Giriş
Tarım, ülkemizde uzun yıllardır bilişim sektö- rünün ilgi alanı dışında kalmış olmasına karşın, gelişmiş ülkelerde özellikle bilişim teknolojile- rinin gelişimiyle insana, bitkiye, hayvana, çevre- ye duyarlı, üretimde kalite ve verimlilik artışına olanak sağlayan ciddi bir evrim geçirmektedir.
Tarımsal üretimde insan gücünden hayvan gücüne ve daha sonra da traktör gücüne geçiş sürecinin devamı olarak değerlendirilen “Has- sas Tarım” (Precision Farming) bilişim çağının gelişen teknolojilerinin ekonomik ve çevre ile bütünleşik üretim faaliyetlerinde kullanımını ifade etmektedir.
Üreticiler her ne kadar tarlalarının değişik bö- lümlerinden farklı miktarlarda ürün aldıklarını veya tarlalarında farklı toprak bünyesine sahip olduklarını bilseler de bu bilgiye göre davran-
malarının gerek ekonomik gerekse pratik açı- dan pek mümkün olamayacağını da oldukça iyi bilmektedirler. Bu nedenle geleneksel olarak, büyüklüğü ne olursa olsun bir bütün olarak ele alınan tarlada yetiştirilen bitkinin ihtiyaç duydu- ğu gübre ve ilaç gibi girdilerin de tüm tarlaya homojen (tekdüze) bir şekilde dağıtılması amaç- lanmaktadır. Ancak, son 15-20 yıldır çevrenin ve doğal kaynakların korunumuna yönelik ola- rak ortaya atılan “sürdürülebilir tarımsal üretim”
kavramı, bu girdilerin mümkün olduğunca az ve çok daha dikkatli bir şekilde kullanılması gereği üzerinde durmaktadır. Hassas tarım’ın bu gerek- lere cevap verebilecek bir yöntem olarak tarım- sal üretimde yerini almakta olduğu söylenebilir.
Tarımda Gelişen Teknolojiler ve Yeni Mekanizasyon Düzeyi Tanımları 1990’lı yıllara kadar tarımsal üretimde kullanı- lan alet ve makinalar ve bunların güç kaynak-
Tarımsal Üretimde Hassas Tarım (Precision Agriculture) Uygulamaları
Dr. Arif Behiç Tekin, Prof.Dr. Kamil Okyay Sındır
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, 35100 Bornova, İzmir behic.tekin@ege.edu.tr, kamil.sindir@ege.edu.tr
Özet: Son yıllarda, tarım sektöründeki araştırmalar temel olarak, üretkenliği arttırmak için, yeni yüksek verimli çeşitlerin geliştirilmesi ve gübre, kimyasal ilaç gibi tarımsal girdilerin daha az ama daha etkin uygulanması üzerine odaklanmıştır. Bu kapsamda özellikle geçtiğimiz son on yıldır Hassas Tarım olarak adlandırılan çevre dostu, sürdürülebilir ve ekonomik tarımsal üretim teknolojisi geliştirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hassas Tarım, Değişken Düzeyli Uygulama Teknolojisi, GPS
Abstract: In recent years, research in agriculture is mainly focusing on increasing the productiv- ity either by introducing new high yielding crop varieties or applying lower but more effective production inputs, such as fertilizers and sprays. In this respect, especially during the last de- cade, the technology, named as precision farming, has been developed which particularly aims at environment-friendly, sustainable and economical way of crop production.
Key Words: Precision Agriculture, Variable Rate Application Technology, GPS
larına göre mekanizasyon teknolojileri temelde üç farklı yapı ile açıklanmakta idi;
insan gücü ve el aletlerinin kullanımı, 1. hayvan gücü ve hayvanla çekilen bazı 2. aletlerin kullanımı ve
traktör / motor gücü ve uygun makinaların 3. kullanımı.
