Europeana User and Functional Testing ve
AccessIT
Yurdagül Ünal
Hacettepe Üniversitesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yurdagul@hacettepe.edu.tr
2
Europeana
Avrupa kültürel mirasına tek bir
noktadan erişim sağlamak amacı ile geliştirilmiş dijital kütüphane
http://www.europeana.eu
3
Europeana
32 Avrupa ülkesinden, kütüphane, müze, arşiv, galeri gibi 1500’ün üzerinde farklı kurum
20 milyonun üzerinde dijital obje:
Metin:
Kitap, gazete, mektup, günlük, arşiv belgeleri
Görüntü:
Resim, çizim, fotoğraf, tablo, harita, müze objelerinin fotoğrafları
Video:
Film, belgesel, TV yayını
Ses
: Müzik, kasetten, disklerden ya da radyo yayınlarından gelen ses kayıtları vb.
29 farklı dilde arayüz
4
İçerik sağlayıcı / Toplayıcı
İçerik sağlayıcı
Europeana tarafından erişilebilir dijital içerik sağlayan herhangi bir organizasyon/kurum
Toplayıcı (Aracı)/Aggregator
Farklı içerik sağlayıcılardan / kurumlardan dijital objeleri toplamak
Objelerin dosya formatlarını ve metadata bilgilerini standart hale getirmek
Europeana’ya aktarmak
Europeana aracıları tercih etmekte
5
İçerik sağlayıcılar
Bibliothèque nationale de France
British Library
National Archives of Scotland
Louvre Museum
Netherlands National Archive
The European Library
…
Aggregatorlar:
Culture.fr: Fransa’daki 480 farklı kurum
Scran: Birleşik Krallık’taki 380 farklı kurum
…
6
Europeana;
Metadataların toplanması, indekslenmesi, harmanlama
Önizlemeyi sağlayan “thumbnails”
Objenin orijinalinin olduğu kaynağa bağlantı
Digital objenin orijinali içerik sağlayıcının kendisinde ya da “aggregator”larda
Dijital objenin gösterimi, paylaşımı (ücretli/ücretsiz,
üyelik/serbest vb)
7
8
9
İstanbul
21 farklı kurum
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Europeana User and Functional Testing
Proje:
Avrupa Birliği destekli (eContentplus)
Ekim 2009 – Ocak 2010
CDLR (Centre for Digital Library Research), Università degli studi di Macerata, Glasgow Caledonian University
Milena Dobreva, Emma McCulloch, Duncan Birrell, Pierluigi Feliciati, Ian Ruthven, Jonathan Sykes,
Yurdagül Ünal
31
Amaç
Kullanıcıların (özellikle genç) Europeana’dan beklentilerini ve Europeana’yı kullanırken
karşılaştıkları güçlükleri tespit etmek
Projede önceden tanımlanmış görevlerin yerine getirilmesi sırasında sergilenen
kullanıcı davranışları, kullanıcılardan alınan anket ve sözlü geri bildirimlerle
birleştirilmiştir.
32
Bulgaristan 2 grup (22 kişi)-
ortaöğretim
İtalya
1 grup (20 kişi), üniversite İskoçya
1 odak grup (24 kişi) - genel,
med. lab
Hollanda 2 grup (23 kişi)-
ortaöğretim
Proje
33
Odak gruplar
34
Yöntem
Moderatör tarafından çalışma hakkında giriş
Ön- anket (demografik bilgi, Europeana ile tanışıklık, çevrimiçi tarama tecrübeleri vb.)
Moderatör tarafından Europeana’nın genel bir tanıtımı
Tartışma 1 (Europeana’nın sitesine ve temel özelliklerine genel bir bakışın ardından katılımcıların ilk izlenimleri)
Anket 2 (ilk izlenim hakkında yazılı geri bildirimler)
Görev (PowerPoint sunum hazırlamak)
Tartışma 2 (görev için ayrılan 30 dakikanın ardından oluşan izlenimler)
Anket 3 (daha de taylı izlenimler hakkında yazılı geri bildirimler)
Sonuç
35
Sunum için farklı senaryolar
1. Şehir (Sofya, Amsterdam, Roma, Glasgow) ile ilgili metin (İnsanlar Roma hakkında ne yazdı?)
