özel Gider Indiri- mi ve Vergi iadesi
Hakkındaki
Kanunda 4842
Sayılı Kanunla
Yapılan Değişiklikler ile.
Vergi iadesi
Hakkındaki
Kanunda
YıllıkDönem
Esasıve Avans Ödemesi
Uygulaması
M.
lrfan
AKŞEHIRVergi Denetmeni
1. GIRIŞ
4842 Sayılı kanunun 15.inci maddesiyle "Özel Gider indirimi ka- nunu" nda, aynı kanunun 30.uncu maddesiyle de 2978 sayılı "Vergi iadesi Hakkındaki Kanunun"da de-
ğişikliler yapılmıştır.
ll- 4842 SAYILI KANUNLA ÖZEL GIDER INDIRIMI KANUNDA YAPILAN DÜZENLEME 4842 Sayılı Kanunun 15.inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu- nun Mükerrer 121.inci maddesi
başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
Ücretlilerde vergi indirimi (1 Ocak 2004 tarihinden geçerli olmak üzere}:
Mükerrer Madde- 121 "Gerçek ücretiiierin vergilendirilmesinde,mü- kellefin kendisi,eşi ve çocukları ile ilgili eğitim,sağlık,gıda,giyim ve ika- met edilen konuta ait kira harcama-
larının yıllık toplam tutarının;
-3 milyar liraya kadar %8'i, -6 milyar liranın 3 milyar lirası
için %8'i,aşan kısmı için %6'sı,
-6 milyar liradan fazlasının,6 mil- yar lirası için %7'si,aşan kısmı için
0/o4'ü,
ücretiiierin ertesi yılda ödeyece-
ği gelir vergisinden mahsup edilir veya işverenler aracılığı ile kendisi- ne nakden iade edilir.
VERGI DENETMENLERI DERNEGI • SAYI: 71 • HAZIRAN-TEMMUZ 2004 5
Şu kadar ki ; harcamaların Türkiye 'de yapılması , gelir veya kurumlar ver- gisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınan belgelerle tev- sik edilmesi ve bu belgelerin işverene verilmesi şarttır . Mahsup hakkı kaza-
nılan tutarın hesaplanmasında dikkate alınan harcama tutarı , vergi matrahı
nın toplamını geçemez.
Ücretiiierin harcama belgelerinin işverene ibrazı , beyanı ve verginin mah- sup veya iadesine ilişkin süreleri tespit etmeye , iadeyi nakden veya mahsu- ben yaptırmaya, vergi mahsup ve iadesine tabi tutulacak mal ve hizmet alım
larını yukarıda sayılanlarla sınırlı olmaksızın tespit etmeye ve uygulamanın
usul ve esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir."
Gelir Vergisi Kanununun 63'üncü maddesinin 5 numaralı bendinde düzen- lenen Özel Gider indirimi,bu kanunla kaldırılarak yukarıya alınan mükerrer 121.inci maddeyle"ücretlilerde vergi indirimi "madde başlığıyla düzenlenmiş
tir.Değişiklikle maddenin içeriği muhafaza edilmekle birlikte " iade " edilecek verginin hesaplama yöntemi değiştirilerek daha basit hale getirilmiştir.
Yapılan değişiklik 01.01.2004 yılında yürürlüğe gireceğinden Özel Gider indirimiyle ilgili 63/S.inci madde 31.12.2003 tarihine kadar yürürlüktedir.
111-4842 SAYILI KANUNLA VERGI IADESI HAKKINDAKI KANU- NUNDA YAPILAN DEGIŞIKLIK ( 01.4.2003 Tarihinden itibaren yürürlükte):
4842 Sayılı Kanunun 30.uncu maddesiyle Vergi iadesi Hakkındaki Kanu- nun 3.üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 3. "-Vergi iadesi ayl1k,ylfl1k veya dönemsel olarak hesap edilebi- lir. Vergi iadesi,
2.inci madde hükmü de dikkate almarak mal ve hizmet alimlan tutanna
%5 nispeti uygulanarak hesaplanir.