Voss (1975)’a göre mekanizasyon sürecinde aşağıdaki 4 aşama bulunmaktadır;
Çok düşük sermaye yatırımları ile el alet- 1. lerinin kullanımı,
İnsan gücünün, özellikle birincil ve ikincil 2. toprak işleme ve su pompalamada hayvan
gücü ile ikamesi
Bazı üretim işlemlerinde mekanik güçten 3. yararlanma süreci,
Üretim işlemlerinin tümünün tamamen 4. mekanik güç (elektronik hariç) ile
gerçekleştirilmesi.
Oysa ki yukarıda sözü edilen mekanizasyon süreçlerinin hiç birisinde ürün ve toprak koşul- larında tarla içi değişkenliğin dikkate alınma- dığını görüyoruz. Günümüzde ise teknolojik gelişmelerin geldiği nokta önceleri bilinen fa- kat bir şey yapılamayan bu değişkenliğin ölçü- lebilmesine, analiz edilmesine ve buna uygun davranılabilmesine olanak vermektedir.
Günümüzde özellikle sınırlı toprak kaynak- larına sahip çiftçilerin daha yüksek verim ve daha çok gelir kaygısı bu değişkenliği dikkate alarak üretim yapmalarına neden olmaktadır.
Mikroişlemciler ve diğer elektronik donanım- larda yaşanan gelişmeler üreticilerin bu hedef- lerine erişebilmelerini olanaklı kılmaktadır. Bu yeni tarımsal üretim yaklaşımına günümüzde
“Hassas Tarım” ve bu yaklaşımın gerisindeki teknolojiye de “Değişken Düzeyli uygulama Teknolojisi” adı verilmektedir.
Bilişim ve Haberleşme Teknolojilerinde 5. meydana gelen gelişmeler ile bağlantılı olarak tarımsal mekanizasyonun gelişim
sürecinde tanımlanmış bulunan 4 aşaması- na aşağıda verilen iki aşamayı da eklemek yerinde olacaktır;
Bilişim Sistemlerinin ve Teknolojilerinin ta- rımsal üretimde başlangıç düzeyinde kullanıl- ması. Bu düzeyde;
tarım işletmelerinin kişisel bilgisayar sahi- a. bi oldukları
bu bilgisayarlara yüklenen bazı yazılımlar b. ile envanter kontrolü, kayıt tutma ve geç-
miş kayıtlara erişme, ve neden-sonuç ana- lizlerinin yapılması
traktörlere yerleştirilen elektronik dona- c. nım sayesinde ilerleme hızı, kuyruk mili
devri, toplam mesafe, yakıt tüketimi ve iş başarısının tespiti ve izlenmesi
ilaçlama makinalarında kontrol ve veri de- d. polama olanakları
yer almaktadır ancak konumsal herhangi bir veri ihtiyacı veya kullanımı söz konusu değildir.
İleri düzeyde Bilişim Teknoloji-lerinin 6. kullanıldığı Hassas Tarım. Bu aşamada önceki düzeyde tanımlanan BT unsurları- nın tümü uygulamada kullanılmakta ancak bunlara ek olarak işlemlerin konumsal ve- rilerle ilişkilendiril-mesi sayesinde;
Toprak haritalaması g. Verim haritalaması
h. Tarımsal veri yolları (agricultural bus i. systems) ile donatılmış traktörler,
GPS esaslı ölçüm sistemleri,
j. Değişken düzeyli uygulama teknolojileri k.
yer almaktadır. Verim artışı, girdi kullanımının azaltılması, maliyet azaltımı ve çevreye duyar- lılık bu düzeyde mekanizasyon uygulamaları- nın temel odak noktalarıdır.
Geleneksel Tarımın Temel Karakteristikleri Geleneksel tarımda, kullanılan tohumluk, da- mızlık, su, gübre, kimyasal ilaç gibi girdiler,
büyüklüğü ne olursa olsun arazinin tümü esas alınarak ortalamalardan (ortalama gübre istegi, ortalama ilaç normu, ortalama su isteği, orta- lama ekim normu) hareket edilerek tekdüze uygulanmakta ve bunlar için klasik mekanizas- yon araçları kullanılmaktadır.
