A N K A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ H U K U K F A K Ü L T E S İ Y A Y I N L A R I N O . 2 1 0
ANKARA HUKUK FAKÜLTESİ
40. YIL ARMAĞANI
Ajar» - Türk Matbaası / Ankara, 1966
A COLLECTION OF ESSAYS ISSUED ON THE OCCASION OF THE FORTIETH ANNIVERSARY OF THE FOUNDATION OF THE FACULTY OF LAW, ANKARA UNIVERSITY.
* MELANGES PUBLIES A LOCCASSION DU QUARANTIEME
ANNIVERSAIRE DE LA FONDATION DE LA FACULTE DE DROIT D'ANKARA.
*
FESTGABE DER JURISTISCHEN FAKULTAET ANKARA ANLAESSLICH DER FEIER IHRES VIERZIGJAEHRIGEN
BESTEHENS.
İ Ç İ N D E K İ L E R
Prof. Dr. KUDRET AYITER
40 İNCİ YIL MERASİMİNİ AÇIŞ NUTKU ATATÜRK'ÜN FAKÜLTEYİ AÇIŞ* NUTKU (1925)
ADALET BAKANİ MAHMUT ESAT BOZKURT'UN SÖYLEVİ (1925) Prof. Dr. HÜSEYİN CAHİT OĞUZOĞLU
ANKARA HUKUK FAKÜLTESİNİN KURULUŞ VE İLK YILLARI
Sayfa
XV-XXI XXIII-XXVI XXVII-XXIX
1 - 5 2
KAMU HUKUKU
Prof. GIUSEPPE BETTIOL
LA RİFORMA DEL CODICE PENALE ITALIANO Prof. GIUSEPPE BETTIOL
İTALYAN CEZA KANUNUNDA REFORM Çeviren : Doç. Dr. Uğur Alacakaptan Prof. B. BOUZAT
FRANSA'DA SOSYAL DEĞİŞMELER VE, CEZA HUKUKU Çeviren : Prof. Dr. Faruk Erem
Prof. GEORGES VEDEL
POUVOIR POLITIQUE ET PLANIFICATION
5 3 - 7 3
7 5 - 9 4
9 5 - 1 1 6
383 - 399 Prof. GEORGES VEDEL
SİYASÎ İKTİDAR VE PLÂNLAMA
Çevirenler : Prof. Dr. Münci Kapan!, Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu 401 - 4 1 7 Prof. GEORGES VEDEL
DEPOLITISATION, MYTHE OU REALITE?
Prof. GEORGES VEDEL
«SİYASETLE İLGİSİZLEŞME» EFSANE Mİ YOKSA REALİTE M İ ?
Çeviren: Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu 4 3 7 - Prof. H. V. WISEMAN
THE MYTH OF MAGNA CARTA 4 5 5 - Prof. H. V. WISEMAN
MAGNA CARTA EFSANESİ
Çeviren: Prof. Dr. Münci Kapani 4 6 3 - 4 1 9 - 4 3 5
-454
• 462
• 471
HUSUSÎ HUKUK
Doç. Dr. TURGUT KALPSÜZ
SCHIEDSGERICHTSBARKEIT BEI DEN INDUSTRIE-UND HANDELSKAMMERN
IN DER TÜRKEI 1 8 7 - 1 9 9 Dr. W. SCHÖNENBERGER
DIE BEVORSTEHENDE REVISION DES SCHWEIZERISCHEN DIENSTVERTRAGS
RECHTES 2 3 7 - 2 5 8 Dr. W. SCHÖNENBERGER
İSVİÇRE BORÇLAR KANUNUNUN HİZMET AKDİNİ DÜZENLEYEN HÜKÜM
LERİNDE YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLER
Çeviren: Dr. Turgut Akıntürk 2 5 9 - 2 8 0
Dr. W. SCHÖNENBERGER & y f B
DIE WAHL DES MASSGEBLICHEN RECHTES DURCH DIE VERTRAGSPARTEIEN
NACH INTERNATIONALEM PRIVATRECHT 2 8 1 - 2 9 8 Dr. W. SCHÖNENBERGER
DEVLETLER HUSUSÎ HUKUKUNDA ÂKİT TARAFLARCA YETKİLİ KANUNUN SEÇİLMESİ
Çeviren : Doç. Dr. Erdoğan Göğer 2 9 9 - 3 1 5 Prof. Dr. HALÛK TANDOĞAN
QUELQUES PROBLÈMES RELATIFS À LA RESPONSABILITÉ CIVILE EN DROITS
ALLEMAND, SUISSE ET FRANÇAIS 3 1 7 - 3 5 7 Prof. WALTER YUNG ' LE ACTES JURIDIQUES ACCOMPLIS PAR UNE PERSONNE PRIVEE DE DISCER
NEMENT ET LA PROTECTION DES TIERS 4 7 3 - 4 8 3 Prof. WALTER YUNG
TEMYİZ KUDRETİNDEN MAHRUM OLAN BİR KİMSE TARAFINDAN YAPILAN HUKUKÎ MUAMELELER VE ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARIN KORUNMASI
Çeviren: Prof. Dr. Halûk Tandoğan 4 8 5 - 4 9 5 Prof. WALTER YUNG
LES ELEMENTS OBJECTIFS DANS LES CONTRATS 4 9 7 - 5 1 5 Prof. WALTER YUNG
AKİTLERDE OBJEKTİF UNSURLAR
Çeviren: Halûk Tandoğan 5 1 7 - 5 3 4
HUKUK SOSYOLOJİSİ VB HUKUK TARİHİ
EMİLE DURKHEIM
CEZA EVRİMİNİN İKİ KANUNU
Çeviren: Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu 1 1 7 - 1 4 8 J. GAUDEMET
LE POUVOIR IMPÉRIAL AUX IVe ET Ve SIÈCLES 1 4 9 - 1 5 8 J. GAUDEMET
4-5. YÜZYILDA İMPARATORLAR YETKİLERİ
Çeviren: Dr. Ayferi Göze 1 5 9 - 1 7 2 Ord. Prof. Dr. ERNEST E. HİRSCH
KUVVET VE HUKUK 1 7 3 - 1 8 6 Prof. Dr. COŞKUN ÜÇOK
EUROPA UND DIE TÜRKEI 3 5 9 - 3 6 9 Prof. Dr. COŞKUN ÜÇOK
LA POLITIQUE EXTERIEURE DE LA SUBLIME PORTE PENDANT LE PREMIER
EMPIRE ,. 371 -381
EKONOMİ
M. MENDES - FRANCE
LA PLANIFICATION ET LES ENTREPRISES 2 0 1 - 2 1 5 M. MENDES - FRANCE
LES RELATIONS ENTRE LA COMMUNAUTÉ ECONOMIQUE ET LES PAYS S U R
DEVELOPPES 2 1 7 - 2 3 5
VI
C O N T E N T S
Page INAUGURAL ADDRESS FOR THE 40TH ANNIVERSARY OF THE ANKARA UNI
VERSITY LAW SCHOOL, by Dr. KUDRET AYİTER, Dean of the Law School ... X V - XXI
ATATÜRK'S INAUGURAL ADDRESS (1925) X X I I I - X X V I THE ADDRESS OF THE LATE MINISTER OF JUSTICE Mr. MAHMUT ESAT
BOZKURT XXVII - X X I X THE FOUNDING AND THE EARLY YEARS OF THE ANKARA LAW SCHOOL,
by Dr. HÜSEYİN CAHİT OĞUZOĞLU, Professor of Law 1 - 5 2
PUBLIC LAW
THE REFORM OF THE ITALIAN PENAL CODE, by GIUSEPPE BETTIOL, Profes
sor of Law (Text in italian) 5 3 - 7 3 THE REFORM OF THE ITALIAN PENAL CODE, by GIUSEPPE BETTIOL, (Text
translated into turkish by Dr. Uğur Alacakaptan, Associate Professor of Law) 7 5 - 9 4 SOCIAL CHANGES AND THE CRIMINAL LAW IN FRANCE, by B. BOUZAT, Pro
fessor of Law, (Text translated into turkish by Dr. Faruk Erem, Professor of
Law) 9 5 - 1 1 6 POLITICAL POWER AND PLANNING, by GEORGE VEDEL, Professor of Law
(text in french) j : 3 8 3 - 3 9 9 POLITICAL POWER AND PLANNING, by GEORGE VEDEL, Professor of Law
(text translated into turkish by Dr. Hamide Topçuoğlu and Dr. Mutici Kapani,
Professors of Law) 4 0 1 - 4 1 7 IS DEPOLITISATION A MYTH OR A REALITY ?, by GEORGES VEDEL, Profes
sor of Law (text in french) 4 1 9 - 4 3 5 IS DEPOLITISATION A MYTH OR A REALTY?, by GEORGES VEDEL, (text
translated into turkish by Dr. Hamide Topçuoğlu, Professor of Law) 437-454 THE MYTH OF MAGNA CARTA, H. V. WISEMAN, Professor of Law (text
in english) 4 5 5 - 4 6 2 THE MYTH OF MAGNA CARTA, by H. V. WISEMAN, Professor of Law (text
translated into turkish by Dr. Miinci Kapani, Professor of Law) 4 6 3 - 4 7 1
PRIVATE LAW
ARBITRATION ORGANISED BY THE INDUSTRIAL AND COMMERCIAL CHAM
BERS IN TURKEY, by Dr. TURGUT KALPSÜZ, Associate Professor of Law (text
in german) 1 3 7 - 1 9 9 PROPOSED CHANG1NGS IN THE PROVISIONS REGULATING THE CONTRACT
OF SERVICE IN THE SWISS CODE OF OBLIGATIONS, by Dr. W. SCHONEN-
BERGER, Professor of Law (text in french) 2 3 7 - 2 5 8 PROPOSED CHANGINGS IN THE PROVISIONS REGULATING THE CONTRACT
OF SERVICE IN THE SWISS CODE OF OBLIGATIONS, by Dr. W. SCHÖNEN*
BERGER (text translated into turkish by Dr. Turgut Akıntürk) 2 5 9 - 2 8 0
THE SELECTION OF THE COMPETENT LAW BY THE CONTRACTING PARTIES IN PRIVATE INTERNATIONAL LAW, by Dr. W. SCHÖNENBERGER, Professor of
Law (text in german) 2 8 1 - 2 9 8
SOCIOLOGY AND HISTORY OF LAW
THE SELECTION OF THE COMPETENT LAW BY THE CONTRACTING PARTIES IN PRIVATE INTERNATIONAL LAW
Law (text translated into turkish by Dr. Erdoğan Göğer, Associate Professor
of Law) . . . . , 2 9 9 - 3 1 5 SOME PROBLEMS RELATING TO THE CIVIL RESPONSIBILITY IN GERMAN,
SWISS AND FRENCH LAWS, by Dr. HALUK TANDOĞAN, Professor of Law
(text in french) 3 1 7 - 3 5 7 LEGAL TRANSACTIONS ACCOMPLISHED BY A PIERSON DEPRIVED OF DISCRI
MINATING CAPACITY AND THE PROTECTION OF THIRD PERSONS, by WAL
TER YUNG, Professor of Law (text in french) 4 7 3 - 4 8 3 LEGAL TRANSACTIONS ACCOMPLISHED BY A PIERSON DEPRIVED OF DISCRI
