17
TÜRKÇE
haftalık 5, yıllık toplam 185 ders saatiGİRİŞ
En yaygın ve çok yönlü iletişim aracı olan konuşma hayatın her al- nında büyük öneme haizdir. Anadili öğretimi, her seviyedeki öğrencilerin karşılaşacakları yeni kavramları daha iyi öğrenmelerini ve bu kavram- lardan yararlanarak düzgün iletişim kurmalarını sağlayacaktır.
Dilin kurallarının ezberletilmesinden çok, bu kuralların günlük ko- nuşmaya uygulama alışkanlığının edinilmesi ve öğrencinin doğuştan öğrenmeye başladığı dilini ihtiyaçlarına göre çeşitlendirilmesi, kelime hazinesini zenginleştirilmesi, belli kurallar yardımı ile etkili konuşma sanatının imkanlarından istifade etmesi sağlanır.
İnsanların farklı yer ve durumlarda düşünce, istek, şikayet, talep vb.
ihtiyaçlarını sözlü ve yazılı olarak birey ve kitlelere aktarırken etkili ola- bilmeleri, aktarma tarzlarına bağlıdır. İşte bu farklı durumlarda öğrenci- lerin izleyecekleri ifade yolları önem kazanmaktadır. Yukarıda belirtilen durumlardaki ifade teknikleri “Anlatım” birimlerinde öğrencilere benim- setilmeye çalışılacaktır.
UZAK HEDEFLER
a. Türkçe dersi öğrenimi vasıtasıyla hür, tarafsız, dengeli ve sistemli düşünme alışkanlığı kazanabilmek.
b. Okuma, dinleme ve izleme yoluyla öğrendiklerini erdemli davranışlar haline getirebilmek.
c. Teknolojik gelişmelere ve çağdaş bilimlere ilgi duyabilmek.
d. Edinilen bilgi ve becerileri diğer derslerde ve hayatı boyunca kullanma alışkanlığı kazanabilmek.
e. Kendini yetiştirmek için çağdaş iletişim araçlarından yararlanmak ve bu araçları kullanabilmek.
18
GENEL HEDEFLER
1. Düzgün konuşma, doğru ve etkili okuma becerisini geliştirebilme 2. Okunaklı, işlek ve güzel bir el yazısı kazanabilmek.
3. Görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını, düşündüklerini sözlü veya yazılı olarak anlatabilme.
4. Dinleme, okuma zevkini ve temel dil becerilerini edinme.
5. Türlü etkinliklerle kelime hazinesini geliştirme.
6. Yazarken ve konuşurken Türkçe’nin yazımına, söyleyişine ve estetik inceliklerine özen gösterebilme .
7. Sınıf ve yaş düzeyine göre dinleme, okuma, yazma etkinlikleri arasında Türk dilinin bütün özelliklerini öğrenme ve kullanma.
KATE-
GORİLER ALT KATEGORİLER DERS
SAATİ ORANI 1. Dinleme 1.1 Dinleme Kuralları
1.2 Anlama
1.3 Tür, Teknik ve Yöntemler
15 % 8,11
2. Okuma
2.1 Okuma Kuralları 2.2 Anlama
2.3 Anlam Kurma
2.4 Kelime Servetini Geliştirme 2.5 Tür, Teknik ve Yöntemler 2.6 Görsel Okuma
60 (10*) % 32,43
3. Konuşma 3.1 Konuşma Kuralları 3.2 Sözlü Anlatım
3.3 Tür, Teknik ve Yöntemler
45 (10*) % 24,32
4. Yazma 4.1 Yazma Kuralları 4.2 Yazılı Anlatım
4.3 Tür, Teknik ve Yöntemler
50 (15*) % 27,03
Uyarı: Kategori adıyla yapılan bu sınıflandırma yeni eğitim siste- minde kullanılan bir isimlendirme olup ders içi etkinlikleri kapsamak- tadır. Bu etkinlikler sırasında dilbilgisi kavramları göz ardı edilmeme- lidir; ancak bu kavramlarla ilgili öğrenme, kavrama, uygulama ve eleşti- rel düşünme becerileri işlenen metin üzerinde (okuma ve yazma sıra- sında) veya söylem sırasında (konuşma ve dinleme) geliştirilmelidir.
