• Sonuç bulunamadı

TÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANAB

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "TÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANAB"

Copied!
53
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI

OKAN GÜVENSOY

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KAHRAMANMARAŞ Şubat-2006

BİLGİSAYAR ORTAMINDA SULAMA SUYU

DAĞITIM PLANLAMASI

(2)

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI

Okan GÜVENSOY YÜKSEK LİSANS TEZİ

Kod No :

Bu Tez 03/02/2006 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği ile Kabul Edilmiştir.

İmza... İmza…... İmza...

Doç. Dr. Doç. Dr. Yrd. Doç. Dr.

Hasan DEĞİRMENCİ Kemal Sulhi GÜNDOĞDU Çağatay TANRIVERDİ DANIŞMAN ÜYE ÜYE

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ

Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

BİLGİSAYAR ORTAMINDA SULAMA SUYU DAĞITIM PLANLAMASI

(3)

İÇİNDEKİLER OKAN GÜVENSOY İÇİNDEKİLER

SAYFA

I III IV V VI VII VIII 1 4 8 8 9 9 9 9 11 11 11 12 12 13 13 14 16 17 18 18 18 19 19 20 20 20 21 22 22 22 22 23 23 24 24 25 İÇİNDEKİLER...

ÖZET...

ABSTRACT...

ÖNSÖZ...

ÇİZELGELER DİZİNİ...

ŞEKİLLER DİZİNİ...

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ...

1. GİRİŞ...

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR...

3. MATERYAL VE METOT...

3.1. Materyal...

3.1.1. Araştırma Yerinin İklim Özellikleri...

3.1.2. Araştırma Yerinin Su Kaynağı...

3.1.3. Araştırma Yerinin Toprak Özellikleri...

3.1.4. Tesislerin Durumları...

3.1.5. Yönetim Durumu...

3.1.6. Araştırma Yerinde Bitkisel Üretim...

3.1.7. Çalışmada Kullanılan Yazılım...

3.1.8. Çalışmada Kullanılan Donanım...

3.2. Metot...

3.2.1. Bilgi Girişleri...

3.2.1.1. Genel Bilgiler...

3.2.1.2. Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları...

3.2.1.3. Kanal Tanımları...

3.2.1.4. Sulayıcı Tanımları...

3.2.2. Formlar...

3.2.2.1. Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)...

3.2.2.2. Su Talep Formu...

3.2.3. Raporlar...

3.2.3.1. Genel Sulama Planlaması Raporu...

3.2.3.2. Günlük Su Dağıtım Programları Raporu...

3.2.3.3. Yedek Kanal Günlük İşletme Raporu...

3.2.3.4. Ana Kanal Günlük İşletme Raporu...

3.2.3.5. Sulayıcı Bilgi Formu Raporu...

4. BULGULAR VE TARTIŞMA...

4.1. Bulgular...

4.1.1. Sulama Suyu Dağıtım Planlaması Programı (SSDP V 1.0)...

4.1.1.1. SSDP V 1.0 Programı Ana Sayfası...

4.1.1.2. SSDP V 1.0 Programı Bilgi Girişleri Alt Menüleri...

4.1.1.3. Genel Bilgiler...

4.1.1.4. Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları Formu...

4.1.1.5. Program Kanal Tanımlamaları...

4.1.1.6. Sulayıcı Tanımlamaları...

4.1.1.7. Sulayıcılar Listesi... 26

(4)

İÇİNDEKİLER OKAN GÜVENSOY 27 27 28 29 30 31 31 32 32 33 35 37 41 4.1.1.8. SSDP V 1.0 Programı Formlar Alt Menüleri...

4.1.1.9. Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)...

4.1.1.10. Su Talep Formu...

4.1.1.11. SSDP V 1.0 Programı Raporlar Alt Menüleri...

4.1.1.12. Genel Sulama Planlaması Raporu...

4.1.1.13. Günlük Su Dağıtım Programı Raporu...

4.1.1.14. Yedek Kanal Günlük İşletme Raporu...

4.1.1.15. Ana Kanal Günlük İşletme Raporu...

4.1.1.16. Sulayıcı Bilgi Raporu...

4.2. Tartışma...

5.SONUÇ VE ÖNERİLER...

KAYNAKLAR...

EKLER...

ÖZGEÇMİŞ... 43

(5)

ÖZET OKAN GÜVENSOY KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÖZET

OKAN GÜVENSOY

DANIŞMAN : Doç. Dr. Hasan DEĞİRMENCİ Yıl : 2006, Sayfa : 43

Jüri : Doç. Dr. Hasan DEĞİRMENCİ (Başkan) : Doç. Dr. Kemal Sulhi GÜNDOĞDU (Üye) : Yrd. Doç. Dr. Çağatay TANRIVERDİ (Üye)

Bu çalışmada Haruniye-Düziçi sulaması ele alınarak sulama alanı için bir bilgi ve sulama suyu dağıtım planlama sistemi oluşturulması amaçlanmıştır. Oluşturulan bilgi ve sulama suyu dağıtım planlama sistemi, sulama projelerinin işletiminin her aşamasında gerekli genel sulama planlaması ve fiili olarak uygulanan su dağıtım programları gibi temel bilgilerin kolayca erişilebildiği bir program biçiminde tasarlanmıştır. Sistem, Delphi Programlama Dili’nde SQL ve DBase veri tabanı programları kullanılarak hazırlanmıştır. Programa, Haruniye-Düziçi sulamasına ait sulama projesinin adı, su kısıtlama oranı (%), çiftlik priz debisi (L/s), bitki sulama suyu ihtiyaçları (mm/ay), kanal ve sulayıcı bilgi girişleri yapılmıştır. Sistemde sulayıcı bilgi formları ve su talep formları oluşturulmuş, sulama zamanı planı ve su dağıtım planı hesaplamaları yapılarak genel sulama planlaması, su dağıtım programları, ana ve yedek kanal işletme tablosu ve sulayıcı bilgi raporları elde edilmiştir. Program, Haruniye-Düziçi sulama projesi için gerçek verilerle değerlendirilmiş ve uygulanabilirliği gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler : Sulama, Sulama Planlaması, Su Dağıtımı, Sulama Programı, Bilgisayar Yazılımı.

BİLGİSAYAR ORTAMINDA SULAMA SUYU DAĞITIM PLANLAMASI

(6)

ABSTRACT OKAN GÜVENSOY KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM UNIVERSITY

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

DEPARTMENT OF AGRICULTURAL STRUCTURES AND IRRIGATION MSc THESIS

ABSTRACT

OKAN GÜVENSOY

SUPERVISOR : Assoc. Prof. Hasan DEĞİRMENCİ Year : 2006, Pages : 43

Jury : Assoc. Prof. Hasan DEĞİRMENCİ (President) : Assoc. Prof. Kemal Sulhi GÜNDOĞDU (Member) : Assist. Prof. Çağatay TANRIVERDİ (Member)

In this research, information and irrigation water delivery planning system has been developed for the Haruniye-Düziçi irrigation project. The system was designed as a program which includes basic information on irrigation planning, which is needed for every phases of the operation of irrigation projects and delivery programs.

The system was formed by using SQL and Dbase database programs in Delphi Programming Language. The program requires input data of irrigation project name, water deficit rate (%), farm canal discharge (L/s), crop water requirements (mm/month) and information related to canal and irrigationer. Forms including information of irrigationer and water request were formed in the system and by making calculations on irrigation scheduling and water delivery planning, general irrigation planning, water delivery programs, main and secondary canal management tables and information of irrigationer reports were obtained. The program was evaluated using the data from the Haruniye-Düziçi irrigation project and the results showed that it can be used in similar applications.

Key Words : Irrigation, Irrigation Planning, Water Delivery, Irrigation Programming, Computer Software.

COMPUTER AIDED PLANNING OF IRRIGATION WATER DELIVERY

(7)

ÖNSÖZ OKAN GÜVENSOY ÖNSÖZ

Ülkemizde D.S.İ. tarafından inşa edilen ve işletmeye açılan sulama projeleri, 1993 yılından sonra çiftçilerin oluşturdukları sulama birliklerine devredilmiştir. Etkin bir sulama yönetimi için sulama birlikleri; yönetim, organizasyon ve muhasebe konularında kullanmak üzere bazı yazılımlara sahip olmuşlardır. Ancak bu konuların bir bütün olarak tamamını kapsayan, teknik personelin işlerini sistemli bir biçime dönüştürebilecek, birliğin hizmet ettiği alana ait proje bilgilerini parsel düzeyinde depolayıp düzenleyecek bir bilgi sistemini de içeren gelişmiş bir yazılım ülkemizde halen mevcut değildir. Dünyada az sayıda örneği bulunan bu tür yazılımların sulama birliklerimizde kullanımında oldukça geç kalınmıştır.

Bu çalışma, sulama birliklerinde çiftçilerin su taleplerinin karşılanmasına yönelik yapılan çalışmalara yardımcı olması ve su dağıtımında bilimsel verilere göre planlama yapılması amacına yönelik olarak hazırlanmıştır. Bu amaçla Delphi programlama dili, SQL (Structured Query Language) ve DBase veri tabanları kullanılarak bir yazılım hazırlanmıştır. Yazılım kapsamında bilgi girişleri, formlar ve raporlar bulunmaktadır.

