Hatay'ın anavatana katılmasından sonra İskenderun ilçesinde eğitim alanında gelişmeler (1939-2000)

(1)

T. C.

SELÇUK ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ

LKÖ RET M ANA B L M DALI

SOSYAL B LG LER Ö RETMENL B L M DALI

HATAY’IN ANAVATANA KATILMASINDAN SONRA

SKENDERUN LÇES NDE

E

T M ALANINDA GEL MELER

(1939-2000)

YÜKSEK L SANS TEZ

DANI MAN

DOÇ. DR. DURMU YILMAZ

HAZIRLAYAN ZEYNEP KIYMAT

044214031003

(2)

Ç NDEK LER

ÖNSÖZ...iii

G R ...1

B R NC BÖLÜM 1939’DAN ÖNCE SKENDERUN’DA E T M 1. B R NC DÜNYA SAVA I’NDAN ÖNCE SKENDERUN’DA E T M...5

2. FRANSIZ MANDA DARES DÖNEM ’NDE SKENDERUN’DA E T M ...10

3. HATAY DEVLET ZAMANINDA SKENDERUN’DA E T M ...18

K NC BÖLÜM 1939 YILINDA SKENDERUN’DA AÇILAN OKULLAR 1. LKOKULLAR ...20

1.1. Mithat Pa a lkokulu ...20

1.2. Namık Kemal lkokulu...23

2. ORTAOKULLAR...23

2.1. skenderun Ortaokulu...23

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 1939’DAN SONRA SKENDERUN’DA AÇILAN OKULLAR 1. ANAOKULLARI...27

2. LKOKULLAR ...28

2.1. 1940-1950 Yıllarında Açılan lkokullar...28

(3)

3. ORTAOKULLAR...34

4. L SELER...36

4.1. Genel Liseler ...36

4.2. Meslek Liseleri...37

4.3. Anadolu Liseleri ve Di er Liseler...38

5. YÜKSEK OKULLAR ...39

5.1. skenderun Meslek Yüksek Okulu ...39

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SKENDERUN’DA NÜFUS,OKURYAZARLIK DURUMU,Ö RETMEN VE Ö RENC SAYILARI 1. NÜFUS...41

2. OKURYAZARLIK DURUMU ...49

3. Ö RETMEN VE Ö RENC SAYILARI (1967-2000)...51

3.1. lkokullar ...51

3.2. Ortaokullar ...54

3.3. Liseler...56

BE NC BÖLÜM SKENDERUN’DA KÜLTÜREL FAAL YETLER 1. BASIN...61

2. HALKEV ...67

3. HALK E T M MERKEZ ...68

4. ÇIRAKLIK E T M MERKEZ ...71

5. KÜTÜPHANELER...72

5.1. skenderun Halk ve Çocuk Kütüphanesi...72

SONUÇ...77

B BL YOGRAFYA ...81

(4)

ÖNSÖZ

skenderun, tarihi süreçte ticari ve stratejik özelli i ile bir çok medeniyetin gözdesi olmu tur. Söz konusu özelli inden dolayı, Birinci Dünya Sava ı sonunda Fransız i galine u rayarak, 21 yıl Fransız daresi’nde ya amı tır. Fransız politikası gere i; 1939’dan önce, skenderun’un asıl unsuru olan Türkler, e itim faaliyetlerinden uzak tutulmu , bunun sonucunda e itim alanında ciddi bir bo luk meydana gelmi tir. Hatay anavatana katıldıktan sonra skenderun’da e itime çok önem verilmi , bu alandaki eksikliklerin giderilebilmesi için önemli atılımlar yapılmı tır. Bunların kavranabilmesi için 1939’dan önce e itim alanındaki eksikliklerin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu dönemden de söz edilmi tir.

Bu çalı ma, Hatay’ın ilçesi skenderun’da, 1939’dan 2000 yılına kadar olan e itim faaliyetlerinin geli imi hakkında bilgi vermek maksadı ile hazırlanmı tır.

imdiye kadar, skenderun’da e itim konusuyla ilgili ba lı ba ına bir çalı ma yapılmamı tır. lk defa böyle bir çalı ma yapılıyor olması nedeniyle eksiklikler olabilir. Sunulan ara tırmada, Hatay Milli E itim, skenderun lçe Milli E itim, skenderun Halk E itim Merkezi Müdürlüklerinin ve skenderun Halk Kütüphanesi’nin verdi i bilgilerden, Hatay l Yıllı ı’ndan, Halep Vilayet Salnamesi’nden ve konuyla ilgili kitaplardan yararlanma yoluna gidilmi tir. Amacımız Hatay’ın anavatana katılmasından sonra skenderun’da açılan e itim kurumları, bunların ö renci ve ö retmen sayıları ile skenderun’daki okuryazar oranlarının nasıl bir artı gösterdi ini belirterek, Türkiye Cumhuriyeti’nin e itime verdi i önemi skenderun örne inde göstermektir.

Bu çalı mada her türlü deste ini esirgemeyen de erli hocam Doç. Dr. Durmu YILMAZ’a te ekkür etmeyi bir borç bilirim.

Yeni çalı malara ı ık tutması dile iyle…

(5)

G R

skenderun, tarihin her döneminde, co rafi konumu, sosyolojik ve kültürel özellikleri ile insanların dikkatini üzerine çekmi önemli bir kenttir.

skenderun, büyük medeniyetlere be iklik etmi olan Akdeniz havzasının önemli bir limanıdır. Atlas Okyanusundan Cebeli Tarık Bo azı ile büyük anakaranın içine dalarak Avrupa’yı kuzeyde, Afrika’yı güneyde bırakarak ilerleyen Akdeniz, do u kıyılarında Asya’ya dayanır. te burada, Akdeniz’in kuzeydo usunda yer alan skenderun Körfezi, karanın içine do ru derin bir girintidir. Körfezin jeopolitik ve stratejik önemi ilk ça lardan beri bilinmektedir. Akdeniz üzerinden ç ve Do u Anadolu’ya ve Kuzey Suriye’ye do al çıkı yeridir. Irak, ran ve Orta Asya’ya kadar uzanan yolun limanıdır. skenderun Akdeniz ile Amanos Da ları arasında uzanan dar ovada körfezin güneydo u ucunda kurulmu bir

ehirdir.

Sırtını da lara yaslayıp kuca ını denize açan bu Akdeniz kentinde, ilk yerle imin Fenikeliler tarafından “Myrandius” adıyla kuruldu u bilinmektedir. M.Ö. 7. yüzyılda Türk asıllı bir millet olan Hurrilerin, M.Ö. 6. yüzyılda ise Perslerin eline geçen skenderun, gerçek anlamıyla M.Ö. 4. yüzyılda kurulur. Asya seferine çıkmı olan Büyük skender’in, ran mparatoru Darius’u yenip bölgeyi almasından sonra geli ir. M.Ö. 4. yüzyıldan sonra Mısır’daki skenderiye’den ayırmak için, burası “Alexandretta” veya “Alexandreia Minor (Küçük skenderiye)” olarak anılır. slam kaynaklarında “ skenderiye, skenderun’a” isimleri kullanılır1. Zaman içerisinde az bir de i im göstererek “ skenderun” eklinde günümüze kadar gelir.

Tarihte skenderun; Pers, Roma, ran, Bizans, Abbasi, Büyük Selçuklu, Eyyubi, Memlük ve Osmanlı egemenli i altında kalır. ran, Irak ve Do u Anadolu üzerinden Suriye’ye yayılan Selçuklu akınları ile birlikte 1064 yılından itibaren bölgeye O uz Türkleri yerle meye ba lar. Bu Türkmen akını dalgalar halinde sürer. Bu cümleden olmak üzere Atatürk’ün bu bölge için söyledi i “40 asırlık Türk yurdu dü man elinde esir kalamaz.2”, sözünün ne kadar yerinde oldu u anla ılmaktadır. Türkle en skenderun ve çevresi Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlıların eline geçer (1516). Böylece Do u Akdeniz bir Osmanlı Türk Gölü haline gelir.

1_{www.iskenderun.bel.tr}_{(10. 08. 2006).}

2_{Abdurrahman Melek, Hatay Nasıl Kurtuldu?, TTK, Ankara 1991, s. 9; Mehmet Önder, Atatürk’ün Yurt} Gezileri, Ankara 1973, s. 15.

(6)

17. yüzyılda skenderun ile ilgili bilgilere ünlü seyyahlarımızın eserlerinde rastlıyoruz. Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye’sinde, skenderun’dan alçak bir burun üzerinde harap kale diye bahsedilir. 1648’de Evliya Çelebi, limanda 200 kadar Frenk ve Müslüman kalyonunun yattı ını, kalenin harap durumda bulundu unu, Halep vilayetindeki konsolosların burada temsilcilerinin oldu unu yazar. Evliya Çelebi’nin anlattı ına göre; Halep ve civarının iskelesi oldu undan gümrü ü yanında büyük mahzenleri vardır. Frenkler gece gündüz orada alı veri ederler. Dört tarafı sazlık ve bataklıktır.

Seyyahların verdi i bilgilerden de anla ılaca ı üzere; skenderun, 19. yüzyıla kadar nüfus ve ehir olarak geli memi , bir iskele halinde kalmı tır.

skenderun, Osmanlı mparatorlu u’nun zayıflama dönemine girmesiyle Avrupalı devletlerin ilgi oda ı haline gelir. 1832 yılında, Mısır valisi Mehmet Ali Pa a’nın o lu brahim Pa a, Suriye’yi ve Çukurova’yı i gal edince, skenderun 8 yıl Mehmet Ali Pa a yönetiminde kalır. Tanzimat döneminde, skenderun Adana’ya ba lanır. 1866’da bölgede asayi i sa lamak amacıyla tertip edilen Kuva-i slâhiye, skenderun limanına çıkar. Dervi Pa a komutasındaki Kuva-i slâhiye, Belen geçidinden a ar. Bütün Gâvur da larını iki yandan kıskaca alır. Türkmen a iretlerini düze sürer ve zorla iskân eder. skân sırasında bazı a iretler direnir, çatı malar olur. Yaylalara çıkması yasaklanan Türkmenler, Amanosların batısında Dörtyol, Osmaniye taraflarında, do udaysa Kırıkhan, Hassa, slâhiye, Kilis düzlüklerinde tutulur. Ovada ve bataklıklarda sıtma gibi salgın hastalıklar yüzünden Türkmenler çok zarar görürler.