Bitkisel üretimde;
kullanılan arazinin ve toprağın bitki besin
• elementleri, nem, mineraller, fiziksel özel- likler ve topoğrafya bakımlarından homo- jen özellikler gösterdiği,
iklimsel koşulların yıllar itibarıyle pek
• değişmediği,
ekimi veya dikimi yapılan bütün tohum
• ve bitkilerden aynı düzeyde verim elde edileceği,
hastalık ve zararlıların tüm araziye
• homojen bir şekilde yayıldığı ve aynı düzeyde etki ettiği,
bitkilerin arazinin her metrekaresinde aynı
• su ve gübre gereksinimlerine sahip olduğu, hatta ürünlerin aynı dönemde olgunlaştığı
• dikkate alınır.
Benzer şekilde hayvansal üretimde de bütün hayvanların (büyükbaş, küçükbaş ve kanatlılar- da) ortalama eşit verime sahip oldukları, su ve yem gereksinimlerinin aynı olduğu, barınma ih- tiyaçları ve koşulları arasında farklılık olmadı- ğı varsayılır. Ve bu varsayıma dayanarak yem, su, ısı, iklimlendirme, havalandırma ve benzeri besleme ve yetiştiricilik kararları verilir.
Oysa ki doğada gerek bitkiler gerekse hayvanlar olmak üzere hiç bir canlı bireyin gereksinimleri bir diğeri ile aynı değildir ve düşünülmemelidir.
20. yüzyılın sonlarına kadar heterojen koşullara uygun teknolojilerin yokluğu, yetersizliği veya teknik ve ekonomik anlamda olanaksızlığı tek- düze uygulamaları zorunlu kılmıştır.
Hassas Tarım - Tanımı
Son yıllarda tartışmalara konu olan açlık ve aşı- rı nüfüs artışının yanında, üzerinde çok durulan
ekosistemdeki bozulmalar ve doğal kaynakla- rın tüketilmesi endişelerinin yanında “sürdürü- lebilirlik” ve “sürdürülebilir büyüme” küresel bir farkındalığın ve çekincenin oluşmasını sağ- lamıştır. Caffey et al. (2001), sürdürülebilirliği herhangi bir gelişmenin sosyolojik, ekonomik ve çevresel etkilerinin bütünsel düşünülmesi ile ilişkilendirmiştir. Bu genel düşünce endüstriyel üretim işlemleri kadar tarımı da kapsamaktadır.
Sürdürülebilir tarımın gereklerini yerine geti- rebilmek amacıyla, son yıllarda özellikle tarım dışı alanlarda (sanayi, ulaştırma, haberleşme, tıp v.b.) görülen bazı teknolojik gelişmelerden tarımsal üretimde de yararlanılması düşünül- müştür. Bu teknolojiler şöyle sıralanabilir;
Kişisel bilgisayarlarda
• işletim hızı ve per-
formans artışı ve ayrıca boyutsal gelişim, Uydular ile
• Küresel Konum (Koordinat)
Belirleme Sistemlerinin (GPS-Global Positioning System) gelişimi,
Uydu ve hava fotoğrafları yardımıyla
• Uzaktan Algılama ve Coğrafik Bilgi Sis- temlerinin (CBS-GIS) gelişimi,
Otokontrol ve robot teknolojilerinin
• geli-
şimi, Yapay Zeka, Uzman Sistemler ve Pa- tern Algılama Çalışmalarındaki gelişmeler, Uydu
• haberleşme sistemlerinin gelişimi.