Bu çalışmada beni cesaretlendiren, yönlendiren ve bu çalışmanın ortaya çıkmasında büyük emekleri geçen danışman hocam Doç. Dr. Hasan DEĞİRMENCİ’ye, eleştiri ve tavsiyelerinden dolayı Yrd. Doç. Dr. Selçuk ARSLAN’a, maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen anneme ve babama, her zaman yanımda olan eşim ve oğluma, kaynak araştırmalarıma yardımcı olan mesai arkadaşlarıma, programın yazımında destek veren herkese sonsuz teşekkür ve şükranlarımı sunarım.

Şubat 2006

KAHRAMANMARAŞ Okan GÜVENSOY

(8)

ÇİZELGELER DİZİNİ OKAN GÜVENSOY ÇİZELGELER DİZİNİ

SAYFA 11 Çizelge 3.1. Haruniye-Düziçi Sulama Alanı Genel Bitki Deseni...

Çizelge 3.2. Planlanan Bitki Desenine Göre Sulama Suyu İhtiyaçları... 15

(9)

ŞEKİLLER DİZİNİ OKAN GÜVENSOY ŞEKİLLER DİZİNİ

SAYFA 8 13 22 23 23 24 25 26 26 27 28 29 30 30 31 31 32 Şekil 3.1. Haruniye-Düziçi Sulama Alanı...

Şekil 3.2. Sulama Suyu Dağıtım Planlaması Programı (SSDP V 1.0) Akış Şeması...

Şekil 4.1. Sulama Suyu Dağıtım Planlaması Programı (SSDP V 1.0)Ana Sayfa Ekranı...

Şekil 4.2. SSDP V 1.0 Programı Bilgi Girişleri Alt Menüleri...

Şekil 4.3. Program Genel Bilgiler Menüsü...

Şekil 4.4. Sulama Alanı Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları Formu...

Şekil 4.5. Program Kanal Tanımlama Formu...

Şekil 4.6. Sulayıcı Tanımlama Formu...

Şekil 4.7. Sulayıcılar Listesi Formu...

Şekil 4.8. SSDP V 1.0 Programı Formlar Alt Menüleri...

Şekil 4.9. Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)...

Şekil 4.10. Su Talep Formu...

Şekil 4.11. SSDP V 1.0 Programı Raporlar Alt Menüleri...

Şekil 4.12. Genel Sulama Planlaması Raporu...

Şekil 4.13. Günlük Su Dağıtım Programı Raporu...

Şekil 4.14. Günlük Yedek Kanal İşletme Raporu...

Şekil 4.15. Günlük Ana Kanal İşletme Raporu...

Şekil 4.16. Sulayıcı Bilgi Raporu... 32

(10)

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ OKAN GÜVENSOY SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

SİMGELER DİZİNİ

da : Alan Ölçü Birimi (dekar) L/s : Debi Ölçü Birimi (litre / saniye) mm : Uzunluk Ölçü Birimi (milimetre) U-r : Bitki Sulama Suyu İhtiyacı (mm) Y-1 : Yedek Kanal - 1

KISALTMALAR DİZİNİ

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

AYPP : Amaca Yönelik Proje Planlama Yaklaşımı CBS : Coğrafi Bilgi Sistemleri

DBase : (Data Base) Veri Tabanı DSİ : Devlet Su İşleri

ET : Evapotranspirasyon

FAO : Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü GAP : Güneydoğu Anadolu Projesi

GTZ : Alman Teknik İşbirliği Örgütü

IMSOP : (Irrigation Main System Operation Model) Sulama Ana Sistem İşletim Modeli

INCA : (Irrigation Network Control and Analysis) Sulama Ağı Kontrol ve Analizi

IRMOS : (Irrigation Management Optimization System) Sulama Yönetimi ve Optimizasyon Sistemi

IWMI : (International Water Management Institute) Uluslararası Su Yönetimi Enstitüsü

MOM : (Management Operation and Maintenance) İşletme ve Bakım Yönetimi

OMIS : (Operation and Management of Irrigation Systems) Sulama Sistemlerinin İşletim ve Yönetimi

OOP : (Object Oriented Programming) Nesne Yönelimli Programlama

SDP : Su Dağıtım Planlaması

SIMIS : (Scheme Irrigation Management Information System) Sulama Projeleri Yönetim Bilgi Sistemi

SQL : (Structured Query Language) Yapısal Sorgulama Dili SSDP : Sulama Suyu Dağıtım Planlaması

SUGIS : Sulama Projeleri Coğrafi Bilgi Sistemi SZP : Sulama Zamanı Planlaması

USAID : A.B.D. Uluslararası Kalkınma Örgütü

(11)

GİRİŞ OKAN GÜVENSOY 1. GİRİŞ

Dünyada kullanılan suyun %70’i ile tarım arazilerinin %15’i sulanmakta ve gıda üretiminin %40’ı bu alanlardan karşılanmaktadır (Baume ve ark., 1993). Sulu tarım alanlarının yıllık artış oranı %1’in altında kalmıştır. Bu nedenle, birim alana düşen üretimin en üst düzeye yükseltilmesi giderek önem kazanmaktadır. Bununla birlikte birçok sulama projesinin etkinliği; göllenme, tuzluluk ve yetersiz sulama yönetiminin tehdidi altındadır (Garcia ve ark., 1995).

Sulama, bitkilerin normal gelişmeleri için ihtiyaç duydukları suyun doğal yağışlarla karşılanamayan kısmının zamanında ve yeterli miktarda toprağa, bitki kök bölgesine verilmesidir (Güngör ve ark., 2002).

Sulamanın temel amacı, verimde azalmaya ya da düşük kalitede ürün üretimine yol açabilecek su stresini ortadan kaldırmak için bitkiye yeterli miktarda su sağlamaktır.

Sulama zamanı ve uygulanacak su miktarı; iklim koşulları, bitki gelişme dönemi, toprağın su tutma kapasitesi ile bitki türü ve toprak tarafından belirlenen bitki kök derinliğine bağlıdır (Kanber, 1999).

Yurdumuzda sulama, enerji üretimi, içme ve kullanma suyuna olan gereksinim mevcut su potansiyelinin en ekonomik bir şekilde kullanılmasını zorunlu kılmaktadır.

Ülkemiz bütçesinden her yıl tarımsal sulamaya ayrılan bölümün en ekonomik şekilde kullanılması ve üretim artışının sağlanması önem kazanmaktadır. Bu nedenle büyük emek ve çabalarla meydana getirilen sulama tesislerinin bitki, su, toprak ve insan faktörleriyle en uyumlu bir şekilde işletilmesi gerekmektedir. Sulama alanlarında sulama uygulamaları sonucu toprakta olması muhtemel erozyon, taban suyu, tuzluluk, alkalilik gibi sorunların önlenmesi, su verim ilişkilerinde optimum faydanın sağlanabilmesi ancak iyi bir sulama planı ve bunun uygulaması ile mümkündür (Çevik ve Tekinel, 1995).

Sulama projelerinin hedeflenen düzeyde ekonomik ve sosyal fayda sağlaması, doğru işletim ve yönetimle mümkündür. Ayrıca toprak ve su kaynaklarının korunarak sürdürülebilir kullanımı ve dünya gıda güvenliğinde, günümüzde var olan ve gelecekte inşa edilecek sulama projelerinin yönetimi ve etkin işletimi büyük rol oynayacaktır. Geçtiğimiz son yirmi yılda sulama yönetimine oldukça fazla ilgi gösterilmesine rağmen, sulamada

“yönetim” kavramı gerçek anlamından daha dar bir çerçeve ile sınırlı kalmıştır. Sulama yönetimi, kavramsallaştırılmadan önce neyi içerip içermeyeceğinin belirlenmesi gerekmektedir (Nijman, 1993).

Sulama projelerinin geliştirilmesine yönelik büyük emek ve harcamalar yapılmasına karşın, sulama oranı, üretim artışı ve su kullanım etkinliği gibi bazı önemli göstergeler istenilen ya da hedeflenen düzeye ulaşmamaktadır. İleriye yönelik sulama verimliliğinin iyileştirilmesinde en önemli araç, iyi bir tarımsal üretim, araştırma ve sulama teknolojisini içeren su yönetimidir (Sisodia, 1992).

Ülkemizde yakın zamana kadar devlet sulama işletmeciliği tercih edilen bir model iken, son yıllarda faydalananların oluşturdukları örgütler ve yerel yönetimlerce yapılan sulama işletmeciliği tercih edilmektedir (Beyribey ve ark., 1997).

(12)

GİRİŞ OKAN GÜVENSOY Sulama projelerinin devir programında işletme ve bakım sorumluluğunu üstlenebilecek dört adet yerel yapıdan söz etmek mümkündür. Bunlar; kooperatifler, muhtarlıklar, belediyeler ve sulama birlikleridir. Sulama birlikleri belediyelerden ve muhtarlıklardan farklı, mevcut yönetimden bağımsız, yasal yapıya sahip yeni kuruluşlardır (Svendsen ve ark., 1996).

D.S.İ. tarafından sulama sistemlerinin işletilmesinde uygulanan ve devirden sonra sulama birlikleri tarafından uygulamaya devam edilen şartlı talep yöntemi ile planlı su dağıtımı çalışmaları, sulama mevsiminden önce yapılması gereken Genel Sulama Planlaması ile sulama mevsimi içinde yapılması gereken Su Dağıtım Programları’nı içermektedir. Genel Sulama Planlaması; sulama alanında yetiştirilecek bitki çeşitleri ve bunların kapladıkları alanın saptanması suretiyle ihtiyaç duyulacak su miktarlarının tesis kapasiteleri ve kaynakla karşılaştırılmasıyla ortaya çıkabilecek sorunlar için gerekli önlemlerin saptanmasını amaçlamaktadır. Su Dağıtım Programları ile sulayıcıların günlük su talepleri sıraya konulmaktadır (Anonim, 1984).