MINATING CAPACITY AND THE PROECTION OF THIRD PERSONS, by WAL
TER YUNG, Professor of Law (text translated in turkish by Dr. Halûk Tan-
doğan. Professor of Law) 4 8 5 - 4 9 5 THE OBJECTIVE ELEMENTS IN CONTRACTS, by WALTER YUNG, Professor of
Law (text in french) 4 9 7 - 5 1 5 THE OBJECTIVITE ELEMENTS IN CONTRACTS, by WALTER YUNG, Professor
of Law (text translated in turkish by Dr. Halûk Tandoğan, Professor of Law) 5 1 7 - 5 3 4 TWO LAWS OF PENAL EVOLUTION, by EMILE DURKHEIM, (text translated
into turkish by Dr. Hamide Topçuoğlu, Professor of Law) 1 1 7 - 1 4 8 THE IMPERIAL POWERS DURING THE IVth AND THE Vth CENTURIES, by,
1. GAUDEMET (text in french) 1 4 9 - 1 5 8 THE IMPERIAL POWERS DURING THE IVth AND THE Vth CENTURIES, by,
i. GAUDEMET, (text translated into turkish by Dr. Ayferi Göze) .: 1 5 9 - 1 7 2 POWER AND LAW, by Dr. ERNEST E. HIRSCH, Ord. Professor of Law (text
in turkish) 1 7 3 - 1 8 6 EUROPE AND TURKEY, by Dr. COŞKUN ÜÇOK, Professor of Law (text in
german) 359 - 3 6 9 FOREIGN POLICY OF THE «SUBLIME PORTE» DURING THE FIRST EMPIRE,
by Dr. COŞKUN ÜÇOK, Professor of Law (text in french) 371 - 3 8 1
ECONOMICS
PLANNING AND ENTERPRISES, by MENDES-FRANCE (text in french) 201 - 2 1 5 THE RELATIONS BETWEEN ECONOMIC COMMUNITY AND THE UNDERDEVE
LOPED COUNTRIES, by MENDES-FRANCE (text in french) 2 1 7 - 2 3 5
T A B L E OFİS M A T I E R E S
Page ALLOCUTION POUR L'OUVERTURE DES CÉRÉMONIES DU QUARANTIÈME
ANNIVERSAIRE DE LA FACULTÉ DE DROIT DE L'UNIVERSITÉ D'ANKARA,
par le Professeur Dr. KUDRET AYİTER, Doyen de la Faculté X V - X X I DISCOURS INAUGURAL PRONONCÉ PAR ATATÜRK EN 1925 XXIII - XXVi
DISCOURS PRONONCÉ par M. MAHMUT ESAT BOZKURT, ancien ministre de
Justice X X V I I - X X I X LA FONDATION ET LES PREMIÈRES ANNÉES DE LA FACULTÉ DE DROIT
D'ANKARA, par le Professeur Dr. HÜSEYİN CAHİT OĞUZOĞLU 1 - 5 2
DROIT PUBLIC
LA RÉFORME DU CODE PÉNAL ITALIEN, par le Professeur GIUSEPPE BETTIOL
(Texte italien) 5 3 - 7 3 LA RÉFORME DU CODE PÉNAL ITALIEN, par le Professeur GIUSEPPE BETTIOL
(Texte traduit en turc par le Dr. Uğur Alacakaptan, Professeur agrégé de
Droit) 7 5 - 9 4 ÉVOLUTIONS SOCIALES EN FRANCE ET LE DROIT PÉNAL, par le Professeur
B. BOUZAT (Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Faruk EREM) 95 - 116 POUVOIR POLITIQUE ET PLANIFICATION par le Professeur GEORGES VEDEL
(Texte français) 3 8 3 - 3 9 9 POUVOIR POLITIQUE ET PLANIFICATION par le Professeur GEORGES VEDEL
(Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Hamide Topçuoğlu et le Profes
seur Dr. Miinci Kapani) 4 0 1 - 4 1 7 DÉPOLITISATION, MYTHE OU RÉALITÉ ? par le Professeur GEORGES VEDEL
(Texte français) 4 1 9 - 4 3 5 DÉPOLITISATION, MYTHE OU RÉALITÉ ? par le Professeur GEORGES VEDEL
(Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Hamide Topçuoğlu) 4 3 7 - 4 5 4 LE MYTHE DE MAGNA CARTA, par le Professeur H. V. WISEMAN
(Texte anglais) 4 5 5 - 4 6 2 LE MYTHE DE MAGNA CARTA, par le Professeur H. V. WISEMAN
(Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Miinci Kapani) 4 6 3 - 4 7 1
DROIT PRIVÉ
L'ARBITRAGE ORGANISÉ PAR CHAMBRES DU COMMERCE ET DE L'INDUS
TRIE EN TURQUIE, par le Dr. TURGUT KALPSÜZ, Professeur agrégé de Droit
(Texte allemand) 1 8 7 - 1 9 9 LA RÉVISION PROPOSÉE DU CONTRAT DE TRAVAIL EN DROIT SUISSE, par
le Professeur Dr. W. SCHÖNENBERGER (Texte allemand) 2 3 7 - 2 5 8
LA REVISION PROPOSEE DU CONTRAT DE TRAVAIL EN DROIT SUISSE, par la Professeur Dr. W. SCHÖNENBERGER (Texte traduit en turc par le Dr.
Turgut Akıntürk) 2 5 9 - 2 8 0 LA DÉTERMINATION DU DROIT APPLICABLE PA.R LES PARTIES CONTRAC
TANTES EN DROIT INTERNATIONAL PRIVÉ, par le Professeur Dr. W. SCHO
NENBERGER (Texte allemand) 2 8 1 - 2 9 8 LA DÉTERMINATION DU DROIT APPLICABLE PAR LES PARTIES CONTRAC
TANTES EN DROIT INTERNATIONAL PRIVÉ, par le Professeur Dr. W. SCHO
NENBERGER (Texte traduit en turc par le Dr. Erdoğan Goğer, Professeur
agrégé de Droit) 2 9 9 - 3 1 5 QUELQUES PROBLÈMES RELATIFS À LA RESPONSABILITÉ CIVILE EN DROITS
ALLEMAND, SUISSE ET FRANÇAIS, par le Professeur Dr. HALÛK TANDOĞAN
(Texte français.) 3 1 7 - 3 5 7 LES ACTES JURIDIQUES ACCOMPLIS PAR UNE" PERSONNE PRIVÉE DE DISCER
NEMENT ET LA PROTECTION DES TIERS, par le Professeur WALTER YUNG
(Texte français) 4 3 7 - 4 8 3 LES ACTES JURIDIQUES ACCOMPLIS PAR UNE PERSONNE PRIVÉE DE DISCER
NEMENT ET LA PROTECTION DES TIERS, par le Professeur WALTER YUNG
(Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Halûk Tandoğan) 4 8 5 - 4 9 5 LES ÉLÉMENTS OBJECTIFS DANS LES CONTRATS, par le Professeur WAL
TER YUNG (Texte français) 4 9 7 - 5 1 5 LES ÉLÉMENTS OBJECTIFS DANS LES CONTRATS, par le Professeur WAL
TER YUNG (Texte traduit en turc par le Professeur Dr. Halûk Tandoğan) ... 5 1 7 - 5 3 4
SOCIOLOGIE ET HISTOIRE DU DROIT
DEUX LOIS DE L'ÉVOLUTION PÉNALE, par ÉM1L.E DURKHEIM (Texte traduit
en turc par le Professeur Dr. Hamide Topçuogu) 1 1 7 - 1 4 8 LE POUVOIR IMPÉRIAL AUX IVe ET Ve SIÈCLES, par J. GAUDEMET (Texte
français) 1 4 9 - 1 5 8 LE POUVOIR IMPÉRIAL AUX IVe ET Ve SIÈCLES, par i. GAUDEMET (Texte
traduit en turc par le Dr. Ayferi Göze) 1 5 9 - 1 7 2 LA FORCE ET LE DROIT, par le Professeur Dr. ERNST
E. HIRSCH (Texte turc) 1 7 3 - 1 8 6 L'EUROPE ET LA TURQUIE, par le Professeur Dr. COŞKUN ,
ÜÇOK (Texte allemand) 359-369 LA POLITIQUE EXTÉRIEURE DE LA SUBLIME PORTE PENDANT LE PREMIER
EMPIRE, par le Professeur Dr. COŞKUN ÜÇOK (Texte français) 3 7 1 - 3 8 1 LA PLANIFICATION ET LES ENTREPRISES, par M. MENDÈS-FRANCE (Texte
français) 201 - 2 1 5 LES RELATIONS ENTRE LA COMMUNAUTÉ ÉCONOMIQUE ET LES PAYS
SOUS-DEVELOPPÉS, par M. MENDÈS-FRANCE ( Te* te français ) 217 - 235
I N H A L T S V E R Z E I C H N I S
Seite Prof. Dr. KUDRET AYITER
ERÖFFNUNGSREDE ZUM 40. JAHRESTAG DER GRÜNDUNG DER FAKULTÄT X V - X X I ATATÜRKS ERÖFFNUNGSREDE ANLÄSSLICH DER GRÜNDUNG DER FAKUL
TÄT (1925) X X I I I - X X V I DIE REDE MAHMUT ESAT BOZKURTS, JUSTIZMINISTER (1925) X X V I I - X X I X
Prof. Dr. HÜSEYİN CAHİT OĞUZOĞLU
GRÜNDUNGS- UND ERSTE JAHRE DER JURISTISCHEN
FAKULTÄT ANKARA 1 - 5 2
ÖFFENTLICHES RECHT
Prof. GUISEPPE BETTIOL
DIE REFORM DES ITALIENSCHEN STRAFGESETZBUCHES
(In italienischer Sprache) 5 3 - 7 3 Prof. GUISEPPE BETTIOL
DIE REFORM DES ITALIENISCHEN STRAFGESETZBUCHES
Übersetzt ins Türkische von Privatdozent Dr. Uğur Alacakaptan 7 5 - 9 4 Prof. B. BOUZAT
SOZIALE WANDLUNGEN UND STRAFRECHT IN FRANKREICH
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Faruk Erem 9 5 - 1 1 6 Prof. GEORGES VEDEL
POLITISCHE MACHT UND PLANUNG, (In französischer Sprache) 3 8 8 - 3 9 9 Prof. GEORGES VEDEL
POLITISCHE MACHT UND PLANUNG
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu und Prof. Dr.
