19 Ocak 2012
Avrupa’daki Gelişmeler ve
Türkiye Ekonomisi
Ali BABACAN
T.C. Başbakan Yardımcısı
SUNUM PLANI
2
Avrupa Ekonomisinin Genel Görünümü
Avrupa’da Temel Sorun Alanları
Türkiye Ekonomisi
AVRUPA EKONOMİSİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ
3
Kaynak: EUROSTAT, OECD, Avrupa Komisyonu
Zayıf Toparlanma Süreci
Büyüme Oranı (yıllık değişim, %)
4 -7
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Japonya ABD
Avrupa
Güven Krizi
Sanayi Güveni Tüketici Güveni
Kaynak: EUROSTAT Kaynak: EUROSTAT 5
-40 -36 -32 -28 -24 -20 -16 -12 -8 -4 0 4 8
Oca.08 Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 -36
-33 -30 -27 -24 -21 -18 -15 -12 -9
Oca.08 Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11
80 85 90 95 100 105
Oca-2007 Nis-2007 Tem-2007 Eki-2007 Oca-2008 Nis-2008 Tem-2008 Eki-2008 Oca-2009 Nis-2009 Tem-2009 Eki-2009 Oca-2010 Nis-2010 Tem-2010 Eki-2010 Oca-2011 Nis-2011 Tem-2011 Eki-2011
(2007=100)
30 35 40 45 50 55 60
Sanayi Üretimi
Satın Alma Yöneticileri Endeksi (sağ eksen)
Ekonomik Aktivite İvme Kaybediyor
Avro Bölgesi Sanayi Üretimi ve İmalat Sanayi Satın Alma Yöneticileri Endeksi
Kaynak: EUROSTAT, Markit 6
4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Oca-2007 Nis-2007 Tem-2007 Eki-2007 Oca-2008 Nis-2008 Tem-2008 Eki-2008 Oca-2009 Nis-2009 Tem-2009 Eki-2009 Oca-2010 Nis-2010 Tem-2010 Eki-2010 Oca-2011 Nis-2011 Tem-2011 Eki-2011
İspanya
Yunanistan
İrlanda
İtalya Portekiz
Avro Bölgesi Fransa
Almanya
İşsizlik Oranları
(%)
Kaynak: EUROSTAT 7
AVRUPA’DA TEMEL SORUN ALANLARI
8
9
Kurumsal Zayıflıklar
Ortak maliye politikası olmayan bir parasal birlik
Sorumsuz politikalara müsamaha
Yapısal Sorunlar
Kırılgan bankacılık sistemi
Azalan rekabet gücü
Demografi
Sosyal güvenlik sistemleri
Zayıf siyasi liderlik / Siyasi karar alma
mekanizmalarında yetersizlikler
Yüksek Bütçe Açıkları (*)
(Bütçe Açığının GSYİH’ye Oran, 2011, %)
10 -12
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
Estonya Lüksemburg Finlandiya Almanya Malta Avusturya Belçika İtalya Hollanda Slovenya Fransa Portekiz Slovakya İspanya Güney Kıbrıs R.K. Yunanistan İrlanda
(*) Tahmin
Kaynak: Avrupa Komisyonu
Artan Kamu Borç Stoku (*)
(Kamu Borç Stokunun GSYİH’ye Oranı, 2011, %)
11 0
20 40 60 80 100 120 140 160 180
Yunanistan İtalya İrlanda Portekiz Belçika Fransa Almanya Avusturya İspanya Malta Güney Kıbrıs R.Y. Hollanda Finlandiya Slovenya Slovakya Lüksemburg Estonya
(*) Tahmin
Kaynak: Avrupa Komisyonu
Risk Algısında Bozulma (*)
(*) Bazı Avro bölgesi ülkelerinin 10 yıl vadeli tahvillerinin getirileri ile 10 yıl vadeli Alman tahvillerinin getirileri arasındaki fark
Kaynak: Bloomberg
12 Yunanistan (s.e)
Portekiz
İtalya İspanya
Fransa
Kaynak: BIS
Avrupa Borç Sorunu ve Bankacılık Sistemi
