TÜRMOB VE TMUD’UN ULUSLARARASI MESLEK ÖRGÜTLERİ İLE OLAN İLİŞKİLERİ
Prof. Dr. Cemal İBİŞ Marmara Üniversitesi İİBF-Öğretim Üyesi
1. GİRİŞ
Dünya’da yaşanan siyasal, ekonomik, sosyal, teknolojik ve insan kaynaklı değişimlerden etkilen- meksizin aynı kalan hiçbir meslek mensubu ve meslek örgütü yoktur. Hiç şüphesiz muhasebe meslek men- subunun ve meslek örgütünün de, piyasada başarılı bir şekilde rekabet edebilmesini, kamu çıkarını koru- yan saygın bir meslek mensubu ve meslek örgütü olarak kalabilmesini; oluşan değişiklikleri öngörmesi, bu değişikliklere uyum sağlaması ve yine söz konusu değişikliklere liderlik edebilecek bir yapılanma için- de olması sağlar.
Günümüzde ekonomik faaliyetlerin giderek artması ve karmaşık hale gelmesi muhasebe ve denetim mesleğine duyulan ihtiyacı artırmaktadır. Diğer taraftan ekonomik faaliyetlerdeki gelişmeler muhasebe ve denetim mesleğini küreselleştirmeye başlamıştır. Ülkemiz meslek mensuplarının ve meslek örgütünün bu küreselleşme çalışmalarının dışında kalması düşünülemez. Ülkemizin Avrupa Birliği’ne aday üye ülke olması ve mesleğimizin artan rekabet koşullarına uyum sağlamak zorunda olması, mesleğimizde küresel- leşmeye uyum çalışmalarını daha anlamlı hale getirmektedir. Mesleğimizin küreselleşmesinde ülkemiz meslek örgütlerinin uluslararası mesleki örgütlerle olan ilişkilerinin önemli payı bulunmaktadır.
Ülkemiz meslek mensuplarının uluslararası meslek örgütleriyle uyumlu olarak faaliyet göstermesi sonucunda; ulusal ve uluslararası alanda faaliyet gösteren meslek mensuplarının karşı karşıya kaldıkları riskler önemli bir oranda azalacaktır. Diğer taraftan, uluslararası geçerliliği olan mesleki standartların oluşturulması ekonomide karar alma süreçlerini iyileştirip, uluslararası finansal sistemi güçlendirmenin yanı sıra mesleğin küreselleşmesine bir diğer değişle, uluslararası entegrasyonuna da imkan sağlayacak- tır.
Bu bildiri, muhasebe mesleğinde uluslararası bağlantıları dikkate alınarak bu alanda aktif olan
“TÜRMOB ve TMUD’un Uluslararası Meslek Örgütleri ile Olan İlişkileri” konusu hakkında bazı açıklama ve yorumlar getirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bildirinin oluşturulmasında mevcut kaynaklar yanında mesle- ki bilgi ve tecrübeden de yararlanılmıştır.
2.TÜRMOB VE TMUD’UN ULUSLARARASI MESLEK ÖRGÜTLERİ İLE OLAN İLİŞKİLERİ
2.1. TMUD VE ULUSLARARASI MESLEK ÖRGÜTLERİ İLE İLİŞKİLERİ
1942 yılında Profesör Osman Fikret Arkun, İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından "Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatörleri Derneği"' adıyla kurulmuş bu alandaki ilk özel girişim olan Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği (TMUD), ülkemizde muhasebe mesleğinin tarihi gelişimi içinde önem- li bir kilometre taşı olmuştur. 1967 yılında derneğin statüsünde önemli değişiklikler yapılmış ve adı da
"Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği" olarak değiştirilmiştir. 1967 yılında 100 olan üye sayısı bugün 1450’ye ulaşmıştır.
TMUD, kurulduğu günden itibaren, ülkemizde mesleğin tanınması, topluma anlatılması, dünya uygu- lamalarının ülkemize taşınması, uluslararası çalışmalarda ülkemizin temsil edilmesi konularında çok değerli hizmetlerde bulunmuştur. Örneğin, 1969 yılında TMUD, üyelik koşulları arasına meslek staj ve sınav koşullarını getirerek, batı ülkelerinde uygulanan muhasebe ilke ve kurallarının ülkemize taşınma- sına hizmet etmiştir.
Ülkemizde muhasebe mesleğini düzenleyen 3568 Sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’nun çıkmasında, TMUD'nin önemli kat- kıları olmuştur. TMUD, 3568 Sayılı Kanunun çıkması için, 1938 yılından itibaren yapılan çeşitli meslek yasa tasarılarının hazırlık çalışmalarına katılmış, ülkemizin gereksinimlerine uygun bir meslek yasasının çıkma- sını sağlamak üzere yasa tasarı taslakları hazırlamış, Maliye Bakanlığı’na ve TBMM komisyonlarına öne- rilerde bulunmuştur.
TMUD üyeleri, muhasebe ve denetim alanında düzenlenen bilimsel toplantılara düzenleyici, ya da önemli pay sahibi olarak katılmışlardır. TMUD, 1957'de toplanan "Birinci Türkiye Muhasebe Kongresi"nden başlayarak, bu kongrelerin yılda bir kez düzenlenmesini, ve bu konuda ilgili kuruluşlar ve üniversitelerle karar birliğine ulaşılmasını sağlamıştır. TMUD, 1987 yılına kadar düzenlenen 14 Muhasebe Kongresi'nin
tümüne düzenleyici olarak katılmış, TÜRMOB'un kurulmasından sonra Muhasebe Kongrelerinin organizas- yonunu TÜRMOB’a bırakmış, böylece 1990 yılında gerçekleştirilen 15’inci ve sonraki Kongre'lerin TÜRMOB tarafından düzenlenmesine katkıda bulunmuştur.