Su dağıtım programları uygulamayı içermektedir. Çiftçilerin sulama istekleri, yazılı (su istek kartları ile) veya sözlü yapılabilir. Sulayıcıların talebi, sulamadan bir haftadan önce başlamak üzere tesis ve yöre özelliklerine göre bir gün öncesine kadar, görevli işletme personelince çiftçilere önceden duyurulan köy veya yerleşim sahasının belirli bir yerinde, günün belli saatlerinde, su istenilen tersiyerin günlük su dağıtım cetveline işlenir.

Değerlendirme (sulanacak parsel alanı, üst toprak bünyesine bağlı olarak bir defada verilecek su miktarı (mm) ve çiftlik prizinin debisini kapsayan) sulama sürelerine göre yapılmalıdır. Sulama taleplerinin değerlendirilmesinde, tersiyer kapasitesi ile aynı anda sulama yapacak priz sayısı dikkate alınmak suretiyle su dağıtım programı yapılmalıdır. Bu hususların dikkate alınmasıyla kişisel taleplerin belli günlerde birleştirilerek tersiyere o günlerde su verilmesi, sulamanın yoğun olduğu dönemlerde aşırı isteklerin diğer günlere kaydırılması sağlanır. Saptanan günlük akış değerlerinin üzerine tersiyer ve yedek kanal kaybı ilave edilmek suretiyle yedek günlük işletme tablosu düzenlenir. İki kanal varsa her iki ana kanal ile onlara ait yedek kanal sarfiyatlarını gösteren bir tablo düzenlenir (Anonim, 1984).

D.S.İ. ve sulama birlikleri tarafından uygulanan çiftçi talebine dayalı planlı su dağıtımı çalışmaları, sulama suyu ücretinin ürün ve alan bazında belirlenmesi ve kaç kez sulama yaparsa yapsın aynı ücretin tahakkuk ettirilmesi uygulaması, sulanan alanlarda çiftçilerin aşırı su kullanımına engel olacak bir yapıya kavuşturulamamıştır. Bunun sonucunda çiftçiler bir yandan verim azalması, bitki besin maddelerinin yıkanması gibi nedenlerle ekonomik açıdan gelir kaybına uğrarken, diğer yandan sulanan alanlarda toprak erozyonu, taban suyu yükselmesi ve çoraklaşma gibi çevresel sorunlar ortaya çıkmış ve doğal kaynakların sürdürülebilirliği tehlikeye girmiştir (Kodal ve ark., 2003).

Geleneksel olarak sulama sistemleri yöneticileri elle işlenen tarla bilgileri ve veri derlemelerin üstesinden gelmeye çalışmışlardır. Orta büyüklükteki bir sulama sisteminin hizmet ettiği kullanıcı sayısı binlerle ifade edilmekte ve bu durumda bilgilerin elle işlenmesi uzun ve pahalı bir işlem olmaktadır. Ayrıca bu bilgiler zamanında hazırlanamamakta ve bu koşullarda bilgi girişi, işlenmesi ve depolanması güvenli olmamaktadır. Bununla birlikte, tüm dünyada sulama sistemlerinin yönetimine ilişkin

(13)

GİRİŞ OKAN GÜVENSOY bilgisayar yazılımlarının geliştirilmesi diğer sektörlerle karşılaştırıldığında çok yavaş yol almaktadır (Anonim, 1999a).

Sulama Zamanı Planlaması’na ilişkin tipik bir kabul, “su dağıtım sisteminin kapasite ve kısıtları ile uyumlu olan bir su dağıtım programına imkan tanıyan bir planlama yapılması” şeklindedir. Bir sulama projesinden beklenen tarımsal üretimin gerçekleşmesi için, su dağıtım sisteminin izin verdiği ölçüde esnek, güvenilir ve Sulama Zamanı Planlaması’na dayalı bir Su Dağıtım Planlaması geliştirilmelidir (Bun, 1995).

Anderson ve Maas (1974) ve Burton (1986, 1992)’a göre bilgisayar destekli teknikler ve bilgisayar modelleri, sulama projelerinin su yönetiminde giderek artan oranlarda kullanılmaktadır. Sulama sistemlerinin yönetiminde, su yönetimi kararlarının alınmasında yaşanan çeşitli düzeydeki karmaşıklıklar ve performans değerlendirilmesi gibi alanlarda, eğer problem yeterli derecede belirlenmişse, bilgisayar modellerinin kullanımı zorunludur.

Su yönetim sorunlarının, bilgisayar modellerinin kullanımı ile daha kolayca üstesinden gelinebileceği belirtilmektedir (Hales, 1994).

Teknolojinin oldukça geliştiği ve yaygınlaştığı günümüzde sulama birlikleri de alet ve ekipman bakımından gelişmektedir. Sulama projelerine ilişkin veri ve bilgilerin depolanma ve işlenmesinde bilgisayarlar önemli bir yer tutmaya başlamış, bu amaçla sulama birlikleri yönetim, organizasyon ve muhasebe gibi konularda kullanılmak üzere bazı yazılımlar edinmişlerdir. Ancak bu konuların bir bütün olarak tamamını veya çoğunu kapsayan, teknik personelin işlerini sistemli bir biçime dönüştürebilecek, ayrıca birliğin hitap ettiği alana ait proje bilgilerini parsel düzeyinde depolayıp düzenleyecek bir bilgi sistemini de içeren gelişmiş bir yazılım ülkemizde mevcut değildir. Dünyada az sayıda örneği bulunan bu tür yazılımların sulama birliklerimizde kullanımında oldukça geç kalınmıştır (Köksal, 2002).

Sürekli nüfus artışına karşın, tüm doğal kaynaklarda olduğu gibi, su potansiyelinin sabit kalması suyun etkin ve ekonomik bir biçimde kullanımını gündeme getirmektedir. Su en fazla tarım sektöründe kullanılmakta ve dünya gıda ihtiyacının önemli bir kısmı sulu tarım alanlarından karşılanmaktadır. Sulu tarımda birim alana üretimin maksimize edilmesi ve suyun etkin kullanımı, güçlü yönetim birimleri ile yönetim faaliyetlerini destekleyen ve kolaylaştıran araçlara bağlıdır. Sulama projelerinin sulama birliklerine devredilmesi ile faydalananların yönetimde yer almaları yönetim etkinliğini artırmıştır. Sulama birlikleri gibi birimlerde yönetim faaliyetlerini kolaylaştıracak ve sistemli bir biçime dönüştürecek araçların başında bilgisayarlar gelmektedir. Bu amaca yönelik yazılımlar giderek önem kazanmaktadır. Özellikle yönetimin tüm faaliyetlerini kapsayan çok az sayıda yazılım mevcuttur (Köksal, 2002).

Bu çalışmada, sulama tesislerinde farklı seviyelerde uygulanmakta olan su dağıtım çalışmalarının disipline edilmesi, planlı su dağıtımı rehberinde esasları verilen planlı su dağıtımının uygulamaya aktarılmasında güçlük arz eden hususların yeniden düzenlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada; sulama mevsiminden önce yapılması gereken genel sulama planlaması ile sulama mevsimi içinde yapılması gereken su dağıtım programlarının bilgisayar ortamında yapılması amaçlanmaktadır. Programın amacı, sulama işletmesi yönetimine bilgi sağlamak ve planlamada kolaylık sağlamaktır.

(14)

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR OKAN GÜVENSOY 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Bird ve Makin (1992), Sulama Ağı Kontrol ve Analizi (INCA) yazılımını tanıtmışlardır. Yazılım proje yapıları, hidroloji ve bitki deseni verilerini saklayıp işlemektedir. “Su Yönetimi” ve “Su Kaynağı Değerlendirme” biçiminde iki modülden oluşmaktadır. Model bu modülleri aracılığı ile su yönetimi, işletme programları ve su kaynağı değerlendirmesi yapmaktadır. INCA’nın; modüler yazılım mimarisi, interaktif ağ haritası, girilen bilgilerde hata kontrolü, ölçüm birimlerini seçme imkanı, geniş bir yapı kütüphanesi, kapsamlı yardım gibi özellikleri bulunmaktadır.

Teixeira ve Pereira (1992), ISAREG Modeli’nden bahsetmişlerdir. ISAREG modeli herhangi bir bitki için sulama zamanı ve miktarını hesaplamak veya yapılan bir sulama programının değerlendirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Model, iklim, toprak ve bitki verilerine gereksinim duymaktadır. Model herhangi bir bitki-toprak-iklim koşulu için su kısıtı olan veya olmayan durumlarda sulama programı yapma ve değerlendirmede altı adet seçeneğe sahiptir. 1. En yüksek verim için sulama zamanı planlaması 2. Sulama program simulasyonları 3. Sulamanın belirli günlerde hesaplanan veya seçilen sulama derinlikleri ile dikkate alınması 4. Kısıtlı su temini koşullarında sabit veya çeşitli sulama derinlikleri için optimum sulama zamanı planlaması 5. Sulama olmaksızın su dengesinin sürdürülmesi 6. Sulama için net sulama gereksiniminin hesaplanması. ISAREG kullanıcı tarafından seçilen çeşitli seçeneklere göre işlem yapmaktadır. Başlıca seçenekleri olan 1 ve 2 ile en iyi sulama programının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Böylece bu iki seçenekten elde edilen sonuçlar belirlenen bir bitki için optimum sulama zaman ve derinliği bilgileridir. 3. seçenek ise bir sulama programının değerlendirilmesini hedeflemektedir.