Münci Kapani 4 0 1 - 4 1 7 Prof. GEORGES VEDEL
IST ENTPOLITISIERUNG EIN MYTHUS ODER EINE REALITÄT ?
(In französischer Sprache) 4 1 9 - 4 3 5 Prof. GEORGES VEDEL
IST ENTPOLITISIERUNG EIN MYTHUS ODER EINE REALITAET ?
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu 4 3 7 - 4 5 4 Prof. H. V. WISEMAN
MYTHUS DER MAGNA CHARTA ( I n englischer Sprache) 4 5 5 - 4 6 2 Prof. H. V. WISEMAN
MYTHUS DER MAGNA CHARTA
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Münci Kapani 463-471
PRIVATRECHT
PRIVATDOZENT Dr. TURGUT KALPSÜZ
SCHIEDSGERICHTSBARKEIT BEI DEN INDUSTRIE-UND
HANDELSKAMMERN IN DER TÜRKEI ( I n deutscher Sprache) 1 8 7 - 1 9 9
Seite Dr. W. SCHÖNENBERGER
DIE BEVORSTEHENDE REVISION DES SCHWEIZERISCHEN
DIENSTVERTRAGSRECHTES (In deutscher Sprache) 2 3 7 - 2 5 8 Dr. W. SCHÖNENBERGER
DIE BEVORTSTEHENDE REVISION DES SCHWEIZERISCHEN DI ENSTVERTRAGRSRECHTES
übersetzt ins Türkische von Privatdozent, Dr. Turgut Akıntürk 2 5 9 - 2 8 0 Dr. W. SCHÖNENBERGER
DİE WAHL DES MASSGEBLICHEN RECHTES DURCH DIE VERTRAGSPARTEIEN NACH INTERNATIONALE/A PRIVATRECHT
(In deutscher Sprache) 2 8 1 - 2 9 8 Dr. W. SCHÖNENBERGER
DIE WAHL DES MASSGEBLICHEN RECHTES DURCH DIE VERTRAGSPARTEIEN NACH INTERNATIONALEM PRIVATRECHT
Übersetzt ins Türkische von Privatdozent, Dr. Erdoğan Göğer 299-31,5 Prof. Dr. HALÛK TANDOĞAN
EINIGE PROBLEME IN BEZUG AUF DIE ZIVILRECHTLICHE HAFTPFLICHT IN DEN DEUTSCHEN, SCHWEIZERISCHEN UND TÜRKISCHEN RECHTEN
( I n französischer Sprache ) 317 - 357 Prof. WALTER YUNG
DIE VON EINER URTEILSUNFAEHIGEN PERSON VORGENOMMENEN RECHTSGESCHAEFTE UND DER SCHUTZ DRITTPERSONEN
(In französischer Sprache) 4 7 3 - 4 8 3 Prof. WALTER YUNG
DIE VON EINER URTEILSUNFAEHIGEN PERSON VORGENOMMENEN RECHTSGESCHAEFTE UND DER SCHUTZ DRITTPERSONEN
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Halûk Tandoğan 4 8 5 - 4 9 5 Prof. WALTER YUNG
OBJEKTIVE ELEMENTE IN DEN VERTRAEGEN
(In französischer Sprache) 4 9 7 - 5 1 5 Prof. WALTER YUNG
OBJEKTIVE ELEMENTE IN DEN VERTRAEGEN
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Halûk Tandoğan 5 1 7 - 5 3 4
RECHTSSOZIOLOGIE UND-GESCHICHTE
EMİLE DURKHEIM
ZWEI GESETZE DER STRAFEVOLUTION
Übersetzt ins Türkische von Prof. Dr. Hamide Topçuoğlu 1 1 7 - 1 4 8 J. GAUDEMET
KAISERLICHE BEFUGNISSE IN IV. UND V. JAHRHUNDERT
(In französischer Sprache) 1 4 9 - 1 5 8 Ì. GAUDEMET
KAISERLICHE BEFUNGNISSE IN IV. UND V. JAHRHUNDERT
Übersetzt ins Türkische von Dr. Ayferi Göze 1 5 9 - 1 7 2
Seite Ord. Prof. Dr. ERNEST E. HIRSCH
GEWALT UND RECHT ( I n türkischer Sprache) 1 7 3 - 1 8 6 Prof. Dr. COŞKUN ÜÇOK
EUROPA UND DIE TÜRKEI (In deutscher Sprache) 3 5 9 - 3 6 9 Prof. Dr. COŞKUN ÜÇOK
AUSSENPOLITIK DER HOHEN PRÜFTE WÄHREND DES ERSTEN REICHES
(In französischer Sprache) 371 - 3 8 1
VOLKSWIRTSCHAFT
MENDES- FRANCE
PLANUNG UND BETRIEBE (In französischer Sprache) 2 0 1 - 2 1 5 MENDES- FRANCE
BEZIEHUNGEN ZWISCHEN DER WIRTSCHAFTSGEMEINSCHAFT UND DEN
ENTWICKLUNGSLÄNDERN (In französischer Sprache) 2 1 7 - 2 3 5
40 İNCİ YIL MERASİMİNİ AÇIŞ NUTKU
Prof. Dr. Kudret AYİTER
Sayın Başkan, Çok değerli Misafirlerimiz, Sevgili Öğrencilerimiz.
5 Kasım 1925 de açılan Ankara Hukuk Fakültesi, 1964-1965 Aka
demik yılı ile 40 mcı ders yılını kapatmış ve bu a n d a 40 inci yaşını doldurmuştur, Ankara Hukuk Fakültesi Türk İnkılâbının ilk Yüksek Tahsil müessesesidir, ve Ankaranın en eski Fakültesidir.
40 Yıl aslında uzun bir müddet değildir. Bu yakınlarda 700 üncü yıllarını kutlıyan Üniversiteler var. Fakat kutladığımız 40 mcı yılın başka bir mânası vardır. Bu yıl Hukuk İnkilâbımızın da 40 mcı yılını kutluyoruz. Ankara Hukuk Fakültesi Hukuk inkılâbımızla yaşıttır.
Bu bir tesadüf de değildir. Denebilir ki Fakültemizin açılışı, Hukuk İnkilâbımızla ilgilidir ve onun, tatbikat yönünden, Hukukun okutulu- şu bakımından bir parçasıdır.
Ankarada bir Hukuk Mektebinin açılması hakkındaki ilk teşeb
büs 1921 yılına rastlar. Tahsisatın bulunmaması sebebiyle bu fikir o yıl gerçekleştirilememiştir. 1922 yılında Atatürk, Meclisi açış nut
kunda Ankara'da bir Hukuk Mektebinin açılması konusuna değinir.
İstiklâl harbinin ve onu takiben sulh müzakerelerinin devamı dev
rinde bu fikir yeniden ele alınamaz. Nihayet 1925 de Adliye Vekili Mahmut Esat Bozkurt Bina ve Hocaların hazır olduğunu ileri sürerek mektebin d a h a o yıl açılmasını istiyor. Kendisini bu yola sevkeden fikirleri bu gün açıkça görüyoruz : İstanbul Hukuk Fakültesinin mu
kadderatı belli değildir. M. E. Bozkurt büyük adlî inkılâbı hazırla
maktadır. Bu inkılâbı ileri götürecek hukukçuların yetişmesini b a t ı esaslarına uygun bir Fakültede yapmak istiyor. İnkılâbı, başka bir deyimle, teminat altına almak istiyor ve bu bakımdan Fakültenin açılması için inkılâp kanunlarının meclise şevkinden evvel harekete
geçiyor. Yeni Hukuku getirmek k a d a r onu tatbik etmek mühimdi. Ni
tekim çok uzun seneler yeni Adliye Kadrolarının en büyük kısmını Ankara Hukuk Fakültesi mezunları doldurmuştur.
Ankara Hukuk Fakültesinin, mamelekinin ilk cüz'ü, kocaman siyah bir defterdir : Kayıt defteri. Bunu Adliyede memur olan Şem
settin Bey isminde birine veriyorlar ve Fakülteye girecekleri b u r a y a kaydet diyorlar. Şemsettin Bey en b a ş a ilk olarak kendi ismini yazı
yor. O sene 301 kişi kaydolunuyor. Bunların büyük bir kısmı Fakül
teye yatılı olarak devam etmek istiyor. Zaten Ankarada b a ş k a şekil
de barınma ve kalma imkânları yok.
Mahmut Esat Bozkurt, Büyük Millet Meclisinde, Fakülte binasını bulduğunu ifade ettiği halde ve bu yolla gereken karar ve tahsisatı temin ettiği halde, binayı temin edememiştir. 1925 yıllarının Ankara- sında bulunması en güç olan şey bina idi. Fakültenin açılış zamanı yaklaştı, Mahmut Esat Bozkurt hiç bir bina bulamayınca Hukuk Mek
tebini, Büyük Millet Meclisinde, büyük toplantı salonunda açmıya ve dersleri orada yapmıya karar verdi. Belki bu hareketi ile bu mües
seseye verdiği değeri de göstermek istiyordu.
Fakültemizin açılışı 5 Kasım 19:25 günü oldu. Soğuk, güneşsiz bir gün. Talebeler heyecanla bekliyor. Meclis sıralarına oturmuşlar, îlk senenin bu talebeleri a r a s ı n d a Atatürk'ün Umumî Kâtibi, Baş Ya
ver, Ankaradaki Efganistan Büyükelçisi, yaşlı başlı pek çok kimse var. Atatürk geliyor, kürsüye geliyor ve Fakültenin, tarihî açılış ko
nuşmasını yapıyor. Onu takiben Mahmut Esat Bozkurt konuşmasını yapıyor ve sözü ilk dersi verecek olan Ağaoğlu Ahmet'e bırakıyor.