TMUD 1954'ten başlayarak, zaman zaman 10-12 kişilik delege gruplarıyla ülkemizi Uluslararası Muhasebe Kongrelerinde de temsil etmiştir. 1972 yılında 14 kişilik bir delege topluluğu ile Avustralya'nın Sydney kentinde toplanan Onbirinci Uluslararası Muhasebe Kongresi'nde Uluslararası Muhasebe Standartları Komisyonu'na (International Accounting Standards Committee - IASC) üye olmuş, 1977'de Almanya'nın Münih kentinde toplanan Onikinci Uluslararası Muhasebe Kongresi'nde kurulması- na karar verilen Uluslararası Muhasebe Federasyonu'na (International Federation of Accountants - IFAC) kurucu üye olarak katılmıştır. TMUD, 1975 yılında IASC üyesi olarak Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS)’nı kabul etmiş ve ülkemizde "uyulması zorunlu mesleki kararlar" olarak uygulanmasını üyelerinden istemiştir. Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği 1999 yılında Akdeniz Ülkeleri Muhasebeciler Federasyonu’na, 2005 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri Birliğine üye olmuştur.
2.2. TÜRMOB VE ULUSLARARASI MESLEK ÖRGÜTLERİ İLE İLİŞKİLERİ
01.06.1989 tarihinde TBMM’nde kabul edilip, 13.06.1989 tarihli Resmi Gazete yayımlanarak yürür- lüğe giren “3568 Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu” ile oluşturulan “Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB)”, Türkiye’de Serbest Muhasebeci (SM), Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) ve Yeminli Mali Müşavir (YMM) olarak faaliyet gösteren meslek mensuplarının örgütüdür.
TÜRMOB, 1989 yılından bu yana çıkarmış olduğu yönetmeliklerle, oluşturmuş olduğu komitelerle, düzenle- miş olduğu kongreler ve muhasebe forumlarıyla ve yaptığı diğer çalışmalarıyla mesleğin Türkiye’de gelişimi- ne çok önemli katkılar sağlamıştır. Türkiye genelinde 71 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve 8 Yeminli Mali Müşavir odası olmak üzere 79 meslek odasında 79.205 ruhsatlı meslek mensubu bulunmaktadır. Bunların 3.854’ü yeminli mali müşavir, 46.589’u serbest muhasebeci mali müşavir ve 28.762’si serbest muhasebeci ruhsatına sahiptir.
TÜRMOB ve TMUD, çeşitli uluslararası muhasebe meslek örgütlenmeleri içinde yer almakta ve çeşitli uluslararası meslek kuruluşları ile ilişkiler yürütmektedir. Söz konusu örgütler şunlardır:
a)Uluslar arası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) b)Avrupa Muhasebeciler Federasyonu (FEE)
c)Akdeniz Muhasebeciler Federasyonu (FCM)
d)Güney Doğu Avrupa (Balkanlar) Muhasebe Gelişimi Ortaklığı (SEEPAD) e)İngiltere Tescilli Ruhsatlı Muhasebeciler Birliği (ACCA)
f)Edinburg Grubu (EG)
g)Uluslar arası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) h)Uluslararası Muhasebe Eğitimi ve Araştırma Birliği (IAAER)
a. Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC)
Uluslararası mesleki örgütlenmeler arasındaki en üst kuruluş, 123 ülkeden 157 meslek kuruluşuna bağlı 2.5 milyonun üzerindeki meslek mensubunu temsil etmekte olan Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants-IFAC)’dur.
IFAC, 1977 yılında Almanya’nın Münih kentinde yapılan 12. Dünya Muhasebeciler Kongresi’nde 45 ülkeden 63 muhasebe örgütünün katılımıyla kurulmuştur. Başlıca amacı, “Kamu çıkarına hizmet etmek amacıyla, yüksek kaliteli mesleki standartlara bağlılığı arttırarak, bu standartlar konusunda uluslararası yakınlaşmayı geliştirerek ve mesleki uzmanlık bilgileri açısından gerektiğinde kamu çıkarı konusunda görüş bildirerek tüm dünyadaki muhasebe mesleğini güçlendirmeye ve güçlü uluslararası ekonomilerin geliştirilmesine katkıda bulunmak” olarak belirlenmiştir.
Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği (TMUD), IFAC’a kurucu üye olarak katılmış, ardından Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) 1994 yılında üye- liğe kabul edilmiştir.
1982 yılında, Uluslar arası Muhasebe Standartları Kurulu (International Accounting Standards Committee-IASC) ve IFAC, uluslararası muhasebe standartlarını oluşturmada ve uluslararası muhasebe sorunları üzerinde çalışmalar yayınlamada IASC’ın tek ve tam yetkili kuruluş olduğu ve çalışmalarının koordineli yürütülmesi konusunda anlaşmaya varmışlardır.