Çünkü dilbilgisi kavram veya kuralları dili daha güzel kullanmak için bir araç olup, ezberlenmesinin bir yararı olmayan kurallar yığını değildir.
* Belirtilen sayı içerisinde dilbilgisi konularına ayrılan ders saatleri.
19 Bu hususlar göz önünde bulundurularak 7. sınıfta işlenmesi veya üzerinde durulması gereken dilbilgisi konuları şunlardır:
Þ Büyük ve Küçük Ünlü Uyumu Þ Ünlü Uyumuna Aykırı Ekler
Þ Kelimelerin (Ad, sıfat, adıl, belirteç, eylem vb.) Tümce İçinde Görevleri
Þ Ad Türünden Sözcükler (Ad, sıfat, adıl, belirteç) Þ Eylem Türünden Sözcükler
Þ Eylem Kipleri
Þ Birleşik Zamanlı Eylemler Þ Eylem Çatıları
Þ Ekler (“mi” soru eki, yapım ekleri, çekim ekleri) Þ Bağlaçlar (“de”, “ki”, “ile”)
Þ Tümce Çeşitleri (Öge dizilişine göre: Kurallı, devrik; Yükleme göre: Ad, eylem tümcesi)
Yukarıda sözü edilen dilbilgisi konularının işlenmesi toplam 35 ders saatini geçmemelidir. Konular ders etkinlikleriyle paralel işlenir. Yukarı- daki tabloda parantez içinde gösterilen sayı, asıl sayı içerisinden söz konusu dilbilgisi konularına ayrılmış olan sayıdır.
KATEGO- RİLER
ALT KATEGORİLER
ÖZEL HEDEFLER KAZANIMLAR
1. Dinleme 1.1 Dinleme Kuralları 1.2 Anlama 1.3 Tür, Teknik ve
Yöntemler
§ Karşısındakinin sözünü kesmeden dinleyebilme
§ Kelime servetini, genel kültürünü ve iç dünyasını zenginleştirip çeşitlendirecek yayın, film ve konferansları izleyebilme
§ Dinlediklerinin ve izlediklerinin ana fikrini kavrayabilme
§ Dinlediği, izlediği bir konuşmanın, izlediği bir oyunun, filmin yardımcı fikirlerden belli başlılarını kavrayabilme
§ Okuduklarının veya izlediklerinin olay sırasın, mekanını, sebebini ve ilişkilerini takip edebilmiş olma
§ Kelimelerin değişik anlamlarını kavrayabilme
Þ Görgü kurallarına uyarak, önyargısız, heyecanını kontrol ederek, konuşmacının sözünü kesmeden dikkatle ve başkasını rahatsız etmeden dinler;
Þ Not alarak, seçici, eleştirel, yaratıcı dinler Þ 5N+1K sorularına cevap arar;
Þ Dinlediklerinin ana duygusunu, ana fikrini, konusunu belirler ve özetler
Þ Görsel ve sözel örneklerin konuyla ilişkisini tespit eder
Þ Kelime, kelime grubu, kavramlar, deyim ve ata sözlerin anlamlarını çıkarır
Þ Eş sesli, anlamdaş ve zıt anlamlı kelimeleri ayırt eder
2. Okuma 2.1 Okuma Kuralları 2.2 Anlama 2.3 Anlam Kurma 2.4 Kelime
Servetini Geliştirme 2.5 Tür, Teknik ve
Yöntemler 2.6 Görsel Okuma
§ Sesli ve sessiz okuma hızını arttırma ve tekniğini geliştirebilme
§ Kitap sevgisini geliştirerek boş
zamanlarını okuyarak değerlendirebilme
§ Dizin, dipnot, sözlük, ansiklopedi ve diğer başvurur kaynaklarından yararlanma becerisini geliştirebilme
§ Yeni öğrenilmiş kelime, kelime grubu,deyim, atasözü anlamlarını kavrayabilme
§ Düzyazı veya şiirin oluşturulma planını çıkarabilme
§ Okuduklarının şekil ve içerik
Þ Sesini, nefesini, ses tonunu metne, dinleyiciye ve mekana göre ayarlar;
Þ Kelimeleri doğru telaffuz eder;
Þ Ses ezgisine, noktalama işaretlerine ve metindeki değişik işaretlere dikkat ederek okur Þ Okuduklarını anlamlandırmada ön bilgilerini
kullanır;
Þ Metnin başlık, alt başlık gibi unsurlarından hareketle metnin konusu hakkında fikir yürütür;