Ankara Hukuk Fakültesi açılmıştır.
Dersler meclis toplantılarının yapılmadığı saatlerde büyük top
lantı salonunda yapılıyor. Leyliler için bina yoktur. Leylilere yatak, battaniye ve yastık temin ediliyor, eski Müstantik Mektebinde kalı
yorlar ve günde 50 Kuruş yevmiye alıyorlar. Sonra Tahsin Beyin evi y a t a k h a n e oluyor. Bu devrin en canlı hatırası yağmurlu gecelerde y a t a k l a r üzerinde açılan şemsiyelerdir. Eski Postahane binası, onun yakınındaki Mescit ve Medrese, Şimdiki Diyanet işleri Reisliği binası ve Vakıf Apartımanlarının çatı altı katı, 1943 senesine k a d a r devam eden 18 senelik bir göçün muhtelif uğraklarıdır.
Bu gün bu merasimi yaptığımız bu salona, ilk senenin ilk ders
hanenin havasını getirmeğe çalıştım. Başımızın üstünde asılı duran
Atatürk'ün resmi 5 Kasım 1925 de ve onu takip eden senede ilk sı
nıfta asılı olan resmidir. Bu merasimimizde başında konuştuğum kür
sü ilk sene talebelerinin dershanelerinde duran kürsüdür. Bunun ar
kasında ilk sene hocaları derslerini vermişlerdir. Ve bu kürsünün karşısında o zaman oturan ilk sınıf talebeleri, bu gün de tıpkı o za
manki gibi, toplu olarak, omuz omuza, bir a r a d a salonumuzun bütün sağ tarafını bir kütle olarak doldurmuş bulunuyor. Hepsi bir arada, belki bir az d a h a yaşlı, fakat ilk günlerindeki kadar ateşli, zinde ve neş'eli.
Bu gün Fakültemizde bir de sergi açıyoruz. Ankara Hukuk Fa
kültesinin 40. yılı sergisi. O r a d a îlk Profesörler Kurulu defterini gö
rebilirsiniz. En b a ş a ilk sayfaya, ilk karar, ilk toplantı zaptı gibi, Atatürk'ün açılış Nutku yazılmış onu Mahmut Esat Bozkurt'un konuş
ması takip etmiştir. O r a d a ilk öğrenci rehberini ve ilk ders kitap
larını görebilirsiniz. Hocaların ve öğrencilerin bir çok eski resimleri de orada. îlk öğrenci rehberine baktığımızda Tedris Hey'et listesi başında «Fahrî Reis : Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa» deni
yor. «Tedris Hey'eti Reisi : Adliye Vekili Mahmut Esat; Reis Vekili : Cemil Bey (Bilsel); Türk Hukuk Tarihi Fahrî Profesörü : Başvekil is
met Paşa; Tarihi Siyasî Akçoraoğlu Yusuf Bey». Listeden bir kaç isim d a h a görelim «İhtilâlller t a r i h i : Mahmut Esat (Bozkurt) Tıbbi A d l î : Refik ( S a y d a m ) ; İktisadî Mezhepler: Şükrü Kaya; Roma H u k u k u : Tevfik Kâmil (Koperler); Usulü Hukukiye : Sab ri Şakir (Ansay); Hu
kuku İ d a r e : Süheyp Nizamî (Derbil)...» Bu listedeki hocalardan ve Fakültenin ilk hocalarından bu gün sadece iki kişi h a y a t t a d ı r : Prof.
Yusuf Kemal Tengirşenk ve Prof. Mazhar Nedim Göknil.
Öğrenim ilk sene inkilâp müesseselerinin içinde oluyor. Öğren
ciler Medenî Kanun ve Ceza Kanununun kabul edilişlerini Büyük Millet Meclisinin dinleyici sıralarından takip ediyor. Neuchatel Hu
kuk Usulü Kanunu, Meclisin Kabul edişinden evvel Talebeye okutul- mıya başlanıyor.
Ankara Hukuk Mektebi 1927 yılında. Bakanlar Kurulu kararı ile Ankara Hukuk Fakültesi ismini almıştır. 1940-1941 ders yılı sonuna k a d a r üç yıl olan okuma süresi o yıldan itibaren dört yıla çıktı.
Fakülteye, kuruluş yıllarında, şahsiyetleri ile büyük izler bırak
mış olan üç Hocayı bilhassa zikretmek isterim. Bunların birincisi Fa
kültenin kurucusu Mahmut Esat Bozkurttur. Büyük Vatanperver, bü-
4
yük hdtip Bozkurt en son haddine k a d a r varmış bir Atatürk h a y r a n ı idi. Fakülteye Türk Hukuk inkilâbınm ruhunu vermişti. Mahmut Esat Bozkurt'un Atatürk sevgisini şahsî bir hatıramla belirtmek iste
rim. Fakültenin ikinci sınıfında idik. Sene 1938. Atatürk'ün hayatın
dan ümit kesilen günlerdi. 10 Kasım gününün s a b a h gazeteleri vazi
yetin vahamete doğru gittiğini bildirmişlerdi. İkinci ders zili çaldı.
Dersimiz Devletler Hukuku, Mahmut Esat Bozkurt'un saati. O a r a d a Fakülte Dekanlığına Atatürkün ölüm haberi gelmiş. Hocaların olayı öğrencilere bildirmeleri ve arkasından derslerin kesilmesi u y g u n görülmüş. Bir az bekledik, Mahmut Esat Bozkurt derse girdi. Ağla
mış, yüzü kızarmış, iki tarafta sıralara tutuna tutuna güçlükle kür
süye çıktı. Doğruldu, yüzümüze baktı, bir şey söyliyemedi, y a v a ş ç a kürsünün üzerine k a p a n d ı ve a ğ l a m ı y a başladı. Hepimiz olanı anla
mıştık. Sonra ağır ağır doğruldu, gözünün yaşını sildi ve «Siz- s a ğ olun dedi», geldiği gibi sınıftan çıktı. «Atatürk öldü» sözünü söyliye
medi, bu söz ağzından çıkamadı. Hukuk înkilâbımızm v e y a Mahmut Esat Bozkurt'un kendi deyimiyle «Hukuk ihtilâlimizin» bu büyük şah
siyeti 21.12.1943 de henüz 53 y a ş ı n d a iken ölmüştür.
Fakülteye şahsiyeti ile izini bırakmış olan ilk Dekanı - o zaman
ki ismi ile Müdürü - Cemil Bilseldir. Kuruluşu takip eden 9 sene Fa
külteyi idare etmiştir. Fakülteye, h a r a p ve eski binalarının havası sinmesin diye, aşırı bir disiplin ve avrupaî bir öğretim sistemi tat
bike çalıştı. Elinde saati, Profesörleri Fakülte kapısında bekler, geci
kenlere hiç bir şey söylemeden saati gösterir, Profesörler Kuruluna devamı sağlamak için maaşları orada dağıtır, talebe yemekhanesinde a d a b ı muaşeret dersi verir, son sınıf talebesine C a k e t a t a y ve Melon şapka yaptırır, merasimlerde giyilen bu kıyafet dışında Fakülte öğ
rencilerine yeknasak lâcivert bere giydirir, imtihan devrelerinin ba
şında ve sonunda yatılı talebeyi tarttırır ve ancak kilo kaybedenle
rin iyi çalıştığına hükmederdi. Cemil Bilsel 1933 senesinde istemiye istemiye istanbul Üniversitesi Rektörlüğü görevine gitmiş, Ankara Hukuk Fakültesini bırakmak istememiştir.
Fakültenin Cemil Bilsel'den sonra Dekanlığını 8 sene Baha Kan
tar yapmıştır. Baha Hoca, 1925 senesinde istanbul Hukuk Fakülte
sinde Ceza Usulü Dersini okutmakta idi. Mahmut Esat Bozkurt ken
disini Ankara Hukuk Fakültesine bir yazı ile davet etmiş ve müsbet cevap vermesini rica etmiş. Üç gün sonra önde Baha Kantar, a r k a d a , sırtında kitap dolu t a h t a bir sandık, bir hammal, Adliye Vekilinin oda-
sına girip : «Geldim» dediği anlatılır. İstanbuldaki evini, eşyasını ol
duğu gibi bırakıp derhal gelmişti. Baha Kantar, Fakülteye geniş bir müsamaha, anlayış ve herkesin hakkında azamî saygı havasını getir
miştir.
Fakülte 1925 senesinden bu y a n a 15 Dekan tarafından idare edilmiştir. Bunların 5 i bu gün h a y a t t a değildir.
Fakültenin 40 yılı içinde kaydolan öğrenci sayısı 41642 dir.
Bunlar Fakülteden gelip geçmiş, d a h a doğrusu çoğu gelmiş fakat geçememiş, mezun sayısı 10115 de kalmıştır. Bu suretle tam 40. ncı yılımızı kutladığımızda 10.000 inci mezunumuzu d a vermiş bulunu
yoruz. Yılda mezun sayımız ortalama 252 oluyor.
Hükümetin bize 40. Yıl hediyesi, yeni ek binamızdır. Bu bina Enstitülerimiz için gelişme imkânı verecek. Çalışma odaları sıkıntı
mızı sona erdirecektir. Bizim, kendi müessesemize 40 inci yıl hediye
miz, «40 inci Yıl Armağanımız» olacaktır. Bu a r m a ğ a n Fakülte ilim hayatımızın bir yıllık bir numunesi olacaktır. İlim Hayatımızda Fa
kültemizin 40 inci yılını göstermeğe çalıştık. Son sene içinde Fakülte
mizde on iki yabancı ilim adamı ders veya konferanslar vermişler
dir. Bunlar Schönenberger, Lerche, Freymond, Karel Vaşak, Vedel, İvor Jennings, Wisemann, Fowset, Kerimof, Gaudemet, Guy Flattet, ve Mendes - France dır. Bu ilim adamlarının Fakültemizde verdikle
ri ders ve konferansların saat sayısı 35 dir. Her ay öğrencilerimize ortalama 6 saat bu ilim adamlarını dinletmişiz. Öğrencilerimizin aya
ğına ilmi ve milletler arası şöhretli ilim adamlarını getirme çabası içindeyiz. Armağanımız bu çalışmaları açıklıyacaktır.