Malano ve ark. (1993), Sulama Ana Sistem İşletim Modeli (IMSOP)’dan bahsetmişlerdir. Sulama ana sistem işletim modeli (IMSOP), su dağıtımı kanalları işletimi ve sulama sistemlerinin günlük yönetimine yardımcı olması amacı ile geliştirilmiştir.

Simulasyon modeli üç modülden oluşmaktadır. 1. Evapotranspirasyon Modülü, meteorolojik verilere dayalı olarak referans bitki su tüketimi (Eto) ve gerçek bitki su tüketimi (Etc) değerlerini hesaplamaktadır. 2. Sulama gereksinim modülü, sistemdeki her bir tersiyer birim için su gereksinimini hesaplamaktadır. Hesaplamalar evapotranspirasyon oranı, etkili yağış miktarı, kanal ve uygulama kayıplarına dayalı bir biçimde haftalık olarak gerçekleşmektedir. 3. Sistem işletimi modülü, tersiyer birimlerin sulama gereksinimlerini toplamakta ve sulama ağında belirlenen noktalarda gereksinim miktarlarını hesaplamaktadır.

Anonim (1994), Sulama Sistemlerinin İşletim ve Yönetimi (OMIS) modelinden bahsedilmektedir. Bu model veri analiz sistemine ilişkin özel bir amacın gerçekleşmesi veya su dağıtımı çizelgelerinin oluşturulması, uygun bitki deseninin belirlenmesi, çiftçi taleplerine veya yerel bitkilere dayalı bitki desenlerinin hesaplanması, veri girişi veya veri izlemesinin geçerli kılınması gibi yönetim faaliyetlerinin desteklenmesine yönelik modüllerden meydana gelmektedir. Bütün modüller veri kullanma veya güncelleme işlemlerini merkez veri tabanından yapmaktadır. OMIS’in etkili kullanımı için veri analizi sistemi ile veri tabanı arasında etkili bir ara iletişimi ve veri transferi temel teşkil etmektedir.

(15)

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR OKAN GÜVENSOY Beyribey ve ark. (1995), yaptıkları çalışmada sulama sistemlerinin performans değerlendirilmesinde yeni bir yaklaşım getirerek, ülke koşullarında uygulanabilecek pratik bir performans gösterge seti önermişlerdir. Önerilen performans gösterge setinin, su kullanım etkinliği, su iletim dağıtım ve uygulama randımanları, tarımsal etkinlik, ekonomik, sosyal ve çevresel etkinlik gibi göstergeleri içermekte olduğunu ortaya koymuşlardır.

Goussard (1995), parsel düzeyindeki Sulama Zamanı Planlaması ve Su Dağıtım Planlaması dağıtım sisteminin şekli ve kontrol biriminin çok yakın ilişkili olduğu ve bu ilişkinin yeni bir proje tasarlanırken veya mevcut bir proje rehabilite ve/veya modernize edilirken göz önünde tutulması gerekliliğini ortaya koymuştur.

Horst (1995), sulama zamanı planlaması gereksinimlerinin karşılanması için sulama sistemleri, düzenlemeleri kolaylaştırıcı ve gerekli noktalarda su ölçümüne imkan tanıyacak biçimde projelenmesini, işletme yöneticisi konumundaki görevlilerin, sadece mevcut suyun dağıtım planlarının oluşturulması yerine Sulama Zamanı Planlaması destekli Su Dağıtım Planlaması yapılmasını, bununla birlikte suyun alanda nasıl uygulandığının önemli bir unsur olduğunu, çünkü Sulama Zamanı Planlaması’nın çeşitli sulama aralıkları ve sulama suyu miktarları öngördüğünü ve bu tür planlarla amaçlananın gerçekleşebilmesi için su dağıtım elemanları ile çiftçilerin yapılan planlara uymaları gerekliliğini ifade etmiştir.

Geçgel ve ark. (1998), sulama şebekelerinin sistem başarılarının belirlenmesine yönelik bazı değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Bugün dünyada, sulama şebekelerinin sistem başarılarının değerlendirilmesine yönelik çeşitli çalışmalar yürütülmektedir.

Merkezi Sri Lanka’da bulunan Uluslar Arası Su Yönetimi Enstitüsünce (IWMI) geliştirilen bir değerlendirme yöntemini çalışmalarında sunmaktadırlar. Bu değerlendirme seti kullanılarak, 1984-1996 yılları arası Alaşehir sulama şebekesinin sulamaya ilişkin uygulama verileri incelenmiş, sonuçları yorumlanmış, bazı bulguları tablo ve grafiklerle sunulmuştur.

Hales ve Burton (2000), Sulama Yönetimi ve Optimizasyon Sistemi’ni (IRMOS) açıklamışlardır. IRMOS modeli sulama projelerinde su yönetiminin geliştirilmesinde kullanılacak bir araç olarak planlanmıştır.Model sulama sistemlerinde su dağıtımının düzenli bir biçimde planlanması ve izlenmesinde veri alma ve işleme amacı ile geliştirilmiştir. Buna ek olarak model, çeşitli su dağıtımı senaryoları yapma ve bu senaryolar sonucunda olası bitki verimlerini hesaplayacak alt modellere sahiptir. Bir optimizasyon alt modeli ile net üretim faydasını en üst düzeye yükseltecek su dağıtım politikası belirlenebilmektedir. Model dört ayrı model olarak kullanılabilecek bir biçimde tasarlanmıştır. Bu modeller; planlama, sezon öncesi planlama, sezonda su dağıtımı ve performans değerlendirmesi.

Gündoğdu ve ark. (2001), SUGIS modelinden bahsetmişlerdir. SUGIS modeli bir yandan sulama projelerinin yönetim işlemlerinin kolaylaştırılması, diğer yandan devlet ve devredilen sulama şebekelerinin isteklerinin karşılanmasına yönelik geliştirilmiştir. Sulama projelerinin izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik, gelecekte planlanacak çalışmalara bilgi aktarabilen ve yıllık işletme ve bakım konularını kapsayan tüm bilgileri içermektedir.

SUGIS’te sayısal ve sayısal olmayan verilerin işlenebileceği ve gerekli değerlendirmenin yapılabileceği Arc/Info 7.1.2 Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), gerekli menülerin ve modüllerin

(16)

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR OKAN GÜVENSOY yazılmasında Arc/MACRO programlama dili, uydu görüntülerinin işlenmesinde ERDAS Imagine 8.3.1 kullanımına olanak tanımaktadır. SUGIS, veri girişi, proje bilgileri sorgulama, su yönetimi ve değerlendirme biçiminde dört menüden oluşmaktadır.

Tekinel ve ark. (2001), G.A.P. alanında sulama sistemlerinde, planlanan sulama suyu miktarının 2-6 kat daha fazlası sulama suyunun çiftçiler tarafından kullanıldığını belirlemişler, aşırı su kullanımının önlenmesi ve etkin bir sulama yapılabilmesi için uygun zaman ve miktarda sulama suyu verilmesi, suyun mutlaka tarla başında ölçülerek çiftçiye verilmesi, bitki-alan yerine hacim-TL. esasına dayalı bir su ücret politikasının uygulanması ve çiftçilerin sulama konusunda sürekli eğitilmesi önerilerinde bulunmuşlardır.

Arıcı ve ark. (2002), sulama projelerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi için gerekli veriyi sağlayabilecek, bu verileri sorgulayacak ve değerlendirecek, Coğrafi Bilgi Sistemi destekli bir temel bilgi sistemi (SUGIS)’den bahsetmişler ve Bursa Mustafakemalpaşa Sulama Proje alanı verileri ile sınayarak bazı sorgulamalar gerçekleştirmişlerdir.

Değirmenci (2002), 18 bölgede D.S.İ.’ce işletilen 18 sulama şebekesi ve 21 bölgede sulama birliklerine devredilen sulama alanı en büyük 21 sulama şebekesi değerlendirilmiştir. Değerlendirmede sulanmayan alanların nedenleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sulanmayan alanların en büyük nedeninin etkin bir sulama yönetim sisteminin bulunmaması olduğu belirlemiştir.

Değirmenci ve Demir (2002), Sulama yönetim devir programlarına yönelik izleme ve değerlendirmenin planlanması, uygulanması ve yürütülmesi için temel bilgileri özetlemişlerdir. Çalışmada sulama yönetim devri, uygulama süreci, sonuçları ve etkileri tartışılmıştır. Çalışmada etkin sulama yönetiminde katılımcılık, veri toplama, değerlendirme ve ilgi gruplarına sonuçların aktarılması üzerinde durulmuştur.

Değirmenci ve Büyükcangaz (2003), sulama projelerinin izleme ve değerlendirilmesinde A.B.D. Uluslararası Kalkınma Örgütü (USAID) ve Alman Teknik İşbirliği Örgütü (GTZ) tarafından geliştirilen “Amaca Yönelik Proje Planlama Yaklaşımı (AYPP)” uygulama aşamalarını tanıtmışlar ve kullanmışlardır. Çalışmada diagnostik analiz yöntemi esas alınmıştır.

