• Sonuç bulunamadı

M akalemizde öncelikle birbiri ile kar flt r lan maliyet, gider ve harcama

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "M akalemizde öncelikle birbiri ile kar flt r lan maliyet, gider ve harcama"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

KUR FARKLARI VE KRED‹ FA‹ZLER‹N‹N KUR FARKLARI VE KRED‹ FA‹ZLER‹N‹N MAL‹YET BEDEL‹ TESP‹T‹

MAL‹YET BEDEL‹ TESP‹T‹

KARfiISINDAK‹ DURUMU KARfiISINDAK‹ DURUMU

Altar Ömer ARPACI*

I- G‹R‹fi

M

akalemizde öncelikle birbiri ile kar›flt›r›lan “maliyet”, “gider” ve “har- cama” terimlerine de¤inelim.

Maliyet; bir varl›k veya bir hizmet elde edebilmek için katlan›lan, bir de¤er bi- rikimi sa¤layan parasal külfetler toplam›d›r. Bilançonun varl›klar k›sm›nda ra- porlan›r.

Gider; iflletme etkinliklerinin sürdürülmesi, gelir elde edilebilmesi için katlan›- lan, iflletme öz varl›klar›nda azalma meydana getiren parasal külfet, varl›k ve- ya hizmetin kullan›m hakk›n›n devrinden dolay› karfl›lafl›lan maliyet kayb›d›r.

Gelir; ise iflletme etkinliklerinden sa¤lanan, iflletme öz varl›klar›nda art›fl mey- dana getiren parasal getiridir.

Harcama gerek maliyet ve gerekse giderden çok farkl›d›r. Bir maliyet ve/ve- ya gidere katlanmak veya bir yükümlülü¤ü yerine getirmek/borç ödemek için iflletme varl›klar›n›n tüketilen k›sm›d›r. Nakit ak›m veya fon ak›m tablo- sunda raporlan›r. Her maliyet veya gider bir harcama gerektirmedi¤i gibi, her harcaman›n da bir gider veya maliyet olmad›¤› unutulmamal›d›r. Örne-

¤in, borçlanarak varl›k edinmek bir maliyete katlanmad›r ama bir harcama de¤ildir. Benzer flekilde de al›mlarda kredi kart› kullan›m›n›n da bir harcama oldu¤u söylenemez. Ancak sat›c›ya ve/veya finans kurumuna yap›lan ödeme ise kesinlikle harcamad›r. Çünkü iflletmenin nakit de¤erleri tüketilmifltir.(Se- lek, Gönen, 2005)



* Maliye Bakanl›¤› Gelirler Baflkontrolörü

(2)

Vergi Usul Kanunu’nun 313. madde- sinde “‹flletmede bir y›ldan fazla kul- lan›lan ve y›pranmaya afl›nmaya veya k›ymetten düflmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gere¤ince gayrimenkul gibi de¤erle- nen iktisadi k›ymetlerin, alet, edevat, mefruflat, demirbafl ve sinema filmle- rinin birinci k›s›mdaki esaslara göre tespit edilen de¤erinin bu kanun hü- kümlerine göre yok edilmesi amortis- man mevzuunu teflkil eder”.fleklinde amortisman mevzuu aç›klanm›flt›r.

Vergi Usul Kanunu’nun 269. madde- sinde, iktisadi iflletmelere dahil bilu- mum gayrimenkullerin maliyet bedeli ile de¤erlenece¤i belirtildikten sonra, afla¤›da yaz›l› k›ymetlerin de gayri- menkuller gibi de¤erlenece¤i hükme ba¤lanm›flt›r;

- Gayrimenkullerin mütemmim cüzü- leri ve teferruat›,

- Tesisat ve makinalar, - Gemiler ve di¤er tafl›tlar, - Gayrimaddi haklar.