Bu a r a d a geçen yıl içinde Fakültemizde kutladığımız Magna Carta'nm 750 nei yılı özel bir önem taşır. Magna Carta A n a y a s a ve Temel Haklar nizamının ilk adımlarından biridir. Bizim de temel ni
zamımızın Avrupadaki doğuşudur. Biz Garptan yalnız bir kaç kanun almadık, biz G a r p Hukuk nizamını ruhu ve bütünü ile aldık. Bu ba
kımdan Magna Carta'nın hukuk düşüncemizde bir başlangıç ve biz
den bir p a r ç a olduğunu belirtmek istedik. Kaldı ki bu gün Dünya Ana
yasalarının en mükemmellerinden biri olduğuna şüphe bulunmıyan Yeni Türk Anayasası ile Magna Carta arasında bir köprü kurmak da istedik. Magna Carta haftasının asıl manası budur.
Fakültemizin yalnız öğretim ve araştırma vazifesi olduğuna d a kani değiliz. Üniversite Kanununda da ifadesini bulduğu gibi mem-
leket problemlerini ele almak vazifelerimiz arasındadır. Ankara Hu
kuk Fakültesi bunun, son on sene içinde, h a t t a bütün öğrencileri ile beraber, mücadelesini bile yapmıştır. Fakültemiz ayrıca g ü n ü n hu
kuk problemlerini yakından ele almış ve bunu ilmî toplantılarda tar
tışma konusu yapmıştır : Vakıflar Kanunu, Yeni Anayasamızın Eko
nomik Hükümleri, İktisadî Devlet Teşekkülleri hakkında 440 sayılı Kanun etrafında yapılan tetkikler ve toplantıları yalnız son on iki a y a düşen misaller diye zikretmek isterim. Diyebilirim ki b u ruh öğrenci
lerimize de intikal etmiştir. Talebe Cemiyetinin tertiplediği açık otu
rum ve konferanslar ayni yöne yönelmiştir. Burada yalnız, Dekanlı
ğımın ilk senesini teşkil eden son senenin toplantı konularını sayma
ma m ü s a a d e ediniz : «Türkiyede Kalkınma ve Reform ihtiyacı»,
«Türk Ceza Kanunu 141 ve 142 nei maddeleri», «Siyasî Partiler Ka
nunu tasarısı», «Millî Davamız Petrol», «Günlük ızdıraplarımızda terbiye yetersizliği ve yetersizlik kompleksi», «Yabancı Sermayenin Türk Ekonomisindeki yeri», «Atatürk İlkeleri», «Kalkınma yolu»,
«Türk sendikacılığının yarını ve gelişmesi». Öğrencilerimizin uya
nıklığı ile iftihar ediyoruz.
Fakülte Kütüphanesi geçen 40 yıl içinde iki devre gösterir. 1925 den 1946'a k a d a r 6000 cilde varılmıştı. 1946 d a n bu güne 70.000 cil
de varmak suretiyle, senelik 300 civarında olan ortalama kitap ar
tışını senelik 3400 o r t a l a m a y a çıkarılmıştır. Bu a r a d a Kitaplıkları ol
duğu gibi Fakültemize bağışlanılmış olan Prof. M. Ş. Özkan'ı ve Avu
kat Aziz Tahsin Berkant'ı b u r d a minnetle anmak isterim.
Fakülte Resmî neşriyatı 208 rakkammı bulmuştur. Buna teksir notları ve sayısı 150 üstünde olan Hususî Kitap baskılarını d a ekle
mek doğru olur.
Fakültemiz son yıllar içinde Hür Berlin Üniversitesi, Strassbourg ve Aix Üniversiteleri ile karşılıklı öğretim üyesi ve yardımcısı müba
dele etmek için a n l a ş m a l a r imzalamış ve bu a n l a ş m a l a r ı büyük fay
d a l a r sağlıyarak tatbike başlamıştır.
Fakültemizi milletler arası a l a n d a isimleri ile tanıtan Prof. Paul Koschaker ve Prof. Ernst Hirş'i de b u r a d a bilhassa zikretmek isterim.
Çalışmalarımızı anlatmakla, Fakültemizde mevcut ruh ile, mües
sesemizin genç ve dinamik karakterini belirtmeğe çalışıyorum. Bu Fakülte her şeyden evvel Hukuk înkilâbımızın gerçekleşmesi için ku-
rulmuştu. Bu inkilâbın yalnız, öğrencilerimize verdiğimiz bilgi ve on
l a r a aşılamıya çalıştığımız ruh ile bekçisi değil, aynı z a m a n d a onu d a h a ileriye götürecek olan, onun ruhunu devralmış olan mümes
silleriyiz. Bu m a n a d a bu inkilâbın d a h a bitmediğini Atatürk ve Mahmut Esat Bozkurt'un aramızda yaşadığını belirtmek isterim.
40 inci Yılımızı doldurduğumuz bu günde geriye, eski «Hocala
rımıza» hürmet ve minnettarlıkla bakmak istiyoruz. Hayatta olan en yaşlı Hocamız Yusuf Kemal Tengirşenk'e Ankara Üniversitesi bünyesi içinde Fakültemiz ilk Dekanı ve emekliliğine kadar Fakültemizin Hocası k a l a n Zeki Mes'ut Alsan'a, emekli fakat daimi genç haliyle, Fakültemizin bir nevi sembolü olan Vasfi Raşit Sevig'e birer Fahrî Hukuk Doktorası Diploması vermek kararını aldık. Bu hocalarımı
zın şahıslarında Fakültenin bütün eski hocaları önünde, hepimiz, dünün ve bu günün öğrencileri ve hocaları hürmetle eğiliriz.
Sözlerimi bitirirken Fakültemizin, 50 nei 100 üncü ve nice yüz
yıllarını bu günkü ruhu ile kutlamasını temenni ederim.
REİSİCUMHUR HAZRETLERİNİN NUTKU
Hüzarı kiram
Cumhuriyetin Merkezi İdaresinde bir Hukuk mektebi açmak ve
silesi bugünkü İçtimaimizi ihzar etmiş bulunuyor. Bu gün şahit ol
duğumuz hadise, yüksek memur ve mütehassıs âlimler yetiştirmek teşebbüsünden d a h a büyük bir ehemmiyeti haizdir. Senelerden beri devam eden Türk İnkılâbı, mevcudiyetini ve zihniyetini; h a y a t ı içti- maiyenin mebnası olan yeni esasatı hukukiyede tesbit ve teyit et
mek çaresine tevessül etmiştir.
Türk İnkılâbı nedir? Bu inkılâp, kelimenin vehleten imâ ettiği ihtilal manasından b a ş k a ondan d a h a vâsi bir tahavvülü ifade et
mektedir, bu günkü devletimizin şekli, asırlardan beri gelen eski şekilleri bertaraf eden en mütekâmil tarz olmuştur.
Milletin, idamei mevcudiyet için efradı arasında düşündüğü ra- bitai müştereke, asırlardan beri gelen şekil ve mahiyetini tebdil et
miş, y a n i Millet, dinî ve mezhebi irtibat yerine Türk Milliyeti rabıta
sı ile efradını toplamıştır.
Millet, Beynelmilel umumi mücadele sahasında sebebi h a y a t ve sebebi kuvvet olacak ilim ve vasıtanın ancak muasır medeniyette bulunabileceğini bir hakikati sabite olarak umde ittihaz eylemiştir.
Velhasıl Efendiler Millet, saydığım tahavvülat ve inkilabâtm tabiî ve zaruri icabı olarak idarei umumiyesinin ve bütün kanunla
rının ancak dünyevi ihtiyacattan mülhem ve ihtiyacın tebeddül ve tekâmülüyle mütemadiyyen tebeddül ve tekâmül etmesi esas olan dünyevi bir zihniyeti idareyi mabelhayat adeylemiştir.
Eğer, yalnız altı sene evvelki hatıratınızı yoklarsanız devletin şeklinde, efradı milletin rabıtai müşterekesinde, medari kuvvet ola
cak tariki medeniyetijı takibinde, velhasıl bütün teşkilat ve ihtiyaca- tını istinat ettirdiği ahkâm noktayı nazarından büsbütün b a ş k a esas-
1ar üzerinde bulunduğumuzu tahattur buyurursunuz. Altı sene zar
fında büyük Milletimizin cereyanı h a y a t ı n d a vücuda getirdiği bu tahavvülat herhangi bir ihtilalden çok fazla, çok yüksek olan bu mu
azzam inkılâbattandır.
Çok Milletlerin halâs ve itila mücadelesinde mütehevvir olduk
ları görülmüştür. Fakat, bu tehevvür Türk Milletinin şuurlu tehevvü
rüne benzemez.
Bahsettiğim büyük inkilap yolunda Türk Milletinin şimdiye ka
dar sarfettiği mesai; dahili ve harici erbabı kaste karşı yorulmaz, yıpranmaz mücadeleler içinde ve bizzat iradei milliyenin mukave
meti ber-endaz tatbikatı sahasında ve erbabı hukuk elinde bulunan kanunların ve müdevvenatm vücudundan kasten tecahül ederek ev
veli emirde Türk Millet ve devletinin yeni şekil mevcudiyetini bila- mel m e y d a n a çıkarmak uğrunda geçmiştir. Şimdi vücuda gelen bu büyük eserin zihniyetini, ihtiyacatım tatmin edecek yeni esasatı hu- kukiyeyi ve yeni erbabı hukuku vücuda getirmek için teşebbüs alma
ğ a zaman gelmiştir.
Zannederim ki Ankara mektebi hukuk ile Cumhuriyet Hukukunu yalnız zahiri ve lafzi şekliyle değil fakat şuuri ve izani mahiyetiy
le, Kanunlariyle ve erbabı hukukuyle izah edecek ve müdafaa ede
cek tedbire tevessül etmiş oluyoruz.
Cumhuriyet Türkiyesinde eski kavaidi hayat, eski hukuk yerine yeni kavaidi hayatın ve yeni hukukun kaim olmuş bulunması bu gün g a y r i kabili tereddüt bir emriva:kidir. Bu emri vaki sizin kitap
larınızda ve mâbel tatbik olacak kanunlarınızda ifade ve izah olu
nacaktır.
Talebe Efendiler ve Hukuk Mün1:esibi Efendiler.