Gündoğdu ve Değirmenci (2003), WATMAPGIS : Taban suyu haritalarının Arc/Info Coğrafi Bilgi Sistemi ile hazırlanması kapsamında, Arc/Info Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımı ile taban suyu gözlemlerine ilişkin haritaların oluşturulması için WATMAPGIS programını tanıtmışlardır.

Kodal ve ark. (2003), daha önce Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) - Sulama Sistemlerinin İşletme ve Bakım Yönetimi (MOM - Management Operation and Maintenance) projesi su dağıtım planlamasında uygulanan MOM yaklaşımı ile, aynı alana ilişkin verilerden yararlanılarak SIMIS yazılımı ile elde edilen sonuçları irdelemişler, her iki çalışmanın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koymuşlar ve bu sonuçlardan yararlanarak ülkemizde su dağıtımının planlanmasında uygulanması önerilen Sulama Zamanı Planlanması (SZP) destekli interaktif Su Dağıtım Planlaması (SDP) yaklaşımına ilişkin örnek bir uygulama yapmışlardır.

(17)

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR OKAN GÜVENSOY Değirmenci (2004), Uluslararası Su Yönetimi Enstitüsü (IWMI) tarafından, alan-su- verim arasındaki ilişkilere yönelik geliştirilen karşılaştırma göstergeleri ile Kahramanmaraş bölgesinde bazı sulama şebekelerini değerlendirmiştir. Değerlendirmede çiftçi katılımına ve sulama planlanmasına önem verilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Beyribey ve Tekiner (2005), “Salihli Sağ Sahil Sulama Birliği Alanında Sulama Uygulamaları” adlı çalışmalarında birliğin sulama şebekesini, su dağıtım çalışmalarını, sulama alanında kullanılan sulama teknolojisini ve fiyatlandırma politikasını incelemişler, 2003 yılı sulama sezonu boyunca birlik alanı içerisinde sulama uygulamalarını değerlendirerek önerilerde bulunmuşlardır.

Uçan ve ark. (2005), sulama suyu etkinliğinin geliştirilmesine yönelik yapmış oldukları çalışmada; etkin sulama suyunun kullanımı, sulama uygulamaları, çiftçilerin etkin sulama suyu uygulamalarındaki rolü, ne zaman ve ne kadar sulama suyunun uygulanması konuları üzerinde durulmuş ve sulama suyu dağıtım planlamasının önemi irdelenmiştir.

Gündoğdu ve ark. (2006), SUGIS yazılımında sulama projelerinin değerlendirilmesinde net su temin oranı, toplam su temin oranı, sulama randımanı, sulama oranı, fonksiyonel yapı oranı ve su ücret performansı göstergelerini kullanmışlardır.

(18)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY 3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

Haruniye-Düziçi sulaması net 7.967 ha. olup, doğusu Düziçi ilçesi, batısı Çerçioğlu, Karagedik, Pirsultanlı köyleri, kuzeyi Karaguz, Elbeyli, Bayındırlı köyleri, güneyi Ellek, Akçakoyunlu köyleri ile çevrilidir. Sulama alanında DSO, DS2, Sabun Suyu S1, SO, S1, S2, S3, S4, S5 ana kanalları, birlik arkı, Sabun Suyu S1-Y1 kanalı, Sabun Suyu S1-Y4 kanalı, YAS kuyuları tesisleri bulunmaktadır (Anonim, 2003). Haruniye-Düziçi sulama alanı Şekil 3.1’de verilmiştir.

Şekil 3.1. Haruniye-Düziçi Sulama Alanı (Anonim, 2003)

(19)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY 3.1.1. Araştırma Yerinin İklim Özellikleri

Ovanın iklimi Akdeniz iklimidir. Yıllık ortalama yağış yaklaşık 680 mm.’dir.

Bugüne kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık 42.30 0C, en düşük sıcaklık 7-8 0C’dir.

Özellikle Temmuz-Ağustos ayları en kurak geçen aylar olup, sulamanın en yoğun (pik) olduğu devre bu aylardır (Anonim, 2003).

3.1.2. Araştırma Yerinin Su Kaynağı

Alanın sulaması Kalecik regülatörü, Sabun çayı suyu ve değişik zamanlarda açılan 103 adet YAS kuyularından temin edilmektedir. Sabun çayı üzerindeki sulama bendinden alınan su, ovaya D.S.O. ve D.S.İ. ana kanalları ile iletilmektedir (Anonim, 2003).

3.1.3. Araştırma Yerinin Toprak Özellikleri

Haruniye-Düziçi ovasının toprakları alüviyal olup, derin, verimli, kireçsiz kahverengi orman topraklarını kapsar. Toprak orta bünyeli olup, tuzluluk ve alkalilik yok denecek kadar azdır. Ovada drenaj problemi yoktur (Anonim, 2003).

3.1.4. Tesislerin Durumları a) DSO Ana Kanalı

DSO ana kanalı, su kaynağı Sabun çayı üzerinden tesis edilmiş olup, saptırma bendidir. DSO ana kanalı uzunluğu 14,767 km ve kanal kapasitesi 2.350 m3/s’dir. DSO ana kanalı üzerinde dokuz adet çek yapısı, on dört adet köprü ve iki adet tahliye mevcuttur.

Ayrıca iki adet sifon, dört adet sel geçidi ve bir adet akedük vardır.

b) DS2 Ana Kanalı

DS2 ana kanalı, DSO ana kanalı’nın 9,150 km.’sinden ayrılmaktadır. DS2 ana kanalının uzunluğu 4,950 km olup, kanal kapasitesi 1.912 m3/s’dir. DS2 ana kanalı üzerinde dört adet çek kapağı, beş adet köprü ve bir adet tahliye yapısı mevcuttur.

c) Birlik Arkı

Birlik arkı Sabun çayı üzerine tesis edilmiş saptırma bendinden gelen su ile beslenmektedir. Birlik arkının uzunluğu 12 km. olup kanal kapasitesi 1.3 m3/s’dir. Birlik arkı üzerinde dört adet sifon, altı adet köprü, iki adet tahliye ve beş adet üst yol geçidi bulunmaktadır.

d) Sabun Suyu S1 Ana Kanalı

S1 ana kanalı suyunu Sabun çayı üzerinde kurulmuş olan regülatör vasıtasıyla almaktadır. Kanalın uzunluğu, 11,639 km. olup kanal kapasitesi 6.230 m3/s’dir. Kanal üzerinde beş adet sifon, on adet köprü, sekiz adet alt sel geçidi, iki adet tünel mevcuttur.

(20)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY e) Sabun Suyu S1-Y1 Kanalı

Kanal, suyunu Sabun çayından almaktadır. Kanalın uzunluğu 7,694 km. olup kanal kapasitesi 315 m3/s’dir. Kanal üzerinde dokuz adet sifon, on sekiz adet alt sel geçidi bulunmaktadır.

f) Sabun Suyu S1-Y4 Kanalı

Sabun Suyu S1 ana kanalının 10,789 km.’sinden ayrılıp uzunluğu 3,292 km. olup kanal kapasitesi 343 m3/s’dir. Kanal üzerinde iki adet köprü, on adet alt sel geçidi, üç adet büzlü geçit bulunmaktadır.

g) YAS Kuyuları

Düziçi sulama alanı içerisinde 103 adet YAS kuyusu mevcuttur. Bu kuyuların toplam debileri 4585 m3/s olup, suladığı alan 3.350 ha.’dır.

h) SO Ana Kanalı

SO ana kanalı’nın su kaynağı Kalecik barajıdır.Uzunluğu 6,735 km. olup, kanal kapasitesi 3.420 m3/s’dir. Kanal üzerinde üç adet tünel, iki adet betonarme galeri bulunmaktadır.

i) S1 Ana Kanalı

S1 ana kanalı SO ana kanalının 6,735 km.’sinden ayrılmaktadır. S1 ana kanalı 5 km.

uzunluğunda olup, kanal kapasitesi 1.270 m3/s’dir.

j) S2 Ana Kanalı

S2 ana kanalı, SO ana kanalı’nın 6,735 km.’sinde sona erdikten sonra S2 ana kanalı olarak devam etmektedir.

k) S3 Ana Kanalı

S3 ana kanalı, S2 ana kanalı’nın 4,4 km.’sinden ayrılmaktadır. S3 ana kanalı 17,878 km. uzunluğundadır. Kanal kapasitesi 1.060 m3/s’dir.

l) S4 Ana Kanalı

S4 ana kanalı S3 ana kanalı’nın 11,020 km.’sinden ayrılmaktadır. S4 ana kanalı 4,658 km. uzunluğundadır. Kanal kapasitesi 0.573 m3/s’dir.

m) S5 Ana Kanalı

S5 ana kanalı S4 ana kanalı’nın 1,200 km.’sinden ayrılmaktadır. S5 ana kanalı S4 ana kanalı ile kapalı bir sistem ile bağlanmaktadır. S5 ana kanalı 2,926 km. uzunluğundadır (Anonim, 2003).