Muhasebe mesleğinin uluslararası örgütü olarak IFAC, muhasebe mesleğinin kalitesini yükseltmek ve standartların dünya çapında benimsenmesi amacıyla bünyesinde aşağıda yer verilen ve önemli bulunan- ların tanıtıldığı standart yapıcı kurullar ve komiteler oluşturmuştur:
a. Standart Yapıcı Kurullar:
i.Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB) ii.Uluslararası Etik Standartları Kurulu (IESBA)
iii.Uluslararası Muhasebe Eğitim Standartları Kurulu (IAESB)
iv.Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Kurulu (IPSASB) b. Komiteler:
i.Gelişmekte Olan Ülkeler Komitesi (DNC) ii.Bağımlı Çalışan Muhasebeciler Komitesi (PAIB)
iii.Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Büroları Komitesi (SMP) iv.Atama Komitesi
v.Uyum Danışma Paneli vi.Sınır-Ötesi Denetçiler Komitesi
i.Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (International Auditing and Assurance Board-IAASB): “Uluslararası Denetim ve Güvence Hizmetleri Standartları”nı hazırlamakta ve yayımlamaktadır. Böylece, denetim, gözden geçirme, diğer güvence, kalite kontrol ve ilgili hizmetleri ele alan yüksek kalitede standartları bağımsız bir biçimde belirlemektedir. Buna ek olarak, ulusal ve uluslar- arası standartların yakınsamasını kolaylaştırarak kamu menfaatine hizmet etmektedir. Her yıl düzenli ola- rak Uluslararası Denetim, Güvence Bildirimleri El Kitabını güncellenerek yayınlamaktadır.
ii.Uluslararası Etik Standartları Kurulu (International Ethics Standards Board for Accountants-IESBA): Muhasebe meslek mensuplarının faydalanmaları için “Uluslararası Etik Standartları” hazırlamakta ve kılavuz geliştirerek bunları yayımlamaktadır. Üye kuruluşları, üyeleri için yüksek kalitede etik standartlar benimsemeye teşvik etmekte ve küresel olarak iyi etik uygulamaların yapılmasını desteklemektedir. IESBA aynı zamanda muhasebecilerin karşılaştığı etik sorunlarla ilgili ulus- lararası tartışmaların yapılmasını destek vermektedir.
iii.Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu (International Accounting Education Standards Board-IAESB): Muhasebe eğitiminin dünya genelinde geliştirilmesi için “Uluslar arası Eğitim Standartları-UES” hazırlamakta ve kılavuzlar gibi bilgi raporları yayımlamaktadır. Eğitim, staj ve mesleki yeterliliğin test edilmesinden oluşan akreditasyonun temel unsurları ve muhasebecilerin ihtiyaç duyduğu sürekli mesleki eğitimin içeriği ve kapsamı alanlarına odaklanmaktadır. Uluslararası Eğitim Standartları aşağıdaki gibidir:
•Uluslararası Eğitim Standartlarına Giriş
•UES 1: Muhasebe Mesleği Eğitimi Programına Giriş Şartları
•UES 2: Mesleki Eğitim Programlarının İçeriği
•UES 3: Mesleki Beceriler ve Genel Eğitim
•UES 4: Mesleki Değerler, Etik Kurallar ve Davranışlar
•UES 5: Staj Şartları
•UES 6: Mesleki Yeteneklerin ve Yeterliliğin Değerlendirilmesi
•UES 7: Sürekli Mesleki Gelişim, Yaşam Boyu Öğrenme ve Mesleki Yeterliliğin Sürekli Gelişimi Programı
•UES 8: Denetçiler için Yeterlilik Şartları
Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Kurulu (International Public Sector Accounting Standards Board-IPSASB): “Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları”nı hazırlamakta ve yayımlamaktadır. IPSASB, Ulusal, bölgesel ve yerel hükümetlerin, ilgili hükümet kuruluşlarının muhasebe ve finansal raporlama ihtiyaçlarına odaklanmaktadır. Bu ihti- yaçları, kılavuzlar çıkararak ve muhasebeciler, kamu sektöründe çalışanlar veya bu işe güvenenler arasındaki bilgi alışverişini kolaylaştırarak ele almaktadır. IPSASB stratejisinin en önemli kısmı IASB tarafından çıkarılan Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS) ile IPSAS’ların yakınsaması- dır. Bu stratejinin gerçekleşmesi ve kamu sektöründeki işletmeler tarafından IFRS’lerin uygulanması için bunların tadil edilmesini sağlamak amacıyla IPSASB kılavuzlar çıkarmaktadır.
Gelişmekte Olan Ülkeler Komitesi (Developing Nations Committee-DNC): Dünyanın tüm bölgelerine gelişmekte olan ülkelerde mesleğin çıkarlarına hizmet etmektedir, onların ihtiyaçla- rını karşılayacak kılavuzlar ve diğer kaynakları hazırlamakta ve yayımlamakta ve gelişmekte olan ülkelerde muhasebe mesleğinin güçlendirilmesi amacıyla yardım topluluklarının desteğinin artırılma- sına gayret göstermektedir. Gelişmekte olan Ülkeler Komitesi’nin kilit sorumlulukları şunlardır:
Dünyanın tüm bölgelerinde muhasebe mesleğinin kalkındırılmasını desteklemek, Muhasebe meslek kuruluşlarının gelişimine yardımcı olacak kılavuz ve materyalleri hazırlamak ve yayımlamak, gelişmekte olan ülkelerde meslekle ilgili konulardan haberdar olmaları ve onlara gereken önemi ver- melerini sağlamak amacıyla uluslararası standart belirleyicilere katkı sağlamak, yardım toplulukları ile işbirliği yapmak.
Gelişmekte olan Ülkeler Komitesi, IFAC Üye Kuruluş Uyum Programını desteklemek, yardım kuruluşları ile işbirliği yapmak ve kalkınma konularında uluslararası konferanslar düzenlemek dahil olmak üzere dünya genelinde mesleğin gelişimini destekleyecek bir dizi faaliyeti gerçekleştirmekte- dir.
IFAC Küçük ve Orta Muhasebe Firmaları Komitesi (Small and Medium Practices Committee-SMPC ): Küçük ve orta muhasebe firmalarında çalışan meslek mensuplarının ve küçük ve orta işletmelerde bağımlı çalışan meslek mensuplarının çıkarlarına hizmet etmektedir. Küresel konularda raporlar hazırlamakta ve uluslararası standartların geliştirilmesine ve çeşitli IFAC kurullarının ve komite- lerinin çalışmalarına katkıda bulunmaktadır. Bu komiteye TÜRMOB’dan Dr. Masum Türker üye olarak seçilmiş ve çalışmaktadır.