Bu maddede belirtilen nispeti;yansma artirarak yeniden tespit etmeye,fa- aliyet kollan iş nevileri veya, mükellef guruplan veya vergi iadesine konu har- cama kalemleri itibariyle farkli bir şekilde belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili- dir.
Bu maddede yaz!l1 veya Bakanlar kurulu karan ile yeniden tespit edilecek nispette bir değişiklik yapmadan,ayl!k tutarlan,y11l1k olarak veya vergi iadesi- nin dönemine uygun bir şekilde tespit etmeye Maliye Bakanltğl yetkilidir."
Konuyla ilgili olarak 6 Seri Nolu Vergi Iadesi Genel Tebliği yayımlanmıştır.
6 VERGI RAPORU • SAYI: 71 • HAZIRAN- TEMMUZ 2004
"2978 sayılı Vergi Iadesi Hakkındaki kanunun 3'üncü maddesinde 4842 sayılı kanunun 30'uncu maddesiyle yapılan değişiklikle "vergi Iadesi aylık,yıl lık veya dönemsel olarak hesap edilebilir.Vergi ladesi,2'inci madde hükmü de dikkate alınarak mal ve hizmet alımları tutarına %5 nispeti uygulanarak he-
saplanır .. "hükmü getirilmiş ve O~ .04.2003 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş bu-
lunmaktadır.
Bu nedenle, daha önce farklı oranlar halinde uygulanan vergi iade ora.nla-
rı sisteminden vazgeçilerek O~ .04.2003 tarihinden itibaren mal ve hizmet
alımları tutarına %5 oranı uygulanmak suretiyle EK 1' deki tablo çerçevesin- de vergi iadesinin hesap edilmesi gerekmektedir."
Yapılan düzenlemeyle eskisinden farklı olarak, vergi iadesi tutarının he-
saplanmasında tek bir nispetin uygulanması esası getirilmiş olmaktadır
2978 Sayılı Vergi iadesi Hakkındaki Kanunun bazı hükümlerinde 09.04.2003 tarih ve 4842 sayılı kanunla değişiklikler yapılarak Maliye Bakan-
lığı vergi iadesi dönemlerini bir aydan az olmamak üzere yeniden tespit et- meye yetkili kılınmıştır.
Maliye bakanlığı bu yetkisini 20 Ağustos 2003 gün ve 25205 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 7 Seri Nolu Vergi iadesi Genel Tebliğinde kullanmış
tır.tebliğle aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
~)Vergi Iade Dönemi:
* ... 01.07.2003 Tarihinden itibaren sosyal güvenlik kurumlarından emek- li,maluliyet,dul ve yetim aylığı alan hak sahiplerine üçer aylık dönemler halin- de yapılmakta olan vergi iadesinin yıllık dönem esasına göre yapılması uy- gun bulunmuştur.Ancak,2003 yılı Temmuz-Aralık aylarını içeren kıst dönem de yıllık olarak değerlendirilecektir.Buna göre yıllık vergi iade bildirimleri,dö- nemi takip eden ayın (Ocak ayı ) sonuna kadar ilgili banka şubesine verile- cektir.
2) Vergi iadesinde Net Gelir ve Ödeme Şekli a)Net Gelir:
1 Seri Nolu Vergi iadesi Genel Tebliğinde sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet , dul ve yetim aylığı alanların net gelirlerinin ilgililerin üç ay- da elde ettiği aylıkları toplamının teşkil etmekte olduğu açıklanmıştır. Tebliğin
1. bölümünde yapılan belirlemeye paralel olarak 2978 sayılı Kanunun 4842
sayılı Kanunla değişen hükümlerinin verdiği yetkiye istinaden hak sahipleri-
VERGI DENETMENLERI DERNEGI • SAYI : 71 • HAZIRAN - TEMMUZ 2004 7
nin Ocak-Aralık ayları içerisinde elde ettikleri toplam gelirleri , ilgili dönemin net geliri olarak yeniden belirlenmiştir.
Öte yandan , 2003 yılının Temmuz-Aralık döneminde elde edilen toplam gelirler de bu dönemin net geliri olarak dikkate alınacaktır.
b) Vergi Iadesinin Ödeme Şekli :
2978 sayılı Vergi iadesi Hakkındaki Kanunun 4.maddesinin ikinci fıkrasın
da 4842 sayılı Kanunun 36/8. maddesiyle yapılan değişiklikle " ... vergi iade- sinden mahsup edilmek üzere avans olarak ödeme yaptırmaya Maliye Ba-
kanlığı yetkilidir." hükmü yer almıştır.
