ick boks ve diğer dövüş sporlarına olan ilgi, kişisel korunma ve vü- cudun formda tutulması gibi yararları nedeniyle giderek artmakta- dır.1-3Ancak bu tür sporları yaparken değişik şekillerde yaralanma ve hatta ölümler meydana gelebilmektedir.
Spora bağlı yaralanmalardaki başlıca ölüm sebebi beyin hasarıdır. Ame- rikalı çocuk ve adelosanlarda spor ve buna bağlı aktiviteler ile ortaya çıkan kraniyal yaralanmalar, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yıllık tüm travmatik beyin hasarlı hastaların yaklaşık %21’ini oluşturmaktadır. Trav- matik beyin hasarı normal beynin fonksiyonlarının bozulmasına yol açan
Kick Boks Maçı Esnasında Meydana Gelen Kafa Travması Sonucu Ölüm
ÖÖZZEETT Kick boks; yum ruk, tek me ve özel ba zı ku ral lar la diz ve dir se ğin kul la nıl dı ğı bir dö vüş spo- ru dur. Ulus la ra ra sı Kick Boks Fe de ras yo nu ta ra fın dan dün ya ça pın da yak la şık bir mil yon ki şi nin kick boks yap tı ğı tah min edil mek te dir. Bu ya zı da, kick boks ma çı sı ra sın da ka fa ya al dı ğı dar be ler so nu cu ölen bir ol gu su nul muş tur. Ol gu muz 24 ya şın da er kek olup, kick boks ma çı sı ra sın da fe na - laş mış ve acil ola rak has ta ne ye kal dı rıl mış tır. Çe ki len bil gi sa yar lı be yin to mog ra fi sin den son ra sağ fron to pa ri ye tal akut sub du ral he ma tom ta nı sı ko nul muş ve he ma tom di re na jı ope ras yo nu uy gu - lan mış tır. Ya pı lan otop si de ölü mün künt ka fa trav ma sı so nu cu ge li şen be yin ka na ma sı ve be yin do - ku ha sa rı ne ti ce sin de mey da na gel di ği so nu cu na va rıl mış tır. Kick boks gi bi dö vüş spor la rı ölüm cül ya ra lan ma lar la so nuç la na bil mek te dir. Kar şı laş ma lar sı ra sın da mut la ka ko ru yu cu kask ta kıl ma lı dır.
Spor cu la rın maç sı ra sın da ki du rum la rı sa lon da gö rev li olan he kim ler ta ra fın dan ta kip edil me li, ya- şam sal açı dan teh li ke li bir du rum tes pit edil di ği an da der hal maç son lan dı rıl ma lı dır.
AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Sa vaş sa nat la rı; he ma tom, sub du ral; ölüm
AABBSS TTRRAACCTT Kick bo xing is a mar ti al sport which al lows punc hing, kic king and with so me spe ci al ru les using kne e and el bow. In ter na ti o nal Kick Bo xing Fe de ra ti on es ti ma tes that ap pro xi ma tely one mil li on pe op le are kick bo xing worl dwi de. In this pa per, a de ath re sul ted from the blows to he ad is pre sen ted. A 24-ye ar-old ma le was de te ri o ra ted du ring a kick bo xing match and he was hos pi ta li zed ur gently. On com pu te ri zed bra in to mog raphy, right fron to pa ri e tal acu te sub du ral he - ma to ma was di ag no sed and he ma to ma dra i na ge was per for med. At au topsy, it was conc lu ded that de ath was du e to in trac ra ni al he morr ha ge and bra in tis su e da ma ge ca u sed by blunt he ad tra u ma.
Mar ti al arts li ke kick bo xing may re sult in fa tal in ju ri es. Pro tec ti ve hel met has to be worn du ring matc hes. Sport smen sho uld be fol lo wed by physi ci ans who work in the hall du ring a match, and if a dan ge ro us si tu a ti on at the vi tal po int is de tec ted, the match must be ter mi na ted im me di a tely.