SMP Komitesi aşağıdaki amaçları gerçekleştirmeye çalışmaktadır:
a)IFAC komiteleri, kurulları ve diğer standart belirleyici kuruluşlar ile doğrudan çalışarak, onların KOBİ’ler ve SMP’ler ile ilgili sorunlardan haberdar olmalarını ve gerekli özeni vermelerini sağlamak;
b)Üye kuruluşlar, IFAC kurulları ve komiteleri ve diğer gruplar arasında haberleşme ve bilgi paylaşı- mını kolaylaştırmak;
c)Üye kuruluşlar ve diğerlerinin çalışmasına dolaylı baskıda bulunarak KOBİ’ler için muhasebe ve güvence hizmetlerini sağlamada SMP’leri desteklemek;
d)KOBİ’ler için muhasebe ve güvence hizmetleri sağlamakla ilgili diğer konuları tanımlamak ve bu konularda yönetmelikler geliştirmek.
IFAC Uyum Programı: IFAC, üye kuruluşlar arasında bilgi alışverişi ve standartlara uyum sağla- mak amacıyla, Üyelik Yükümlülükleri Beyanları ( Statements of Membership Obligations -SMO) çerçeve- sinde, üç aşamalı bir çalışma gerçekleştirmiştir.
Bir dizi anketin uygulandığı ilk aşamada gerçekleştirilen çalışma ile üye kuruluşun bulunduğu ülke- deki, düzenleme ve standart oluşturma çerçevesinin bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca, bu ankette denetim, muhasebe, etik, kamu sektörü ve eğitim standartları ile mesleğin düzenlenmesi de değerlendir- me kapsamına alınmıştır.
Uyum programının ikinci aşamasını, Öz-Değerlendirme Anketleri oluşmaktadır ve bu aşama da tamamlanmıştır. Kalite güvencesi, uluslararası eğitim standartları, uluslararası denetim standartları, etik kuralları, uluslararası kamu sektörü muhasebe standartları, soruşturma ve disiplin ile uluslararası finan- sal raporlama standartları dahil olmak üzere toplam yedi anketten oluşan Öz-Değerlendirme Anketleri ile IFAC üye kuruluşların kendi öz değerlendirmelerini yapması ve IFAC standartlarını ne derecede uyguladık- larının tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Programın üçüncü aşamasında, IFAC birinci ve ikinci aşamada toplanan bilgiler çerçevesinde, meslek
kuruluşlarının kendilerini geliştirmesi gerektiren alanları tespit etmiştir. Bu aşamada IFAC üyesi kuruluşla- rın programlar oluşturmaları ve faaliyete geçmeleri için, Eylem Planı sürecine başlamaları istenmektedir.
Her üç aşamaya ilişkin olarak IFAC’ın web sitesinde, üye kuruluşların bilgileri yayınlanmaktadır.
IFAC üye kuruluşlarından aşağıda sıralanan bir takım yükümlülükleri yerine getirmelerini ister.
Bunlar:
a)Bir kalite güvencesi sistemine sahip olmaları,
b)Uluslararası Eğitim Standartları’nın kullanımında uyumun sağlanması. Buna göre staj, mesleki beceriler, mesleki değerler, etik kurallar ve davranışlar, mesleki yeterlilik, sürekli mesleki gelişim, denet- çilerin yeterlilikleri gibi konularda uyumun ve süreçlerin devamlılığının sağlanması,
c)Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları ile uyumun sağlanması,
d)IFAC Etik Kuralları ile sürekli uyumun sağlanması süreçlerinin daha fazla geliştirilmesi ve korunması, e)Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları’nın kullanımında uyumun sağlanması, f)Soruşturma ve Disiplin hususlarının uygulanmasında uyum sağlanması ve bunların sürekli ilerletil- mesi ve sürdürülmesi,
g)Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının kullanılmasında uyumun sağlanması
Uyum İstişare Paneli (Compliance Advisory Panel-CAP): IFAC Üye Kuruluş Uyum Programı’nın uygulanmasını ve işleyişini gözetmektedir. CAP, aynı zamanda yeni üyelik başvurularının tavsiye edilmesi dahil olmak üzere üyelik başvuru süreci hakkında IFAC kurullarına tavsiye vermektedir. IFAC’ın uyumu ve üyelik faaliyetleri IFAC personelinin sorumluluğundadır ve Genel Müdüre rapor verir.
b. Avrupa Muhasebeciler Federasyonu (The Fédération des Experts Comptables Européens-FEE)
Faaliyetlerine 1 Ocak 1987’de başlayan Avrupa Muhasebeciler Federasyonu Avrupa’da muhasebe mes- leğinin temsilci kuruluşudur. FEE üyeleri, 32 ülkeden 43 muhasebe meslek kuruluşundan oluşmaktadır. FEE üye kuruluşları 27 Avrupa Birliği üyesi ülke ile 3 EFTA (The European Free Trade Association) üyesi ülkede temsil edilmektedir. FEE üye kuruluşları Avrupa’da 500,000’den fazla meslek mensubunu temsil etmektedir.
Bu meslek mensuplarının yaklaşık yüzde 45’i serbest çalışmaktadır, kalan yüzde 55 ise sanayi, ticaret, dev- let ve eğitim sektörlerinde çeşitli kademelerde çalışmaktadır.
Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde TÜRMOB FEE ile işbirliği içerisindedir. Haziran 2001 tarihinde FEE Konseyi, TÜRMOB ve FEE arasında bir işbirliği anlaşmasının yapılması kararını kabul etti. Bu işbirliği anlaş-
ması çerçevesinde TÜRMOB, FEE konferanslarına katılmaktadır ve Çalışma Gruplarında temsil edilmekte- dir. 2006 yılında yapılan bir TÜRMOB-FEE toplantısında, TÜRMOB temsilcilerinin aktif bir biçimde FEE’nin Çalışma Gruplarında yer alması kararlaştırılmıştır. 2006 yılından bu yana FEE Denetim Çalışma Grubunda ve FEE KOBİ/Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Firmaları Çalışma Grubunda TÜRMOB temsil edilmektedir.
TÜRMOB, FEE ile ilişki içerisinde Avrupa Birliği’ne geçiş sürecinde Avrupa Birliği bünyesinde gerçek- leştirilen muhasebe ve denetim ile ilgili çalışmalardan haberdar olmakta ve bu çalışmalara aktif katılım sağlamaktadır.
c. Akdeniz Muhasebeciler Federasyonu (Fédération des Experts Comptables Mediterranéens-FCM)
TÜRMOB’un kurucu üye ve TMUD’un üye olduğu Akdeniz Muhasebeciler Federasyonu, Akdeniz böl- gesindeki muhasebe meslek örgütleri arasında işbirliğini geliştirmek amacıyla 1999 yılında kurulmuştur.
13 meslek örgütü tarafından kurulan Federasyonun Konsey ve İcra Kurulu olmak üzere iki organı bulun- maktadır. FCM, Akdeniz bölgesindeki 16 ülkeden 21 muhasebe meslek kuruluşuna bağlı 320.000 meslek mensubunu temsil etmektedir. FCM’in, Arnavutluk, Bulgaristan, Kıbrıs, Mısır, Fransa, Yunanistan, İsrail, İtalya, Kosova, Malta, Fas, Romanya, Sırbistan, İspanya, Tunus, Türkiye olmak üzere 16 üyesi ve ayrıca ACCA ve FIDEF olmak üzere 2 tane’de yardımcı üyesi bulunmaktadır.
Akdeniz Muhasebeciler Federasyonu’nun, dönem başkanlığını Mayıs 2004–2006 yılları arasında Türkiye adına Dr. Masum TÜRKER yapmıştır. Halen TÜRMOB temsilcisi Dr. Masum TÜRKER Konsey Üyeliği ve başkan yardımcılığı görevinde bulunmaktadır.
d. Güney Doğu Avrupa (Balkanlar) Muhasebe Gelişimi Ortaklığı (The South Eastern European Partnership on Accountancy Development -SEEPAD)
SEEPAD Aralık 1999 yılında muhasebe ve/veya denetim kuruluşlarının gönüllü olarak bir araya gel- mesiyle kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. SEEPAD, sekretaryası Romanya’da bulunmaktadır.
SEEPAD, bölgesel olarak uzmanlıkların geliştirilmesi için üyelerine hizmet vermektedir.
OECD, ABD’nin Uluslararası Kalkınma Kuruluşu (USAID), Güney Doğu Avrupa için AB
İstikrar Paktı, SEEPAD’in girişimlerine ve muhasebe reformu çabalarına hem sponsor olmakta hem de destek vermektedir. SEEPAD hedefleri ayrıca IASB, IFACve UNCTAD (Uluslararası Ticaret ve Kalkınma Konferansı) tarafından da desteklenmektedir.
SEEPAD, biri gözlemci üye, on ikisi tam üye olmak üzere toplam 13 üye kuruluştan oluşmaktadır.
SEEPAD tam üyelerini Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Fransa, Kosova, Yunanistan, Moldova, Romanya, Sırbistan, Karadağ, Ukrayna ve Türkiye’deki muhasebe meslek kuruluşları ile İngiltere’de bulu- nan ACCA oluşturmaktadır.
Şubat 2005 tarihlerinde yapılan SEEPAD Konsey ve Genel Kurul toplantısında, Türkiye’nin üyelik baş- vurusu kabul edilmiş ve Nisan 2006 tarihinde SEEPAD Genel Kurulu’nda üyelik işlemi tamamlanmıştır. Bu tarihten itibaren TÜRMOB temsilcileri SEEPAD tarafından düzenlenen toplantılara, konferanslara, eğitimci- lerin eğitimi ile ilgili toplantılara aktif olarak katılmaktadır.
SEEPAD’in 2008 yılı içinde yapılan Konsey ve Genel Kurul toplantılarında Türkiye, adına Dr. Masum TÜRKER gelecek dönem başkanı olmak üzere başkan vekili seçilmiştir.
e. İngiltere Tescilli Ruhsatlı Muhasebeciler Birliği (The Association of Chartered Certified Accountants-ACCA)
ACCA, muhasebe meslek mensuplarının global bir örgütüdür. Dünyada 82 ofis ve merkezde faaliyet göstermektedir. 131.500 sertifikalı üyesi ve 362.000 ögrencisi bulunmaktadır.
TÜRMOB üyelerinin ACCA meslek ruhsatı sahibi olabilmeleri için ilk adım, önce Mayıs 2004 tarihinde, ACCA ile imzalanan bir işbirliği anlaşması ile daha sonra da Ekim 2004 tarihinde TÜRMOB Genel Kurulu’nda imzalanan sınav anlaşması ile atılmıştı.
Her iki anlaşma kapsamında, karşılıklı ilişkilerin geliştirilmesi ve ACCA’nın mesleki sınavlarına TÜRMOB üyelerinin belirli derslerden muaf olarak katılmaları yönünde çalışmalar yapılmıştır.