Bankaların Portföyünde Bulunan GIIPS Ülkelerinin İhraç Ettiği Tahviller (Haziran 2011 itibarıyla)
13
ECB’nin Bilanço Büyüklüğü
(Ocak 2007=100)
Kaynak: ECB 14
100 120 140 160 180 200 220 240
Ocak.2007 Nisan.2007 Temmuz.2007 Ekim.2007 Ocak.2008 Nisan.2008 Temmuz.2008 Ekim.2008 Ocak.2009 Nisan.2009 Temmuz.2009 Ekim.2009 Ocak.2010 Nisan.2010 Temmuz.2010 Ekim.2010 Ocak.2011 Nisan.2011 Temmuz.2011 Ekim.2011
Endeks (Ocak 2007=100)
Avrupa Merkez Bankası (ECB):
Son Borç Verme Merci
ECB’nin Portföyünde Bulunan GIIPS Ülkelerinin İhraç Ettiği Tahviller (Milyon Euro)
* 31 Ekim 2011 itibarıyla
** 31 Kasım 2011 itibarıyla Kaynak: Open Europe
15
Yunanistan* İrlanda** Portekiz* İtalya** İspanya** Toplam Devlet Borçlanma
Senetleri 42.000 14.400 18.000 135.717 210.117
Banka Likidite
Provizyonları 77.758 102.940 45.539 153.200 116.211 495.648
Toplam 119.758 117.340 63.539 221.059 184.070 705.765
ECB Tarafından Avro Bölgesi Kredi Kuruluşlarına Sağlanan Finansman İmkanı (Milyar Euro)
16 0
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000
1999H01 1999H22 1999H43 2000H12 2000H33 2001H02 2001H23 2001H44 2002H13 2002H34 2003H03 2003H24 2003H45 2004H14 2004H35 2005H03 2005H24 2005H45 2006H14 2006H35 2007H04 2007H25 2007H46 2008H15 2008H36 2009H05 2009H26 2009H47 2010H15 2010H36 2011H05 2011H26 2011H47
Kaynak: ECB
Kaynak: OECD
Emek Maliyetlerindeki Ayrışma
Birim Emek Maliyeti (2000=100)
17
Nüfus Projeksiyonları
(Çalışma Çağındaki Nüfus*, 2011=100)
(*) 15-64 yaş arası nüfus
Kaynak: Birleşmiş Milletler 18
60 70 80 90 100 110 120 130
2011 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
Türkiye
Batı Avrupa Avrupa
Kuzey Avrupa
Bağımlılık Oranı (*)
(*) [0-14] +[ 65 + ]/[15-64]
Kaynak: Birleşmiş Milletler 19
40 50 60 70 80 90 100
2011 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
Batı Avrupa Avrupa
Kuzey Avrupa
Türkiye
,0 10000,0 20000,0 30000,0 40000,0 50000,0 60000,0 70000,0 80000,0
Çin ABD Hindistan Brezilya Rusya Endonezya Meksika İngiltere Türkiye Japonya Fransa Almanya GCC Nijerya Filipinler Kanada İtalya Kore İran Suudi Arabistan Güney Afrika Tayland Vietnam Venezüella
Avrupa Ekonomilerindeki Güç Kaybı
(2050 Yılında Dünyanın En Büyük Ekonomileri, Milyar $)
Kaynak: Goldman Sachs (2008) 20
2010 yılında 4.
büyük ekonomi 2010 yılında 5. büyük
ekonomi
TÜRKİYE EKONOMİSİ
21
22
2008 Öncesi:
Sıkı Maliye Politikası
Fiyat İstikrarı
Bankacılık Reformu
Sosyal Güvenlik Reformu
Sağlık Reformu
Kamu Maliyesi Reformu
Türkiye’de Neler Yapıldı?
23
2008-2009 Kriz Döneminde:
Kriz esnasında güçlü kamu maliyesi ve güçlü bankacılık sektörü
Siyasi İstikrar
Güçlü Siyasi İrade
Orta Vadeli Program
Mali Disiplin
İhtiyatlı Para Politikası
Makro-ihtiyati Tedbirlerin Etkin Kullanımı
Türkiye’de Neler Yapıldı?