1869’da Süvey Kanalı açılınca skenderun limanından yapılan ticaret felç olur. 1881 yılında skenderun-Halep yolunun yapımı, limanın geni letilmesi ve demiryolunun skenderun’a ba lanması için çalı malar ba lar. 1912 yılında Toprakkale- skenderun demiryolu i letmeye açılır. Böylece Ba dat demiryoluyla Anadolu ve Ortado u’ya ba lanan skenderun’un parlak devri ba lar. Bu tarihlerde skenderun, 4 mahalleden olu an, 1 nahiyesi ve 24 köyü olan birinci sınıf bir kazadır.

20. yüzyılda, sömürgeci Avrupa devletleri Osmanlı topraklarını payla ma yarı ına girerler. Suriye ve skenderun körfezine göz diken Fransa, burada demiryolu, e itim, sa lık ve dini alanlarda yatırımlar yapar, okullar açar. ngiliz ve Rusların körfez çevresiyle ilgili hesapları daha farklıdır. Birinci Dünya Sava ı patladı ında ngiltere, Anadolu ile Arap bölgelerinin ba ını kesmek için skenderun’a çıkarma planı hazırlar. Ancak Fransa, gelece i dü ünerek ngiliz planına so uk bakar. Osmanlı 4.ordusu Amanos savunma

(7)

hattını güçlendirir. Liman mayınlanır. Sava sırasında ngiliz donanması skenderun demiryolunu altı defa bombalar. Sava ı sona erdiren Mondros Mütarekesi, 30 Ekim 1918’de imzalanır. Bu sırada skenderun Türk kuvvetlerinin elindedir. Mütarekeye göre, stratejik noktalar itilaf devletleri tarafından i gal edilebilecektir. Yıldırım Orduları Grup Komutanı Mustafa Kemal, buna dikkat çekerek hükümeti uyarır. Ancak ordu grubu la vedilerek, kendisi Harbiye Nezareti emrine alınır. 3 Kasım’da bir Fransız torpidosu limana girer, mayınları temizler. lk Fransız müfrezesi skenderun’a çıkar. 15 Kasım’a kadar skenderun ve çevresi i gal edilir3.

galin hemen ardından olu turulan Türk direni çileri ile Fransızlar ve Ermeni milisler arasında kanlı çarpı malar meydana gelir. 20 Ekim 1921’de Fransa ile imzalanan Ankara Antla ması do rultusunda Hatay’da, skenderun Sancak daresi kurulur. Fransa, 1936’da Suriye üzerindeki manda yönetimine son verince Hatay Sorunu yeniden önem kazanır. Türkiye, Milletler Cemiyeti’ne ba vurarak Hatay’ın gelece ine Hatay’da oturanların karar vermesini ister. Öneri kabul edilir. Milletler Cemiyeti aracılı ı ile Türkiye ve Fransa arasında görü meler ba lar. Bu sırada Milletler Cemiyeti’nin seçmi oldu u bir komisyonun denetiminde Hatay’da bir plebisit (halk oylaması) yapılır. Plebisitin Türklerin lehine sonuçlanması üzerine, Hatay’da ba ımsız bir Türk Devleti’nin kurulması konusunda anla maya varılır. Hatay için bir anayasa hazırlanır. Yeni devleti Türkiye ve Fransa beraber kuracakları için, Türk kuvvetleri 5 Temmuz 1938’de skenderun’a girerler. Bundan sonra seçimler yapılır. Hatay’daki seçimlerden Abdurrahman Melek öyle bahsetmektedir:

“Türk askerinin Hatay’a giri inden birkaç gün sonra Ankara’dan Hariciye Vekaleti’nden orta elçi Cevat Açıkalın fevkalade murahhas olarak Hatay’a geldi. Yapılan çalı ma ve görü melerden sonra yeni bir seçim komisyonu kuruldu. Komisyonda, Türkiye’nin fevkalade delegesi orta elçi Cevat Açıkalın, Fransız delegesi Collet, Vali Dr. Abdurrahman Melek ve Türk cemaati temsilcisi bulunmaktaydı. Seçim çalı maları 22 Temmuz 1938’de ba ladı. Cemaatlere göre tescil i lemi 1 A ustos’ta sona erdi. Birinci derecede seçmen sayısını seçim komisyonu u rakamlarla ilan etti:

Türk cemaati 35 847, Alevi cemaati 11 319, Ermeni cemaati 5 504, Arap cemaati 1 845, Ortodoks cemaati 2 098, di er cemaatler 395.

Bu durumda ikinci dereceli seçmen sayıları % 10 nispetiyle belirlendi. Buna göre: Türkler 358, Aleviler 113, Ermeniler 55, Araplar 18, Ortodokslar 20.

(8)

40 milletvekilinden olu acak olan Hatay Meclisi’nde cemaatlerin seçecekleri temsilci sayısı ve da ılımı öyle olacaktı:

Türkler 22, Aleviler 9, Ermeniler 5, Araplar 2, Ortodokslar 2 olmak üzere toplam 40 milletvekilidir. Bunların cemaat ve kaza itibariyle da ılımı öyle idi: Antakya’ya 14 Türk, 7 Alevi, 2 Ermeni, 1 Rum Ortodoks ve 2 Arap, skenderun’a 3 Türk, 2 Alevi, 1 Ermeni, 1 Rum Ortodoks, Kırıkhan’a 5 Türk, 2 Ermeni olarak tevzi edildi.”4

Yukarıdaki bilgilerden de anla ılaca ı üzere, her toplulu un Hatay Meclisi’nde hangi a ırlıkta temsil edilece i belirlenmi tir.

Yapılan seçimler sonunda meclis, 2 Eylül 1938’de ilk toplantısını yapar ve Hatay Devleti kurulur. Türkiye ile Fransa arasında Ankara’da yapılan anla manın (23 Haziran 1939) yürürlü e girece i tarihi beklemeyen Hatay Meclisi, 29 Haziran 1939 günü son toplantısını yaparak oybirli iyle anavatana katılmaya karar verir. Hatay Bakanlar Kurulu, yönetimle ilgili yetkilerini Cevat Açıkalın’a devrederek Hatay Hükümeti’ne son verir. Büyük Millet Meclisinden çıkan özel kanunla Hatay anavatana ilhak edilir5.

Yukarıdaki cümlelerden de anla ılaca ı üzere; kurulu undan kurtulu una kadar kısaca skenderun’dan söz edilmi tir.

Daha önce de bahsetti imiz üzere, Do u Akdeniz’in incisi olan skenderun’un önemini Avrupalı devletler de fark etmi tir. Nitekim 1918’de skenderun’u ngilizlerin i galiyle ba layan süreç, Fransızların 20 yıl manda yönetimiyle devam etmi tir. Ayrıca Suriye’nin skenderun’a sahip olma giri imleri de unutulmamalıdır. Bu olayların siyasi sonuçları bir yana, sosyal ve kültürel sonuçları konumuz itibariyle daha önemlidir. Zira 1918–1938 arasındaki dönemde Fransızların siyasi, sosyal ve ekonomik baskısına maruz kalan skenderun halkı özellikle de e itim alanında bilinçli olarak ihmal edilmi tir. Her

eyin ba ının e itimden geçti i dü ünüldü ünde konunun önemi daha iyi anla ılacaktır. Anavatana katıldı ı 1939 yılından itibaren skenderun, Türkiye ile el ele vererek her yönüyle hızlı bir geli im sürecine girdi. Özellikle e itim alanında süratle ilerleyebilmek için büyük çaba harcadı. te bu zaman dilimindeki ya anan de i im ve geli meler, bu çalı manın ana konusunu meydana getirmektedir.

4_{Melek, a.g.e., s. 58-61.} 5_{A.g.e., s. 84.}

(9)

B R NC BÖLÜM

1939’DAN ÖNCE SKENDERUN’DA E T M

1. B R NC DÜNYA SAVA I’NDAN ÖNCE SKENDERUN’DA E T M

Osmanlı mparatorlu u zamanında Antakya, skenderun, Belen ve çevresi Halep Vilayetine ba lı birer kaza idi. 19. yüzyılın son zamanlarında, bu kazalardaki okul ve ö renci durumlarıyla ilgili Hatay Lisesi Felsefe ö retmeni olan Dr. Mesut Fani Bilgili u bilgileri vermektedir:

“1891 yılında skenderun, Belan ve Antakya kazalarında 40 sıbyan mektebi, 11 medrese ve 2 rü tiye mektebi olmak üzere 53 kültür müessesesi bulunuyor ve bunlara 1 691 çocuk devam ediyordu.” 6

Yukarıdaki cümleden, 1891 yılında skenderun, Belen ve Antakya’da 40 tane ilkokul, 2 tane ortaokul ile 11 tane medrese bulundu u anla ılmaktadır. Mektep ve medrese sayılarına bakıldı ında mektep sayılarının medreselere göre daha fazla oldu u görülmektedir. Bunda Tanzimat dönemindeki e itim siyasetinin etkisi vardır. Bilindi i üzere, Tanzimat devrine kadar Osmanlı e itiminde medreseler yegâne kültür oca ı idi. Ancak, 19. yüzyılın 2. yarısından sonra Batı kültürünün tesiriyle iptidai (ilkokul), rü tiye (ortaokul) ve idadi (lise) mekteplerinin açılmasıyla bu durum de i meye ba ladı. Böylece Osmanlı e itimi mektep ve medrese mücadeleleriyle uzun süre kültür ikili i ile sarsıldı. Yine de medreseye olan geleneksel güven, medreselerin ve dini ( slam) nitelikli sübyan mekteplerinin, batı tarzı okullara (iptidai,rü tiye,idadi) üstünlü ünü devam ettirmi ve varlıklarını Birinci Dünya Sava ı sonuna kadar korumalarını sa lamı tır.