KKeeyy WWoorrddss:: Mar ti al arts; he ma to ma, sub du ral; de ath TTuurrkkiiyyee KKlliinniikklleerrii JJ MMeedd SSccii 22001133;;3333((44))::11119966--220000 Şerafettin DEMİRCİ,a
Kamil Hakan DOĞAN,b Nadire ÜNVER DOĞANc
aAdli Tıp AD,
Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi,
bAdli Tıp AD,
cAnatomi AD,
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Konya Ge liş Ta ri hi/Re ce i ved: 25.12.2012 Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 30.03.2013 Ya zış ma Ad re si/Cor res pon den ce:
Kamil Hakan DOĞAN
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp AD, Konya,
TÜRKİYE/TURKEY drhakan2000@gmail.com
doi: 10.5336/medsci.2012-33317 Cop yright © 2013 by Tür ki ye Kli nik le ri
OLGU SUNUMU
sar sın tı, çarp ma ya da pe net ran ka fa ya ra lan ma sı ola rak ta nım la na bi lir.4Pro fes yo nel boks ile uğ ra - şan lar, baş böl ge si ra ki bin ana he de fi ol du ğu için akut ve uzun dö nem nö ro lo jik ya ra lan ma ris ki al- tın da dır. Akut nö ro lo jik ya ra lan ma lar, ha fif kon küz yon dan, be yin ka na ma sı, dif füz ak so nal ya- ra lan ma ve ölü me ka dar ge niş bir spek trum gös te - rir.5
Bu ya zı da, kick boks ma çı sı ra sın da fe na la şan ve son ra sın da akut sub du ral he ma tom ne de niy le ölen 24 ya şın da bir er kek ol gu su nul muş tur.
OL GU SU NU MU
Ol gu muz 24 ya şın da er kek tir. Kick boks il bi rin ci - li ği tur nu va sı fi nal ma çı nın üçün cü ra un dun da fe-
na la şıp, acil ola rak has ta ne ye kal dı rıl mış tır. Ya tış dos ya sın da; sağ pa ri ye tal böl ge ar ka kı sım da 10 cm ça pın da eki mo zu ol du ğu, çe ki len bil gi sa yar lı be yin to mog ra fi si (BT)’n de sağ fron to par ye tal böl ge de akut sub du ral he ma tom tes pit edil di ği (Re sim 1), acil he ma tom di re na jı ope ras yo nu uy gu lan dı ğı, ope ras yon dan son ra yo ğun ba kım ser vi sin de ta kip edil di ği, an cak has ta ne ye ya tı şı nın dör dün cü gü- nün de öl dü ğü ka yıt lı dır.
Ol gu ya otop si ya pıl mış tır. Dış mu a ye ne de; sağ ku lak üst kıs mın dan baş la yıp sağ tem po ro par ye tal ve sağ fron tal böl ge ye uza nan, açık lı ğı öne ba kan ya rı may şek lin de, 20 cm uzun lu ğun da sü tü re ame- li yat in siz yon ya ra sı ol du ğu, sağ ba cak ön yüz de 5x8 cm’lik, sol uy luk or ta kı sım ar ka dış yüz de 8x10
RESİM 1: Bilgisayarlı beyin tomografisinde sağ frontoparyetal subdural hematom alanları izlenmektedir.
cm’lik mor-ye şil renk li eki moz la rı ol du ğu, alt du - dak mu ko za sın da eki moz lu sıy rık la rı ol du ğu gö rül - müş tür.
İç mu a ye ne de; sağ fron to par ye tal böl ge de cilt al tın da yay gın ka na ma alan la rı ve sağ tem po ro par - ye tal de 13x7 cm’lik kra ni ek to mi ala nı ol du ğu, bu böl ge de be yin do ku su nun dı şa rı doğ ru her ni ye ol- du ğu ve kon tüz yo ne gö rü nüm de ol du ğu, ka fa ta sı içe ri sin de sağ ta raf ta yay gın, sol ta raf ta mi ni mal sı- va ma sub du ral he ma tom alan la rı ol du ğu tes pit edil- miş tir (Re sim 2). Ölü mün künt ka fa trav ma sı so nu cu ge li şen be yin ka na ma sı ve be yin do ku ha- sa rı ne ti ce sin de mey da na gel di ği so nu cu na va rıl - mış tır.
Ya kın la rı nın ver di ği bil gi ler den; ol gu nun ilk ola rak 1,5 yıl ön ce faz la ki lo la rın dan (vü cut ağır lı - ğı: 120 kg) kur tul mak için spor yap ma ya baş la dı ğı, 90 kg’a ka dar za yıf la ma yı ba şar dı ğı, üç ay ka dar ön - ce de kick bok sa il gi duy du ğu ve bu spo ru yap ma - ya baş la dı ğı, pro fes yo nel ola rak ilk kez il bi rin ci li ği
tur nu va sı na ka tıl ma ya ka rar ver di ği, tur nu va da çık tı ğı ilk iki ma çı ka za na rak ağır sık let te fi na le ka - dar yük sel di ği, maç lar da ko ru yu cu kask, ko gi (ka - sık ko ru yu cu) ve el di ven giy di ği öğ re nil miş tir.
TAR TIŞ MA
Sağ lı ğa fay da lı ol du ğu dü şü nü len pek çok spor da- lın da cid di ya ra lan ma lar da mey da na gel mek te dir.