TÜRMOB üyelerinin senede iki kere yapılmakta olan ACCA sınavlarına girmelerine ilişkin açıklayıcı bir bölüm TÜRMOB web sitesinde bulunmaktadır.
Sınav sözleşmesi kapsamında, halen 34 TÜRMOB üyesi programa kayıtlı bulunmaktadır.
f. Edinburgh Grubu (Edinburg Group-EG)
TURMOB’un üyesi olduğu Edinburg Grubu, IFAC içindeki büyük ve uluslar arası muhasebe firmaları- na karşı küçük ve orta ölçekli muhasebe firmalarının çıkarlarını savunan bir gruptur. 2004 yılında aşağı- daki üyeler tarafından oluşturulmuştur.
• The Association of Chartered Certified Accountants (ACCA)
• Bundessteurerberaterkammer (BStBK, of Germany)
• Certified General Accountants Association of Canada (CGA-Canada)
• Consiglio Nazionale dei Dottori Commercialisti Italy (CNDC)
• Eastern Central and Southern African Federation of Accountants (ECSAFA)
• Institute of Certified Public Accountants in Israel (ICPAI)
• Institute of Chartered Accountants of India (ICAI)
• Institute of Certified Public Accountants in Ireland (ICPAI)
• Interamerican Accounting Association (IAA)
• Türkiye Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB).
g. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (International Accounting Standards Board-IASB
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu’nun başlangıcı, Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (International Accounting Standards Committee-IASC)’ne dayanmaktadır. IASC; Avustralya, Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Meksika, Hollanda, İngiltere, İrlanda ve ABD gibi ülkeler başta olmak üzere 71 ülkeden 97 muhasebe kuruluşunun aralarında imzaladıkları bir anlaşmayla 1973 yılında kurul- muştur. Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesininin amacı “Kamuya açıklanan denetlenmiş mali tab- lolarda uygulanması gereken muhasebe standartlarını belirlemek ve dünya çapında benimsenmelerini sağlamaktır”.
Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS)’na uyum zorunluluğu, her ülkenin özel durumu dikkate alındığından kesin bir zorunluluk olarak tanımlanmamış; ancak, üye ülke muhasebe kuruluşlarının, stan- dart çalışmalarını destekleme ve standartların kendi ülkelerinde de kabul görüp uygulanması yönünde çaba gösterme yükümlülükleri vardır.
IASC 1977 yılında amaçlarını gerçekleştirmek için her ülkedeki yerel muhasebe standartlarının daha nitelikli olan IAS’e yakınlaştırılması ile ilgili çözüm yolları bulması gerektiği sonucuna varmıştır. Bu neden- le IASC’nin yeniden yapılandırılması gündeme gelmiş ve Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı Mart 2001’de kurulmuştur.
1973-2000 yılları arasında IASC adıyla görev yapan Komitenin bu süre içinde yayımlamış olduğu
standartlar “Uluslararası Muhasebe Standardı-UMS (International Accounting Standards-IAS)”olarak 2 Hesabın i leyi i ile ilgili
adlandırılmıştır. 2001 yılından sonra faaliyete geçen Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (International Accounting Standards Board-IASB), daha önce IASC tarafından yayımlanan uluslararası muhasebe standartlarını aynı adla kabul ederek, bunlarla ilgili uyumlaştırma ve güncelleştirme çalışmala- rını başlatmıştır. Bu tarihten sonra IASB tarafından kabul edilerek yürürlüğe konulan standartlar ise,
“Uluslararası Finansal Raporlama Standardı- UFRS (International Financial Reporting Standards-IFRS)” adı altında yeni kod verilerek yayımlanmaktadır. Bütün standartlarda (UMS ve UFRS’ler) set olarak
“Uluslararası Finansal Raporlama Standartları” olarak adlandırılmaktadır.
IASB, muhasebe standartlarında yakınsamayı sağlamak üzere uluslararası muhasebe standartlarının kullanımının yaygınlaştırılmasını temel amaç olarak benimsemiştir. Bu amaçla yürüttüğü faaliyetlerini, farklı ülke uygulamaları arasında yakınsamayı sağlama konusunda yoğunlaştırmıştır. IASB’ın amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Yüksek kaliteli, anlaşılabilir ve uygulanabilir tek bir muhasebe standart seti oluşturmak. Bu stan- dartların kural bazlı olmaktan ziyade ilke bazlı olması esastır.
- Finansal Raporlama Standartlarının, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilgi sunmasını sağlamak.
- Ulusal muhasebe standardı hazırlamakla görevli kurul ve komitelerle işbirliğine girerek ulusal ve uluslararası muhasebe standartlarında yakınsamayı sağlamak Uluslararası finansal raporlama standartla- rının ülkeler bazında uygulamaya konulmasında, farklı yöntemler izlenebilmektedir.
Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği 1974 yılında, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği 1994 yılından beri IASB üyesidirler. TÜRMOB’un bünyesinde Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK) 9 Şubat 1994 tarihinde kurularak mali tabloların muha- sebe ilkeleri ve bağımsız denetimi standartlarını ülkemizde oluşturmak üzere faaliyet göstermektedir.
Diğer taraftan, 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na 15.12.1999 Tarih ve 4487 Sayılı Kanun’la eklenen Ek-1. madde ile, ulusal muhasebe standartlarını oluşturma konusunda yetkili olmak üzere Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) kurulmuş ve ilk toplantısını 07.03.2002 tarihinde yaparak faaliye- te geçmiştir.