Þ Metinde karşılaştığı yeni kelime, kelime grubu, deyim ve kavramların anlamını ip uçlarından çıkarıp kelimelerin gerçek, mecaz, deyim ve terim anlamlarını tahmin eder
özelliklerini kavrayabilme
§ Anlamlarına göre cümle ve kelimeleri doğru vurgulayabilme
§ Kelime yapısı ve türetme yollarını kavrayabilme
§ Cümle türlerini öğrenebilme
Þ Metinle ilgili okuma öncesi ve sonrası soruları cevaplandırır;
Þ Okuduklarında 5N+1K sorularına cevap arar;
Þ Şiir dilini ve söyleyiş özellikleri olan kafiye, ritim, redif, aliterasyon, ölçü gibi unsurları fark eder;
Þ Kelimelerin eş ve zıt anlamlarını bulur;
Þ Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt eder;
Þ Sözlük ve imla kılavuzu kullanır;
Þ Seviyesine ve ilgi alanına göre planlı olarak süreli yayınları takip eder ve edebi metinler okumak için kütüphane, arşiv, müze ve kitap evlerinden yararlanır
Þ Şekil, sembol, trafik işareti, grafik, tablo, harita gibi görsel imgeleri okur;
Þ Karikatür, resim, afiş, reklam, duyuru vb materyallerle verilen mesajları yorumlar;
Þ Günlük hayatta kullanılan simge, kısaltma ve karakterleri algılayıp yorumlar;
Þ Metinde olay ve kişilerin farklı ve benzer yönlerini bulur
Þ Özel mektup ve iş mektuplarını, bildirileri, duyuruları vb. anlar
Þ Büyük ünlü uyumuna uygun ve aykırı kelimeleri ve ekleri (-yor, -ki, -ken, -leyin, - (ı)mtrak) ayırt edebilme
Þ Kelimelerin cümledeki görevlerini kavrayabilme
Þ Sıfat çeşitlerini tanıyabilme ve kullanabilme
Þ Adılların çeşidini tanıyabilme ve kullanabilme Þ Cümle içindeki bağlaç, ilgeç ve belirteçleri
tanıyabilme
Þ Büyük ünlü uyumuna uygun ve aykırı kelimeleri ve ekleri (-yor, -ki, -ken, -leyin, - (ı)mtrak) ayırt edebilme
Þ Eylem kiplerinin kullanabilme Þ Birleşik zamanlı eylemleri kavrama Þ Eylem çatı kavramını öğrenme Þ Birleşik eylemleri kullanabilme Þ Eylemsileri öğrenme ve kullanabilme Þ Cümledeki görevine ve anlamına göre aynı
kelimenin hangi türde kullanıldığını anlayabilme (sıfat, fiil, belirteç vb.) Þ Kelimeleri cümle içinde görevlerine göre
kullanabilme
Þ Kurallı ve devrik cümleyi kavramak 3. Konuşma 3 Konuşma
Kuralları 4 Sözlü Anlatım 5 Tür, Teknik ve
Yöntemler
§ Düşünce, arzu ve isteklerini düzgün, belli bir süre içinde ve planlı bir şekilde anlatabilme
§ Günlük yaşantılarını selamlaşmaları ve özür ifadelerini her ortamda görgü kurallarına uygun bir şekilde dile getirebilme
§ Okuduklarını muhteva açısından anlatabilme
§ Kelime türlerini cümle içindeki anlam ve görevlerine göre tanıma ve kullanabilme
§ Sesteş, anlamdaş, zıt anlamlı kelimeleri
Þ Konuşmayı uygun bir plana göre geliştirir Þ Okuyarak veya dinleyerek edindiği bilgileri bir
düzen içerisinde aktarır
Þ Bulunduğu ortamı, daha önce gördüğü yerleri, kişileri, nesneleri tasvir eder
Þ Sınıf karşısında bir açılış, özür dileme ve kapanış konuşması yapar
Þ Okuyarak veya dinleyerek öğrendiği kelime, kelime grubu, deyim ve atasözlerini açıklar Þ Kelimeleri doğru ve anlamına uygun kullanır Þ Eleştirel, katılımlı, tartışarak, merak
uyandırarak ve görsel unsurlardan yararlanarak
kullanabilme
§ Ünlü uyumlarını kavrayıp uygulayabilme
§ Eylem (fiil) kiplerini, bileşik zamanlarını, çatılarını, ek eylem, yardımcı eylem, birleşik eylem, eylemsileri kavrama ve doğru kullanabilme
konuşur
Þ Olayları oluş sırasına göre anlatır Þ Karşılaştırma yapar;