Gayrimenkullerin maliyet bedeline,

sat›n alma bedelinden baflka afla¤›da yaz›l› giderler girmektedir(Vergi Usul Kanunu md. 270)

- Makina ve tesisatta gümrük vergile- ri, nakliye ve montaj giderleri, - Mevcut bir binan›n sat›n al›narak y›- k›lmas›ndan ve arsan›n tesviyesinden mütevellit giderler,1

- Noter, mahkeme, k›ymet takdiri, ko- misyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Al›m ve Özel Tüketim Vergilerini ma- liyet bedeline ithal etmekte veya ge- nel giderler aras›nda göstermekte mükellefler serbesttir.

Ayr›ca normal bak›m, tamir ve temiz- leme giderleri d›fl›nda, gayrimenkulü geniflletmek veya iktisadi k›ymetini devaml› olarak art›rmak2 maksad›yla yap›lan giderlerin de gayrimenkulün maliyet bedeline eklenmesi gerek- mektedir.(Vergi Usul Kanunu md. 272) Binalar ve gemilerin infla edilmesi ile makina ve tesisat›n imal edilmesinde, bunlar›n infla ve imal giderleri sat›n alma bedeli olarak kabul edilecektir (Vergi Usul Kanunu md. 271)

1 ‹flletmenin aktifine dahil ve amortisman› tamamlanmam›fl bir binan›n y›k›l›p yerine yeni bir binan›n yap›lmas› halinde, eski binan›n henüz itfa edilmemifl de¤eri yönünden ne flekilde ifllem yap›laca¤›na dair Kanunda bir aç›kl›k yoktur. Ancak bu hallerde de eski binan›n itfa edilmemifl k›ymetinin yeni gayrimenkulün maliyetine dahil edilmesi gerekece¤ine dair Dan›fltay kararlar›

mevcuttur.

2 Gayrimenkulün iktisadi k›ymetinin devaml› olarak artmas› ya kullanma ömrünü uzatmak yada kullanma süresinde de¤ifliklik yapmamakla beraber o sürede sa¤layaca¤› yarar› art›rmakla olur.

Gayrimenkulün tamamen itfa edilmesinden sonra yap›lan giderlerin niteli¤i ne olursa olsun akti- flefltirilmesi ancak geniflletme ve kullanma ömrünün uzat›lmas› halinde sözkonusu olur. Bunun d›fl›ndaki giderler do¤rudan zarar yaz›l›r.

(3)

Bu yasal hükümler nedeniyle, gayri- menkuller ile Vergi Usul Kanunu’nun 313. maddesine göre amortismana tabi di¤er iktisadi k›ymetler Vergi Usul Kanunu’nun 262. maddesi uya- r›nca maliyet bedeli ile de¤erlenmek- tedir. 3 Maliyet bedelinin al›fl bede- linden fark› sat›n alma bedeline bu sat›n alma ile ilgili bilumum giderlerin kat›lacak olmas›d›r.

Emtia da Vergi Usul Kanununun 274.

maddesi uyar›nca maliyet bedeliyle de¤erlenir. Emtian›n maliyet bedeline nazaran de¤erleme günündeki sat›fl bedelleri % 10 ve daha fazla bir dü-

flüklük gösterdi¤i hallerde mükellef, maliyet bedeli yerine 267. maddenin ikinci s›ras›ndaki usul hariç olmak üzere, emsal bedeli 4 ölçüsünü tat- bik edebilir. Bu hüküm Vergi Usul ka- nununun 275. maddesinde düzenle- nen imal edilen emtia için de uygula- nabilir.

‹mal Edilen Emtian›n(Tam ve yar› ma- mul mallar) maliyet bedeli ise Vergi Usul kanununun 275. maddesi uyar›n- ca afla¤›da yaz›l› unsurlar› ihtiva eder:

1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarfolunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;

3 “Maliyet bedeli, iktisadi k›ymetin iktisap edilmesi veyahut de¤erinin artt›r›lmas› münasebetiyle yap›lan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplam›n› ifade eder.” (Vergi Usul Kanunu md. 262)

4 Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti

Vergi Usul Kanunu Md. 267 – “Emsal bedeli, gerçek bedeli olm›yan veya bilinmeyen veyahut do¤ru olarak tesbit edilemiyen bir mal›n, de¤erleme gününde sat›lmas› halinde emsaline nazaran haiz olaca¤› de¤erdir.