(21)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY 3.1.5. Yönetim Durumu

1996 yılında Düziçi Sulaması’nın işletme ve bakım hizmetleri Düziçi Sulama Birliği’ne devredilmiştir. 2000 yılında sulama sahası Sabunsuyu Sulama Birliği’ne devredilmiştir. Daha sonra çeşitli nedenlerle sulama alanı tekrar Düziçi Sulama Birliği’ne devredilmiştir. 2003 yılında Haruniye (Düziçi), Kalecik (Selverler), Sabunsuyu Sağ Sahil sulama alanlarının işletme ve bakım-onarım hizmetleri Düziçi Kaymakamlığı’na bağlı Düziçi Merkez ve Köylere Hizmet Götürme Birliği’ne devredilmiştir. Düziçi Sulaması’nın işletme ve bakım-onarım hizmetleri yönetimini halen bu birlik yürütmektedir (Anonim, 2003).

3.1.6. Araştırma Yerinde Bitkisel Üretim

Haruniye-Düziçi sulama alanı genel bitki deseni içerisinde en fazla alanı, 52.309 da.

alan ve %97’lik oran ile mısır ve yer fıstığı kaplamaktadır. Haruniye-Düziçi sulama alanı genel bitki deseni Çizelge 3.1’de verilmiştir.

Çizelge 3.1. Haruniye-Düziçi Sulama Alanı Genel Bitki Deseni (Anonim, 2003)

Bitki Cinsi Alan (da) Yaklaşık Oranı (%)

Mısır 30841 57

Yer Fıstığı 21468 40

Bostan 808 1.49

Sebze 277 0.5

Pamuk 166 0.3

Meyve Bahçesi 134 0.2

Tütün 129 0.2

Zeytinlik 112 0.2

Narenciye 51 0.1

Susam 40 0.07

Yem Bitkisi 28 0.05

Çeşitli Fidan 16 0.02

Kavak Ormanı 5 0.001

Soğan-Sarımsak 1 0.001

Toplam 54076 100

3.1.7. Çalışmada Kullanılan Yazılım

Sulama projelerinin sulama suyu dağıtım planlamasında, temel bilgi sistemini oluşturan veri gruplarının belirli bir düzen içerisinde sisteme girilmesi, bazı gerekli düzeltmelerin kolaylıkla yapılabilmesi, sorgulama ve değerlendirmelerin yapılabilmesi için ekran formu yapısı oluşturulmuştur. Bu yazılım ile; sürekli tekrarlar ve veri karmaşası önlenmekte, daha hızlı bir şekilde veriye ulaşılabilmekte, kullanıcı ile bilgisayarın karşılıklı iletişimi görsel olarak Windows olanakları ile gerçekleştirilebilmekte, hızlı arama işlemleri yapılabilmektedir. Bu yazılım yardımı ile sulama suyu dağıtım planlamasındaki temel bilgiler sisteme aktarıldıktan sonra, bilgiler birbiri ile ilişkilendirilmekte ve kolayca değerlendirilmektedir.

Bu çalışmada, sulama projelerinin sulama suyu dağıtım planlamasına yönelik temel bilgi sisteminin oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışmada sulama projelerinin sulama suyu

(22)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY dağıtım planlamasına yönelik kullanılan sayısal ve sayısal olmayan verilerin işlenebileceği, birbirleri ile entegre edilebileceği, gerekli değerlendirmelerin yapılabileceği bir yazılım programı kullanılmıştır. Bu amaçla Windows işletim sistemleri altında çalışabilen, görsel programlama dillerinden biri olan Delphi Programlama Dili kullanılmıştır. Bu sistem, çeşitli amaçlar doğrultusunda düzenlenebilir bir yapıya sahip olmasından dolayı tercih edilmiştir.

Sulama Suyu Dağıtım Planlaması yazılımının bilgi girişlerinde DBase (Data Base) veri tabanı, sorgulamalar için SQL (Structured Query Language) yapısal sorgulama dili, hesaplamalar, değerlendirmeler ve sistem ile kullanıcı arasındaki etkileşimi sağlayacak olan kullanıcı ara yüzünün oluşturulmasında Borland Delphi programlama dili kullanılmıştır. Yazılımda görsel Delphi Programlama Dili’nin kullanılması ile, görsel olmayan programlamanın getirdiği ağır yük ve zaman kaybı önlenmiştir. Delphi Programlama Dili’nin güçlü veri tabanı desteği ve nesne yönelimli (Object Oriented Programming, OOP) bir program olması sayesinde entegre olarak çalışan bir yazılım hazırlanmıştır. Program Windows uyumlu tüm bilgisayarlarda çalışmaktadır.

Delphi Programlama Dili; Delphi, Object Inspector penceresi, Object TreeView penceresi ve Form’lar olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Delphi, programlama dili’nin tümünü kapsamaktadır. Object Inspector penceresi ile form üzerine yerleştirilecek olan her türlü nesne ve kontrollerin özellikleri belirlenmektedir. Object TreeView ile form üzerine yerleştirilen bütün nesne ve kontrollerin ağaç yapısı görünümünde listelenmesi ve kolay ulaşılması sağlanmaktadır. Form’lar ile programların kullanıcıya görsel kullanım özelliği sunulmaktadır. Tasarlanan program bu formlar kullanılarak kullanıcıya sunulmuştur.

3.1.8. Çalışmada Kullanılan Donanım

Bu programın geliştirilmesi ve çalıştırılması için Windows XP işletim sisteminde çalışan 512 MB DDR RAM, 40 GB Toshiba HDD, Intel Pentium 4 CPU 2.66 Ghz. HT, DVD-ROM/CD-RW Multi Function Driver, 15” XGA Diagonal TFT Display, Trident Cyber Aladdin Grafik Adapter, SD Slot ve 3 USB Ports, HP 1010 Laser Jet Printer, Realtek RTL 8139/810x Family Fast Ethernet NIC, Toshiba Wireless LAN Mini PCI Card, Toshiba Software Modem, Alps Pointing Device ve ALi Audio Accelerator WDM sound blaster device özelliklerine sahip TOSHIBA Satellite A25-S207 LapTop bilgisayar kullanılmıştır.

3.2. Metot

Bu çalışmada oluşturulan sulama suyu dağıtım planlaması programı (SSDP V 1.0), Şekil 3.2’de verilen akış şemasına göre gerçekleştirilmiştir. Yazılımın hazırlanmasında;

bilgilerin belirlenmesi, bilgilerin sınıflandırılması, bilgilerin düzenlenmesi, bilgi özellikleri ve içeriklerinin belirlenmesi, ilişkilerin belirlenmesi, analizlerin belirlenmesi, akış şemalarının oluşturulması ve programlama hususları göz önünde bulundurulmuştur.

(23)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY 3.2.1. Bilgi Girişleri

Oluşturulan programda sulama projesine ilişkin genel bilgiler, bitki sulama suyu ihtiyaçları, kanallar ve sulayıcı gruplarına ilişkin tanımlamalar dikkate alınmıştır.

Sulama suyu dağıtım planlaması programı (SSDP V 1.0) akış şeması Şekil 3.2’de verilmiştir.

Şekil 3.2. Sulama Suyu Dağıtım Planlaması Programı (SSDP V 1.0) Akış Şeması 3.2.1.1. Genel Bilgiler

Programın “Bilgi Girişleri” ana menüsü altında bulunan “Genel Bilgiler” ekranında,

“Sulama İşletmesinin Adı” alanına yapılan bilgi girişi ile sulama proje alanı tanımlanmaktadır. Bu alana yapılan bilgi girişi, veri tabanında saklanmaktadır. Program, bu sulama alanına göre çalışmasını sürdürmektedir. Program başka sulama alanları girişine de izin vermektedir. Programda sulama işletmesinin adı “Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)” ekranına otomatik olarak gelmektedir.

Programın “Genel Bilgiler” ekranında yapılması gereken ikinci bilgi girişi

“Kısıtlama Oranı Limiti (%)” dir. Çünkü hesaplamalar sonucu bulunan aylık akış değerleri ile kanal kapasiteleri karşılaştırılmalı, kapasite veya su yetersizliği söz konusu ise, kısıtlama oranı tespit edilmelidir.

SULAMA SUYU DAĞITIM PLANLAMASI PROGRAMI (SSDP V 1.0)

BİLGİ GİRİŞLERİ FORMLAR RAPORLAR

Genel Bilgiler

Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları

Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname) Su Talep Formu

Genel Sulama Planlaması

Su Dağıtım Programları Kanal Tanımları

Sulayıcı Tanımları

Yedek Kanal İşletme Tablosu

Ana Kanal İşletme Tablosu Sulayıcı Bilgi

Formu

(24)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY Kapasite yetersizliğinden dolayı sulama suyu kısıtlanacak ise, sulama kanalı hava paylarının kullanılması, sulama yoğunluğunun kısıtlama ayları dışındaki aylara da kaydırılması veya ürün kısıtlaması yoluna gidilmelidir (Çevik ve Tekinel, 1995).

Programda “Kısıtlama Oranı Limiti (%)” alanına yapılan bilgi giriş değeri esas alınarak kanal kapasitesi veya su yetersizliği söz konusu olduğunda, sulayıcılara verilen su miktarlarında kısıtlama yapılmaktadır. Kısıtlama yapılan oran, “Genel Sulama Planlaması”

raporunda gösterilmektedir.

Kaynak yetersizliğinden dolayı kısıtlama oranı %25’in altında ise (bu kısıtlamanın ürün verimi üzerindeki etkisinin önemsiz olması nedeniyle) ürün kısıtlamasına gerek bulunmadığından su kısıtlaması yapılabilir. Kısıtlama oranı %25’in üzerinde ise, çiftçiler ekimden önce uyarılarak, ürün kısıtlamasına gidilmeli ve bu arada sulama mevsimi içerisinde diğer önlemler de alınmalıdır (Çevik ve Tekinel, 1995). Bu nedenle programda

“Kısıtlama Oranı Limiti (%)” alanına %25 değeri girilmiş ve program çalıştırıldığında bu değer otomatik olarak ekrana gelmektedir. Kullanıcı bu değeri sulama işletmesinin mevcut kanal kapasitelerine ve su durumuna göre değiştirebilmektedir.