İşte bu teknolojilerin tarımsal üretimde ekonomik ve ekolojik etkinliğin artırılmasına yönelik ola- rak kullanımına yönelik çalışmalar genel olarak
“Hassas Tarım” olarak adlandırılmaktadır. Ge- nel anlamda Hassas Tarım; ileri teknolojilerin kullanılması suretiyle, tarlanın bütününe yapılan alışılagelmiş sabit düzeyli uygulama yöntemleri yerine, çok daha küçük kısımlarına ait toprak ve bitki özelliklerinin (toprak nemi, topraktaki bit- ki besin elementlerinin düzeyi, toprak bünyesi, ürün koşulları, verim, v.b.) belirlenmesi sayesin- de değişken düzeyli uygulamayı esas alan (her bir kısma kendi ihtiyacı kadar gübre veya ilaç uygulanması, farklı derinlikte toprak işleme, farklı normlarda ekim, farklı düzeylerde sulama ve drenaj) ve bütün bunların sonucu olarak daha ekonomik ve çevreye duyarlı üretimi hedefleyen bir işletmecilik ve tarımsal üretim yöntemidir.
Özetle, Hassas Tarım bitkisel ve hayvansal üre- timde, populist davranış biçiminden bireysel davranış biçimine geçişi amaçlayan bir üretim yöntemidir.
Hassas Tarım’ın yararları arasında (Ardolino, 1998);
Gübre maliyetlerinin azaltılması,
• İlaç uygulama maliyetlerinin azaltılması,
• Gereğinden fazla ve düzensiz ilaç uygula-
• maları sonucu ortaya çıkan çevre kirliliği- nin en aza indirilmesi,
Ürün veriminde artış,
• Daha sağlıklı bilgi üretimi sayesinde daha
• doğru işletmecilik kararlarının verilebilmesi, Satış ve satış sonrası üretim periyotları
• için gerek duyulan işletme kayıtlarının daha sağlıklı bir şekilde tutulabilmesi, gelmektedir.
Hassas Tarımı Oluşturan Etmenler
Bilindiği gibi, son yıllarda, gerek ekonomik ve yasal zorunluluklar ve gerekse çevre kirliliği- ne karşı kamuoyunda artan duyarlılık, tarımsal üretimdeki girdi kullanımının azaltılması yolunda zorlayıcı birer etmen olmaktadırlar (Şekil 1).
Ekonomik Baskı
Araç Pozisyonu Belirleme
Sistemi Coğrafik Bilgi
Sistemi
Yasalar
Azaltılmış Girdi Kullanımı
HASSAS TARIM Geliştirilmiş
Kontrol
Ürün Modelleri ve Tarlaya ait GeçmişVeriler Karar Destek
Sistemi Coğrafik Bilgi
Sistemi Çevresel etkiler
Alet Kontrol ve İzleme
Yönetim Bilgi Sistemi
Etkinlik Artışı
Daha Az İsraf Daha Fazla Brüt
Marj Daha Az
Çevresel Etki
Şekil 1. Hassas Tarım Sistemini oluşturan unsurlar ve etkileşimler. (Blackmore, 1994) Diğer yandan, önceleri sadece askeri amaçlı olarak kullanılan fakat daha sonraları sivil sek- törlere de hizmet etmeye başlayan uydu tekno-
lojisi sayesinde Araç Pozisyonu (Konumu) Be- lirleme, Coğrafik Bilgi Sistemleri ve araçların otomatik kontrol ve takibinin mümkün olması ile Mekanik Sistemlerin Kontrolünde önem- li sayılacak gelişmeler meydana gelmektedir.
Coğrafik Bilgi Sistemleri, Karar-Destek Sis- temleri ve Modelleme ve Veritabanı Yazılımla- rı ve Bilişim teknolojileri sayesinde ise Yöne- tim Bilgi Sistemlerinde oldukça ileri düzeyde gelişmeler kaydedilmektedir.
Şekil 1’de verilen ilişkisel akış şemasına göre Hassas Tarım; Girdi Kullanımının Azaltılması yolundaki baskılar altında,
Geliştirilmiş Kontrol Sistemlerinin ve Yönetim Bilgi Sistemlerinin kullanımına olanak veren ve bu sayede tarımsal üretimde Etkinliğin Ar- tırılması ile kaynak israfının önüne geçmeyi, ürün brüt marjlarını artırmayı ve üretimden kaynaklanan çevresel kirliliğin en aza indiril- mesini amaçlamaktadır.