Fin lan di ya’ da ya pı lan bir ça lış ma da al tı spor da lın - da ki ya ra lan ma oran la rı in ce len miş, ka ra te ve ju- do da en faz la ya ra lan ma ora nı ol du ğu, bu nu buz ho ke yi, fut bol ve bas ket bo lun iz le di ği bil di ril miş - tir.6Li te ra tür de trav ma tik be yin ya ra lan ma la rı ko- nu sun da en faz la ça lış ma boks spo ru ala nın da ya pıl mış tır.7-12
Boks çu la rın baş böl ge si ne al dık la rı dar be ler ro tas yo nel ak se le ras yo na ne den olur.13,14Bu ha re - ket, fut bol gi bi di ğer kon takt spor la rın bi yo me ka - ni ği açı sın dan fark lı dır ve da ha çok ba şın or ta kıs mı na dar be gel me si so nu cu trans las yo nel ha re - ket or ta ya çı kar. Ka fa ta sı nın ro tas yon ha re ke ti, li- ne er ha re ke ti ne gö re da ha risk li dir ve te o rik ola rak köp rü ven ler de ve be yin do ku sun da da ha faz la ge- ril me oluş tu rur.15Kli nik göz lem ler ve de ney hay- van la rı üze rin de ya pı lan ça lış ma lar, sub du ral he ma tom la rın ço ğu nun köp rü ven le rin ro tas yo nel kuv vet ler le ge ril me si ne ti ce sin de oluş tu ğu nu or ta - ya koy muş tur. Bu ne den le boks çu lar da ki or ta ve şid det li ka fa trav ma la rı nın %75’in de sub du ral ka- na ma or ta ya çık mak ta dır.16Ya pı lan bir ça lış ma da, eriş kin bir bi rey de kon küz yon oluş ma sı için 4500 rad/s2, ha fif ve or ta de re ce dif füz ak so nal ya ra lan ma için sı ra sıy la 12500 ve 15500 rad/s2ro tas yo nel ak- se le ras yon kuv ve ti ge rek ti ği bil di ril miş tir.17Boks- çu lar da ka fa içi ka na ma ve kon tüz yon dı şın da ki trav ma tik be yin ya ra lan ma la rı için de dif füz ak so - nal ya ra lan ma da önem li yer tut mak ta dır.16
Hem ama tör hem de pro fes yo nel kick boks ta ka sık dı şın da ki tüm vü cut böl ge le ri nin he def ol ma- sı na izin ve ri lir.2Da ha az tec rü be si olan lar ya ra - lan ma açı sın dan da ha faz la ris ke sa hip tir.18-20 Zazryn ve ark. kick boks çu lar da en sık ya ra la nan böl ge nin baş/bo yun/yüz ol du ğu nu, bu nu alt eks tre- mi te le rin ta kip et ti ği ni bil dir miş ler dir.1Gart land ve ark. ise ABD ve Hol lan da’ da 152 kick boks çu da
RESİM 2: Otopside sağ tarafta yaygın, sol tarafta minimal sıvama subdural hematom alanları izlenmektedir.
(Renkli hali için Bkz. http://tipbilimleri.turkiyeklinikleri.com/)
1. Zazryn TR, Finch CF, McCrory P. A 16 ye ar study of in ju ri es to pro fes si o nal kick bo xers in the sta te of Vic to ri a, Aus tra li a. Br J Sports Med 2003;37(5):448-51.
2. Gart land S, Ma lik M, Lo vell ME. In jury and in- jury ra tes in Mu ay Tha i kick bo xing. Br J Sports Med 2001;35(5):308-13.
3. Bir rer RB. Tra u ma epi de mi o logy in the mar ti - al arts. The re sults of an eigh te en-ye ar in ter -
na ti o nal sur vey. Am J Sports Med 1996;24(6 Suppl):S72-9.
4. Önal MB, Na rin F, Ber ker M, Pa la oğ lu ÖS.
[Sports re la ted bra in in jury]. Tur ki ye Kli nik le ri J Ort hop & Tra u ma tol-Spe ci al To pics 2010;3(1):37-41.
5. Ryan AJ. In trac ra ni al in ju ri es re sul ting from bo xing. Clin Sports Med 1998;17(1):155- 68.
6. Ku ja la UM, Ta i me la S, Ant ti-Po i ka I, Ora va S, Tu o mi nen R, Myllynen P. Acu te in ju ri es in soc- cer, ice hoc key, vol ley ball, bas ket ball, ju do, and ka ra te: analy sis of na ti o nal re gistry da ta.