Þ Neden sonuç ilişkileri kurar;
Þ Düşünceye katılıp katılmama gerekçelerini ortaya koyar;
Þ Deyim ve söz sanatlarını kullanarak anlatımı zenginleştirir;
Þ Kelimeleri anlamına ve bağlamına uygun kullanır
Þ Standart Türkçe ile konuşur
Þ Günlük ilişkilerin gerektirdiği farklı durumlara uygun konuşur
Þ Masal, hikaye, fıkra, film, gösteri gibi olay ve yaşantıları akıcı bir dille anlatır
Þ Konuşmasında ünlüler uyumuna dikkat eder Þ Eylem (fiil) kiplerini, bileşik zamanlarını,
çatılarını, ek eylem, yardımcı eylem, birleşik eylem, eylemsileri kavrayıp ve doğru kullanır 4. Yazma 4 Yazma
Kuralları 5 Yazılı Anlatım 6 Tür, Teknik ve
Yöntemler
§ Yazım ve sözdizimi yanlışı yapmadan yazabilme, noktalama imlerini yerinde kullanabilme
§ Düşünce, arzu ve isteklerini düzgün, belli bir süre içinde ve planlı bir şekilde yazıya aktarabilme
§ Resmi yazışmaları öğrenme
§ Noktalama imlerini doğru kullanabilme
§ Kelime ve ekleri anlayıp doğru yazabilme
Þ Yazım yanlışı yapmadan, noktalama imlerini eksiksiz ve doğru kullanarak yazar
Þ Yerine göre türlü yapıdaki cümleleri doğru olarak kurar
Þ Birkaç cümlelik paragraflar kurup, yazılarını uygun bir plana göre dizer
Þ Bir olayı hikaye edip kişiler arası diyaloga dönüştürür
Þ Bir konu ile ilgili düzyazı yazar
Þ Bulunduğu ortamı, daha önce gördüğü yerleri,
§ Kelime türlerini cümle içindeki anlam ve görevlerine göre tanıma ve kullanabilme
§ Cümle ögelerinin sıralanışını, sıralanışa göre anlam değişikliğini kavrayıp cümleyi buna göre kurma
kişileri, nesneleri tasvir eder
Þ Yaşadığı sevinçleri, sıkıntıları ve değişik duyguları dile getirir
Þ Kağıt ve elektronik ortamda sayfa düzeni ve diğer biçimsel kurallara uyar;
Þ Sıralamalarda madde işareti ve numaralandırmalara yer verir;
Þ Düz yazı ile şiir arasındaki farklılıkları göz önünde bulundurarak yazıyı biçimlendirir;
Þ Tartışmacı anlatımla ana düşünce ve duyguyu, yardımcı düşünce ve duygularla geliştirir;
Þ Konuya hakim olduğunu gösteren kişisel yorum ve değerlendirmeye yer vererek, deyim,atasözü ve özdeyişlerle anlatımı zenginleştirir;
Þ Dilek ve şikayetlerini gerekli biçimde ve uygun makama hitap ederek yazar Seviyesine, yaşına, ilgi alanına göre yazılar yazar;
Þ Özel mektuplar, iş mektubu, dilekçe, rapor, özgeçmiş (CV) yazar
Þ Anlatmak istediklerini ilgi ve önem derecesine göre sıralar;
Þ Türkçe dışındaki derslerle ilgili yazım ve sözdizimi yanlışı yapmadan öğrendiklerinden özet çıkarıp, not tutar
Þ “-ki” ve “-de” ekleri ile “ki” ve “de”
bağlaçlarını kavrayıp doğru yazar Þ “mi” soru ekini doğru yazar
25 o Dersler Arası İlişki
İnsan kelimelerle düşünür düşüncesinden yola çıkarak, en basit ihtiyaçlarımızdan en karmaşık duygu ve düşüncelerimizi, başkalarına açıklamak istediklerimizi ancak kelimelerden oluşturulan konuşmayla mümkün olmaktadır. Hal böyle iken bütün kavramlar kelimelerle ifade edildiklerinden, dil her alanla sıkı ilişkidedir. Örneğin, hesap yaparken matematik, şarkı söylerken müzik, geçmişte geçen olaylar anlatılırken tarih, dünyanın şekil ve hareketi anlatılırken coğrafya, gezilen bir sergi anlatılırken resim ve heykel sanatı ve akala gelebilecek diğer sanat ve bilim dalları ile sıkı ilişkidedir.