Nitekim, Tanzimat döneminde Hatay’da, 50’yi a kın mahalle mektebine (sübyan mektebi) kar ılık sadece birkaç iptidai ve rü tiye mektebi açılmı tır7.

skenderun’daki okullarla ilgili olarak, Hicri 1318 (M. 1900) yılı Halep Vilayet Salnamesi’nde de u bilgiler vardır:

“Beylan Kazasında, 1 rü tiye mektebi, 1 iptidai mektep, 9 sübyan mektebi, 1 Katolik mektebi, 1 Protestan mektebi, 1 Ermeni mektebi ve 1 medrese vardır.” 8

6_{Mesut Fani Bilgili, Manda daresinde Hatay Kültür Hayatı, Antakya, 1939, s. 19.} 7_{Bilgili, a.g.e., s. 15.}

(10)

Yukarıdaki cümleden, Belen’de medrese, ilkokul ve ortaokul bulundu u anla ılmaktadır. Daha da önemlisi Katolik, Protestan ve Ermenilere ait okulların bulundu udur. Bu durum, Osmanlı mparatorlu u’nun yönetimdeki dinsel ho görüsünün e itim alanına nasıl yansıdı ını göstermektedir.

Salnamede, skenderun ile ilgili u bilgiler yer almaktadır: “ skenderun Kazasına Dair Malumat

skenderun Kazası Halep batı cihetinde 6 sübyan mektebi vardır.” 9

skenderun Kazasında; 1 rü tiye mektebi, 1 iptidai mektep, Karaa aç’ta 1 iptidai mektep, Arsuz buca ına ba lı 3 köyde birer iptidai mektep vardır10.

Yukarıdaki cümlelerden, 1900 yılında Belen’de 15, skenderun ve çevresinde 12 olmak üzere toplam 27 tane e itim yuvası bulundu u anla ılmaktadır. Bu okul türlerinden kısaca bahsedelim.

“Rü tiye mektebi”, kesintisiz ilkö retim uygulamasının kabulünden önceki ilkö retim kurumlarından ortaokula; bugünkü uygulamaya göre de ilkö retim ikinci kademeye denk gelen bir okuldur. Rü tiyeler, gerek o dönem açılan askeri okullara ö renci hazırlamak, gerekse devlete memur yeti tirmek amacıyla açılmı tır (1847). Rü tiyelerin ö retim süresi ilk açıldıklarında iki yıl idi, daha sonra dört yıla, 1859 yılından itibaren de altı yıla çıkarılmı tır. Sonra tekrar be , dört ve üç yıla indirilmi tir.

" ptidai mektep", E itim Bakanlı ı veya özel dernek ve ki iler tarafından kurulmu ilkokullardı. Bunlar 3 sınıflı idi.

“Sübyan mektebi” de ilkokul manasına gelmekle beraber iptidai mekteplerden farklıdır. Sübyan, Arapça bir kelime olan “sabi (çocuk)” kelimesinin ço uludur. Sübyan mektebi ise çocuklar için açılmı okul demektir. Bu okullar, 4-7 ya arasındaki erkek ve kız çocuklarına dini bilgiler vermek ve okuma yazma ö retmek maksadıyla hizmet veriyordu. Hemen her mahallede bir tane bulundu undan halk arasında “Mahalle Mektebi” olarak anılıyordu. Bunlar genellikle camilere biti ik büyük bir odadan ibaretti.

“Medrese” Osmanlı e itiminde Tanzimat dönemine kadar yegane kültür oca ı idi. Ba langıçta bütün e itim faaliyetlerinin yapıldı ı kurum olan medreseler, Tanzimat

9_{A.g.e. , s. 234.} 10_{A.g.e. , s. 240-241.}

(11)

döneminde ve takip eden yıllarda Avrupa tarzında yüksek okulların ( Dar’ül fünun) ve yeni mesleki okulların açılmasıyla sadece din e itimi veren okullar haline geldi11.

Yukarıdaki cümlelerde, okul türleriyle ilgili bilgilere yer verilmi tir. imdi de Belen ile skenderun ve çevresindeki okul, ö renci ve ö retmen durumlarıyla ilgili bilgilerden söz edelim.

Halep Vilayet Salnamesi’ne göre; Belen’deki rü tiye mektebinde, 1 ö retmen ve 30 ö renci bulunmaktadır12. skenderun’daki rü tiye mektebinde ise 3 ö retmen, 40 ö renci vardır. skenderun’daki ptidai mektebinde, 1 ö retmen, 100 ö renci; Karaa aç iptidai mektebinde 1 ö retmen, 40 ö renci; Arsuz buca ına ba lı 3 iptidai mektepte ( Kilise Köyü’ndeki mektepte 1 ö retmen, 20 ö renci, A çalı Köyü’ndeki mektepte 1 ö retmen, 25 ö renci, Elhub Köyü’ndeki mektepte 1 ö retmen, 35 ö renci) toplam 3 ö retmen, 80 ö renci bulunmaktadır13.

Yukarıdaki cümlelerden de anla ılaca ı üzere, Belen ile skenderun ve çevresindeki 7 tane okulun 2 tanesi ortaokul, 5 tanesi de ilkokuldur. Ortaokullardaki toplam ö retmen sayısı 4, ö renci sayısı ise toplam 70’tir. skenderun ve çevresindeki ilkokullarda 5 tane ö retmen ile 220 tane ö renci vardır. Kısacası bu bölgede toplam 9 ö retmen ile 290 ö renci vardır. Burada u noktaya dikkati çekmekte yarar vardır. Bu sayılar sadece 7 okula aittir. Daha önce de belirtti imiz üzere, Belen ile skenderun ve çevresinde 27 tane okul vardı. Salnamede sadece iptidai ve rü tiyelerle ilgili bilgilere rastlanmı tır.

Hatay l Yıllı ı’nda, Birinci Dünya Sava ı’ndan önceki dönemde skenderun’da e itimle ilgili u bilgiler yer almaktadır:

“Birinci Dünya Sava ı’ndan önceki dönemde daha çok belirli bir zümre çocuklarını okutmu tur. skenderun’da imdiki hükümet kona ının alt katında 3 sınıflı bir rü tiye ile bugünkü müftülük binasında da “Deyr el Kermel” adlı bir ilkokul bulunuyordu. Bunlardan ba ka, küçük bir ö renci toplulu una sahip “Franco- talien Koleji” vardı. Ayrıca biri kilise civarında di eri de Belen’de olmak üzere 2 Ermeni ilkokulu açılmı tı.”14

11_{http://tr.wikipedia.org}_{. (22.04.2007).} 12_{Halep Vilayet Salnamesi, s. 233.} 13_{A.g.e., s. 240-241.}

(12)

Yukarıdaki bilgilerden, skenderun’da ilkokul ve ortaokulun yanı sıra Fransız talyan karı ımı bir okul ile Ermenilere ait 2 okulun bulundu u anla ılmaktadır. skenderun ve Belen’de; Fransız, talyan ve Ermenilere ait okulların yer alması hem Osmanlının ho görü politikasından hem de nüfusun yapısından kaynaklanmaktadır.

Halep Vilayet Salnamesi’ne göre Belen’in M.1900 yılındaki nüfus durumu öyledir:

“Nüfus idaresi kaydından çıkarılan Beylan kazasının nüfus cetveli.” 15

nas (Kadınlar) Zükur (Erkekler) Yekün (Toplam)

slam 4 087 4 073 8 160

Ermeni Katolik 60 102 162

Ermeni 590 576 1 166

Protestan 94 95 189

Yekün 4 831 4 846 9 677

Tablo 1: Belen’in Nüfusu (M. 1900)

Yukarıdaki tablodan Belen nüfusunun yakla ık % 85’inin Müslüman, % 11’inin Ermeni, % 4’ünün de Ermeni Katolik ve Protestan oldu u anla ılmaktadır. Buna göre, nüfusun ço unlu unu Müslümanlar olu turmaktadır, diyebiliriz. Kadın ve erkek nüfusuna genel olarak bakıldı ında önemsiz bir miktarla erkek nüfusun fazla oldu u görülmektedir.

Halep Vilayet Salnamesi’ne göre skenderun’un M.1900 yılındaki nüfus durumu da öyledir:

(13)

“Nüfus idaresi kaydından çıkarılan skenderun kazasının nüfus cetveli.” 16

nas (Kadınlar) Zükur (Erkekler) Yekun (Toplam)

slam 5 464 5 666 11 130 Rum Ortodoks 510 719 1 229 Ermeni Katolik 124 149 273 Ermeni 125 316 441 Yahudi 9 21 30 Yekun 6 232 6 871 13 103

Tablo 2: skenderun’un Nüfusu (M. 1900)

Yukarıdaki tablodan, skenderun nüfusunun yakla ık % 80’inin Müslüman, % 10’unun Rum Ortodoks, % 10’unun Ermeni Katolik, Ermeni ve Yahudi oldu u anla ılmaktadır. Buna göre, skenderun nüfusunun ço unlu unu yine Müslümanlar olu turmaktadır. Kadın ve erkek nüfusuna bakıldı ına erkeklerin daha belirgin bir sayıda kadınlardan fazla oldu u görülmektedir.

Genel olarak tablolara bakıldı ında, 1900 yılında Belen ve skenderun’un toplam nüfusunun 22 780 oldu u görülür. Bu nüfusun niceli i bir yana, niteli i de önemlidir. slamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik gibi dinlere, Türk, Arap, Rum, Ermeni, Yahudi gibi ırklara mensup insanların bir arada ya adı ı görülmektedir. Bu özelli i ile skenderun ve çevresi kozmopolit bir hüviyet kazanmı tır. Bu kozmopolit yapı, e itim alanında okulların çe itlenmesinde (Ermeni, Rum okulu ile yabancı okullar) etkisini göstermektedir. Yine bu yapı, Manda daresi döneminde Fransızların, e itimi araç olarak kullanıp, Türk kültürünü zayıflatarak Hatay’da nüfuz sahibi olmalarına neden olmu tur.