BMJ 1995;311(7018):1465-8.
7. Mi e le VJ, Ba i les JE, Can tu RC, Rabb CH.
Sub du ral he ma to mas in bo xing: the spec trum of con se qu en ces. Ne u ro surg Fo cus 2006;21 (4):E10.
KAYNAKLAR mey da na ge len ya ra lan ma la rı ta nım la mış lar dır.2Bu
ta nım la ma ya gö re, en faz la ya ra la nan böl ge ye ni baş la yan lar da %75, ama tör ler de %64,1, pro fes yo - nel ler de %53,4 ora nın da alt eks tre mi te ler dir. İkin - ci en sık ya ra la nan böl ge ye ni baş la yan lar da %15,9 ora nın da göv de iken, ama tör ler de %31,0, pro fes - yo nel ler de %42,5 ora nın da baş böl ge si dir. Ül ke - miz de kick boks çu lar da ya ra lan ma lar la il gi li bir ça lış ma ya li te ra tür de rast la nıl ma mış tır.
Ka fa trav ma sı ge çi ren bir spor cu nun men tal du ru mu, bi linç kay bı ve sü re si, am ne zi si de tay lı ola rak de ğer len di ril me li dir.21Boks ölüm le rin de en sık kar şı la şı lan ya ra lan ma sub du ral he ma tom dur.
Bu ya ra lan ma akut (48-72 sa at içe ri sin de or ta ya çı - kan ve BT’de hi per dens gö rü lür) ve kro nik (da ha ile ri aşa ma da or ta ya çı kan ve BT’de izo dens ya da hi po dens ola rak gö rü lür) ola rak iki ye ay rı la bi lir.
He ma tom, ge nel lik le ba şa vu ru lan yum ruk sı ra sın - da ba şın ro tas yo nel ak se le ras yo nu ile sub du ral me- sa fe de ki köp rü ven le rin ge ril me si ve kop ma sı ne ti ce sin de olu şur. Bu ol gu lar la, kli nik te ha fif baş ağ rı sın dan de rin ko ma ya ka dar fark lı şekil ler de kar şı la şı la bi lir. An cak, baş lan gıç ta ha fif semp tom - lar bi le ol sa, sub du ral me sa fe ye olan kan sı zın tı sı de vam ede bi lir ve has ta ge nel lik le da ha ile ri bir za- man da art mış in trak ra ni yal ba sın cı dü şün dü ren kli- nik semp tom lar gös te rir.5,22,23
Spor cu lar da gö rü len sub du ral ka na ma lar, yaş- lı lar da ve spor cu ol ma yan trav ma kur ban la rın da gö rü len ler den fark lı dır. Spor cu lar da ge nel lik le yaş- lı lar da ol du ğu gi bi po tan si yel sub du ral me sa fe bu- lun maz. Bu ne den le kit le et ki si ve in trak ra ni yal ba sınç ta ar tış çok hız lı bir şekil de or ta ya çı ka bi lir.
Çok sa yı da (ba zen yüz ler ce) yum ruk vu rul ma sı so- nu cun da, du ra ma ter al tın da ki ka nın oluş tur du ğu
kit le et ki si ya nın da, ge nel lik le ka na ma al tın da ki be yin do ku sun da eş lik eden ha sar (kon tüz yon ve ödem) mev cut tur. Her ne ka dar bok sör ler de kli nik bul gu ver me yen in trak ra ni yal ka na ma in si dan sı bi- lin me se de, akut sub du ral he ma tom ve bu nun la iliş ki li be yin öde mi, boks ile iliş ki li ölüm le rin ilk sı ra da ki ne de ni dir.24Ol gu muz da da akut sub du ral he ma tom ya nın da, be yin de yay gın kon tüz yon alan la rı da mev cut tu.
Ya pı lan li te ra tür ta ra ma sın da kick boks kar şı - laş ma sı na bağ lı ölüm ol gu su na rast la nıl ma mış tır.
An cak in ter net ara ma mo to ru ta ra ma sın da ulus la - ra ra sı med ya da kick boks ma çı sı ra sın da mey da na ge len akut sub du ral ka na ma so nu cu ölen er kek ve ka dın spor cu la ra iliş kin ha ber le re rast lan mış tır.
Su nu lan ol gu da, her ne ka dar ko ru yu cu kask tak mak gi bi ko ru yu cu bir ön lem alın mış ol sa da, baş böl ge si ne ge len çok sa yı da dar be, akut sub du ral ka na ma ge li şi mi ne yol aç mış tır. Bu du rum, ko ru - yu cu kask tak ma nın tek ba şı na in trak ra ni yal ka na - ma ge li şi mi ni en gel le ye me di ği ni gös ter mek te dir.