Bu hükme göre , sosyal güvenlik kurumlarından aylık alan hak sahipleri- nin vergi iadelerinin avans olarak ödenmesi sistemine 01.07.2003 tarihinden
itibaren başlanılması uygun bulunmuştur.
Bu çerçevede hak sahiplerine 01.07.2003 tarihinden itibaren vergi iade bildirimi vermeden , daha sonra hesaplanacak vergi iade tutarlarından mah- sup edilmek üzere üçer aylık dönemler halinde elde ettikleri aylıklarının %5'i
oranında avans ödemesi yapılacaktır.{16.03.2004 tarihinden itibaren %4) Avans ödeme dönemleri Ocak-Mart, Nisan-Haziran , Temmuz-Eylül ayla-
rını kapsamakta olup , söz konusu ödemeler , avans dönemini takip eden
ayın sonuna kadar aylıklarını aldıkları banka şubelerince hak sahiplerine nak- den veya hesaplarına alacak kaydedilerek ödenecektir.Ancak , Ekim-Aralık
dönemine ilişkin , vergi iadeleri , ibraz edilecek bildirim üzerine ödeneceğin
den, ayrıca bu döneme ilişkin avans ödemesi söz konusu olmayacaktır.
Avans ödemeleri,hak sahiplerinin izleyen yılın Ocak ayında verecekleri bildirim üzerine hesaplanacak vergi iade tutarından mahsup edilecektir.
ÖRNEK: T.C Emekli Sandığı'ndan emekli aylığı alanA şahsı , Temmuz ,
Ağustos ve Eylül 2003 aylarında toplam olarak 1.000.000.000 TL aylık al-
maktadır. Bu şahsa ilişkin avans ve mahsup işlemleri aşağıda belirtilen şekil
de gerçekleşecektir.
Temmuz-Eylül/2003 Dönemi Geliri
Avans Oranı (16.03.2004 tarihinden itibaren %4) Avans Miktarı (1.000.000.000 x %5)
Avansın Mahsup işleminin Yapılacağı Ay
Temmuz-Aralık Dönemi geliri Vergi iade Oranı
8 VERGI RAPORU • SAYI : 71 • HAZIRAN- TEMMUZ 2004
1.000.000.000 TL
%5 50.000.000 TL Ocak 2004 2.000.000.000 TL
%5
Toplam iade Tutarı (Altı Aylık) Mahsup Edilecek Avans Miktarı
Kalan iade Tutarı (100.000.000- 50.000.000)
100.000.000 TL 50.000.000 TL 50.000.000 TL 3-Banka Şubeleri lle Sosyal Güvenlik Kurumlarınca Yapılacak Işlemler Sosyal güvenlik kurumlarından aylık alanlar , bir vergi iade dönemine ait mal ve hizmet alımlarına dair harcama belgelerini bir örnek olarak düzenle- yecekleri "vergi iade bildirimi" ile dönemi takip eden ayın (Ocak ayı) sonuna kadar aylıklarını aldıkları banka şubesine ibraz edeceklerdir.
Banka şubelerince , ibraz edilen belge ve bildirimiere göre bir yıllık dönem dikkate alınarak gerekli kontroller yapıldıktan sonra tahakkuk edecek vergi ia- de tutarından avanslar mahsup edilerek kalan tutar Şubat ayının sonuna ka- dar hak sahiplerine nakden veya hesaplarına alacak kaydedilerek ödenecek- tir.
Diğer yandan , banka şubeleri , vergi iadesine ilişkin olarak ödeme yaptık
ları kişiler ile süresinde müracaat ederek vergi iadesini almayan kişilerin lis- telerini ayrı ayrı düzenleyerek kendilerine ibraz edilen belge ve bildirimlerle birlikte ödemenin yapıldığı ayı takip eden ay içinde ilgili sosyal güvenlik ku-
rumlarına göndereceklerdir.
a) Emekli lkramiyesi :
Bilindiği gibi , sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli ikrami- yeleri de vergi iadesinin hesaplanmasında net gelir olarak dikkate alınmak
suretiyle vergi iadesi yapılmaktadır.