(14)

2. FRANSIZ MANDA DARES DÖNEM ’NDE SKENDERUN’DA E T M Birinci Dünya Sava ı’ndan sonra 30 Ekim 1918’de Osmanlı ile tilaf devletleri arasında Mondros Ate kes Antla ması imzalandı. Antla manın 7. maddesine göre:

“ tilaf devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir sevkülcey noktasını i gal hakkına” 17 sahip bulunuyorlardı. te bu maddeyi kendilerine dayanak tutan ngiliz ve Fransızlar, Kasım 1918’de skenderun’u i gal ettiler. 3–5 gün sonra ngilizler yerini Fransa’ya bırakarak çekildi. 1918’de ba layan Fransa’nın skenderun’a sözde sahipli i 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antla ması ile gerçe e dönü tü. Söz konusu antla manın 7. maddesi öyleydi:

“ skenderun mıntıkası için bir usulü idarei mahsusa tesis olunacaktır. Mıntıkai mezkurenin Türk ırkından olan sekenesi harslarının inki afı için her türlü te kilattan müstefit olunacaklardır. Türk lisanı orada mahiyeti resmiyeyi haiz olacaktır.” 18

Fransa, yukarıdaki madde ile skenderun’da özel bir idare kurmayı, Türk halkının kültürel geli meleri için her türlü kolaylıkları sa lamayı ve Türkçenin orada resmi dil olmasını kabul etmi oluyordu.

Türkiye ise bu madde ile Hatay’ın kontrolünü kaybetmi oluyordu. Nitekim bir süre sonra Hatay’da Türk e itimi açısından olumsuz geli meler görülmeye ba landı.

“… Rü tiye bu devrede ilkokul haline getirilmi tir. Fransız Koleji tekâmül ederek erkekler için “College des Frères” (Saint Joseph), kızlar için de bir Amerikan Koleji faaliyete geçirilmi tir.”19

Yukarıdaki cümleden de anla ılaca ı üzere, Fransa ve Amerika kendi kültürlerini a ılama çalı malarına ba lamı tır.

Fransız Manda daresi döneminde, Türk olmayan cemaatler için resmi okullar açıldı, özel okul açılması te vik edildi. Bu cemaatlere mensup çocuklar önceden Türkçe e itim görürken, bu okullarda Türkçeye hiç yer verilmedi20. Yabancı okullardan ilerde ayrıntılı olarak bahsedece iz.

Yukarıdaki cümleler Ankara Antla ması’nda Fransa’nın verdi i sözün havada kaldı ını göstermektedir.

17_{Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Atatürk Ara tırma Merkezi, Ankara, 2002, s. 135.} 18_{Düstur, 3.Tertip, C. 2, Ankara, 1921, s. 154.}

19_{Hatay l Yıllı ı 1967, s. 92.} 20_{Bilgili, a.g.e., s. 29.}

(15)

Fransa izledi i politika gere i, sadece Türk olmayan cemaatlerle ilgilenmekle kalmadı. Türkler arasında da yenilik akımlarını ve muhafazakârlık tutumunu te vik ederek ikilik yaratmak için faaliyete geçti. öyle ki;

Eski sübyan mekteplerine “Ecol Coranique” adı verilerek yarı resmi bir hüviyet kazandırıldı. Bu okullara medreselerden yeti en hocalar tayin edilerek, maddi yardımda bulunuldu. Muhafazakâr aileler çocuklarını ço unlukla bu okullara gönderiyorlardı. Bu okullarda dini ve geleneksel usulle ö retim yapılıyor,çocuklar alfabeyi elifba kitaplarından yıllarca çalı arak ö reniyorlardı21. Bu tarz ezberci e itimin dü ünme yetene ini köreltti ini iyi bilen Fransızların sübyan mekteplerinin devamına önem vermelerinin gerçek sebebi, Türk halkının inançlarını sömürerek Hatay’daki yerlerini sa lamla tırmaktı. Bu amaçla çalı malarına devam eden Fransızlar, medreselere de el attı.

Birinci Dünya Sava ı’nın ortaya çıkardı ı ekonomik krizden vakıflar da nasibini aldı. Bu dönemde medreselere gerekli maddi kaynak sa lanamadı. Üstelik hükümet medreselere gereken önemi vermiyordu. Ayrıca sava ta medrese ö rencileri de askere alındı ından medreseler ö rencisiz kalmı tı. Bu sebeplerden dolayı Türkiye’de oldu u gibi Hatay’da da medreseler birer birer kapanmaya ba ladı22. te, Fransızlar Hatay’ı i gal ettikleri zaman medreselerin durumu böyleydi.

galden birkaç yıl sonra, Ankara Antla ması imzalanmı ( 20 Ekim 1921), 1923 yılında Türkiye’de Cumhuriyet ilan edilmi ti. Hatay’da bu duruma sevinen Türkiye taraftarları oldu u gibi eski idarenin devamını isteyenler de vardı. Ço unlu unu ya lılar ve bir kısım medrese hocalarını içeren bu grup, Fransızlarca desteklendi. Bu muhafazakâr kesimin isteklerine uygun olarak medreselerin yeniden faaliyete geçmesi için Fransızlar harekete geçti.

Vakıflara medreseler için bol ödenek ayrıldı. Bundan sonra Fransızların fazla u ra masına gerek kalmadı. Çünkü bu grup, medrese konusunu Fransızlar lehine propaganda yaparak halka anlatmaya ba ladı. Bunun sonucunda sübyan mekteplerine daha çok ö renci gönderilmeye ba landı. Resmi okul bulunmayan köylerde bile caminin biti i inde sübyan mektepleri açıldı. Fransızlar tarafından bu mekteplerde ö retmenlik

21_{A.g.e., s. 30.}

(16)

yapan imamlara “taviz” adı altında maa ba landı23. Bu durum Türk yönetiminin ba lamasına kadar devam etti.

Yukarıdaki bilgilerden, Fransızların Hatay’da nüfuzlarını korumak için sübyan mekteplerini ve medreseleri araç olarak kullandıkları anla ılmaktadır.

imdi de Fransız idaresi altındaki Hatay’da açılmı olan okullardan bahsedelim. Fransızlar Hatay’ı i gal ettikleri zaman Hatay’da, Me rutiyet döneminde kurulmu olan birçok okul vardı. Bunlar, Antakya’da 5 sınıflı bir idadi, 1 kız rü tiyesi, 1 erkek rü tiyesi ile Belen ve skenderun’da birer rü tiyedir. Ayrıca bu belirtilen yerlerle Hatay’ın muhtelif yerlerinde toplam 41 tane iptidai mektep vardı. Sava döneminde bu okullar kapanmı tı. 1918’de Fransızlar söz konusu okulların tekrar açılmasına izin verdiler. Eski ö retim programının aynen uygulanması ve zayıf bir ö retim kadrosu ile çalı maya ba layan bu okullar, bu ekilde 1921 yılına kadar devam ettiler. 1921 yılında imzalanan Ankara Antla ması’ndan sonra skenderun Mutasarrıflı ına (Sanca ın üst yöneticili ine) bir de Maarif (E itim) Müdürlü ü eklendi. Bu göreve de A. Mithat Kuseyri getirildi24.

skenderun’daki okullara Fransızlar nasıl el atmı , bir bakalım:

Hatay’da Me rutiyet döneminde açılan ilkokullar 3 sınıflı olup, programlarında dini ö retim a ır basıyordu. Bu okullar, 1928’de 5 sınıflı olarak düzenlendi ve ismi “ ptidai Mektep ( lkokul)” olarak kaldı. Birinci sınıftan itibaren Fransızca ve Arapça ö retimine ba lanan bu okulların amacı, Sörler Okulu’na (Fransızların kolej haline getirdi i lise ) ö renci yeti tirmekti. Türkiye’deki ilkokullarda belli bir program dahilinde sınıf usulü ve toplu ö retim yapıldı ı halde, Hatay’daki ilkokullarda programsız ve grup usulü ö retim yapılıyordu. Okulun 5. sınıfında ö rencilere, di er derslerden ba arılı olup olmadıklarına bakılmaksızın Fransızcalarının iyi olup olmadı ına göre sertifika veriliyordu. Manda daresi, 1928’den itibaren bu okulların sayısını arttırdı. 1938’de bu okulların sayısı 26’ya ula mı tı. Köy okulları da aynı amaca yönelik hizmet veriyordu. Köye tek ö retmen gönderilebildi inden bu ö retmen her sene ehir okullarının 5. sınıflarında yapılan sertifika sınavına ö renci yeti tiriyordu. Ö retmen ba ına ortalama 50-60 ö renci dü üyor ve Fransızcayı iyi ö renip sınavı kazanan ö rencilerin sayısı ö retmenin ba arı oranını belirliyordu. Ö retmenin köylerde takip etti i Fransızca ö retiminin dı ında Türkçe ö retimi için ne okuttu u ve hangi programı takip etti i sorulmazdı. Bu köy okullarının

23_{A.g.e., s. 32.} 24_{Bilgili, a.g.e., s. 34.}

(17)

Türkiye’deki köy okullarına denk olup olmadı ı veya Antakya’daki iptidai mekteplerle aynı olup olmadı ıyla ilgili Sancak Maarif daresinde hiçbir resmi kayıt mevcut de ildi. 1928’den itibaren bilinçli olarak sayıları arttırılan bu okullar, 1938’de 66 taneydi25.

Yukarıdaki cümlelerden de anla ılaca ı üzere, hem ilkokul hem de köy okullarında ba arılı sayılabilmek için Fransızca’nın iyi derecede bilinmesi gerekiyordu. Sancaktaki ilkokullarda Türk kültürünü zayıflatıp, Fransız kültürünü a ılamak isteyen Fransızlar ilkokulların sayısını bilinçli olarak arttırdılar.