Yeni Hukuk esaslarından, yeni ihtiyacatımızm talep ettiği ka
n u n l a r d a n bahsederken «her inkılabın kendisine mahsus müeyyi
desi bulunmak zaruridir» hikmetine, yalnız bu hikmete işaret etmi
yorum, b e y h u d e bir sitem temayülünden nefsimi tahzir ederek, fa
kat Türk Milletinin muassır medeniyetin vasıtalarından ve feyizle
rinden müstefit olmak için l a a k a l üç yüz seneden beri sarfettiği gay
retlerin ne k a d a r elemli ve ıztıraplı mevani karşısında h e b a olduğu
nu kemali teessür ve intibahla gözönüne a l a r a k söylüyorum.
Milletimizi inhitata mahkûm etmiş ve milletimizin feyyaz sine
sinde devir devir eksik olmamış olan erbabı teşebbüsü, erbabı ceht ve himmeti ennihayet meftur ve münhezim etmiş olan menfi ve ka
hir kuvvet şimdiye k a d a r elimizde bulunan hukuk ve onun samimi muakipleri olmuştur. Belki ağır ve cesurane olan müşahedei tarihi- yemin güzide heyetiniz içinde ve hükümeti cumhuriyetin bugün hiz
metlerinden istifade etmekte bulunduğu kıymetli memurlar v e ha
kimlerimiz içinde kimsenin hayretini mucip olmayacağını eminim.
Bununla beraber biraz d a h a izahı meram için müsaade buyurmanı
zı rica ederim. Beynelmilel umumi tarihin c e r y a n m d a Türklerin bin- dörtyüzelliüç zaferini, Istanbulun fethini tasavvur buyurunuz bütün bir cihana karşı İstanbul'u ebediyen Türk camiasına mal etmiş olan kuvvet ve kudret takriben aynı senelerde icad edilmiş olan m a t b a a y ı Türkiyeye kabul için erbabı hukukun meşum mukavemetini iktihama muktedir olamamıştır.
Köhne hukukun ve müntesiplerinin matbaanın memleketimize girmesine m ü s a a d e etmeleri için üçyüz sene müşahede ve tereddüt etmelerine leh ve aleyhte pek çok kudret ve kuvvet sarfetmelerine ıztırar hasıl olmuştur.
Eski Hukukun çok uzak çok eski ve kuvvei ihyaiyesi madum bir devrini ve müntesiplerini intihap ettiğime zahip olmayınız. Eski hu
kukun ve onun müntesiplerinin yeni devrei inkilabiyemizde bizzat b a n a ika ettikleri müşkülattan misal getirmeğe kalsam, sizi tasdi etmek tehlikesine mâruz kalırım. Fakat bilesiniz ki, Türkiye Büyük Millet Meclisinin a y a n tevellüdünde onun bugünkü mahiyet ve va
ziyetini esasatı hukukiyeye ve esasatı ilmiyeye münafı adededenlerin b a ş ı n d a en meşhur hukuk şinaslar bulunuyordu. Büyük Millet Mec
lisinde hâkimiyetin bilakayıt ve şart Millette olduğunu ifade eden kanunu teklif ettirdiğim zaman bu esasın kânunu esasii Osmaniye mugayeretinden dolayı muarızı bulunanların b a ş ı n d a yine eski ve fazileti ilmiyesiyle milleti iğfal eden marur hukuk şinaslar bulunu
yordu.
Muhterem Efendiler !
Hattâ Cumhuriyet ilân olunduktan sonra vukua gelen feci bir hadiseyi de enzarı intibahınız önünde canlandırmak isterim. En bü
yük mamuremizin bu memlekette, belki Avrupa d a tahsil etmiş yük-
sek mütahassıslardan mürekkep baro heyeti alenen hilafetçi oldu
ğunu ilân eden ve ilân etmekle iftihar d u y a n birisini seçip kendisine reis intihap eylemiştir. Bu hadise, köhne hukuk erbabının Cumhuri
yet zihniyetine karşı derunî ve hakikî olan vaziyet ve temayülünü ifadeye kâfi değil midir ? Bütün bu hadisat erbabı inkilâbın en bü
yük fakat en sinsi hasmıcanı, çürümüş hukuk ve onun biderman mün- tesipleri olduğunu gösterir. Milletin hummalı inkilâp hamleleri es
n a s ı n d a sinmeğe mecbur k a l a n eski ahkamı kanuniye, eski erbabı hukuku, e r b a b ı himmetin nüfuz ve ateşi y a v a ş l a m a y a b a ş l a r başla
maz derhal c a n l a n a r a k inkilâp esaslarını ve onun samimi muakiple- rini ve onların aziz mefkurelerini mahkûm etmek için fırsat bekler
ler. Bu fırsat, eski kanunların mevcudiyeti ve eski esasatı hukukiye- nin meriyeti ile ve eski zihniyetini deruni ve kalbî olarak muhafaza
d a mütemerrit hâkimlerin ve Avukatların mevcudiyetiyle müemmen
dir.
Bugünkü hukuki faaliyetlerimizin esbabını izah etmiş oluyo
rum ümidindeyim. Büsbütün yeni kanunlar vücuda getirerek eski esasatı hukukiyeyi temelinden haletmek teşebbüsündeyiz. Ve yeni esasatı hukukiyle elifbağsından tahsile başlıyacak bir yeni hukuk neslini yetiştirmek için bu müessasatı açıyoruz. Bütün bu icraatta mesnedimiz milletin istidat ve kabiliyeti ve iradei katiyesidir.
Bu teşebbüslerde arkadaşlarımız, yeni hukuku, bizimle beraber, bahsettiğim mahiyette anlamış olan güzide erbabı hukukumuzdur.
Hayatı umumiyemizin yeni esasatı hukukiyesi nazarî ve tatbikî s a h a d a tecelli ve tahakkuk edinceye k a d a r geçecek zamanı temin eden bizzat milletimiz ve onun inkilâbmdaki yorulmaz ve yıpranmaz kuvvet olacaktır.
Talebe Efendiler !
Yeni Türk h a y a t ı içtimaiyesinin b a n i ve müeyyidi olmak iddia- siyle tahsile b a ş l a y a n sizler. Cumhuriyet devrinin hakiki ulemayı hukuku olacaksınız; biran evvel yetişmenizi ve arzuyu milleti fiilen tatmine başlamanızı millet sabırsızlıkla beklemektedir. Sizi yetişti
recek olan Profesörlere terettüp eden. vazifeyi hakkiyle ifa edecekle
rine eminim.
Cumhuriyetin müeyyidesi olacak bu büyük müessesenin küşa- dında hissettiğim saadeti hiç bir teşebbüste duymadım; ve bunu iz
har ve ifade etmekle memnunum.
ADALET BAKANI MAHMUT ESAT BOZKURT'UN SÖYLEVİ (*)
Sayın Cumhurbaşkanı!..
Sayın dinliyenler!..
Ankara'mızın, (Adliye Hukuk Mektebi), Türk'ün şanlı ve çok şerefli kurtarıcısını, büyük Cumhurbaşkanını öğretim kurulunun başkanlığında ve b a ş ı n d a görmekle şu a n d a en derin ve ancak ifa
desi çok güç heyecanla, sevinçlerle doludur. Bu vesile ile Türk dev
riminin büyük liderine öğretim kurulunun, genç hukuk adaylarının ve okulun saygı ve şükranlarını açıkça sunar, bunun lütfen kabu
lünü kendilerinden rica ve niyaz ederim. Okulumuzun Türk Hukuk Tarihi onursal profesörlüğünü lütfen kabul buyuran büyük Başba
kan Sayın İsmet P a ş a ' y a d a teşekkürleri sunmayı bir vazife ve borç sayarız.
Sayın Cumhurbaşkanı!.
Sayın Dinliyenler!.
izin verirseniz okulumuzun temel ilkelerini birkaç cümle içinde bildirmek isterim. îslâm hukukunun zamanımıza k a d a r sürüklene, sürüklene gelen en esaslı fakat en sakat ve aksak bir d a y a n a ğ ı var
dır ki, ona a r a p ç a deyimiyle (Kale) derler. Güzel türkçemize (dedi ki) diye çevrilen bu temel yüzyıllarca ve yüzyıllarca Türk ulusu
nun mukadderatını ortaçağa bağladı, onu ortaçağda verilen karar
larla yönetmeğe etken oldu.
îslâm uygarlığından olan hukukşinaslar çok yazık ki, anlayış
larını bu temelden kurtaramadılar. Bizdeki Mecelle ve b u n a benzer kimi kanunlarımız bu anlayışın en açık bir katıştırması (enmuzeci) dır.
(*) M. E. Bozkurt'un konuşması Prof. Dr. Coşkun Üçok tarafından arılaştınlmıştır.
(Dedi ki) deyimi (Kale) nin kelime çevrisidir. Ancak (Kale) nin gerçek anlamı, bilinçsiz ve anlayışsızım, ortaçağ ölülerinin dü
şünülerinden b a ş k a birşey düşünemem, ölülerin k a r a r l a r ı y l a yürü
rüm ve düşünmeğe gücüm yoktur demektir. Bunun yirminci yüzyılda açık anlamı ben yokum, ben ölüyüm demektir.
Sayın dinleyenler!.
Bu (Kale) kuralı, bilinç ve etkinliğine tarihin a l a n ı bile d a r j bir dolaşma yeri durumunda k a l a n soylu ırkımızın bütün varlığım kalın ve k a r a bir kölelik zinciri hâlinde ortaçağa, ortaçağ düşünü
lerine bağladı. Yüzyıllar ve yüzyıllarca önce bilmem h a n g i çöller içinde verilen kararların (Kale)'siyle yirminci yüzyıl ortasında yü
rümek, bilinç ve anlayışdan yoksun olduğunu fiilen açıklamaktan b a ş k a neyi gösterir ? Bu gibi ilkelere artık olarak bir de (Rabbani) nitelik b a ğ l a m a k anlayışsızlığın en açık bir belirtisi değil midir ? Ulusların d ü n y a işlerini akıl ve mantık dışında, yalnız v i c d a n l a r d a kalması gereken din ile, din tehdidiyle yürütmeğe olanak v a r mıdır?
