi gerekmektedir. Üniversitelerin öğrenci etkinlikleri yönergesi olarak amaç edinilen madde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 47. maddesi uyarınca öğrencilerin ders dışında gerçekleştirmek istedikleri sosyal, kültürel, sportif ve bilimsel etkinliklerin yürütülmesine ilişkin ilkeleri belirlemektedir. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere üniversiteler etkinlikleri desteklemekte ve önem vermektedir.

Çalışmanın evreni olarak belirlenen Gazi Üniversitesinde yapılan etkinlikler üzerine sanatsal, bilimsel ve kültürel etkinlikler yıldan yıla artış gösterdiğine ait bu araştırma dikkate alınarak, çalışmada yer verilmiştir.

Şekil 1

Gazi Üniversitesinde 2004, 2005,2006 ve 2007 yıllarında yapılan etkinliklerin toplamı 110 123 270 270 0 50 100 150 200 250 300 Sayı 2004 2005 2006 2007 Yıllar

(42)

Gazi Üniversitesinde 2004 yılında toplam 110 etkinliğe ev sahipliği yaparken, 2005 yılında 123, 2006 ve 2007 yıllarında da 270’er bilimsel toplantıya yer verilmiştir.

Şekil 2

Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan sosyal, kültürel, sanatsal etkinlikler ile bilimsel etkinliklerin yıllara göre dağılımı

110 25 85 123 83 40 270 150 120 270 115 155 0 50 100 150 200 250 300 2004 2005 2006 2007

2004 yılında yapılan etkinliklerin 25’i bilimsel etkinlikler oluştururken 85’ sosyal, kültürel ve sanatsal etkinlikleri oluşturmaktadır.

2005 yılında yapılan etkinliklerin 83’ü kültürel, sosyal ve sanatsal etkinlikleri oluştururken 40’ı bilimsel etkinlikleri oluşturmaktadır.

2006 yılında yapılan etkinliklerin 150’si kültürel, sosyal ve kültürel etkinlikleri oluştururken 120’si bilimsel etkinlikleri oluşturmaktadır.

2007 yılında yapılan etkinlikleri 115’i sosyal, kültürel ve sanatsal etkinlikleri oluştururken, 155’i bilimsel etkinlikleri oluşturmaktadır.

Şekil 2 incelendiğinde; yıldan yıla bir artış gözlemlenmektedir. Bu artış etkinliklerin artması bir yana sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklere rağmen bilimsel etkinliklere göre azalma söz konusudur.

(43)

Şekil 3

Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklerin dağılımı

25 83 150 115 0 50 100 150 Sayı 2004 2005 2006 2007 Yıllar

Gazi Üniversitesinde 2004 yılında 25, 2005 yılında 83, 2006 yılında 150, 2007 yılında 115 sosyal, kültürel ve sanatsal etkinlik yapılmıştır.

Şekil 4

Gazi Üniversitesinde 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yapılan bilimsel etkinliklerin dağılımı 85 40 120 155 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Sayı 2004 2005 2006 2007 Yıllar

Gazi Üniversitesinde 2004 yılında 85, 2005 yılında 40, 2006 yılında 120, 2007 yılında 155 bilimsel etkinlik yapılmıştır.

(44)

Nisan 2008 tarihli Gazi Haber Dergisinde yayınlanan Gazi Üniversitesinde yapılan 2004–2007 yıllarına ait etkinliklerin (AYDOĞDU;2007) nicel verilerine; üniversitede yapılan belli bir döneme ait bilimsel, kültürel, sosyal ve sanatsal etkinliklerin niteliğini ve ortamı ne kadar etkilediğini yansıtmak amacıyla yer verilmiştir.

Üniversitede yapılan bilimsel, kültürel, sosyal ve sanatsal etkinlikleri amaçlarına, konusuna, türüne ve yapısında göre ayırmak mümkündür.

2.5.1. Amaçlarına göre

Bu bölümde üniversitede yapılan etkinliklerin amaçlarına göre bilimsel, toplumsal, kültürel açıdan üzerinde durulmuştur.

2.5.1.1. Bilimsel

Üniversiteler, resmi ve özel kurumlar, kamu kurum ve kuruluşları, dernekler ve tüzel kişiler, akademisyenler, ulusal veya uluslar arası özel çalışma grupları ve araştırmacılar tarafından yapılan çalışmaları bilimle ilgili olan bilime dayanan etkinlikleri kapsar.

2.5.1.2. Toplumsal

Toplum, insanı etkileyen gerçek ilişkiler bütünüdür. Belli bir toprak üzerinde yaşamak, ortak bir politik iradeye bağlı olmak ve kültürün ortaklığının olması ile karakteristik bir yapı taşıyan cemiyeti içinde barındıran ve toplumsal nedenlerin içinde olan bu amaç ile yapılan etkinlilerdir.

2.5.1.3. Kültürel

Kültür farklı anlamları olan bir terimdir. İnsana ilişkin bir kavram olarak kültür, tarih içerisinde yaratılan bir anlam ve önem sistemidir. Bir grup insanın bireysel ve toplu 24

(45)

yaşamlarını anlamada, düzenlemede ve yapılandırmada kullandıkları bir inançlar ve adetler sistemidir (PAREKH, 2002).

Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü. Sosyolojik olarak, kültür bizi saran, insanlardan öğrendiğimiz toplumsal mirastır. (T.D.K.: 1988) Kültürel etkinlikler, bu açıdan bakıldığında çeşitli sosyal ve ekonomik konularla ilgili yapılan kültürle ilişkin etkinliklerin tümüdür.

2.5.2. Konusuna göre

Bu bölümde üniversitede yapılan etkinliklerin konusuna göre özel ve genel olarak iki şekilde üzerinde durulmuştur.

2.5.2.1. Özel Konular

Bilimsel, kültürel, sanatsal ve ekonomik konuları içermekle birlikte belirli bir günü özel bir durumu, tekrarlanmayan bir olayı veya çoğunluğunun ilgi alanına girmeyen konuları gündeme getiren etkinliklerdir.

2.5.2.2. Genel Konular

Toplumun geniş kesimlerini ilgilendiren, iletişim araçları kanalıyla gündeme taşınan ve kitlelere ulaştırılan, uzun süre gündemde kalan ve nedenleri, etkileri bakımından güncelliğini koruyan konularda yapılan etkinlikleri kapsar.

2.5.3. Türüne Göre

Bu bölümde üniversitede yapılan etkinliklerin türüne göre sürekli, güncel, kurumsal etkinlikler üzerinde durulmuştur.