-4,8
9,0
7,5
4,0
5,0 5,0
-8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 12
2009 2010 20 11 (* ) 20 12 (* ) 20 13 (* ) 20 14 (* )
Krizden Sonra Hızlı Toparlanma
GSYİH Büyüme Oranları (yıllık değişim, %)
24 (*) Orta Vadeli Program
Kaynak: TÜİK
GSYİH (Reel, 2007=100)
25
Pozitif Ayrışma
Kaynak: İMF, TCMB 90
95 100 105 110 115 120 125 130 135
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Türkiye
AB İngiltere ABD
Japonya
Büyüme Potansiyeli: Sermaye Stoku ve Emek
Sermaye Stoku (*)
(sabit fiyatlarla, 2008 = 100)
İşgücüne Katılım Oranı (*) (%)
26 50.0
60.0 70.0 80.0 90.0 100.0 110.0 120.0 130.0
1996Ç1 1997Ç1 1998Ç1 1999Ç1 2000Ç1 2001Ç1 2002Ç1 2003Ç1 2004Ç1 2005Ç1 2006Ç1 2007Ç1 2008Ç1 2009Ç1 2010Ç1 2011Ç1
Trend
(*) Doğal Logaritma Kaynak: TÜİK, TCMB.
45 46 47 48 49 50 51
2007Ç1 2007Ç3 2008Ç1 2008Ç3 2009Ç1 2009Ç3 2010Ç1 2010Ç3 2011Ç1
(*) Mevsimsel Etkiden Arındırılmış.
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Trend
Toplam İstihdam
(mevsimsel etkiden arındırılmış)
27
İstihdam Artışı
Kaynak: TÜİK 18.000.000 19.000.000 20.000.000 21.000.000 22.000.000 23.000.000 24.000.000 25.000.000
Ocak.2008 Mart.2008 Mayıs.2008 Temmuz.2008 Eylül.2008 Kasım.2008 Ocak.2009 Mart.2009 Mayıs.2009 Temmuz.2009 Eylül.2009 Kasım.2009 Ocak.2010 Mart.2010 Mayıs.2010 Temmuz.2010 Eylül.2010 Kasım.2010 Ocak.2011 Mart.2011 Mayıs.2011 Temmuz.2011 Eylül.2011
28
Ortalama İstihdam Artışı (*)
(%, 2007-2010)
(*) Logaritmik Farklar.
Kaynak: İMF, TÜİK, TCMB.
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
İr la nd a İs pa ny a AB D Po tek iz Yu na ni st an Ja po ny a İta ly a Çek C . Fr an sa İn gi lter e İs veç Ta yv an Av us tu ry a Ka na da G ün ey K or e Al m an ya İs vi çr e Av us tr al ya İs ra il Tü rk iy e
-5-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
Kaynak: Uluslararası Çalışma Örgütü 29
İşsizlik Oranında Gerileme
(2011-2008 yılı ikinci çeyrekler arasındaki değişim)
-4 -2 0 2 4 6 8 10 12
Türkiye
Yunanistan İrlanda
Portekiz ABD
İngiltere İtalya Almanya
Gelir Dağılımı
P90/P10(*)
30 18,3
13,7
13,1
12,2
13,0
11,7 11,9
14,7
14,4
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
(*) En yüksek %10’luk gelir dilimindeki hanehalkı ortalama gelirinin en düşük %10’luk gelir dilimindeki hanehalkı ortalama gelirine oranını göstermektedir.
Kaynak: TÜİK
Trend
Hanehalkı Gelirlerinde Artış
(2010-2002, Reel Artış, %)
31
58,72
39,48
34,91 34,27 33,32
32,05
26,70
23,87
17,85
1,79 ,0
10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Geliri en düşük grup
Geliri en yüksek grup
%10’luk Gelir Dilimleri
Gelir Dilimleri
Kaynak: TÜİK
Yoksullukla Mücadele
Kişi Başı Günlük 1$’ın Altı (*) (Toplam Nüfusa Oran, %)
32 0,2
0,01 0,02
0,01 0 0 0 0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
(*) Dolar satın alma gücü paritesine göre ülkeler arası uyumlaştırılmış Kaynak: TÜİK
Yoksullukla Mücadele
Kişi Başı Günlük 2,15 $’ın Altı (*) (Toplam Nüfusa Oran, %)
33 (*) Dolar satın alma gücü paritesine göre ülkeler arası uyumlaştırılmış
Kaynak: TÜİK 3,04
2,39 2,49
1,55
1,41
0,52 0,47
0,22
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Yoksullukla Mücadele
Kişi Başı Günlük 4,3 $’ın Altı (*) (Toplam Nüfusa Oran, %)
34 (*) Dolar satın alma gücü paritesine göre ülkeler arası uyumlaştırılmış
Kaynak: TÜİK 30,3
23,75
20,89
16,36
13,33
8,41
6,83
4,35
0 5 10 15 20 25 30 35
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Faiz Dışı Fazla
(GSYİH’ye oran,%, 2010)
Kaynak: İMF, TCMB, Kalkınma Bakanlığı.