Emsal bedeli s›ra ile, afla¤›daki esaslara göre tayin olunur.

Birinci s›ra: (Ortalama fiyat esas›) Ayn› cins ve nevideki mallardan s›ra ile de¤erlemenin yap›laca¤›

ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda sat›fl yap›lm›flsa, emsal bedeli bu sat›fllar›n miktar ve tutar›na göre mükellef taraf›ndan ç›kar›lacak olan "Ortalama sat›fl fiyat›" ile hesaplan›r.

Bu esas›n uygulanmas› için, ayl›k sat›fl miktar›n›n, emsal bedeli tayin olunacak her bir mal›n mik- tar›na nazaran % 25'ten az olmamas› flartt›r.

‹kinci s›ra: (Maliyet bedeli esas›) Emsal bedeli belli edilecek mal›n, maliyet bedeli bilinir veya ç›kar›lmas› mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan sat›fllar için % 5, perakende sat›fllar için % 10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli eder.

Üçüncü s›ra: (Takdir esas›) Yukar›da yaz›l› esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaat› üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa k›ymetleri araflt›r›lmak ve kullan›lm›fl eflya için ayr›ca y›pranma dereceleri nazara al›nmak suretiyle yap›l›r. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakk›

mahfuzdur. Ancak, dava aç›lmas› verginin tahakkuk ve tahsilini durdurmaz.

Emsal bedelinin mükellef taraf›ndan bizzat hesapland›¤› hallerde, bu hesaplara ait kay›t ve cetveller ispat edici ka¤›tlar olarak muhafaza edilir. …”

(4)

2. Mamule isabet eden iflçilik;

3. Genel imal giderlerinden mamule düflen hisse;

4. Genel idare giderlerinden mamule düflen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine kat›lmas› ihtiyaridir.);

5. Ambalajl› olarak piyasaya arzedil- mesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.

Mükellefler, imal ettikleri emtian›n maliyet bedellerini yukar›daki unsur- lar› ihtiva etmek flartiyle diledikleri usulde tayin edebilirler.

II - KUR FARKLARI VE KRED‹

FA‹ZLER‹N‹N MAL‹YET BEDEL‹

TESP‹T‹ KARfiISINDAK‹ DURUMU Gayrimenkuller ile di¤er amortisma- na tabi iktisadi k›ymetlerin bir vadeye ba¤l› olarak sat›n al›nmas› durumun- da, oluflan vade fark›, sat›n alma be- delinin bir unsuru olarak maliyet be- deline dahil edilir ve maliyet bedeli ar- t›r›m› uygulamas›nda da dikkate al›n›r.

Yine, iktisadi k›ymetlerin aktife al›n- d›klar› dönem sonuna kadar ortaya ç›kan kur fark› ve kredi faizleri, mali- yet bedelinin bir unsuru olarak mali- yet bedeline eklenmeleri zorunlulu¤u konusunda 163 seri no’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i (Resmi, 1985) ve 187 seri no’lu Gelir Vergisi Genel Tebli¤i (Resmi, 1995) mevcuttur.

163 seri no’lu Vergi Usul Kanunu Ge- nel Tebli¤i’nde afla¤›daki aç›klamala- ra yer verilmifltir. “Bakanl›¤›m›za ya-

p›lan çeflitli müracaatlardan; yat›r›m- lar›n finansman›nda kullan›lan kredi- lere iliflkin faiz giderleri ile yurt d›fl›n- dan döviz kredisiyle sabit k›ymet it- hal edilmesi nedeniyle ortaya ç›kan kur farklar›n›n, sabit k›ymetin mali- yet bedeline mi intikal ettirilece¤i yoksa do¤rudan ilgili y›l›n giderleri aras›nda m› gösterilece¤i hususlar›n- da tereddütler bulundu¤u anlafl›lm›fl ve bu konularda afla¤›daki aç›klama- lar›n yap›lmas› uygun görülmüfltür.