2. Şehir ile ilgili görüntü 3. Şehir ile ilgili ses/video
4. Şehrin farklı zamanlarını gösteren materyal
5. Şehir ile ilgili belirli bir kişi, yer, bina vb. hakkında materyal 6. Şehir ile ilgili belirli bir tarihi olay hakkında materyal (1919’da
Glasgow’da George Square’de ne oldu?
7. Katılımcıların kendi seçtikleri bir konu hakkında materyal
8. Europeana’ya şehirle ilgili en fazla içerik sağlayan kurum
36
Media Labs – Eye tracking (göz hareketlerini izleme)
37
Isı haritaları (heat maps)
38
Ana sayfa
Fixation (%)
39
Gaze plots
40
Arama ekranı
Areas of interest
Fixation (%)
41
Projeden çıkan yayınlar
Projenin sonuç raporuna aşağıdaki adresten erişilebilir:
http://version1.europeana.eu/c/document_library/get_file?uuid=1c25ae28- 9457-4b0f-be62-654a7cf6c5b7&groupId=10602
M. Dobreva, D. Birrell, E. McCulloch, Y. Ünal, P. Feliciati, Digital Natives and Specialised Digital Libraries: a Study of Europeana Users, Submitted to the 2nd International Symposium on Information Management in a Changing World, September 22-24, 2010, Ankara, Turkey.
Duncan Birrell, Milena Dobreva, Yurdagül Ünal and Pierluigi Feliciati, Constituencies of Use: Representative Usage Scenarios in International Digital Library User Studies, a Case Study on Europeana. In: Turid
Hedlund & Yaşar Tonta (eds.). Publishing in the Networked World:
Transforming the Nature of Communication – Proceedings of the 14th International Conference on Electronic Publishing, 16-18 June 2010 (pp.
245-257). Helsinki, Finland, 2010
J. Sykes, M. Dobreva, D. Birrell, E. McCulloch, I. Ruthven, Y. Ünal, P.
Feliciati, A New Focus on End Users: Eye-Tracking Analysis for Digital Libraries, European Conference on Research and Advanced
Technology for Digital Libraries (ECDL), Glasgow, 6-10 September 2010.
AccessIT Project
AccessIT: Accelerate the Circulation of Culture through Exchange of Skills in Information Technology / Bilgi
Teknolojilerinin Değişen Yetenekleri Aracılığıyla Kültür Dolaşımının Hızlandırılması
Avrupa Birliği destekli (7. Çerçeve Kültür Programı)
2009 Mayıs – 2011 Nisan
Türkiye, İngiltere, Polonya, Yunanistan, Sırbistan
Türkiye adına kurumsal sahibi Hacettepe Üniversitesi
42
AccessIT Project
Projenin temel amacı
Türkiye, Yunanistan ve Sırbistan’dan kültürel miras kapsamındaki belirli miktardaki kaynağı dijitalleştirerek Europeana’ya aktarmak ve bunun için gerekli eğitim altyapısını sağlamaktır.
Proje ile işbirliği yapan ülkelerde dijitalleştirme için bir kapasite yaratmak/varolan kapasiteyi geliştirmek, ulusal kültürel çalışmaların AB’deki dolaşımını Europeana ile ortaklıklar yoluyla artırmak hedeflenmektedir.
43
Türkiye’nin proje kapsamındaki başlıca sorumlulukları
Europeana’ya kültür kapsamında dijitalleştirilmiş elli bin kaynak aktarmak,
Proje ekibinin dijitalleştirme konusunda eğitim alması
Türkiye’den toplam 590 kütüphane, arşiv, müze çalışanına
“Dijitalleştirme”, “dijital içerik yönetimi” ve “Europeana” konularını kapsayan uzaktan eğitim verilmesi
Türkiye’den bazı üst düzey yöneticilerin dijitalleştirme ile ilgili hizmetleri, gelişmeleri yerinde görmesi için Polonya’ya ziyaret düzenlenmesi,
Türkiye’deki müze ve kütüphanelerin yöneticilerini bilgilendirme amaçlı Ankara’da bir tanıtım toplantısı düzenlenmesi
Kitle iletişim araçları ile kişileri proje ve Europeana konusunda bilgilendirmek,
Makale, broşür vb. projeyi tanıtıcı yayınlar yapmak
44
Kaynak aktarımı
50.000 dijital objeyi sağlayabilmek için çeşitli kurumlarla görüşmeler yapılmıştır:
Milli Kütüphane
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Etnografya Müzesi
Yetkililerin tamamı olumlu yanıt vermiş fakat sadece - Milli Kütüphane (yaklaşık 48.000)
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden (yaklaşık 2000) kaynak aktarılabilmiştir.