Tablo 3: skenderun Sanca ı’ndaki Okul ve Ö renci Sayıları

25_{Bu konuda ayrıntılı bilgi için bk. Bilgili, a.g.e., s. 36-39.}

Yıl Okul Sayısı Ö renci Sayısı

1921 26 1 550 1922 31 1 909 1923 41 2 164 1924 44 2 384 1925 49 2 739 1926 56 2 670 1927 58 2 890 1928 69 3 879 1929 65 4 257 1930 65 3 815 1931 65 4 180 1932 65 4 765 1933 65 4 979

(18)

skenderun Sanca ı’nda bulunan ilkokulların Manda daresi’nin kurulu undan 1933 yılına kadar geli imi26 yukarıda gösterilmi tir. Tablodan da anla ılaca ı üzere, 1933 yılına gelindi inde skenderun Sanca ı’nda 65 tane okul, yakla ık 5 000 tane ö renci bulunmaktadır. Okul ve ö renci sayısının fazlalı ı Fransızların amaçlarına ula tıklarını göstermektedir. Yoksa, Ankara Antla ması’nda söz verildi i gibi Türk kültürünün geli tirilmesi için çaba harcandı ını göstermemektedir.

1921 yılında, E itim Müdürü olan Dr. A.Mithat Kuseyri’nin, 1931 yılında Hatay okullarının durumu hakkında verdi i bilgilere göre; Sancaktaki 66 okuldan üçte ikisi Türk okuludur. skenderun’daki Türk okulları ile yabancı ve cemaat okullarının sayısı e ittir. Türk okullarında bütün dersler Türk ö retmenler tarafından Türkçe okutulurdu. Arap ö renciler için Türkçe mecburiyeti yoktu27.

Daha önceki bilgilerde 1931 yılında skenderun Sanca ı’nda 65 okul bulundu unu görmü tük. Yukarıdaki cümlelerde ise 1931 yılında 66 okulun bulundu u belirtiliyor. Burada u noktaya dikkat çekmekte yarar vardır. fade edilen okul sayıları arasında görülen tutarsızlıklar, sayılarda de i tirme, küçültme veya abartmalar yapıldı ını dü ündürüyor. Bunu, o dönemin siyasi yapısına ba layabiliriz. Ayrıca yukarıdaki cümlelerde Türk okullarında bütün derslerin Türkçe okutuldu u belirtiliyor. Halbuki fizik, kimya, matematik dersleri Fransızca, tarih, co rafya ve edebiyat dersleri Türkçe okutuluyor, bunun yanında Arapça dersi de görülüyordu.

1933–1934 ö retim yılı Sancak Maarif daresi’nin resmi istatistiklerine göre; skenderun’da 15 ilkokul, 20 ö retmen, 878 ö renci bulunmaktadır. Yine 1 resmi kız okulu, 5 ö retmen, 43’ü Türk, 197 ö renci bulunmaktadır.

Fransız yönetimi altında geçen yıllar içinde Hatay’da Arapça ö retmek, Fransızca e itim yaptırmak için okullar açıldı ı halde Türkçe e itim yapan Türk okullarının sayısı arttırılmamı , aksine Ermeniler için 20’den fazla okul açtırılmı tır28.

Yukarıdaki bilgilere göre, 1933-1934 ö retim yılında skenderun’da toplam 16 okul, 25 ö retmen ve 1 075 ö renci bulunmaktadır. Ayrıca burada önemli bir nokta da, kız okulunda 197 ö renciden sadece 43 tanesinin Türk olmasıdır. Bu durumda, özbeöz halkı Türk olan skenderun’da, e itimden en az faydalanan ki iler Türk çocuklarıdır, diyebiliriz. Bunu a a ıdaki bilgiler daha net gösterecektir.

26_{Mehmet Tekin, Hatay’da E itim ve Kültür, Ankara, ( basım yılı yok), s. 66.} 27_{Bu konuda ayrıntılı bilgi için bk. Tekin, a.g.e., s. 66.}

(19)

Mesut Fani Bilgili, Fransız Manda daresi döneminde, Türk çocuklarının e itim durumu ile ilgili bilgi verirken unları söylemektedir:

“…Türk unsuruna mensup ve 6-14 ya arasında, yani tam tahsil ça ında bulunan 21 000 çocuktan yalnız 2 600’ü okuma ö renebilmi tir. Bu hali di er unsurlara mensup çocukların kültürel durumları ile mukayese edince facia büsbütün tebarüz ediyor. Türk çocukları bu feci vaziyette bulunurken Ermenilerin tahsil devresinde bulunan 3 800 çocu undan 2 873’ü, Rum Ortodoksların 1 909 çocu undan 1 181’i, Katoliklerin 1 272 çocu undan 826’sı, Protestanların 244 çocu undan 216’sı ve Yahudilerin 79 çocu undan 57’si muntazaman mekteplere devam ediyorlardı. unu da ekleyelim ki, Hataylı Hristiyan çocukları misyonerler tarafından himaye görerek okutulmu lardır. Bugün Hristiyan çocuklarının % 75-80’i okuma yazma bilirken Türk çocuklarının ancak % 10’u okuyabilmi tir.”29

Yukarıdaki bilgilerden de anla ılaca ı üzere, Fransız Manda daresi döneminde, skenderun Sanca ı’nda okuma yazama ça ındaki nüfus 21 000 Türk, 3 800 Ermeni, 1 909 Rum Ortodoks, 1 272 Katolik, 244 Protestan ve 79 Yahudi olmak üzere toplam 28 304’tür. Bu nüfusun 2 600 Türk, 2 873 Ermeni, 1 181 Rum Ortodoks, 826 Katolik, 216 Protestan ve 57 Yahudi olmak üzere 7 753’ü okuma yazma bilmektedir. Yani okuma yazma ça ındaki nüfusun yakla ık % 30’u okuma yazma bilmektedir. Bu oranın da % 25’i Hristiyan, % 5’i ise Türk çocuklarıdır. 21 000 Türk çocu undan 2 600’ü okuma yazma bilirken, Türk olmayan 7 304 ki inin 5 153’ü okuma yazma bilmektedir. Kısacası, Türklerdeki okuma yazma oranı % 13 civarında iken, Türk olmayanlarda bu oran % 75 civarındadır. Bu oranlar, Manda daresi döneminde Türklerin e itimden ne kadar uzak tutuldu unu göstermektedir.

Türk okullarıyla ilgili bu bilgilerden sonra, imdi de yabancı ve cemaat okullarından bahsedelim.

Fransız Manda daresi’nden önce Hatay’da Türk olmayanların kendilerine ait okulları yoktu. Yalnız Ermenilerin 8 tane küçük köy mektebi ve Ortodoksların da Rusya himayesinde 2 tane iptidai mektebi vardı. Türk olmayanların çocukların e itimi ile daha çok misyonerler me gul oldu. Azınlıklar çocuklarını genellikle bu yabancı okullara gönderdikleri için ayrıca okul açmak ihtiyacını hissetmemi lerdir.

(20)

skenderun’da okul açan misyonerler ve okul açma tarihleri unlardır: 1. talyan Karmi Frerler Okulu (L’ école talienne des Pères Carmes): 1860. 2. ngiliz Presbiteryen (Presbiterien) Misyonerleri: 1902.

3.Katolik Frerler (Les Frères des Ecoles Chrétiennes): 1912.

Birinci Dünya Sava ı’nda kapatılan bu okulların 1918’de yeniden açılmasında ve faaliyetlerine devam etmesinde Fransızlar koruyucu bir tavır sergilemi tir30.

Yukarıdaki bilgilerden de anla ılaca ı üzere, misyonerler, skenderun’da 19. yüzyıldan itibaren okul açmaya ba lamı lardır.Bunu ihtiyaç olarak hissetmelerinde skenderun’un nüfus yapısı etkili olmu tur. skenderun’daki farklı dil, din ve inançların bir arada ya amasını kendilerine çok uygun bir ortam olarak gören misyonerler açtıkları okullarda kültürlerini yaymaya çalı mı lardır. Misyonerlerin amaçlarını iyi bilen ve bu durumu çıkarlarına uygun gören Fransızlar, yukarıda da belirtildi i gibi, Birinci Dünya Sava ı döneminde kapalı olan bu okulların yeniden açılmasında ve faaliyetlerine devam etmelerinde bir sakınca görmemi lerdir. Çünkü misyonerlerin çalı maları, Fransızların amaçlarına ula maları için kolaylık sa layacaktır. Bu özelli inden dolayı misyonerler rahat bir çalı ma ortamı bulmu lar ve e itimi araç olarak kullanmı lardır. Misyonerlerin ve Türk olmayanların çabaları sonucu, 1890’lı yıllardan 1939’lara kadar skenderun’da çe itli yabancı ve cemaat okulları açılmı tır. öyle ki;

skenderun’da,

1891: 58 ö rencili bir Hristiyan Okulu 1899: 45 ö rencili bir Rum Erkek Okulu

45 ö rencili (25 E+20 K) 2 Ermeni Ortaokulu 60 ö rencili (35 E+25 K) 2 Fransız Ortaokulu

1903: 166 ö rencili 5 adet ortaokul açılmı tır31.

Yukarıdaki bilgilerden de anla ılaca ı üzere, yabancılar 19. yüzyıldan itibaren skenderun’da okul açmaya ba lamı lardır. Zamanla ve fırsatını buldukça bu okullar ço alacaktır.

30_{Bu konuda ayrıntılı bilgi için bk.Bilgili, a.g.e., s.21-25.} 31_{Tekin, a.g.e., s. 73.}

(21)

Gittikçe sayıları artan bu okulların 1938-1939 yılında durumları öyleydi32:

Okulun Adı Kız Erkek Toplam

ngiliz Okulu 105 99 204

Frerler Okulu - 388 388

Sen-Jozef (Sörler) Kız Okulu 253 - 253

talyan Sen Jorj Erkek Okulu - 210 210

Karmelit (Sörler) Kız Okulu 181 - 181

Nobaryan Karma Okulu 235 289 524

Yunan (Rum) Karma Okulu 66 69 135

Ortodoks Karma Okulu 32 39 71

Tablo 4: skenderun’daki Yabancı Okullar

Konumuz itibariyle sadece skenderun’daki ö renci sayısını burada belirtmeyi uygun bulduk.