Ancak , emekli ikramiyesi ve bununla birlikte ödenen kıst aylık ödemeleri- nin avans ödemesine konu edilme.si uygun görülmemiş olup , söz konusu ödemelerin avans ödemesi ile jlgilendirilmemesi gerekmektedir. Dolayısıyla , bunlar 09.02.1986 gün ve 19014 sayılı Resmi Gazete 'de yayımlanan 1 Seri Nolu Vergi iadesi Genel Tebliği'nde açıklanan usul ve esaslar çerçevesinde önceden olduğu gibi tahakkuk ettiği üçer aylık dönemin geliri kabul edilerek vergi iadesinin ödenmesine devam edilecektir.
b) Vergi Iade Bildiriminin Verilmemesi Durum :
Yukarıda da açıklandığı gibi avans ödemeleri , vergi iade dönemini takip eden ayda verilecek olan vergi iade bildiriminin ibrazı sonucu tahakkuk eden vergi iade tutarlarından mahsup edilmektedir. Ancak , hak sahiplerinin ilgili döneme ait vergi iade bildiriminde bulunmaması ve ya eksik bildirimde bulun-
VERGI DENETMENLERI DERNEGI • SAYI: 71 • HAZIRAN- TEMMUZ 2004 9
ması halinde , daha önce yapılan avans ödemesi ilgili sosyal güvenlik kurum-
larınca hak sahiplerinin aylıklarından kesilerek ve ya sair bir suretli geri alına
cak , bu durumda daha önce ödenen avans nedeniyle ilgililer hakkında her-
hangi bir cezai işlem yapılmayacaktır."
c) Mücbir Sebepler Dolayısıyla Hak Sahiplerince ladeye Konu Harcama- lara Ilişkin Belgelerin Verilemernesi Veya Hak Sahiplerinin Ölümü Hali :
5035 Sayılı Kanunun 20'nci maddesiyle 2978 sayılı Kanunun 4'üncü mad- desinin ikinci fıkrasının son cümlesinin sonuna 'Vergi Usul kanununda belir- tilen mücbir sebepler dolayısıyla hak sahibince iadeye konu harcamalara iliş
kin belgelerin ibraz edilernemesi veya hak sahibinin vefatı halinde,daha önce avans olarak ödenmiş vergi iadesinin geri alınması yoluna gidilmeyecektir.
IV-SONUÇ:
09.4.2003 tarihinde kabul edilip 24.4.2003 tarih ve 25088 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4842 sayılı Bazı kanunlarda Değişiklik Yapılması Hak- kındaki Kanun'la Vergi iadesi Hakkındaki Kanun ve Özel Gider indirimi hak-
kındaki kanunlarda değişiklik yapılmıştır.Yukarıda yer verilen değişiklikleri
özetlersek;
-Gelir Vergisi Kanununun 63'üncü maddesinin 5 numaralı bendinde dü- zenlenen Özel Gider indirimi , bu kanunla kaldırılarak yukarıya alınan müker- rer 121.inci maddeyle "ücretlilerde vergi indirimi "madde başlığıyla yeniden
düzenlenmiştir.Değişiklikle maddenin içeriği muhafaza edilmekle birlikte " ia- de " edilecek verginin hesaplama yöntemi değiştirilerek daha basit hale geti-
rildiği gibi düşük gelir guruplarının daha fazla "iade " alması sağlanmıştır.
-Vergi iadesi Hakkındaki Kanundaki değişiklik öncesi, farklı oranlar la he- saplanan vergi iade sisteminden vazgeçilerek 01.04.2003 tarihinden tek nis- pete (5% ) dönülmüştür.
- Yine 4842 sayılı kanunla, Vergi iadesi Hakkındaki Kanunda yapılan değişiklikle vergi iadesinde yıllık dönem esası ve avans ödemesi esasına geçilmiştir.
10 VERGI RAPORU • SAYI: 71 • HAZIRAN- TEMMUZ 2004