Ay rı ca, he nüz üç ay dır kick boks yap mak ta olan bi- ri nin bel ki de yıl lar dır bu spo ru ya pan elit kick boks spor cu la rı nın kar şı sı na ra kip ola rak çı ka rıl - ma sı dü şün dü rü cü dür.
So nuç ola rak, kick boks gi bi dö vüş spor la rı nın cid di ya ra lan ma lar la ve hat ta ölüm le so nuç la na bil - me si ne de niy le, bu tür spor la ra baş la yan ki şi le rin be lir li ku ral la ra gö re tur nu va la ra ka tıl ma la rı na izin ve ril me li dir. Özel lik le baş böl ge si ya ra lan ma la rı na kar şı ön lem ola rak mut la ka ko ru yu cu kask ta kıl - ma lı, spor cu lar da in trak ra ni yal ka na ma dü şün dü - ren semp tom lar gö rül me si ha lin de, sa lon da gö rev li he kim ler ta ra fın dan, ma çın son lan dı rıl ma sı da da - hil ge rek li ön lem ler alın ma lı dır.
8. Mi e le VJ, Ba i les JE. Ob jec tif ying when to halt a bo xing match: a vi de o analy sis of fa ta li ti es.
Ne u ro sur gery 2007;60(2):307-15.
9. Förstl H, Ha ass C, Hem mer B, Me yer B, Hal le M. Bo xing-acu te comp li ca ti ons and la te se qu e la e: from con cus si on to de men - ti a. Dtsch Arz tebl Int 2010;107(47):835- 9.
10. Ross RT, Och sner MG Jr. Acu te in trac ra ni al bo xing-re la ted in ju ri es in U.S. Ma ri ne Corps rec ru its: re port of two ca ses. Mil Med 1999;164(1):68-70.
11. En ze na u er RW, Mon trey JS, En ze na u er RJ, Ma ul din WM. Bo xing-re la ted in ju ri es in the US Army, 1980 thro ugh 1985. JA MA 1989;261 (10):1463-6.
12. Sah ler CS, Gre en wald BD. Tra u ma tic bra in in- jury in sports: a re vi ew. Re ha bil Res Pract 2012;2012:659652.
13. Vi a no DC, Cas son IR, Pell man EJ, Bir CA, Zhang L, Sher man DC, et al. Con cus si on in pro fes si o nal fo ot ball: com pa ri son with bo xing he ad im pacts, part 10. Ne u ro sur gery 2005;57 (6):1154-72.
14. Vi a no DC, Lov sund P. Bi o mec ha nics of bra in and spi nal cord in jury: analy sis of ne u roph ysi - o lo gi cal ex pe ri ments. Crash Pre vent Inj Cont 1999;1(1):35-43.
15. Un ter harns che idt FJ. He ad in jury af ter bo xing.
Scand J Re ha bil Med 1972;4(2):77-84.
16. Ba ird LC, New man CB, Volk H, Svinth JR, Conk lin J, Levy ML. Mor ta lity re sul ting from he ad in jury in pro fes si o nal bo xing. Ne u ro sur - gery 2010;67(5):1444-50.
17. Om ma ya AK, Gold smith W, Thi ba ult L. Bi o - mec ha nics and ne u ro pat ho logy of adult and pa e di at ric he ad in jury. Br J Ne u ro surg 2002;16(3):220-42.
18. Oler M, Tom son W, Pe pe H, Yo on D, Bra noff R, Branch J. Mor bi dity and mor ta lity in the mar ti al arts: a war ning. J Tra u ma 1991;31(2):
251-3.
19. Wil ker son LA. Mar ti al arts in ju ri es. J Am Os te - o path As soc 1997;97(4):221-6.
20. Bush bac her RM, Shay T. Mar ti al arts. Phys Med Re ha bil Clin N Am 1999;10(1):35-47.
21. Gür kan lar D. [Ne u rot ra u ma in sports ac ci - dents]. Tur ki ye Kli nik le ri J Ne u ro surg-Spe ci al To pics 2008;1(1):102-6.
22. Ba i les JE, Can tu RC. He ad in jury in ath le tes.
Ne u ro sur gery 2001;48(1):26-45.
23. Can tu RC, Mu el ler FO. Bra in in jury-re la ted fa- ta li ti es in Ame ri can fo ot ball, 1945-1999. Ne u - ro sur gery 2003;52(4):846-52.
24. Un ter harns che idt F. Abo ut bo xing: re vi ew of his to ri cal and me di cal as pects. Tex Rep Bi ol Med 1970;28(4):421-95.