Programın “Genel Bilgiler” ekranında yapılması gereken üçüncü bilgi girişi Çiftlik Priz Debisi (L/s)’dir. Son yıllarda D.S.İ.’nce inşa edilen çiftlik prizi debileri 30 L/s olmakla birlikte, tereddütler var ise ölçülmelidir. Kanaletli sulamalarda sifon debileri esas alınmalı, yeraltı suyu tesislerinde kuyu debileri sulama mevsiminden önce ölçülmelidir (Çevik ve Tekinel, 1995). Çiftlik priz debisi, her sulamada sulama alanına verilecek suyun miktarının ve sulama süresi ile sulama zamanının belirlenmesinde kullanılmaktadır. Çiftlik priz debisi, su iletim randımanının hesaplamasında da etkili olmaktadır. Su iletim randımanı, sulama alanı su ihtiyacının belirlenmesinde dikkate alınmaktadır. Su iletim randımanı, birim zamanda çiftlik prizinden bırakılan suyun, kaynaktan şebekeye alınan suya oranı olarak ifade edilmektedir. Programın kanal tanımlamaları ekranında, “Çiftlik Priz Debisi (L/s)” alanına girilen değer dikkate alınmaktadır. Bütün prizlerin debi toplamları tersiyer kanalın kapasitesini vermektedir.

3.2.1.2. Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları

Programın “Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları (U-r) (mm/ay)” ekranında, sulanacak bitkilerin cinsi ve nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül ve ekim aylarında gerçek net sulama suyu ihtiyaçları girişi yapılabilmektedir. Girilen değerlerin birimi (mm/ay)’dır.

Programa bitki sulama suyu ihtiyaçları değerlerinin girişi ile bir sulama sezonunda bitki kök bölgesine verilmesi gereken su miktarları hesaplanmaktadır. Bitkilerin yöreye ait gelişme dönemlerindeki su ihtiyaçlarının hesaplanmasında Blaney-Criddle yöntemi kullanılmış ve bulunan sulama suyu ihtiyaçları değerleri programa girilmiştir. Planlanan bitki desenine göre sulama suyu ihtiyaçları Çizelge 3.2’de verilmiştir.

Bitki su tüketimi uygulamada ya doğrudan ölçülmekte ya da iklim verilerinden yararlanılarak tahmin edilmektedir. Doğrudan ölçme yöntemleri daha sağlıklı sonuçlar vermesine karşın hem oldukça pahalı, hem de zaman alıcıdır. Bu nedenle, bitki su tüketiminin doğrudan ölçülmesi ancak iklim verilerinden tahmin eşitliklerinin kalibrasyonu ve yöresel bitki katsayılarının bulunması amacıyla yapılmaktadır. Dolayısıyla, uygulamada bitki su tüketimi değerleri, yaygın olarak, iklim verilerine dayalı tahmin eşitlikleri kullanılarak belirlenmektedir (Güngör ve ark., 2002).

(25)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY Çizelge 3.2. Planlanan Bitki Desenine Göre Sulama Suyu İhtiyaçları (Anonim, 2003)

Sulamanın Adı : Düziçi Kanal Adı : Sağ ve Sol Sahil Sulama Kanalları Bitki Sulama Suyu İhtiyaçları (U-r) (mm) Bitki Türü

Ekim Alanı (ha)

Ekim Oranı

(%) Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Toplam 83.63 140.34 154.30 91.28 YER

FISTIĞI 2584 65

54.35 91.22 100.29 59.33 66.36 139.33 155.84 134.02 29.96 MISIR

(II.ÜRÜN) 1272 32

21.23 44.58 49.86 42.88 9.58 133.56 213.59 177.14 81.76 1.33

PAMUK 80 2

2.67 4.27 3.54 1.63 0.02 44.01 136.42 135.69 60.93

SEBZE 40 1

0.44 1.36 1.35 0.60

TOPLAM 3976 100 78.25 140.51 155.05 105.19 10.20

Net Sulama Suyu İhtiyacı 3.10 5.58 6.10 4.10 0.40

Çiftlik Su İhtiyacı

Çiftlik Randımanı (%50) 6.20 11.10 12.30 8.30 0.80

Brüt Sulama Suyu İhtiyacı

İletim Randımanı (%95) 6.50 11.70 12.90 8.80 0.80 40.70

ET = kcETp (3.1) Eşitlikte;

ET : Bitki su tüketimi, (mm/gün)

kc : Bitki katsayısı

ETp : Potansiyel bitki su tüketimi, (mm/gün)’dür.

Ancak, potansiyel bitki su tüketiminin henüz standart bir tanımı yapılamamıştır ve yorumunda bazı karışıklıklar bulunmaktadır. Bu nedenle, potansiyel bitki su tüketimi yerine, son yıllarda, kıyas bitki su tüketimi kavramı yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu amaçla önce, belirli koşulları taşıyan kıyas bir bitki alınmakta ve bu bitkiye ilişkin su tüketiminin tahmininde kullanılabilecek amprik eşitlikler geliştirilmektedir. Daha sonra, bu eşitliklerin diğer bitkilere ilişkin su tüketimi tahminlerinde kullanılabilmesi için, bitki cinsi ve bitki gelişme devresinin fonksiyonu olan bitki katsayıları ile düzeltilmektedir (Güngör ve ark., 2002).

ET = kcETo (3.2) ET : Bitki su tüketimi, (mm/gün)

kc : Bitki katsayısı

ETo : Kıyas bitki su tüketimi, (mm/gün)’dür.

Blaney-Criddle yönteminde kullanılan iklim verileri; ortalama sıcaklık, gündüz saatleri, minimum bağıl nem ve ortalama gündüz rüzgarının hızıdır. Yalnızca birkaç iklim

(26)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY faktöründen yararlanıldığından oldukça kaba sonuçlar vermektedir. Bu nedenle, en az aylık periyotlar için bitki su tüketiminin tahmininde kullanılır (Güngör ve ark., 2002). Belirli bir ay için kıyas bitki su tüketiminin tahmininde kullanılan Blaney-Criddle eşitlikleri;

ETo = cf (3.3)

f = p (0.46t + 8) (3.4) biçimindedir.

ETo : Göz önüne alınan ay için günlük ortalama kıyas bitki su tüketimi, (mm/gün)

c : Düzeltme Faktörü

f : Göz önüne alınan ay için günlük iklim faktörü, (mm/gün)

p : Göz önüne alınan ay için ortalama günlük gündüz saatlerinin yıllık gündüz saatlerine oranı, (%)

t : Göz önüne alınan ay için ortalama günlük sıcaklık, (0C) 3.2.1.3. Kanal Tanımları

Programın “Kanal Tanımları” ekranında sulama proje alanında bulunan bütün kanalların tanımlamaları gerçekleştirilmektedir. Ekranın birinci bölümünde ana kanal kodu, ana kanal adı, kanal kapasitesi (L/s), suladığı alan (da) ve sulama randımanı (%) bölümleri bulunmaktadır. Programda bütün ana kanallar yedek ve tersiyer kanallar ile prizleri kapsayacak şekilde tasarlanmıştır. Yani diğer kanalların toplamı ana kanalı oluşturacak şekilde planlanmıştır. Kanal kapasitesindeki değerler, verilecek toplam su miktarı limitinde etkili olmaktadır. Kanal kapasitesi değerleri, ana kanal günlük işletme tablosu raporuna olduğu gibi aktarılmaktadır. Program, ana kanalın suladığı alanı yedek ve tersiyer kanallar ile prizlerin sulama alanları toplamı olarak hesaplamaktadır.

Ekranın ikinci bölümünde, ana kanal üzerinde bulunan yedek kanala ait bilgi girişleri yapılmaktadır. Bu bilgiler; yedek kanal kodu, yedek kanal adı, kanal tipi, kanal kapasitesi (L/s), suladığı alan (da), çiftlik randımanı (%) ve su iletim randımanı’dır. Kanal tipi alanında kullanıcıya seçenek sunulmaktadır. Bu seçenekler içerisinde yedek kanal ve priz tipi bulunmaktadır. Bu, sulamanın yedek kanaldan veya tersiyer kanala su verilmeden doğrudan yedek kanal üzerindeki prizden de yapılabileceğini göstermektedir. Kanal kapasitesi bu yedek kanala ait kapasiteyi göstermektedir. Programda yedek kanal kapasiteleri ana kanal kapasitelerini oluşturmaktadır. Yine bu alana yapılan kanal kapasitesi değerleri de ana kanalda olduğu gibi yedek kanal günlük işletme tablosu raporuna aktarılmaktadır. Program, yedek kanalın suladığı alanı tersiyer kanallar ile prizlerin sulama alanları toplamı olarak hesaplamaktadır. Programın yedek kanal tanımlama ekranında çiftlik ve su iletim randımanı bilgi girişlerine yer verilmiştir.