(*) Orta Vadeli Program.
-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4
ABD J a p o n y a İs pa ny a İn gi lte re F ra n s a K a n a d a P o rt e k iz A v u s tr a ly a Ç e k C . R u s y a Y u n a n is ta n T a y la n d A lm a n y a K o lo m b iy a İs ra il Ş ili İta ly a M a c a ri s ta n P e ru B re z ily a
35
Türkiye Türkiye (2011)*
Faiz Dışı Fazla
36 0,9
1,2
1,1
1,3
1,5
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0
2010 2011(*) 2012(*) 2013(*) 2014(*)
(*) Orta Vadeli Program Kaynak: Kalkınma Bakanlığı
(GSYİH’ye oran, %)
Bütçe Açığı
(GSYİH’ye oran, %, 2010)
0 2 4 6 8 10 12
Yunanistan ABD İngiltere İspanya Portekiz Fransa İtalya Almanya Türkiye Türkiye (2011)(*)
(*) Orta Vadeli Program. 37
Kaynak: İMF, TCMB, T.C. Kalkınma Bakanlığı.
11,5
8,8
5,2
1,1
0,6
1,6 1,8
5,5
3,6
1,7 1,5 1,4
1,0
0 2 4 6 8 10 12 14
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011(*) 2012(*) 2013(*) 2014(*)
Merkezi Hükümet Bütçe Açığı
(GSYİH’ye oran, %)
38 (*) Orta Vadeli Program
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Yunanistan İtalya ABD Portekiz Almanya Fransa İngiltere İspanya Türkiye Türkiye (2011)(*)
Kamu Borç Stoku
(GSYİH’ye oran, %, 2010)
(*) Orta Vadeli Program. 39
Kaynak: İMF, TCMB, T.C. Kalkınma Bakanlığı.
40 74,0
67,7
59,6
52,7
46,5
39,9 40,0
46,1
42,2
39,8
37,0
35,0
32,0 30
40 50 60 70 80
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011(*) 2012(*) 2013(*) 2014(*)
AB Tanımlı Kamu Borç Stoku
(GSYİH’ye oran, %)
(*) Orta Vadeli Program Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Rasyosu (2010)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
İspanya Yunanistan İtalya Hindistan Güney Kore ABD İngiltere Almanya Brezilya Türkiye Basel II Seviyesi
41 Kaynak: İMF, BDDK
Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Rasyosu
42 ,0
5,0 10,0 15,0 20,0 25,0
Ocak 08 Mart 08 Mayıs 08 Temmuz 08 Eylül 08 Kasım 08 Ocak 09 Mart 09 Mayıs 09 Temmuz 09 Eylül 09 Kasım 09 Ocak 10 Mart 10 Mayıs 10 Temmuz 10 Eylül 10 Kasım 10 Ocak 11 Mart 11 Mayıs 11 Temmuz 11 Eylül 11 Kasım 11
%16,4 (Kasım)
Hedef Oran %12
Yasal Oran %8
Kaynak: BDDK
4,7
3,7 3,5 3,7
5,3
3,7
2,7
0 1 2 3 4 5 6
2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kasım-2011
Tahsili Gecikmiş Alacak Oranı
(%)
Kaynak: BDDK 43
Enflasyon Oranı (%)
44
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
Ocak 03 Nisan 03 Temmuz 03 Ekim 03 Ocak 04 Nisan 04 Temmuz 04 Ekim 04 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11
Kaynak: TÜİK
%10,45 (Aralık)
Trend
Hedef=%5,5
45
Kur Oynaklığı
(%, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık)
5 10 15 20 25 30
Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 Ocak 11 Şubat 11 Mart 11 Nisan 11 Mayıs 11 Haziran 11 Temmuz 11 Ağustos 11 Eylül 11 Ekim 11 Kasım 11 Aralık 11
Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler*
(*) Gelişmekte olan ülkeler ortalamasına Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Endonezya, Kore ve Türkiye dahil edilmiştir.