Yukarıda belirtilen okullardaki ö renci sayısı 872 kız, 1 094 erkek olmak üzere toplam 1 966’dır.

Bu sayılar dikkate alındı ında yabancı, azınlık ve di er cemaatlere ait nüfusun % 75’inin okuma yazma bilir hale geldi ini görüyoruz. Bunda Fransız Manda daresi’nin te viki ve misyonerlerin çalı malarının büyük payı vardır.

Halkının özbeöz Türk olması, en çok Türkçe konu ulması ve hükümetin resmi dilinin de Türkçe olmasına ra men Manda daresi’nin politikası gere i bu okullarda Türkçeye yer verilmemi tir. Türklük aleyhine duygular a ılanmı tır.

Yabancı okullar Hatay’ın Türkiye’ye katılmasından sonra birer birer kapanmaya ba lamı tır.

(22)

3. HATAY DEVLET ZAMANINDA SKENDERUN’DA E T M

Hatay Devleti, 2 Eylül 1938’de kuruldu. Uygulamaya koydu u politika gere i her alanda Türkiye ile sıkı ili kilerde bulundu. Özellikle e itim alanındaki ihmalleri ortadan kaldırmak için bazı giri imlerde bulundu.

A. Faik Türkmen E itim Bakanı, Nuriye Siliöz E itim Müfetti i olarak atandı. A.Faik Türkmen ve Nuriye Siliöz’ün çalı maları ile Hatay’ın asıl unsuru olan Türklere daha çok e itim imkânları sunulmaya ba ladı. Çünkü o tarihlerde yabancılarda okuma yazma oranı % 75 iken Türklerde ancak % 13 civarında idi. Bu geri kalmı lı ın derhal düzeltilmesi gerekiyordu. Bunun için Türkiye’den ö retmenler getirildi. Hatay gençleri Türkiye’deki çe itli okullara gönderildi. Mevcut ö retmenler büyük ölçüde bo alan okulların ö retmen kadrosunu doldurmaya yetmedi inden kurslar düzenlendi. Yabancı okullarda önceden Türkçeye yer verilmezken, yeni düzenlemeyle Türkçe dersleri konuldu. Fransızca e itime sınır getirildi, sadece yabancı dil olarak okunmasına izin verildi, Fransızca programlı okullar kapatıldı. Ortaokullar açılmaya ba landı.Ancak tüm iyi niyetli bu çalı malara ra men 1938’de ö retime ba layan skenderun Ortaokulu’nda zamanında ö retmen kadrosu olu turulamaması ve ders kitaplarının sa lanamaması yüzünden dersler uzun süre bo geçmi tir33.

Hatay Devleti zamanında skenderun’da merkezde eskiden var olan okullara 2 okul daha ilave edilmi tir. Bunlar:

skenderun Merkez lkokulları Ö retmen sayısı Müdür

1. Karma Türk Okulu 4 Suphi Bengi

2. Karma Arap Okulu 4 Mehrinnisa Çınçın

Tablo 5: 1939 Yılında skenderun Merkezinde Açılan Okullar

(23)

skenderun’da okulu bulunan ve ö retmen tayin edilen köyler unlardır: Akarca, Karayılanlı, Sakıt, Abacılı Güzelli, Abacılı O ullu, Karahüseyinli, Müftüler, So ukoluk (Ö retmeni Ermeni), Karaa aç, Akçay, Kiliseönü, Ekber (Ö retmeni Türk de il), Arsuz (Ö retmeni Türk de il), Haymaseki, Elhub, Araphan34.

Yukarıdaki tablodan da anla ılaca ı üzere, skenderun’da merkezde 2 tane okul açılmı tır. Bu okullarda 8 tane ö retmen görev yapmı tır. Karma Arap okulunun açılması, skenderun’da Türklerle birlikte ya amakta olan belirli bir miktarda Arap nüfusun bulundu unu göstermektedir.

Özetle, Hatay Devleti zamanında, skenderun merkezinde 2, köylerde 15 tane okul açılmı tır. Bu durum Hatay idaresinde e itim için sarf edilen çabanın büyüklü ünü göstermektedir.

(24)

K NC BÖLÜM

1939 YILINDA SKENDERUN’DA AÇILAN OKULLAR

Fransızlar Hatay’dan çekildikten sonra skenderun’da e itime büyük bir önem verilmi , yılların olu turdu u kayıplar telafi edilmek istenmi tir. Bunun için Türkiye Cumhuriyeti’nde oldu u gibi skenderun’da da okullar açılmı ve Türkçe e itim hızla yaygınla tırılmı tır.

1939 yılında skenderun’da iki tane ilkokul (Namık Kemal ve Mithat Pa a) ve bir tane ortaokul ( skenderun) açılarak e itim hamlesi ba latılmı tır. Di er unsurlara göre e itimin her alanında geri kalmı bulunan Türkler, bu durumu telafi için büyük bir çaba içine girmi ler ve açılan okullara ra bet göstermi lerdir. imdi de bu okulları görelim.

1. LKOKULLAR

1.1. Mithat Pa a lkokulu

(25)

Mithat Pa a lkokulu, Mithat Pa a Caddesi üzerinde, Katolik Kilisesi kar ısında ve Halk Kütüphanesi’nin yanında bulunmaktadır. Okulun ilk katı 1924, ikinci katı ise 1926 yılında Fransızlar tarafından tamamlanmı tır.

Yapılı tarihi itibariyle günümüze kadar ayakta durmayı ba armı eski yapılardan biridir. Yı ma bina eklindedir. Ray sistemi kullanılmı tır. Taban dö emeleri ve sıralar orijinalli ini korumaktadır. Fransızlar bu binayı Kız Koleji olarak ö retime açmı tır. Rahibe Okulu olarak da kullanıldı ı söylenmektedir. Binada büyük bir sinema salonu da vardır. Sinema salonunun Katolik Kilisesi’ne ba lı oldu u bilinmektedir. Ancak imdi ikisi arasından yol geçmektedir.

Resim 2: Katolik Kilisesi

Söz konusu sinema salonunda bugün de yerinde duran Fransızlardan kalma tarihi bir sinema makinesi, bir piyano ve bir de ocak bulunmaktadır.

(26)

Resim 3: Fransızlardan Kalma Sinema Makinesi

(27)

Kız koleji olarak anılan okul, Hatay Devleti zamanında 10. ilkokul adını almı tır. Ancak Hatay 1939’da Türkiye Cumhuriyeti’nin bir ili olduktan sonra alınan bir kararla 1 Eylül 1939 tarihinde Mithat Pa a lkokulu olarak adı de i tirilmi tir.

Okulun ilk müdürü smail Hakkı Öbek’tir. Mevcut sınıflar yetersiz oldu undan ek bir bina yapılmı tır. 67 yıldır çok sayıda ö renci yeti tiren okul, 8 yıllık zorunlu temel e itim kanunu ile “Mithat Pa a lkö retim Okulu” adını almı tır.

Mithat Pa a lkö retim Okulu verdi i e itim ve ö retim ile her sene en az 95 ö renciyi Anadolu ve Fen liselerine yerle tirmesi ile beraber sosyal ve sportif ba arılar elde ederek ba arılı sporcular yeti tirmektedir. Bilgi yarı malarında ve satranç müsabakalarında her sene ba arılar elde edilmektedir35.

1.2. Namık Kemal lkokulu

Bu okul devlet tarafından 1939 yılında açılmı tır. Vatan ve hürriyet airi olan Namık Kemal’in adının ya atılması için okula bu isim verilmi tir. 1972 yılında ortaokul bölümü de faaliyete geçmi tir. 1997-1998 yılında ilk ve ortaokul bölümleri birle tirilerek Namık Kemal lkö retim Okulu adını almı tır.

2.ORTAOKULLAR 2.1. skenderun Ortaokulu

skenderun’daki en eski okuldur.

skenderun Lisesi, ehit Pamir Caddesi üzerinde bulunmaktadır. (bk.Ek:2)

imdiki 11 576 metrekarelik alan üzerinde o zamanlar ehit Pamir Caddesi üzerinde bulunan binalar mevcut idi. u anda okul bahçesinin içerisinde bulunan Atatürk büstünün oldu u yerde Jandark’ın heykeli vardı. Jandark (Jeanned’are) Fransızların ngilizlere kar ı mücadelesinde, 7. Charles’ın tahta geçmesinde ve kral ilan edilmesinde yararlılıkları görülen bir kadın kahramandır.

skenderun ortaokulu, 1911–1912 ö retim yılında “College des Freres” adı altında hizmete açıldı. Frerler misyon grubu tarafından açılan bu okul, Alman ve talyanların faaliyetlerine kar ı Fransa’dan destek gördü. Birinci Dünya sava ı sırasında (1914–1918) kapalı kalan okul, 1918’de tekrar açıldı ından çok ra bet gördü. Yeni bir okul binası yapıldı. Manda idaresinin kayıtlarına göre, 1933’te 400 ö rencisi oldu. 1938’de 338

(28)

ö renci kayıtlı gözüküyordu. 1939’da bu okul skenderun Ortaokulu olarak yeniden organize edildi36.

1939’dan 1955 yılına kadar ortaokul olarak devam etmi tir. 15 Mayıs 1955 tarihinde lise kısmının da açılmasıyla orta-lise beraber ö retime ba lamı tır. 1966-1967 ö retim yılında ortaokul bünyesinden kaldırılmı yalnız lise olarak ö retime devam eden bir e itim yuvası olmu tur.

Resim 5: skenderun Lisesi’nin Bugünkü Hali (sol profili)

(29)

Resim 6: skenderun Lisesi’nin Bugünkü Hali (ön profili)

(30)

Hatay Devleti zamanında skenderun Ortaokulu’nda ö retmen kadrosu olu turulamadı ı ve zamanında kitap sa lanamadı ı için dersler uzun süre bo geçmi tir.