(27)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY Çiftlik randımanı, parselin belli bir derinliğindeki su tutma kapasitesinin çiftlik prizinden bırakılan suya oranı olarak ifade edilmektedir. Burada kayıplar toprağın bünyesi, tesviyeli veya tesviyesiz oluşu ve sulama yöntemlerine göre değişmektedir. Bitkiye net su ihtiyacını verebilmek için bu kayıpları da ilave etmek gerekmektedir. Bu nedenle her bitki için aylık belirlenen su miktarını çiftlik randımanına bölmek suretiyle çiftlik prizinden verilmesi gerekli sulama suyu bulunmaktadır (Çevik ve Tekinel, 1995).

Çiftlik randımanı değerleri programın “Genel Sulama Planlaması” raporunda gösterilmektedir. Genel sulama planlaması yedek kanal bazında yapılmaktadır. Her bitki için aylık belirlenen su miktarı çiftlik randımanına bölünmüştür. Hesaplamalar (%) olarak girilen değerlere göre yapılmaktadır.

Programda yedek kanal su iletim randımanı %90 olarak girilmiştir. Su iletim randımanı değerleri yine programın “Genel Sulama Planlaması” raporunda gösterilmektedir. Her bitki için aylık belirlenen su miktarı su iletim randımanına bölünmüştür. Hesaplamalar (%) olarak girilen değerlere göre yapılmaktadır.

Ekranın üçüncü bölümünde, yedek kanal üzerinde bulunan tersiyer kanala ait bilgi girişleri yapılmaktadır. Bu bilgiler; tersiyer kanal kodu, tersiyer kanal adı, kanal tipi, kanal kapasitesi (L/s) ve su iletim randımanı (%)’dır. Yedek kanalda olduğu gibi kanal tipi alanında kullanıcıya yine seçenek sunulmaktadır. Bu seçenekler içerisinde tersiyer kanal ve priz tipi bulunmaktadır. Bu, sulamanın tersiyer kanaldan veya sıfır prizlerine su verilmeden doğrudan tersiyer kanal üzerindeki prizden de yapılabileceğini göstermektedir. Kanal kapasitesi bu tersiyer kanala ait kapasiteyi göstermektedir. Programın tersiyer kanal tanımlama ekranında su iletim randımanı bilgi girişlerine yer verilmiştir. Programda tersiyer kanal kapasiteleri yedek kanal kapasitelerini oluşturmaktadır.

Ekranın dördüncü bölümünde, tersiyer kanal üzerinde bulunan prizlere ait bilgi girişleri yapılmaktadır. Bu bilgiler; priz kodu, priz adı ve priz kapasitesi (L/s)’dir.

Programda priz kapasiteleri tersiyer kanal kapasitelerini oluşturmaktadır. Kanal kapasiteleri girişi sadece prizlerden gerçekleştirilmektedir.

3.2.1.4. Sulayıcı Tanımları

Programın “Sulayıcı Tanımları” ekranında, su isteğinde bulunan sulayıcıların isimleri girilmektedir. Bu alana istenilen sayıda sulayıcı girişi yapılabilmektedir. Bu alanda tanımlanan sulayıcı isimleri “Sulayıcı Bilgi Formu”, “Su Talep Formu” ve “Sulayıcı Bilgi Raporu”nda görüntülenmektedir. Ekranda ilk, son, bir önceki, bir sonraki, ekleme, çıkarma, onay ve iptal butonları bulunan bileşen yardımı ile geçişler ve ekran kullanımı kolayca yapılabilmektedir. Bu ekranda seçilen herhangi bir sulayıcıda iken sağ ok işareti bulunan butona basıldığında, arama yapılabilen ikinci bir liste ekranına geçiş sağlanmaktadır. Bu ekranda seçili sulayıcının yanı sıra, bütün sulayıcılar listelenmekte ve herhangi bir sulayıcı aranabilmektedir. Programda sulayıcı kodu ve sulayıcı adına göre arama yapılabilmesi için iki alan oluşturulmuştur. Ekranda yine ilk, son, bir önceki ve bir sonraki sulayıcılara geçişi yöneten bir bileşen kullanılmıştır.

(28)

MATERYAL VE METOT OKAN GÜVENSOY 3.2.2. Formlar

Programın Formlar ana menüsü altında “Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)” ve “Su Talep Formu” ekranları bulunmaktadır.

3.2.2.1. Sulayıcı Bilgi Formu (Beyanname)

Sulayıcı Bilgi Formu; her yıl sulama mevsiminden önce, çiftçiler tarafından işletme ünitesine verilen ve sulanacak arazinin yeri, yüz ölçümü, bitki çeşitleri ve sulama ile ilgili yükümlülükleri kapsayan Bakanlar Kurulu’nun onayından geçen ücret tarifelerine göre alınan resmi bir belgedir. İşletme ünitelerince boş olarak tüzel kişiliği haiz sulayıcı grup ve muhtarlıklara ulaştırılan, sulayıcı bilgi formları’nın sulama mevsiminden en az bir ay önce doldurulup, onayı müteakip işletmeye ulaştırılması gerekmektedir. Çiftçilerden toplanan sulayıcı bilgi formları, genel sulama planlamasının yapılmasında değerlendirmeye tabii tutulmaktadır. Yeterli sulayıcı bilgi formunun toplanamaması halinde, işletme ünitelerince gözlemlere dayanılarak bitki dağılımının tam olarak tespitine çalışılmalıdır (Çevik ve Tekinel, 1995).

Programın “Sulayıcı Bilgi Formu”nun birinci bölümünde beyanname numarası, sulama işletmesi’nin adı, sulayıcı adı soyadı ve sulama yılı bilgileri yer almaktadır. Bu bilgilerden beyanname numarası program tarafından otomatik olarak verilmektedir.

Sulama işletmesi adı, “Bilgi Girişleri” menüsü altındaki “Genel Bilgiler” ekranından girilen isim otomatik olarak ekrana gelmektedir. Sulayıcı adı soyadı ise “Sulayıcı Tanımları” ekranından girildiği şekliyle ekrana yansıtılmaktadır. Sulama yılı bilgisi ise kullanıcı tarafından girilmekte olup, sulamanın hangi yıla ait olduğunu göstermektedir.

Programın ikinci bölümünde sıra numarası, köy-mahalle, mevkii, parsel no, alan (da), ihtiyaç (mm), ana kanal, yedek kanal, tersiyer kanal, priz ve bitki çeşidi bilgileri yer almaktadır. Ana, yedek, tersiyer kalanlar, prizler ve bitki çeşidi alanlarında daha önceden tanımlamaları yapılmış bilgiler liste halinde sunulmaktadır. Bir çiftçinin bütün ürünleri için ne kadar alanda üretim yapacağı, hangi kanaldan sulayacağı ve ne kadar su ihtiyacı olacağı bilgileri bu alanlardan girilmektedir. Bu bilgilerin sulama mevsiminden önce programa girilmesi gerekmektedir. Bu ekranın alan (da) bölümüne girilen değerler, yedek kanal bazında değerlendirilen “Genel Sulama Planlaması” raporunda ürün desenine (%) olarak yansımaktadır. Aynı zamanda “Sulayıcı Bilgi Formu”nun çiftçi bazında hazırlanan raporunda da alan (da) bilgileri yer almaktadır.

3.2.2.2. Su Talep Formu

Sulayıcılara talepleri esnasında hangi gün ve hangi saatler arasında su verileceği müracaatı anında söylenebileceği gibi, ayrıca günlük su dağıtım programları’nın birer nüshasının halkın görebileceği yerde birkaç gün önce ilan edilmesi yararlı görülmektedir (Çevik ve Tekinel, 1995).

Programın “Su Talep Formu” ekranı sulama suyu dağıtım planlamasının yapıldığı ekrandır. Bu ekranda istek numarası, ana kanal, yedek kanal, tersiyer kanal, priz, parsel numarası, su istenen gün, istenen su miktarı, sulama süresi (saat), bitki cinsi, sulama sahası

Referanslar

Benzer Belgeler

Sulama yöntemlerini yüzey ve basınçlı sulama yöntemleri biçiminde sınıflandırmak mümkündür (Çizelge 4.1). Yüzey sulama yöntemlerinde su arazi yüzeyinde

• Su alma hızı çok yüksek hafif bünyeli topraklar ile su alma hızı çok düşük kaymak tabakası bağlama özelliğindeki kil oranı yüksek topraklarda tava

Elektriksel iletkenlik değeri 0.1 ile 5 dS/m arasında olan sularda, bu ilişki 10 x EC (dS/m)=toplam katyon veya toplam anyon iken,; EC değerinin 5 dS/m’den yüksek olduğu

• Konut planlarının geliştirilmesinde, - Faaliyet alanlarının düzenlenmesi, - Odaların birbiri ile olan ilişkileri,. - Odaların ve diğer alanların bireysel detayları,

 Bu toplama, yapı elemanının iç ve dış yüzeysel ısı iletim dirençleri ile yapı elemanı içerisinde hava boşluğu tabakasının bulunması durumunda hava boşluğu

Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneğini kazanması, takım çalışmasını öğrenmesini sağlamak için akademik kadrosunu sürekli

Dersin İçeriği Ekonomi İlminin Tanımı, tarihsel Gelişimi ve Temel Kavramlar, Fiyat teorisi: Talep, Fiyat teorisi: Arz, Piyasada fiyat oluşumu, Talep ve arz esneklikleri,

• Bir spektral vejetasyon indeksi, bitki gelişim düzeyini ifade eden yaprak alan indeksi, biyomass, yeşil ağırlık, kuru ağırlık, örtü yüzdesi gibi bitki