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Risk Göstergesi (*)
(5 Yıl Vadeli Kredi İflas Takası Primi, baz puan)
(*) Fitch Ratings’e ait kredi derecelendirmeleri 46 Kaynak: Bloomberg
1251
676 672 508 443 412 402 400 358 353 306 274 205 204 175 148 135 117 101 91 74 73 1017
7013
328 303 0
1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Yunanistan (CCC) Portekiz (BBB+) G.Kıbrıs R.K. (BBB) İrlanda (BBB+) Macaristan (BB+) İtalya (A+) Romanya (BBB-) Slovenya(AA-) İspanya (AA-) Bulgaristan (BBB-) Litvanya (BBB) Letonya (BBB-) Türkiye (BB+) Slovakya (A+) Belçika (AA+) Polonya (A-) Fransa (AAA) Avusturya (AAA) Çek Cum. (A+) Estonya (A+) Danimarka (AAA) Hollanda (AAA) Almanya (AAA) İngiltere (AAA) Finlandiya (AAA) İsveç (AAA)
Kredi Büyümesi ve Cari Açık
(%)
0 2 4 6 8 10 12 14
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Ocak 04 Nisan 04 Temmuz 04 Ekim 04 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Nisan 11
Cari Açık/ GSYİH(*)
Kredi Stokundaki yıllık değişim oranı/ GSYİH
** sağ eksen
(*)12 aylık kümülatif cari açık / GSYİH
(**) Kredi Stokundaki yıllık değişim oranı/ GSYİH
Kaynak: BDDK, TCMB. 47
Kredi Büyüme Hızı
(Kur etkisinden arındırılmış, %)
48 -5
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Aralık 06 Mart 07 Haziran 07 Eylül 07 Aralık 07 Mart 08 Haziran 08 Eylül 08 Aralık 08 Mart 09 Haziran 09 Eylül 09 Aralık 09 Mart 10 Haziran 10 Eylül 10 Aralık 10 Mart 11 Haziran 11 Eylül 11 Aralık 11
Kaynak: TCMB
Cari İşlemler Dengesi
(Mevsim Etkilerinden Arındırılmış, Üç Aylık Ortalama, Milyon $)
49 -8000
-7000 -6000 -5000 -4000 -3000 -2000 -1000 0 1000 2000
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4*
2007 2008 2009 2010 2011
Cari Denge(enerji hariç) Cari Denge
(*) Ekim ve Kasım için gerçekleşmiş, Aralık için tahmini veriler kullanılmıştır.
Kaynak: TCMB, TÜİK.
-20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70 80
Ocak 07 Mart 07 Mayıs 07 Temmuz 07 Eylül 07 Kasım 07 Ocak 08 Mart 08 Mayıs 08 Temmuz 08 Eylül 08 Kasım 08 Ocak 09 Mart 09 Mayıs 09 Temmuz 09 Eylül 09 Kasım 09 Ocak 10 Mart 10 Mayıs 10 Temmuz 10 Eylül 10 Kasım 10 Ocak 11 Mart 11 Mayıs 11 Temmuz 11 Eylül 11 Kasım 11
Portföy ve Kısa Vadeli* DYY ve Uzun Vadeli**
Cari Açığın Finansmanı
(12 aylık kümülatif, Milyar $)
50 (*) Kısa vadeli sermaye hareketleri Bankacılık ve Reel sektör kısa vadeli net kredileri ile
bankalardaki mevduatlarının toplamıdır.
Kaynak: TCMB
Tedbirler (1)
51
Mali disiplinde kararlılık
Para politikası ve makro ihtiyati tedbirler
İhracat pazarlarının çeşitlendirilmesi
Nükleer Enerji, Yenilenebilir Enerji, Enerji Verimliliği
Ar-Ge ve inovasyonu destekleme programları
Tedbirler (2)
52