1 - Yat›r›mlar›n finansman›nda kulla- n›lan kredilerle ilgili faizlerden kuru- lufl dönemine ait olanlar›n sabit k›y- metle birlikte amortisman yoluyla it- fa edilmek üzere yat›r›m maliyetine eklenmesi gerekmekte; iflletme dö- nemine ait olanlar›n ise, ilgili bulun- duklar› y›llarda do¤rudan gider yaz›l- mas› ya da maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulmas›, 2 - Döviz kredisi kullan›larak yurt d›- fl›ndan sabit k›ymet ithal edilmesi s›- ras›nda veya sonradan bu k›ymetlere iliflkin borç taksitlerinin de¤erlemesi dolay›s›yla ortaya ç›kan kur farklar›n- dan, sabit k›ymetin iktisap edildi¤i dönem sonuna kadar olanlar›n, k›y- metin maliyetine eklenmesi zorunlu bulunmakta; ayn› k›ymetlerle ilgili söz konusu dönemden sonra ortaya ç›kan kur farklar›n›n ise, ait olduklar›

y›llarda do¤rudan gider yaz›lmas› ya da maliyete intikal ettirilerek amor- tisman konusu yap›lmas›,

mümkün bulunmaktad›r.”

(5)

163 seri no’lu Vergi Usul Kanunu Ge- nel Tebli¤i’nde kredi faizlerinde ifllet- me dönemi, kur farklar›nda ise ikti- sap edildi¤i dönem sonu gibi yeteri kadar aç›k olmayan iki kavram ortaya ç›km›flt›r. Bu nedenle yat›r›m kredisi faiz ve kur farklar›n›n maliyete ilave- sinde, sabit k›ymetin aktife al›nd›¤›

tarihin mi, yada hesap döneminin mi, dikkate al›naca¤› y›llarca tart›flma ko- nusu olmufltur.

Daha sonra yay›mlanan 187 seri no’lu Gelir Vergisi Genel Tebli¤i ile konuya aç›kl›k getirilmifltir.

“Yat›r›m indirimi konusuna giren ak- tif de¤erlerin finansman›nda kullan›- lan krediler nedeniyle do¤an kur farklar› ve faizler, yat›r›ma konu ikti- sadi k›ymetlerin maliyet unsuru oldu-

¤undan, yat›r›m indirimi kapsam›na girmektedir. Buna göre, yat›r›m ko- nusu iktisadi k›ymetlerin aktife al›nd›-

¤› dönemin sonuna kadar ortaya ç›- kan ve maliyete intikal ettirilen kur farklar› ve faizlere yat›r›m indirimi uy- gulan›r.

Ancak, yat›r›m konusu iktisadi k›y- metlerin aktiflefltirilerek üzerinden amortisman ayr›labilir hale geldi¤i dönemi izleyen dönemden itibaren, bunlarla ilgili olarak ortaya ç›kan kur farklar› ve faizlere yat›r›m indirimi uy- gulanmas› mümkün de¤ildir.

Di¤er taraftan, iktisadi k›ymetlerin maliyetine giren montaj ve tafl›ma gi- derlerine iliflkin harcamalar›n yat›r›m indiriminden faydalanaca¤› tabiidir.”

Bu durumda iktisadi k›ymetlerin akti- fe al›nd›klar› dönem sonuna kadar ortaya ç›kan kur fark› ve kredi faizle- ri, maliyet bedelinin bir unsuru olarak maliyet bedeline eklenmeleri zorun- ludur.

Y›l içinde iflletme faaliyetlerinin sür- dürülmesi amac›yla temin edilen kre- diler ve benzeri kaynaklar için öde- nen faiz ve komisyon giderleri ile it- hal edilen emtiaya ba¤l› olarak orta- ya ç›kan kur farklar›n›n dönem so- nundaki stok maliyetiyle ilgilendirilip ilgilendirilmeyece¤i hususunda ge- rekli aç›klamalar 238 s›ra no’lu Vergi Usul Kanunu Genel tebli¤i (Resmi, 2 Mart 1995) ile yap›lm›flt›r.