Hassas Tarım – Coğrafik Bilgi Sistemleri CBS (GIS) coğrafik bilgilerin girildiği, analiz edildiği ve birleştirildiği veri tabanlı bir ya- zılımdır. Bu yazılımın işlevleri arasında; veri organizasyonu, görsellik, yersel değişim, ma- niplasyon ve veri analizi sayılabilir.
Tarımsal üretimde teknik ve ekonomik kararlar ürün, toprak ve verime ait bilgileri kullanarak sayısal haritalar oluşturan bilgisayar destekli ha- ritalama teknolojisini ifade eden CBS esaslı bil- gilerle verilir. CBS, birbiri ile ilgili değişik bilgi seviyelerinden meydana gelir ve bilgi seviyeleri arasındaki ilişkilerin incelenmesini mümkün kı- lar. Hassas Tarım uygulamalarında CBS aşağı- daki bilgi seviyelerini içerebilir (Kirişçi, 2001):
Verim,
• Tarla topoğrafyası
• Tarla içi yol durumu
• Toprak tipi
• Toprak analiz sonuçları
•
Yüzey drenajı
• Yüzey altı drenajı
• Meteorolojik veriler
• Sulama durumu
• Yabancı ot durumu
• Kimyasallara ait gerçek uygulama normu
• Bitki besin elementleri ve
• Mikro bitki besin elementleri.
•
Bu bilgilerin bazıları bir defaya mahsus olmak üzere, bazıları ise her yıl veya daha sık sisteme girilir. CBS, sebep-sonuç ilişkisinin belirlenme- si ve bu bilgileri esas alan kararların oluşturul- ması için bilgi seviyeleri arasındaki ilişkilerin incelenmesini mümkün kılar (Clark ve McGuc- kin, 1996; Anonim, 1998). Yukarıdaki bilgi seviyelerine ait haritalar birleştirilerek Hassas Tarım uygulama haritalarının oluşturulmasında esas teşkil ederler (Örnek: Şekil 2 ve 3).
Şekil2. Bir tarlaya ait bilgi seviyelerini ifade eden haritalar (Kirişçi, 2001)
Şekil 3. Bir tarlaya ait birleştirilmiş harita (Kirişçi, 2001)
Şekil 4’de yıllara bağlı olarak oluşturulan ot haritaları, bunları birleştirerek oluşturulan ve ilaçlama yapılacak alanları gösteren ilaç uygu- lama haritası görülmektedir.
Şekil 4. Bir tarlaya ait birleştirilmiş ot ve ilaç uygulama haritası (Wagner Farm’s of Northwestern Minnesota, 1996-1998) Hassas Tarımın Kapsamı ve Uygulama Alanları-Bitkisel Üretim
Hassas Tarım teknikleri, toprak işlemeden ha- sada kadar bitkisel üretimin hemen her döne- minde kullanılabilmektedir. Toprak analizi, toprak işleme, ekim, gübreleme, ilaçlama, ürün koşullarını izleme ve hasat işlemlerinin daha et- kin bir şekilde yerine getirilmesinde bu teknik- lerden yararlanılabilmektedir (Anonim, 1997).
Toprak Analizi; Topraktaki besin elementle- rinin analizi esnasında Küresel Konum Belir-
leme Sisteminden (GPS) yararlanılarak örnek- lerin alındığı pozisyon belirlenebilmekte ve bu bilgi sayesinde tarlanın besin elementleri açı- sından haritası çıkarılabilmektedir.
Toprak İşleme; Küresel Konum Belirleme Siste- mi (GPS) ve sensörler yardımıyla, toprak işleme derinliğinin ve toprak yüzeyinde bırakılan anız miktarının değişkenliği sağlanabilmektedir. İşle- me derinliği toprak sıkışmasının derinliğine bağ- lı olarak azaltmak veya artırmak yoluyla enerji tasarrufu sağlanabilmekte ve aşırı toprak işleme- ye bağlı erozyon v.b. olumsuzlukların da önüne geçilebilmektedir. Ayrıca, ekolojik toprak işleme amacıyla bitki gelişiminde ihtiyaç duyulan opti- mum toprak sıcaklığı ve neminin sağlanabilmesi için toprak yüzeyinde gerek duyulan anız mikta- rında değişkenlik te sağlanabilmektedir.