Günümüzde yaygın olarak kabul gören yaklaşım, dünya çapında uygulanabilecek tek bir muhasebe standartları seti oluşturulabilmesi için, ilgili kuruluşların birlikte çalışmalarını ifade eden yakınsamadır. Bu yaklaşımın en önemli göstergesi, IASB’ın çalışmalarına son yıllarda AB, IOSCO ve FASB başta olmak üzere birçok ulusal ve uluslararası oluşumun verdiği destektir.
TMSK da bu gelişmelere paralel olarak, uluslararası muhasebe standartlarının “set olarak” uygula- maya konulması konusunda ilke kararı almıştır. TMSK bu amaçla IASB ile işbirliği halinde hazırlanan ulus- lararası muhasebe standartlarının Türkçe çevirilerini yaparak 2005 yılı Ocak ayından itibaren uluslarara- sı muhasebe standartları ile tam uyumlu Türkiye Muhasebe Standartları (TMS)’nı ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS)’nı; 2007 yılı Mart ayından itibaren de TMS Yorumları (TMSY)’nı ve TFRS Yorumları (TFRSY)’nı Resmi Gazete’de yayımlamaya başlamıştır.
h. Uluslararası Muhasebe Eğitimi ve Araştırma Birliği (The International Association for Accounting Education and Research-IAAER)
Uluslararası Muhasebe Eğitimi ve Araştırma Birliği 1984 yılında kurulmuş olup muhasebe eğitimi ve araştırmasına ilişkin çalışmaların dünya genelinde tanıtılması görevini üstlenmiştir. Bunu gerçekleştirmek için, yüksek kalitenin, küresel olarak benimsenmiş muhasebe eğitimi standartlarının, muhasebe araştırma ve uygulamasının geliştirilmesi ve devam ettirilmesi konusunda muhasebe akademisyenlerinin katkılarını en üst seviyeye çıkarmayı hedeflemektedir.
TMUD, 2005 yılında Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri Birliğine üye olmuştur. Dünya Muhasebe Kongrelerinin yapıldığı ülkelerde, bu kongreler ile aynı tarihlerde kongreleri yapılmaktadır.
Nitekim 1987 Yılında Tokyo'da, 1997 yılında Fransa'da, 2002 yılında Hong Kong'da ve 2006 yılında İstanbul'da yapılan, XII. Dünya Muhasebe Kongresi sırasında, bu kongrelerin onuncusu 9-11 Kasım 2006 tarihleri arasında İstanbul'da yapılmıştır. Bu kongrenin konusu, Uluslararası Muhasebe Eğitim ve Araştırmaların da Gelişme olarak belirlenmiştir.
TÜRMOB ve TMUD’un tarafından gerçekleştirilen diğer başlıca uluslararası faaliyetler aşağıdaki gibidir:
-TÜRMOB International Haber
TÜRMOB tarafından hem meslek örgütünde yapılan çalışmaları, etkinlikleri, hem de uluslararası alanda mesleğimizi ilgilendiren çalışma ve etkinlikleri üyelerine ulaştırma amacıyla 2004 yılında
“TÜRMOB International Haber” adlı bir yayını başlatmıştır. Bu yayın ile uluslararası alanda yaşanan geliş- meler, alınan kararlar meslek mensuplarının bilgisine sunulmuş olmaktadır. Üç ayda bir yayınlanan
TÜRMOB International Haber Dergisi, TÜRMOB delegelerine, üniversiteler öğretim üyelerine, protokole ücretsiz olarak ulaştırılmaktadır. Bunun yanında, meslek odalarına stantlarında dağıtılmak üzere gönde- rilmektedir.
- Dünya Muhasebe Kongresi
Dünya Muhasebe Kongrelerinin 17’nci IFAC, TÜRMOB ve TMUD’un katkılarıyla 13-16 Kasın 2006 tarihleri arasında İstanbul’da Lütfü Kırdar Kongre ve Fuar merkezinde yapıldı. Kongreye, başta dünyanın gelişmiş ülkelerinden muhasebeciler ve şirket yöneticileri olmak üzere 110 ülkeden beşbin’den fazla izle- yici katıldı. Kongrede yapılan konuşmalar, fikirlerin anlaşılır bir şekilde takibi için İngilizce, Çince, Rusça dahil olmak üzere toplam sekiz dile sümültane olarak çevrildi.
Konferansın ana teması “Gelişmekte Olan Ülkelerde Muhasebe Mesleği ile Ekonomik Büyüme ve İstikrarın Sağlanması”ydı.
Konuşmacı olarak Türkiye’den Başbakan Yardımcısı ile birlikte Çin ve ABD Maliye Bakan yardımcıla- rı birer konuşma yapmışlardır. Ayrıca, bir çok büyük kamu ve özel sektör firmasının yöneticisi veya denet- çisi, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu üyeleri ile, denetim firmalarının elemanları, bu Kongreye katkı sağlamışlardır.
Enron olayından sonra muhasebe alanındaki düzenlemeler, Basel II uygulamaları, Muhasebe ve Raporlama Standartları Kara paranın önlenmesine ilişkin uygulamalarda Kongrenin tartışma konularından bazılarıydı.
Kongrede ayrıca bir Türkiye Formu bölümü gerçekleştirilmiştir. Türkiye Formunda konuşmacılar mes- leğimizin içinde bulunduğu durum ve geleceği hakkında görüşlerini açıklamışlardır.