O r t a ç a ğ içinde herhangi bir Arap hukukçusunun, çevresinin ve gü
nün gereklerine göre koyduğu bir kuralı, Arap (dedi ki) diye sonu
n a k a d a r Türk Ulusuna yararlı olmak üzere kullanmak o l a n a ğ ı var mıdır ? Bunda direnmenin Türk'ü Hak a d ı n a ne büyük haksızlıklarla, düşünülmesi güç ne baskı ve ne kıyıcılıklarla karşı karşıya bıraktı
ğını bilmez değiliz. Mukadderatını bir Arap müçtehidinin sözlerine bağlı görecek k a d a r Türk ulusunun bilinçten, anlayıştan, düşünce
den yoksun olduğunu kim söyliyebilir ? Türk'ü böyle ağır bir suçla
ma a l t m d a b ı r a k m a y a kimin hak ve yetkisi vardır ? Böyle bir tarih var ise, ki vardır, onun yanması ve kül olması gerekir. Fıkıh ve onun müntesipleri tarihin en büyük evrelerinde istibdat ve bozgunların gerekçesi ve etkeni oldular. Böyle sakat ve bozuk ilkelerle Türk ulu
su gibi büyük bir ulusun mukadderatı yirminci yüzyıl ortasında yö- netilebilir mi ? Ayıp ve g ü n a h değil midir ?
Bugün büyük devrim liderimizin işaret ettiği yolda yürümeği çok şerefli ve çok verimli bir ilke olarak kabul eden Ankara Hukuk Okulu geçmişten kalma ilkeleri tarihe bıraktı. (Dedi ki) (Dedileı ki) ile değil (Diyorum ki) özellikle (Türk olarak, bir insan olarak bilinçle, anlayışla diyorum ve düşünüyorum ki) prensibini kendisine şiar edinmiş bulunuyor.
Türk Cumhuriyeti hukukunu inceleyecek ve araştıracak olan An
k a r a Hukuk Okulu çalışma a l a n ı n d a hiçbir k a y n a k l a bağlı değildir.
Onun en büyük kitabı koşulsuz olarak Türk ulusunun yüksek yarar
ları ve yirminci yüzyıl h a y a t ve uygarlık ilkelerinin mahzeni olan ç a ğ d a ş bilimlerdir.
Ulusumuzun, devrimin ve Cumhuriyetin en yüksek yararlarını en uz dille a n l a t a n ve açıklıyân, Türk'ün büyük b a ş k a n ı n d a n gürlük ve esinlik a l a r a k yürüyeceğiz. Gazi elimizde bir zafer bayrağıdır. Ne olursa olsun, ne yapıp yapıp başaracağız.
Onun uyarmasıyla (dedi ki) yi bıraktık (diyoruz ki) yi kabul ettik. Yâni bilinçle yürüyoruz, düşünüyoruz. Şu hâlde Türk ulusunun tarihe, bütün bir insanlık tarihine söyliyeceği d a h a çok, pek çok söz
leri vardır. O r a y a vereceği pek çok yapıtları vardır.
Cumhuriyetin Türk adliyecileri bu genişlik ve kapsam içinde devrimin kendilerine yüklediği geniş ve kapsamlı vazifenin ağırlığını ve anlamını kavramışlardır. Bunun bütün gereklerini yerine getirme
ğe hazırdırlar. Hazırlanmış ve hazırlanmakta olan yeni kanunlarımız, önünüzde bulunan genç hukuk a d a y l a r ı bu kararın ilk aşamasıdır.
Gerisini tarih söyliyecektir. Devrim için hazır olmak ve onu savunmak rolü Türk adliyesinin biricik öğünç dayanağıdır. Devrimler insan
lığı mutluluğa götüren araçlardır. Karşı koyanların sonu, ne olur
sa olsun, tam bir bozgundur.
Sözlerime son verirken gelişleriyle okulumuzu şereflendiren ve devrimin her a l a n ı n d a olduğu gibi bizim de programımızı ve yolu
muzu ve davranışımızı saptamak lûtfunda bulunan Sayın Cumhur
b a ş k a n ı n a ve sayın dinleyenlere en derin teşekkürleri tekrar suna
rım.
ANKARA HUKUK FAKÜLTESİNİN KURULUŞ VE İLK YILLARI
Prof. Dr. HÜSEYİN CAHİT OĞUZOĞLU Medenî Hukuk Profesörü
Fakültemizin kırkıncı yıl dönümünü, tes'it için hazırlık yapma
ğa başladığımız bu günlerde, bu vesile ile bir de Armağan çıkarılma
sı fikri hararetli bir tasvibe mazhar oldu; Şükranla, memnuniyetle karşılandı.
Sevgili Dekanımız, çıkacak bu Armağan'da benim de bir yazımın bulunmasının yerinde olacağını hatırlattıkları zaman, bunu seve se
ve yapacağımı bildirdim.
İlk yatılı öğrencilerinden biri sıfatı ile, bugün mensuplarından birçoğu tarafından haklı olarak bilinmiyen fakültenin kuruluş, açı
lış ve ilk yılları hakkında bir yazı yazmayı düşündüm, bunun fay
dalı olacağına kani oldum.
Öğrenci ve hoca olarak kırk yıldan beri bu müesesseye mensup olmakla şeref ve bahtiyarlık duydum. Hafızamı kırk yıl geriye gö
türerek fakültemizin ilk zamanlardaki durumunu bir öğrenci gözüy
le ve görüşüyle anlatmaya çalışırken, yanıldığım bazı noktalar bu
lunabilir, bunların doğrusunu bilip de düzeltmek lütfunda buluna
cak olanlara şimdiden minnetlerimi sunarım.
Ankara Hukuk Fakültesi, Atatürk Türkiyesi'nin kurduğu ilk tah
sil müessirdir. Adlî sahadaki devrimin gerçekleştirilmesi, önemli kanunların Garp memleketlerinden faydalanılarak vücuda getirilme
si düşünülürken bu kanunları yepyeni bir zihniyetle, görüş ve an
layışla uygulayacak hakimlerin, hukukşinasların yetiştirilmesini de biran önce sağlamak (gerekiyordu.
Devrimlerin bu sorumluluğu çok ağır ve tahakkuku çok güç safhasını başarıyla gerçekleştirmek şerefi, Atatürk ilkelerine bütün varlığı ile bağlanmış milliyetçi, devrimci, ateşli ve genç Adalet Ba-
kanı rahmetli hocalarımızdan Mahmut Esat Bozkurt'a nasip olmuş
tur.
Fakültenin Kuruluşu :
Ankara'da bir hukuk mektebi açılmasını 1921 yılında üç mad
delik bir layiha halinde meclise ilk defa teklif eden Kastamonu Millet vekili Abdulkadir Kemali'dir.
21 Mart 1337 tarihli ve üç maddeden ibaret olan bu kanun tek
lifi şöyledir :
1. İdare-i Umumiyesi Adliye Vekâletine mevdu olmak üzere Ankara'da bir hukuk mektebi açılmıştır.
2. İşbu Kanun neşrinden itibaren muteberdir (1).
3. İşbu Kanunu icraya Adliye Vekâleti mezundur.
Milli Eğitim komisyonu, o günün imkânsızlıklarını gözönünde tutarak teklifin reddi lâzım geldiği mütalâasında bulundu. Mesele Mecliste görüşülürken, o zaman Adalet Bakanı olan Refik Şevket İnce, böyle bir mektebin lüzumlu olduğunu ve bunun için 1922 büt
çesine tahsisat da konduğunu, fakat milli mücadele henüz devam ettiğinden malî zaruretle bunu geri almak zorunda kaldığını açıkla
dı ve ileride bu konuya tekrar avdet kaydıyla yapılan tehir teklifi kabul edildi.
Atatürk 1922 yılı Mart'mda Meclis açış nutkunun Adalet Ba
kanlığı ile ilgili kısmında, bütçeye bir hukuk mektebi açılması için lüzumlu ödeneğin konmuş olduğunu ifade ve beyan etmiş, lâkin memleketin o gün içinde bulunduğu şartlar belirttiğimiz gibi bu
nun tahakkukuna imkân vermemiştir. Ankara Hukuk mektebinin kurulması için Mahmut Esat Bozkurt'un Adalet Bakanı olmasını beklemek lâzımdır.
Bir taraftan İstanbul Hukuk fakültesi çok az mezun veriyor ve bunların bir kısmı da Adliye'ye rağbet etmiyerek başka sahalar
da çalışmayı tercih ediyorlardı, diğer taraftan mektepli hakimlere şiddetle ihtiyaç vardı. Harp yıllarında memleket, münevver birçok evlatlarını da kaybetmişti» Ortada büyük bir boşluk mevcuttu. Bir
çok sahalarda olduğu gibi Adliyede de bu boşluk, hâkim eksikliği kendini hissettiriyordu. Bilhassa Adlî istiklâlimizin sağlanması
(T) TBMM. Zabıt ceridesi intihab devresi 1, içtima 2 (1338, Cilt 16. s. 7 3 - 7 5 ) .
kuvvetli bir hukuk kültürü ile yetiştirilecek elemanların mevcudi
yetiyle mümkün olabilecekti. Batıdan alınacak yeni kanunların memlekette iyice anlaşılarak isabetli bir şekilde tatbik edilmesi de buna bağlı idi. İhtiyaç meydanda idi. Bu ihtiyacı karşılamak için Mahmut Esat 1925 yılı Adalet bütçesine bir hukuk mektebi açmak üzere lüzumlu ödeneği koydu. Fakat bütçe komisyonu bu teklifi reddetti ve istanbul Hukuk fakültesinde Adalet Bakanlığı hesabına
tahsil yapılmasını ve ihtiyacın bu yoldan karşılanmasını temin için ödenek koymayı uygun buldu.
Mahmut Esat, bütçe komisyonunun bu kararına Meclisin 22 Şu
bat 1925 tarihli toplantısında itiraz ve Ankara Hukuk Mektebinin açılmasında israr ederek, bu mektebin de zamanla İstanbul Huku
ku gibi mütekâmil bir hale geleceğini söyledi.
Cumhuriyetin, Türkiye'nin merkezi olduğu için, Ankara'da bir hukuk mektebinin lüzumunu, yeni ve güzel bir fikre, kuvvetli esas
lara vesile olacağını, muhitin istifade edeceğini, fazla hakim yetiş
tirmek imkânı doğacağını, Ankara da Hukuk Mektebi açmakla Maarifin kudretinin, nurunun biraz da Anadolu içine yayılacağını sözlerine ilâve etti ve devam ederek «Merkez-i Cumhuriyette bulunu
yoruz, bir mekteb-i hukuka behemahal ihtiyaç vardır. Yapılacak ted
risattan bu muhit de istifade edecektir, yalnız talebe değil; dünya
nın en güzel inkilâbmı yapmış bir memlekette asrın hukukiyatı okunmaz olur mu ? Biraz da İstanbul'un ettiği istifade kadar Ana- dolumuz da Maarifden hissement olsun, muallim nereden bulunacak diyorlar, bir defa mektebi açalım, muallim de buluruz» dedi.