1941–1942 ö retim yılında skenderun Ortaokulu’nda 407 ö renci bulunmaktadır37.

Lisede ö renci sayısı hızlı bir ekilde artmı tır. 1955–1956 döneminde 427 iken

1966–1967 döneminde 4 000’e yükselmi tir.

60 ö retmeni olan lise, kültür alanında oldu u kadar spor yönünden de ehrin uyanmasına öncülük etmi tir. 1966-1967 ö retim yılında liseler arası masa tenisi

ampiyonu olan skenderun Lisesi, Millî E itim Bakanlı ı’nın taktirini kazanmı tır38.

Özetle, imdiki skenderun Lisesi’nin binası 1910’lu yıllarda yapılmı tır. Hatay’ın anavatana katılmasına kadar Fransızlara hizmet eden kolej, 1939’dan itibaren skenderun Ortaokulu olarak faaliyette bulunmu tur. 1955’te lise kısmı da açılmı tır. lk yıllarda alt yapı eksikli inden dolayı ö renci ve ö retmen sayısı az olmu tur. Ancak zamanla gerekli zemin olu turularak ö renci ve ö retmen sayıları artmı tır. Bu durum bize skenderun halkının okuma bilincine eri ti ini göstermektedir.

37_{Tekin, a.g.e., s. 77.}

(31)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1939’DAN SONRA SKENDERUN’DA AÇILAN OKULLAR

1939 yılında Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ya amaya ba layan skenderun’da iki ilkokul ile 1 ortaokulun açılmasıyla ba latılan e itim hamlesi 1939’dan sonra da hızla devam ettirilmi tir. 1939’dan sonra açılan okullardan bahsetmeden önce e itim sistemimizdeki bir de i iklikten söz edelim.

E itim sistemimizde 1997–1998 ö retim döneminde ba latılan yeni bir uygulama ile ilkokul ve ortaokul mezuniyeti kaldırılmı , yerine ilkö retim mezuniyeti getirilmi tir. Böylece bu yeni sistemle zorunlu temel e itim 5 yıldan 8 yıla çıkarılmı tır. E itim sistemimizdeki bu de i iklik nedeniyle ilkokul (5 yıl) ve ortaokul (3 yıl) birle erek “ilkö retim okulu” adını almı tır. Ancak, bu çalı mada okulları anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise ve yüksek okul eklinde gruplandıraca ız.

1. ANAOKULLARI

nsanlar kültür seviyesi arttıkça anaokulu e itimine daha çok önem vermi tir. Türkiye’nin her yerinde oldu u gibi skenderun’da da durum böyledir. Önce ailede ba layan e itim sonra okullarda devam etmektedir. Aileler, çocuklarını okul hayatına alı tırma devresi olarak bilinen anaokulu e itimine son zamanlarda önem vermeye ba lamı lardır. Bu geç kalmı lı ın sebebi, okul öncesi e itimin gerekli oldu u anlayı ına sahip olmanın da geç kalmı olmasıdır.

Okul öncesi e itim, sadece anaokullarla de il, ilkokul bünyesindeki anasınıfları ve kre lerle de yapılmaktadır. Amaç, çocu u sa lıklı bir ekilde okul hayatına hazırlamaktır.

1970’li yıllarda, skenderun’da okul öncesi e itim yapan kurulu sadece bir taneydi. O da Demir-Çelik Fabrikaları’nın bünyesinde bulunuyordu. 1976 yılında faaliyete geçen kre te 1980 yılında 70 kadar ö renci vardı.

1999 yılına kadar skenderun’da, anaokulu olarak e itim yapan kurulu yoktur. 1999 yılında açılan Dr. Gani Bahadırlı 75. Yıl Anaokulu ile 2003 yılında açılan Demirçelik Anaokulu olmak üzere günümüzde skenderun’da 2 tane anaokulu bulunmaktadır.

Anaokulu e itimi, ilkokulların bünyesinde anasınıfı adı verilen dershanelerde de yürütülmektedir. lçemizde merkezde 23 ilkö retim okulunda 45 anasınıfı ubesi, köylerde 18 ilkö retim okulunda 19 anasınıfı ubesi olmak üzere toplam 64 anasınıfı ubesi

(32)

bulunmaktadır. Bu sınıflarda toplam 1 361 ö renci ö renim görmektedir. Bu ö rencilere 69 okul öncesi ö retmeni e itim vermektedir39.

Yukarıdaki sayılardan da anla ılaca ı üzere, aileler çocuklarını anaokullarına gönderme ihtiyacını son zamanlarda hissetmi lerdir. Bunun sebebi bu okullara göndermenin gerekli oldu u bilincine geç varmalarıdır. Önceleri, çalı an e lerin çocukları kre lere ve anasınıflarına gitmi lerdir. Bunların sayısı da 1990’lı yıllara kadar oldukça azdır. Son yıllarda ise sadece karı koca çalı an aileler de il, ev hanımları da çocuklarını anasınıfları veya anaokullarına göndermeye ba lamı lardır.

2. LKOKULLAR

lkokullar, okul hayatının ilk basama ını te kil eder. Bu okullarda insanlar sadece okuma yazmayı de il, sosyal hayatında gerekli olan bilgileri de ö renir.

1940’tan 2000 yılına kadar skenderun’da birçok ilkokul açılmı tır. Bu okulları açılı tarihlerine göre onar yıllık süre içerisinde belirtece iz. Böylece okulların sayılarına bakılarak geli imi rahatlıkla incelenebilecektir. Burada bir noktaya dikkat çekmekte yarar vardır.Okulların adlarına bakıldı ında, okulların adlarını ya bulundukları köy veya kasabadan ya da önemli ahıslardan aldıkları görülmektedir. Devlet tarafından yaptırılan bu okullara önemli ahısların isimlerinin verilmesi, bu insanların hatıralarının bu eserlerle ya atılmak istenmesinden kaynaklanmaktadır. Zira bu insanlar ya amlarında yaptıkları i lerle önem kazanmı tır.

2.1. 1940 – 1950 Yıllarında Açılan lkokullar40

Kurulu Tarihi Okulun Adı

Çırtıman lkokulu 1940

Pa akaraca lkokulu

1941 Naci Uyar lkokulu

1944 nönü lkokulu

1945 Arpaderesi lkokulu

39_{www.iskenderun.bel.tr}_{(10.08.2006).} 40

Hatay Millî E itim Müdürlü ü’ne dilekçe ile ba vurularak bilgi istenmi tir. Tablolarda gösterilen bilgiler bu ekilde elde edilmi tir.

(33)

Güzelçay Havaradar lkokulu Karahüseyinli lkokulu

1948 Hacı Ahmetli Köyü lkokulu

Tablo 6: skenderun’da 1940-1950 Yılları Arasında Açılan lkokullar

1940 – 1950 yılları arasında skenderun’da 8 tane ilkokul açılmı tır. Bu okulların 4 tanesi merkezde, 4 tanesi de ba lı kasaba ve köylerde açılmı tır.

2.2. 1950–1960 Yıllarında Açılan lkokullar41

1953 Emine Saadet Çarmıklı lkokulu

1954 Atatürk lkokulu

Bekbele Fatih lkokulu 1957

Derekuyu lkokulu Akarca lkokulu Haymaseki lkokulu 1958

Karaa aç Hatun lkokulu

1959 Gazi lkokulu

1950–1960 yılları arasında 8 tane ilkokul açılmı tır. Bu okulların 3 tanesi merkezde, 5 tanesi de ba lı kasaba ve köylerde bulunmaktadır.

41_{Hatay Millî E itim Müdürlü ü’ne dilekçe ile ba vurularak bilgi istenmi tir. Tablolarda gösterilen bilgiler} bu ekilde elde edilmi tir.

(34)

1960 Konacık lkokulu

Yukarı Kepirce lkokulu 1961

Yunus Emre lkokulu Biti ik lkokulu 1962

Çetillik lkokulu Arpa Gedik lkokulu Avcılar suyu lkokulu Gökmeydan lkokulu Kurtba ı lkokulu

Organize Sanayi lkokulu 1963 Höyük lkokulu Beyköyü lkokulu Helvalı lkokulu 1964 P . Büyükdere lkokulu Dü ünyurdu lkokulu 1965 Kozaklı lkokulu 1966 ükrü Kanatlı lkokulu 1967 A a ı Kepirce lkokulu

Amiral Durcan lkokulu 1968

Arpaçiftlik lkokulu

(35)

Çınarlı lkokulu Nergizlik lkokulu Tülek lkokulu

1969 Be Temmuz lkokulu

Harlısu lkokulu

1960–1970 yıllarında 25 tane ilkokul açılmı tır. Bu dönem en çok okulun açıldı ı dönemdir. Nüfusun okuryazar kısmı bu dönemden sonra artmaya ba layacaktır. Sonraki yıllarda okuryazar oranının artması bu zemin üzerinden sa lanacaktır.

1971 Üçgüllük Gülcihan lkokulu

Alparslan lkokulu Demir Çelik lkokulu 1972

Kı la Köyü lkokulu

1973 Cemal Gürsel lkokulu

1974 Ticaret ve Sanayi lkokulu

Avcılarsuyu De irmendere lkokulu irin Yurt lkö retim Okulu

1975

Gübre Fabrikaları T.A. . lkokulu Kılıç Ali Pa a lkokulu

1976

ehit Yener lkokulu

(36)

Bekbele lkokulu Fikret Koçak lkokulu 1977

Gültepe lkokulu

1970–1980 yıllarında 14 tane ilkokul açılmı tır. Bu okulların 9 tanesi merkezde, 2 tanesi Uluçınar’a ba lı köy ve kasabalarda, 3 tanesi de merkeze ba lı kasabalarda açılmı tır.

1982 Sadık Altıncan lkokulu

1983 Denizciler Çamlık lkokulu

1984 Konacık Kı laçayı lkokulu

1987 Deniz Nakliyecileri Derne i lkokulu

1989 Emel Akçay lkokulu

1980–1990 yıllarında 5 tane ilkokul açılmı tır. Bu okullardan 3 tanesi merkezde, 1 tanesi merkeze ba lı Denizciler kasabasında,1 tanesi de Uluçınar’a ba lı Konacık köyünde açılmı tır.