o Öğretim yöntem ve teknikleri
Türkçe dersi öğretimi sırasında aşağıda işaret edilmiş yöntemlerden en verimli olanı seçilir. Bu seçim öğretmenin kendi inisiyatifi doğrultu- sunda veya meslektaşlarına danışarak yapılabilir. Uygulanabilecek belli başlı yöntemler:
a. Anlatma yöntemleri b. Soru cevap yöntemi
c. Problem çözme yöntemleri
· Tümevarım yöntemi
· Tümdengelim yöntemi
· Çözümleme yöntemi
· Birleşim yöntemi d. Grupta çalışma yöntemi
e. Tartışma yöntemi (Münazara, Panel, Zıt panel, Sempozyum, Açık oturum, Forum, Beyin fırtınası
Öğretmen, iyi bir anadili altyapısı olan bir öğrencinin diğer derslerde de başarılı olacağı gerçeğinden hareketle öğrencilere anadili öğreniminin önemini vurgulayarak bu bilinç ile yetiştirmelidir.
Öğretmen, ilgi uyandırma, özendirme, cesaretlendirme görevini hiçbir zaman aklından çıkarmamalıdır. Öğrenci, öğretmenin dilediğinden çok, yaptığından etkilenir. Onun içindir ki öğretmen, bir öğrenci için en canlı ve etkili örnek olduğunu hiçbir zaman unutmayacak ve anadilini o yönde güzel kullanmaya özen gösterecektir.
Öğretmen, klasik öğretim anlayışında olduğu gibi “Öğretmen merkezli” öğretim yönteminden kaçınmalı, öğrenciyi ders ile ilgili tartışmaya katılması için özendirmeli, cesaretlendirmelidir.
26
Türkçe dersi öğretimi anlama, anlatım ve dilbilgisi etkinlikleri kaynaştırılmış olarak, birbirlerinden soyutlanmadan işlenmelidir.
Özellikle dilbilgisi okuma, dinleme, anlama ve anlatım etkinliklerinin kusursuz olması için bir araç olarak kullanılmalıdır. O halde aşağıda belirtilen çalışmalar metinler üzerinde uygulanmalıdır:
q Metin Üzerinde Çalışmalar v Hazırlık çalışmaları v Metnin okunması v Metnin incelenmesi
v Metinde kelime çalışmaları v Metnin konusu ile ilgili
sorular
v Metin tahlili ile ilgili sorular
q Metnin Özelliğine Göre Sorular
v Plan ve paragraf kavramını kazandırma
v Metnin türü üzerinde çalışmalar
v Metnin yazarı hakkında bilgi verilmesi
v Yazarın eserleri hakkında bilgilendirme ile
öğrencilerin okumaya teşvik edilmesi v Dilbilgisi çalışmaları v Düzyazı çalışmaları
Metinlerin Seçimi
7. sınıf için aşağıda belirtilen metin türleri seçilecektir.