Ekim; Ekim normunun toprak karakteristik- lerine göre değiştirilebilmesi sayesinde daha yüksek bitki popülasyonlarını barındırabilecek bölgelere daha fazla tohum atılabilmesi sağ- lanabilmektedir. Ayrıca, nem sensörleri yar- dımıyla, ekim makinasının çimlenme için en uygun toprak nemi ve derinlikte ekim yapabil- mesi de sağlanabilmektedir.
Gübreleme; Hassas Tarım tekniklerini uygu- layan bir üretici, miktarını ve konumunu ön- ceden belirlemiş olduğu topraktaki bitki besin elementlerini esas alarak gübre ve kireç uygu- lamalarında değişkenlik sağlayabilmektedir.
İlaçlama; İlaçlama makinalarında, otomatik kontrol sayesinde tarla üzerinde hareket esnasında ilaçlama normunun değişkenliği sağlanabilmek- te ve hatta tanımlanmış geometrik özelliklerdeki bitki veya yabancı otlar hedeflenebilmektedir.
Ürün Gelişiminin İzlenmesi; Her ne kadar traktör üzerinde veya yürüyerek tarladaki bitki gelişimi izlenebiliyorsa da, uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları yardımıyla yabancı ot- ların veya drenaj sorunlarının olduğu ya da za- rarlı streslerinin yoğun olarak bulunduğu yerler koordinatlarıyla belirlenebilmektedir.
Hasat; Hassas Tarım teknolojileri içerisinde belki de en geliştirilmiş ve en yaygın kullanımı olan verim haritalamasıdır. Biçerdöverler üze- rine yerleştirilen sensörler yardımıyla, depoya akan ürün miktarı belirlenebilmekte ve hasat esnasında alan verimi hesaplanabilmektedir.
Bu teknolojinin, Küresel Konum Belirleme Sistemi (GPS) ile birlikte kullanılması sayesin- de tarla yüzeyindeki her bir birim alanın verim değerleri kaydedilebilmektedir. Böylece tarla- nın verim haritası oluşturulabilmekte ve veri- me etkili faktörlerin belirlenebilmesi yolunda önemli bir adım atılmış olmaktadır.
Hassas Tarım sürecinde veri akışı Şekil 5’de verilmektedir. Buna göre, Coğrafik Bilgi Siste- mi, Küresel Konum Belirleme Sistemi ve Ger- çek Zamanlı Duyargalardan ve ayrıca Kullanı- cıdan (operatör veya veri analizi uzmanı) gelen veriler Kontrol Cihazına ulaşmakta ve burada öngörülen algoritmalar sayesinde uygulama aracı yönlendirilmektedir.
Hassas Tarımda Uygulama Döngüsü ise Şekil 6’da sunulmaktadır. GPS ve uydular arasında kurulan köprü yardımıyla öncelikle hasat esna- sında verim ölçümü yapılmakta, bu ölçüm veri kartları yardımıyla bilgisayara aktarılmakta ve daha sonra da arazi verim haritaları çıkartılmak- tadır. Toprak analiz sonuçlarının bilgisayara gi- rilmesi ile her bir tarımsal faaliyet için belirlenen uygulama haritaları, alet/makinanın değişken düzeyli uygulama teknolojisi sayesinde, tarlada kontrolü amacıyla kullanılabilmektedir.