45
Kaynak aktarımı sırasında yapılan işlemler
Kayıtların üstverilerinin (metadata) Europeana Ofisi tarafından belirlenen ve Dublin Core Metadata Standardı temel alınarak oluşturulmuş, “Europeana Semantic Elements” e uyumlu hale dönüştürülmesi.
Metadata uyum çalışmaları
Devlet Arşivleri’ndeki sadece dijitalleştirilmiş fermanlar
Hangi alan hangi alana denk..
Örnek kayıtların Europeana Ofisine kontrol için gönderilmesi
Gerekli değişiklikler ve düzenlemelerden sonra 50.000 kaydın metadata, thumbnails ve kaynağın orijinaline yönlendiren URL adreslerinin Europeana’ya aktarılması.
Milli Kütüphane’nin web sayfasından Europeana’ya aktarılan
kayıtların orijinaline erişim için gerekli birtakım teknik düzenlemelerin yapılması (ücret/üyelik sistemi)
46
47
48
49
50
51
Uzaktan Eğitim Programı
Proje ortaklarından Polonya’daki Poznań Supercomputing and
Networking Center tarafından dijitalleştirme konusunda bir uzaktan eğitim içeriği oluşturulmuştur.
Türkiye takımı Moddle’ tabanlı bir uzaktan eğitim programı
geliştirmiş ve Polonya takımı tarafından oluşturulan uzaktan eğitim programı içeriğini üç farklı sertifika programına dönüştürmüştür.
1. Sertifika Programı’nın tamamı Türkçe’ye çevrilmiş, diğer iki sertifika programı ise İngilizce sunulmuştur.
52
Uzaktan Eğitim Programının İçeriği
Dijitalleştirme adlı 1. Sertifika Programı:
dijitalleştirmeye giriş,
dijitalleştirme ekipman ve yazılımı,
dijital kütüphanelerin temelleri,
dijital koleksiyon oluşturma,
dijital nesneleri tanımlama
Dijitalleştirme ve İçerik Yönetimi adlı 2. Sertifika Programı:
1. Sertifika Programının konularına ek olarak,
kültürel miras nesnelerinin dijital versiyonlarını hazırlama,
nesneleri online olarak yayımlama,
dijital kütüphane değerlendirme ve izleme
Europeana ile Ortaklıklar adlı 3. Sertifika Programı:
1. ve 2. Sertifika Programında verilen konuların tamamı ile birlikte
Europeana’ya genel bakış
Metadata, Europeana Semantic Elements,
Europeana ile bağlantı kurma
53
Uzaktan Eğitim Programı
805 kişi kayıt yaptırmıştır.
10 Ocak – 6 Mart 2011 tarihleri arasında uygulanmıştır.
Her hafta bir önceki haftanın konusu ile birlikte toplamda iki konu
‘Moodle’ uzaktan eğitim programı aracılığıyla sistemden katılımcılara sunulmuş ve yine aynı haftanın sonunda iki gün ilgili konuların
sınavı programa yüklenmiştir.
Her konu için 2 sınav hakkı ve 30 dakika sınav süresi verilmiştir.
Başarı notu 100’lük sistem üzerinden 50 olarak belirlenmiştir.
544 kişi eğitimi başarıyla tamamlayıp sertifika almaya hak kazanmıştır.
54
55
56
Projeden çıkan yayınlar
Bülent Yılmaz. (2011). Dijital Kütüphane Becerileri Konusunda Türkiye’de Durum: AccessIT Projesi
Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Türk Kütüphaneciliği, 25, 1.
Özgür Külcü ve Yurdagül Ünal. (2011) AccessIT Projesi Kapsamında Gerçekleştirilen Faaliyetler ve Geliştirilen Elektronik Sistemler. Türk Kütüphaneciliği, 25, 1.
Bülent Yılmaz. (15 Temmuz 2011). Kültürel mirasın
dijitalleştirilmesi ve bir proje deneyimi. Cumhuriyet Bilim Teknik.
57