Nihayet yapılan tartışmalardan sonra başkan tarafından An
kara'da bir Hukuk Mektebi açılıp açılmaması hususu oya sunuldu ve dört oy farkla açılması kabul edildi.
Mahmut Esat Mektebin yatılı olması hususunda teklifte mev
cut olan kaydın kaldırılmasını istedi. Lâkin bazı milletvekilleri ta
rafından yapılan müdahaleler ve ileri sürülen kuvvetli mucip se
bepler neticesinde Mektebin yatılı olması da karara bağlandı.
Kurulacak Mektebin sadece hâkim yetiştiren bir meslek mek
tebi olmaması ve İstanbul Hukuk Fakültesi programlarının aynen alınması temenni edildi, buna karşılık milletvekillerinden biri de
«ancak Ankara zihniyetiyle bu programlar gözönünde bulundurul
sun» dedi. Mahmut Esat, mektebin kadrosunun ve derslerinin hazır olduğunu beyan ettikten sonra, bütçenin bu hususla ilgili yedinci
maddesine «Ankara'da açılacak Leyli Hukuk Mektebi maaşları ve masrafları» kaydını koyarak o gece geç vakit mes'ele Mecliste müs- bet ve hayırlı bir neticeye ulaştırılmış oldu.
Görülüyor ki o gün hoca, bina, öğrenci bulmak hususundaki zorluklardan bahseden ve bu işin başarılmasmdaki kötümserlikle
rini belirtmekten geri kalmayan milletvekilleri karşısında Mahmut Esat, böyle bir müesseseye şiddetle ihtiyaç bulunduğunu, kötüm
ser olmak için herhangi bir sebep mevcut olmadığını yılmadan, bık
madan izaha çalışmış, mektebin Ankara'da açılmasında sabit kadem olduğunu ifade ederek onları ikna için bütün enerjisini, maharet ve kudretini, talâkatini kullanmış ve müessesenin kurulmasını şahsî gayretiyle sağlamıştır. Bu sebeple Ankara Hukuk Fakültesinin kuru
cusu Mahmut Esat Bozkurt'tur ve bu müesseseye mensup olan her
kes tarafından bunun bilinmesi icap eder. O gün Mahmut Esat'dan başka biri Adalet Bakanı olsa idi, bu kuruluş kimbilir kaç yıl daha gecikmiş olabilirdi.
Müesseseye Anadolu Hukuk Mektebi adının verilmesi, Malat
ya'da, Kayseri'de açılmasiyle ilgili tekliflerden müzakereler sonun
da vazgeçilmiş, Ankara Hukuk Mektebi adıyla Ankara'da açılması uygun görülmüştür.
Vaktiyle Bağdat'ta, Konya'da, Selanik'te de Hukuk Mektepleri açılmış, ilk zamanlarda bunlarda hoca, bina, öğrenci bulmak husu
sunda sıkıntı çekilmiştir. İstanbul Hukuk Fakültesinin de kuruldu
ğu anda en mükemmel durumda olduğu düşünülemez. Her müesse
senin kuruluşunda maruz kaldığı zorluklar, kırk sene evvelki An
kara'da kurulan Hukuk Mektebi için de elbette mevcut olacakdı.
O zamanki Ankara küçük, mütevazi bir Anadolu kasabasıdır.
Yatakhanesi ile yemekhanesiyle dershanesiyle bir fakültenin bütün ihtiyaçlarına cevap verecek bir bina bulmak imkânsızdır. Mahmut Esat Mecliste yapılan itirazlara karşı, hocaları Adliye Mensupları arasından bulabileceğini ve ilk yılın hoca zorluğunu bu yoldan halle
deceğini söylemişti. Fakat fiiliyatta bu yola gitmek niyetinde olma
dığı görülüyordu, sırf itirazcıları o gün susturmak için öyle konuş
muştu, hakikatta Üniversitede hocalık yapmış veya yapmakta olan yahut da Avrupa'da tahsil görmüş kimseler arasından ilk hocaları seçmek, arayıp bulmak hususunda kararlı idi. Sonradan yapılan esas talimatnamenin altıncı maddesinde bu düşüncenin yer aldığını gö
rüyoruz.
Mähmut Esat sonsuz meşguliyetleri arasında mektebin kurul
ması ve açılmasının ortaya çıkardığı zorlukları nasıl gidereceğini de düşünmekten biran hali kalmıyordu. 1925-1926 ders yılında yeni Hukuk Mektebi mutlaka bilfiil açılmalı ve faaliyete geçmeli idi. 1925 yılının yaz aylarında, Adalet Bakanlığı tarafından Ankara'da yatılı bir Hukuk Mektebinin açılacağı ve öğrenci olmak isteyenlerin Ba
kanlığa müracaatları ilân edildiği zaman henüz ortada hiçbir şey görünmüyordu.
Henüz hocası, müdür, memuru ve binası olmayan bir mektebin öğrencisi olmak isteyenler, Adalet Bakanlığı Hukuk işleri müdür
lüğüne başvuruyorlardı. -Hukuk İşleri henüz Umum Müdürlük ol
mamıştı - o sıralarda bu müdürlükte çalışan ve kendisi de fakül
teye öğrenci olarak girmek isteyen Şemsettin adında bir memur, elindeki kocaman siyah kaplı bir deftere, müracaat edenlerin kay
dını yapıyor, evrakını alıp bir zarfa koyuyordu. Yatılı olmak iste
yenler de kendisine ayrıca işaret edilmek üzere bu arzularını bildiri
yorlardı.
Hukuk İşleri Müdürlüğü bu işi Mektep idaresi kuruluncaya ka
dar yürütmeye devam etti. Kuruluşunun ilk yıllarında lise ve yedi senelik idadi mezunları ile bir yüksek mektepten mezun veya böy
le bir mektepte kayıtlı olanlar mektebe imtihansız olarak alınmış
lardır. Lisenin diğer sınıflarından veya muadili müesseselerden ge-- lenler ise, fakülteye sıkı bir imtihanla girmişlerdir, açılışının üçün
cü senesinden sonra imtihanla öğrenci almaktan vazgeçilmiş, lise mezunu olmayanlara kayıt kapısı sıkı surette kapatılmıştır. Daha öncede işaret ettiğimiz gibi harp yıllarında ve bilhassa millî müca
dele senelerinde ortaya çıkan münevver eksikliğini gidermek, tah
sillerini yarı bırakmış veya bundan mahrum kalmış olan birçok kimselere, mahrum kaldıkları yüksek tahsili yapmaları imkânını sağlamak ve bilhassa Adliyedeki hâkim ihtiyacını karşılamak için
ilk birkaç yıl sıkı bir imtihanla öğrenci almak zaruri görülmüştür.
İstanbul Hukuku açıldığı zaman da imtihanla öğrenci alındığını vaktiyle orada okumuş yaşlı, başlı bir hukukçumuzdan duymuştum.
Zaruretle bağlı kalmak ve sıkı bir imtihan yapmak şartıyla ilk za
manlarda buna cevaz vardır. O zamanlar bunun üzerinde çok du
ruldu ve müessesemiz hakkında bizi üzen ileri geri birçok sözler söylendi. Bu sebeple vakıalara dayanan bir müşahademizi kaydet
meğe mecburuz :
Vaktiyle imtihanla giren arkadaşlarımız derslerde de, meslekte de hiç olmazsa imtihansız giren arkadaşları kadar başarı gösterdi
ler, ilerlediler, yükseldiler. İlk yıl birinci sınıfta (301) öğrenci mev
cuttu. Bunlardan yetmişbeşi yatılıdır. Öğrenciler arasında Efkân Bü
yükelçisi Ahmet Han, Atatürk'ün umumi katibi, Başyaveri ve yaver
leri, yaşlı başlı birçok kimseler, Subaylar, çoluk çocuk sahibi olan ve olmayan birçok memur arkadaşlar yer alıyordu.
Bu durum böylece seneler senesi devam etti. Yalnız ilk yıl ha
nım öğrenci yoktu. Bizden sonraki sınıfta üç hanım arkadaş kayde
dildi ve gittikçe sayıları arttı.
Fakülte Adalet Bakanlığına bağlı olarak kurulduğu için yatılı talebeden bu Bakanlığa karşı mecburi hizmet taahhüdü sağlanmıştı.
Esas talimatnamenin ikinci maddesinde bu hizmet müddetinin beş sene olduğu yazılıdır. Nitekim yatılı okuyanların hemen hepsi ve gündüzlülerin de önemli bir kısmı Adliyemizde görev almış ve çok değerli ve başarılı hizmetler ifa etmişlerdir.
Halen de Türkiye'nin her tarafında fakültemizin mezunları hâ
kim, Savcı ve Avukat olarak çalıştıkları gibi öğretim ve siyaset sa
halarında da kendilerine düşen vazifeleri yerine getirmekten geri kalmamaktadırlar.
Vaktiyle öğrenci bulunamıyacağını ileri sürerek mektebin açıl
masını önlemek isteyenler, bugün fakültemizdeki öğrenci bolluğu ve bu yüzden konmuş olan tahditleri, alman tedbirleri görselerdi, dü
şüncelerinde ne kadar yanıldıklarını anlamış olurlardı.
Yatılı bir Adliye mektebi kurulurken en çok düşünülecek ve üze
rinde önemle durulacak unsurlardan biri hiç şüphe yok ki bina me
selesi idi. Dershane, yemekhane, yatakhane olacak ve mektebi idare edeceklerle, memur ve müstahdemlerini içine alacak vasıfta bir bi
naya veya binalara ihtiyaç vardı.
1925 yılı Ankara'sında böyle bir bina bulmak imkânsızdı.
Ben bu yılın Ağustos ayında yüksek tahsil görmek üzere İstan
bul'a gelmiş ve bir müddet sonra Ankara'da Leyli bir Hukuk Mek
tebinin açılacağını öğrenince hemen Ankara'ya koşmuştum. O za
man Bakanlıklar Ankara'nın muhtelif semtlerinde dağınık binalarda idi, hattâ bir kısmı da küçük Ankara evlerine yerleşmiş bulunuyor
du.