(37)

Gözcüler lkokulu Nardüzü lkokulu 1990

Üçgüllük lkokulu

Abdülkadir Kocaba lkokulu Haymaseki Yeni Mahalle lkokulu Sarıseki Belediye lkokulu

1992

Kurtulu lkokulu

1993 Bekbele Gedik Saray lkokulu

Selahattin Alanya lkokulu 1994

Yahya Kemal Beyatlı lkokulu Ali Kemal Ziro lu lkokulu

Dr. Gani Bahadırlı Bahadırlı lkokulu 1995

M. Kemal lkokulu

skenderun lkokulu ve Okulu Karayılan Saraç lkokulu

1996

Uluçınar lkokulu

1997 Atatürkçü Dü ünce lkokulu

1998 Madenli lkokulu

Akdeniz lkokulu 1999

Sarıseki Organize Sanayi lkokulu

(38)

2000 Bekbele Cumhuriyet lkokulu

1990-2000 yıllarında ise 21 tane ilkokul açılmı tır. Bu okulların 10 tanesi merkezde, 6 tanesi de merkeze ba lı kasabalarda, 5 tanesi de Uluçınar’a ba lı köy ve kasabalarda açılmı tır.

nsanların ö renim hayatının ilk basama ı aile, ikinci basama ı okuldur. lkokullar ise, atılan temeldir. Temelin sa lam olması, üzerine çıkılacak katların ayakta durmasını sa layaca ından ilkokullar oldukça önemlidir. Toplumun kültürlü, en azından okuryazar olabilmesi için bu kurumlara ihtiyaç oldukça fazladır. Bu kadar önemli olan bu okulların sayılarının arttırılması için bütün ülkede oldu u gibi skenderun’da da çaba harcanmı tır.

1940-2000 yılları arasında skenderun’da toplam 81 tane ilkokul açılmı tır. skenderun’a ba lı bucak ve köylerin nüfusu arttıkça, daha do rusu okul ça ına gelen çocukların nüfusu arttıkça okul ihtiyacı da buna paralel olarak artmı tır. Bu nedenle devlet gerekli yerlere okul açmayı kendine görev bilmi tir. skenderun’da günümüzde 91 tane ilkö retim okulu bulunmaktadır. lçedeki okul ve ö renci sayıları ile okuma yazma oranlarına bakıldı ında devletin e itime yaptı ı yatırımın bo a gitmedi i açıkça görülmektedir.

3.ORTAOKULLAR46

1939 skenderun Ortaokulu

1966 Merkez Ortaokulu

1966 Cumhuriyet Ortaokulu

(39)

1967 Atatürk Ortaokulu

1969 Be Temmuz Ortaokulu

1972 Namık Kemal Ortaokulu

1975 Sarıseki Ortaokulu 1976 Nardüzü Ortaokulu 1976 arkkonak Ortaokulu 1978 Bekbele Ortaokulu 1979 Akçalı Ortaokulu 1979 Höyük Ortaokulu

Tablo 12: skenderun’da Açılan Ortaokullar

Yukarıdaki müstakil ortaokullardan ba ka Gözcüler Ortaokulu, Gübre Fabrikaları T.A. . Ortaokulu, Karahüseyinli Ortaokulu ve Konacık Ortaokulu da açılmı tır. Ayrıca 5 tane de lise bünyesinde ortaokul açılmı tır. Bunlar; Barbaros Lisesi, Cumhuriyet Lisesi, Demir Çelik Lisesi, Belen Lisesi ve stiklal Makzume Anadolu Lisesi bünyelerindeki ortaokullardır. Ortaokul sayısı 1939 yılında 1 tane iken, 1979’da 11’e ( skenderun Ortaokulu 1955 yılında orta-lise beraber e itime ba lamı ,1967 yılında orta kısım kaldırılmı tır.), 1987 yılında ise 20’ye yükselmi tir.1997-1998 ö retim yılında ilkokul ve ortaokul mezuniyeti kaldırılarak ilkö retim mezuniyeti getirilmi , mevcut ortaokullar bulundukları ilkokulla birle mi tir. Örne in Yunus Emre lkokulu ile 1991 yılında açılan Vali Sami Oytun Ortaokulu aynı bahçede bulunuyordu. 8 yıllık temel e itim kanunuyla ortaokul ilkokulla birle erek Yunus Emre lkö retim Okulu adını almı tır.

(40)

4.L SELER 4.1. Genel Liseler47

1955 skenderun Lisesi

1973 Cumhuriyet Lisesi

1976 . Demir Çelik Lisesi

1978 Belen Lisesi

1979 Barbaros Lisesi

1992 Denizciler Lisesi

1994 emsettin Mursalo lu Lisesi

1996 . Ticaret ve Sanayi Odası Lisesi

Tablo 13: skenderun’da açılan Genel Liseler

Yukarıdaki tablodan da anla ılaca ı üzere, 1939-2000 yılları arasında skenderun’da 8 tane genel lise açılmı tır. Bunlardan Belen Lisesi, 1990 yılından itibaren skenderun’daki okullar arasında sayılmamaktadır. Çünkü, 1990 yılında Belen Hatay’ın ilçesi olmu tur.

(41)

4.2. Meslek Liseleri48

Kız Meslek Lisesi

Pratik Kız Sanat Okulu 1949

Erkek Sanat Okulu

1972 Endüstri Meslek Lisesi

1992 . Sa lık Meslek Lisesi

1993 Anadolu Meslek ve Meslek Lisesi

Nardüzü Kız Meslek Lisesi 1996

.Ticaret M.L. ve Rotary Ana.Tic.Lisesi

Tablo 14: skenderun’da Açılan Meslek Liseleri

Yukarıdaki tablodan da anla ılaca ı üzere, 1939-200 yılları arasında skenderun’da 8 tane meslek lisesi açılmı tır. Pratik Kız Sanat Okulu ile Erkek Sanat Okulu günümüzde kapalıdır. Di er belirtilen okullar faaliyettedirler.

48_{Kireççi, a.g.e., s. 29; Hatay Millî E itim Müdürlü ü’ne dilekçe ile ba vurularak bilgi istenmi tir.} Tablolarda gösterilen bilgiler bu ekilde elde edilmi tir.

(42)

4.3. Anadolu Liseleri ve Di er Liseler49

1961 Ticaret Lisesi

1970 mam Hatip Lisesi

1971 Ak am Ticaret Lisesi

1975 Teknik Lise

1986 stiklal Makzume Anadolu Lisesi

1992 .Demir Çelik Anadolu Lisesi

1994 bni Sina Anadolu Lisesi

1998 .Gözcüler Çok Programlı Lise

1999 Karaa aç Nuran Yılmaz Çok Prog.Lise

Tablo 15: skenderun’da Açılan Anadolu Liseleri ve Di er Liseler

Yukarıdaki tablodan da anla ılaca ı üzere, 1939-2000 yılları arasında skenderun’da 3 tane Anadolu lisesi, 2 tane çok programlı lise, 2 tane ticaret lisesi, 1 tane teknik lise ve 1 mam Hatip Lisesi olmak üzere 9 tane lise açılmı tır.

Genel olarak 1939-2000 yılları arasında skenderun’da 8 genel lise, 8 meslek lisesi 3 Anadolu lisesi, 6 tane de di er liseler olmak üzere 25 tane lise açılmı tır. Günümüzde

skenderun’da 23 tane lise bulunmaktadır.

(43)

5.YÜKSEK OKULLAR

Sürekli olarak kültürlenme çabası içinde olan skenderun halkı, ilk ve ortaö retime olan ilgisini yüksek ö retime de göstermi tir. lçe halkının hem Türkiye’deki üniversite ve yüksek okullarda, hem de kendi ilçesinde açılan yüksek okulda e itim görme iste i bu dü ünceyi do rulamaktadır. Bu anlamda skenderun’da, Hatay’daki Mustafa Kemal Üniversitesi’ne ba lı 4 tane yüksek okul bulunmaktadır. Bunlar:

1. skenderun Meslek Yüksek Okulu

2. skenderun Turizm ve Otelcilik Yüksek Okulu 3.Sivil Havacılık Meslek Yüksek Okulu

4.Su Ürünleri Fakültesi

Ancak bunlardan sadece skenderun Meslek Yüksek Okulu, tam olarak faaliyettedir.

5.1. skenderun Meslek Yüksek Okulu

skenderun Meslek Yüksek Okulu 1976 yılında “Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu50” adıyla kurulmu tur. 1976–1983 yılları arasında Millî E itim Bakanlı ı’na ba lı olarak e itim ö retim yapan Meslek Yüksek Okulu, 1983 yılından itibaren Çukurova Üniversitesi’ne ba lanmı tır. Sanayi açısından geli mekte olan ülkemize teknik eleman yeti tirmek amacıyla kurulan okulda teknolojik artlara mümkün oldu unca uygun e itim yapılması gerekiyordu. Bu nedenle 1984 yılında skenderun Meslek Yüksek Okulu, YÖK – Dünya Bankası Endüstriyel E itim Projesi’ne dâhil oldu. Bu projeye göre e itim ve atölye için gerekli araç gereçleri Dünya Bankasınca kar ılanacaktı. Projeden sa lanan 2 milyon dolarlık kredi ile 36 adet modern atölye ve laboratuar kurulmu tur. Ayrıca

skenderun-Antakya karayolunun 3.kilometresinde bir kampüs in a edilmi tir.

1993 yılında yasa gere i skenderun Meslek Yüksek Okulu, Mustafa Kemal Üniversitesi’ne ba lanmı tır. Günümüzde de bu ba lılı ı devam etmektedir.

Ö retim süresi 2 yıl olan yüksek okulda ilk yıl temel e itim verilmektedir. kinci yıl ise ö renciler seçtikleri bölümlerde okumaktadırlar. Atölye ve laboratuar çalı malarının yanı sıra ö renciler sanayi kurulu larında staj yapmaktadırlar.