Vergi Usul Kanununun 262. ve 274.

maddeleri hükümleri uyar›nca, Bu hü- küm uyar›nca, giderin maliyet bedeli- ne intikal ettirilebilmesi için iktisadi bir k›ymetin edinilmesi veya de¤eri- nin art›r›lmas› için yap›lan ödemeler ile bunlara benzer ek di¤er giderler- den olmas› gerekmektedir.

Bu itibarla, emtian›n sat›n al›n›p ifllet- me stoklar›na girdi¤i tarihe kadar oluflan kur farklar›n›n maliyete intikal ettirilmesi zorunludur. Stokta kalan emtia ile ilgili olarak daha sonra orta- ya ç›kacak kur farklar›n›n ise, ilgili bu- lunduklar› y›llarda gider yaz›lmas› ve- ya maliyete intikal ettirilmesi müm- kün bulunmaktad›r.

‹flletmelerin finansman temini maksa- d›yla bankalardan veya benzeri kredi

(6)

müesseselerinden ald›klar› krediler için ödedikleri faiz ve komisyon gider- lerinden dönem sonu stoklar›na pay vermeleri zorunlu bulunmamaktad›r.

Buna göre mükellefler söz konusu ödemelerini do¤rudan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri takdirde stokta bulunan emtiaya isa- bet eden k›sm› maliyete dahil edebi- leceklerdir.

KAYNAKÇA

Selek, Seha- Gönen, Seçkin (2005) “Ma- liyet, Gider, Harcama Ve Maliyetleme Sis- temlerine Son Geliflmeler Ifl›¤›nda Genel Bir Bak›fl” Yaklafl›m Dergisi, Say›: 156, Aral›k Resmi Gazete 27 Ocak 1985 tarih ve 18648 say›.

Resmi Gazete 2 Mart 1995 tarih ve 22218 say›.

Resmi Gazete 3 A¤ustos 1995 tarih ve 22363 say›.

Referanslar

Benzer Belgeler

Cevdet Kudret gibi, iirle adını duyurduktan sonra edebiyatımız ve de i ik konularla ilgili ara tırmalara yönelen, Varlık dergisi ve yayı- neviyle kültürümüze

-Sinir kaydırma egzersizleri için resimde görülen sıraya uyunuz, her bir hareketi 5-7 sn boyunca ve yavaşça yapınız?. -Bu hareketleri 10 kez belirtilen

ÜÇÜNCÜ KISIM SOYADI (SOYİSİM) DÜZELTME ve DEĞİŞTİRME DAVALARINDA YARGILAMA İŞLEMLERİ ve DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Dilekçe Örneği 1

200 kişilik yaş pasta (Her bir masaya 10 tabak olarak her tabakta 1 dilim olacak şekilde dağıtılacaktır.) 200 kişilik meşrubat (Her bir masaya her biri 1 lt olacak şekilde

Denemeler sonucu elde etti imiz bulgulara göre, çim alanlar haz rlan rken homojen bir çimlenme ve geli im isteniyorsa tohumlar ekilmeden önce ekim yap lacak alana

Ekolojik faktörler; klimatik faktörler (›fl›k, s›cakl›k, bas›nç, rüzgâr, nem ve ya¤›fl), fizyografik faktörler (enlem, boylam, yükselti, bak›, yeryüzü flekli

ġimdi, Sayın Bakanımız “yerel yönetimlerin gelirlerini düzenleyen yasa Belediye Gelirleri Yasasıdır ve biz bu konuda çalıĢma yapıyoruz, yürütüyoruz, onu ayrıca

Sayın Bakan, Plan ve Bütçe Komisyonunun çok değerli üyeleri; Adalet Bakanlığı ve yüksek yargı organlarının bütçelerini görüĢürken, tabiî ki, yargının sorunları