3. SONUÇ
Günümüzde, muhasebe mesleğinde ulusal ve uluslararası alanlarda birçok önemli değişimler ve geliş- meler yaşanmaktadır. Türkiye Avrupa Birliği’ne aday ülkedir. Diğer yandan birçok Türk şirketinin yurtdı- şı yatırımları bulunmakta ve çok sayıda Türk şirketinin yabancı yatırımcılar ya da kredi kurumları ile iliş- kileri mevcuttur. Ayrıca, yaşanan Küresel Finansal Krizin aşılması ve tekrarının önlenmesi amacıyla yapı- lan çalışmalar göstermektedir ki, muhasebe mesleğinde yeni düzenleme ve yeni yapılanmalar söz konu- sudur. Muhasebe mesleğinde meydana tüm değişimlerin ve gelişmelerin TÜRMOB ve TMUD tarafından
yakından izlenmeye devam edilmesinin, meslek örgütü ile meslek mensuplarının bunlara uyumunun sağ- lanmasına ve dolayısıyla mesleğimizin uluslararası entegrasyona önemli katkıları olacaktır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
AKDOĞAN, Nalan: Muhasebe Standartlarına Toplu Bakış, Muhasebe Uygulaması ve Vergi İlişkisi, Muhasebe Uygulamaları ve Vergi Mevzuatı Sempozyumu IV Bildirileri, Ankara SMMM Odası, Yayın No:33, Ankara,2004.
AKDOĞAN, Nalan: Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarının Uygulanma Süreci:
Sorunlar, Çözüm Önerileri, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:80, Mart-Nisan 2007.
AVDER, Erdoğan, Geçmişten Günümüze Muhasebe Mesleği, http:// www.muhasebetr.com /yazarla- rimiz/erdogan/002/
BAĞCI, Hamdi: Ulusal Muhasebe Standartları ve Uluslararası Muhasebe Standartları, XVII. Türkiye Muhasebe Kongresi, İstanbul,10-12 Ekim 2002.
BAŞARAN, Cansen: Evrensel Muhasebe Standartlarına Doğru, http:www.ismmmo.tr/docs/malicozum.
ÇİFTCİ, Yavuz, “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminden Bugüne Yapılan Muhasebe Düzenlemeleri”, II.
Uluslararası İşletme ve Ekonomi Çalıştayı ve I. Muhasebe Tarihi Günleri, 28-29 Haziran 2007, Giresun.
İBİŞ, Cemal-AKARÇAY, Ayça: IOSCO Deklarasyonu ve Menkul Kıymet Borsalarında IAS’ın Uygulanması Süreci, 6. Muhasebe Denetimi Sempozyumu, Nisan 2003.
İBİŞ, Cemal-ÖZKAN, Serdar: Uluslar arası Finansal Raporlama Standartları (UFRS)’na Genel Bakış, İSMMMO Mali Çözüm Dergisi, Sayı:74, Ocak-Şubat-Mart 2006.
ÖKSÜZ, Fuat: Küreselleşme Çabaları Doğrultusunda Batı Ülkelerinin Muhasebe Sistemindeki Gelişmeler, İSMMMO 4. Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 05-09 Mayıs 1999.
PEKDEMİR, Recep-SÜER, Ayça Zeynep: Muhasebe Eğitimi ve Araştırma Konusunda Uluslar arası Bir Kuruluş: IAAER ve 10. Dünya Muhasebe Eğitimcileri Kongresi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 26, Nisan 2005.
TALU, Hülya: Muhasebe Mesleğinin Para ve Sermaye Piyasalarındaki Yeri ve Önemi, 5. Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 2-6 Mayıs 2001,
TÜMER, Sabri:Türklerde ve Osmanlı Devletinde Muhasebe Mesleği ve Muhasebe Mesleğinin Örgütlen- mesi, www.tmud.org.tr/UserFiles/File/.../Turk_osmanli_muhasebe.doc
TÜRKER, Masum: Uluslararası Denetim Standartları’na Yakınsama ve Türkiye Denetim Standartları’nın Oluşturulması, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Yıl 6, Sayı 19, Temmuz 2006.
TÜRKER, Masum: Küresel Muhasebe’de Standartlaşmanın Yönü: Uyumlaştırma ve /veya Yakınsama, Dayanışma Dergisi 82.sayı Aralık 2004)
TÜRKOT, Mustafa: Finansal Muhasebede Uluslar arası Standartlar, Yaklaşım Dergisi, Nisan 2005, Sayı 48.
UZAY, Şaban: 21. Yüzyılın Başında Muhasebe Mesleğini Etkileyen Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Değerlendirmeler, İSMMMO Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 67, Nisan-Mayıs 2004.
WARD, Graham: Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu, Uluslararası Denetim Standartları, Uluslararası Eğitim Standartları, IFAC Etik Kuralları ve Üye Yükümlülükleri Bildirisine Genel Bakış, Dünya Bankası İleri Muhasebe ve Denetim Düzenleme Programı Modül 15, 20 Aralık 2005.
Vogel, Sylvie: A Shining Opprtunity for Change: SME/SMP Issues and the Edinburgh Group, Sixth ECSAFA Congress Gaborone, Botswana, September 9, 2004.
YEŞİLOĞLU, Haluk: Standartlaşan Muhasebe Uygulamalarının İşletmelerde Sağladığı Yararlar ve Getirdiği Güçlükler, İSMMMO 3. Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 30 Nisan-4 Mayıs 1997.
http://www.accaglobal.com/ (10.10.2009) http://www.fcmweb.org/ (10.10.2009) http://www.fee.be/ (10.10.2009) http://www.iaaer.org/ (10.10.2009) http://www.iasb.org/Home.htm (10.10.2009) http://www.ifac.org/ (10.10.2009)
http://www.seepad.org/ (10.10.2009) http://www.tmud.org.tr/ (10.10.2009)
www.tmud.org.tr/.../2007-2008%20Faaliyet%20Raporu-06.02.2009%5D.doc (10.10.2009) http://www.turmob.org.tr/TurmobWeb/turkce/FaaliyetRaporu/calismadonemi.pdf, (10.10.2009)