Metin Türleri
Düzyazı Şiir
Öykü Lirik şiir
Masal Epik şiir
Fabl Pastoral şiir
Fıkra Didaktik şiir
Gezi Anı Oyun Karagöz
Not: Metinler özenle seçilmeli çocuklarda istenilen davranışların kazandırılması yönünde yardımcı olma özelliğini taşımalıdırlar .
27 o Öğretim araç ve gereçleri
a. Türkçe dersi kitapları
b. Öğretmenlerin kılavuz ve yöntem kitapları c. Sözlükler
d. Ansiklopediler
e. Dilbilgisi ve yazımla ilgili başvuru kitapları
f. Klasik eserler ve öğrencilerin düzeylerine göre uyarlanmış kitaplar
g. Antolojiler
h. Metinlerle ilgili resimler i. Plak, bant ve kasetler j. Film ve slaytlar
k. Konuşma ve anlatımı geliştirecek küçük, büyük resimler l. Canlı kaynaklar (yazar, şair, tiyatrocu vb)
m. Bilgisayar, Internet
n. Çeşitli görsel ve işitsel araçlar vb.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Değerlendirme, yapılan bir gözlemin belirlenen kriterlerle uygu- nluğunun karşılaştırılması işlemidir. Değerlendirme işi, öğretimin kendisi kadar zor ve karmaşık bir olaydır. Onun içindir ki değerlendirme, önceden belirlenen değerlendirme amacına yönelik ölçme teknikleriyle yapılır.
Değerlendirme sadece öğrencilerin başarı seviyesini ölçmek için yapılmaz. Her ne kadar hedef kitle öğrenciler olsalar bile, yapılan öğre- timin niteliği, programın uygunluğu ve verimliliği, uygulanan teknik ve yöntemlerin başarı derecesi, eksikliklerin giderilmesi gibi hedeflere yö- nelik değerlendirmeler, her öğretmenin göz önünde bulundurması gere- ken değerlendirme türleridir.
Değerlendirme tanımındaki belirlenen kriterlere uygunluk derecesi ölçme ile tespit edilir. Başka bir deyişle ölçme, değerlendirmenin temel aracıdır. Ancak bazı kazanımlar, ölçülemez niteliktedirler. Bu kazanımlar da öğrencinin duyuşsal (affective) alan gelişimini belirler. Örneğin, insan hak ve özgürlüklerine karşı saygı, çevreye karşı duyarlılık, çok topluluklu bir ortamda uyumlu yaşama alışkanlığı gibi. Bu kazanımlar izleme yoluyla değerlendirilir.
Bloom Taksonomisindeki bilişsel (cognitive) alan kazanımları olan – Bilgi
– Kavrama
28
– Uygulama – Analiz – Sentez
– Değerlendirme
gibi kazanımlar değişik test teknikleriyle ölçülüp değerlendirilir. Ölçme işleminden önce, ölçme konusu olan (bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme) kazanımların belirtildiği bir belirtke tablosu yapılmalıdır. Bu belirtke tablosu ışığında yapılacak ölçme çeşitlerinin başlıcaları aşağıda verilmiştir.
F Sözlü Testler F Yazılı Testler
– Kısa Cevaplı Çok Sorulu Testler – Uzun Cevaplı Az Sorulu Testler
F Objektif Testler
– Çoktan Seçmeli Testler – Doğru Yanlış Cevaplı Testler – Boşluk Doldurmalı Testler – Eşleştirmeli Testler
o Öğrencilerin serbest çalışmaları
Öğrencilerin ilgi alanlarına göre değişik etkinliklere katılmalarını teş- vik etmek, başka bir deyişle değişik yazın ve sanat etkinliklerine yön- lendirmek, bilgi ve becerilerini geliştirmeye yardımcı olmak öğretmenin ve velilerin yardım edebilecekleri bir konudur. Bu etkinlikler yazın saati, duvar gazetesi, okul dergisi, tiyatro, bilgi yarışmaları, kardeş okul ziya- reti vb. olabilir. Bu etkinlikler sayesinde öğrenciler, kendilerini ifade etmekte daha rahat, fikirlerinde daha özgün ve eleştirici, bilgiyi aramada daha istekli olacakları muhakkaktır. Ancak bazı durumlarda ilgisiz oldukları alanlara da ilgilerini çekmek onları yeni keşiflere götürebilir.