Şekil 5. Hassas Tarımda Veri Akış Şeması
Şekil 6. Hassas Tarımda Teknoloji Uygulama Döngüsü
Hassas Tarımın Kapsamı ve Uygulama Alanları-Hayvansal Üretim Kimlik; Radyo frekans kimlik belirleme (RFID) sistemi ile hayvanlara ait sağlık, yem tüketimi, süt verimi ve benzeri bilgilerin yanı- sıra bireysel davranışların gözlenmesine ola- nak sağlanmaktadır. Bu kapsamda;
Kulak,
• Tasma,
• Ayak bilekliği
• Enjekte edilebilen
•
Kimlik belirleme cihazları kullanılmaktadır.
Sürü Yönetim Sistemi; Sürüye ilişkin süt veri- mi, yem tüketimi, aktivite şablonu gibi bir çok parametrenin kayıt altına alınmasını ve sürü ile herbir bireye ait ilgili parametrelerin izlenme- sini ve kontrol edilmesini sağlamaktadır.
Şekil 6. Kimlik belirleme tasma ve ayak bilekliği
Şekil 7. Sürü yönetim sistemi
Sonuç
Bitkisel üretimde bu teknolojinin pratiğe akta- rılmasında bir başlangıç yatırımı olarak ürün verim haritalaması için gerek duyulan donanım ve yazılımın temini düşünülebilir. Verimde de- ğişkenliğin kabul edilebilir sınırlar içerisinde olması durumunda daha fazla yatırıma gerek görülmeyebilir. Ancak, söz konusu değişkenli- ğin, kabul edilebilir sınırların üzerinde bir stan- dard sapma göstermesi durumunda önceki bö- lümde açıklanan diğer işlemler için bu teknolo- jiye yatırım yapılması düşünülebilir. Böyle bir yatırım kararını verebilmenin ön koşulu olarak söz konusu verim haritalarının tek bir yıla ait değil fakat 3-5 yıllık ortalamaların sonucunda belirlenmiş olması gerekmektedir.
Hassas Tarım bir teknoloji biçiminden çok dü- şünce biçimidir ve esasen bir yönetim şeklidir ve herhangi bir ülke ve bitki için ve farklı tek-
noloji uygulama düzeylerinde uygulama ola- nağı vardır.
Hassas Tarım sayesinde değişkenlik yönetimi ile tarımsal üretimde genel verimlilik artırılabilir.
Hassas Tarım her ne kadar ülkemiz koşulların- da uygulanması olanak dışı gibi düşünülse de, yukarıda açıklanan faydaları nedeniyle tarım- sal üretimde ekonomik ve çevresel kaygıların bulunduğu her türlü koşulda kullanım alanı bulunmaktadır.
Ülkemiz koşullarında “Hassas Tarım” yönetim sistemi, işletme özelliklerine bağlı olarak, doğ- ru değişken düzeyli uygulama teknolojisinin seçilmesi ile yer alacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar
[1] Anonim, 1997. “The Precision-Farming Guide for Agriculturalists”. An Agricultural Primer, John Deere Publ. No: FP401NC, Da- venport, IA, USA.
[2] Anonim, 1998. An Introduction to Soil Se- arch Labs. (http://www.soilsearch.com) s:3, 1998.
[3] Blackmore, S., 1994. “Precision Farming:
An Introduction”. Outlook on Agriculture, Vol.23, No 4, 275-280, CABI 1994, UK.
[4] Clark, R.L., R.L.McGuckin, 1996. Variab- le Rate Application Equipment for Precision Farming. Proceedings of the Beltwide Cotton Conferences, National Cotton Council of Ame- rica, P.O. Box 12285, Memphis, TN 38182, USA, 1996.
[5] Kirişçi, V., 2001. Hassas Tarım ve Entansif Tarımda Otomasyon. İnet-tr 2001 Tarımsal Bi- lişim Paneli konuşması, İstanbul, 2001 [6] Caffey, R. H., Kazmierczak, R. F. and Ava- ult, J. W. 2001. Incorporating Multiple Stake- holder Goals into the Development and Use of a Sustainable Index: Consensus Indicators of Aquaculture Sustainability. Department of AgEcon and Agribusiness of Louisiana State University. Staff Paper 2001-8. 40 pp.
