2002 yılı lagina kazıları

T.C.

KÜLTÜR VE _TURİzM BAKANLIGI Kültür

Varlıkları

ve Müzeler Genel

Müdürlüğü

25.

KAZı SONUÇLARI TOPLANTISI

/

2. cn.r •

26-31 MAYIS 2003

ANKARA

T.C. KÜLTÜR VE _TURİzM BAKANLIGI _YAYıNLARı

Yayın

No: 2997/2

Kültür

Varlıkları

ve Muzeler Genel

Müdürlüğü Yayın

No: 100

YAYINA HAZIRLAYANLAR Koray

OLŞEN

Dr. Haydar DÖNMEZ Dr. Adil ÖZME

Eylem TUFAN

DİZGİ:

Meryem UYANIKER

ISBN: 975-17-3109-7 (Tk.

No)

975-17-3111-9 (2. Cilt) ISSN: 1017-7655

Not: Bildiriler, sahiplerinden

geldiği şekliyle

ve

geliş sırasına

göre

yayın­

lanmıştır.

KÜLTÜR VE _TURİZM BAKANLIGI DösİMM BASIMEVİ

ANKARA-2004

İçİNDEKİLER

Erksin GÜLEÇ, Steven KUHN, Mary STINER

Üçağızlı Mağarası

2002 Y

ılı Kazısı...

1

Jürgen SEEHER

Boğazköy-Hattuşa

2002

Yılı Çalışmaları

11

Işın

YALÇINKAYA, Harun

T~ŞKIRAN,

Metin KARTAL, M. Beray KOSEM

2002

Yılı

Karain

Kazıları

19

Oktay

_BELLİ,

Alparslan CEYLAN

2002

Yılı Aşağı

ve

Yukarı

Anzaf Urartu Kaleleri

Kazısı

29 Numan TUNA

Datça/Emecik/Sarı

Liman Mevkii Arkaik Tapmak

2002 Y

ılı Çalışmaları

41

RemziYAGCI

Soli/Pompeiopolis 2002 Y

ılı Kazıları

49

NumanTUNA

Burgaz 2002

Yılı Çalışmaları

61

Nuran

_ŞAHİN,

Cumhur TANRIVER,

Işık ŞAHİN, Akın

ERSOY, Duygu Sevil AKAR, Sevgiser AKAT,

Şengül

FUL

Klaros 2002

Yılı Kazı,

Restorasyon ve Epigrafi

Çalışmaları

73

Ahmet A. TIRPAN, Bilal SÖGÜT

2002

Yılı

Lagina

Kazıları

87

Güven

~AKIR, Yaşar E~S0'Y) M~!ike

ZEREN, Fikret OZBAY, Bilge HURMUZLU

2002

Yılı

Klazomenai

Kazısı

101

Francesco D'ANDRIA

Hierapolis 2002

Yılı Araştırrna

ve

Kazı Çalışmaları

111

M.

OluşARıK

Alanya Kalesi 2002

Yılı Kazı Çalışmaları

123

M.

OluşARıK

Hasankeyf 2002

Yılı Çalışmaları

127

Kemal SERTOK, Fikri KULAKOGLU, F. Flomena SQUADRONE

2002

Yılı Şaraga

Höyük Kurtarma

Kazıları

139

Hayat ERKANAL, Emrullah KARATURGUT

2002

Yılı Çeşrne-BağlararasıKazıları

153

Hayat ERKANAL, Michal ARTZY, Ourania KOUKA

2002

Yılı

Liman Tepe

Kazıları

165

Thnç

_sİpAHİ

2002

Yılı

Hüseyindede

Kazısı

179

Elizabeth GREENE, George F. BASS

2002

_Yılı

Pabuç Burnu

_Kazısı

Ön Raporu 187

Süleyman ÖZKAN, Erol

_FAYDALı,

Aliye ÖZTAN, Meriç C. EREK

2002

Yılı Köşk

Höyük

Kazıları

195

Ramazan ÖZGAN

2002 Y

ılı

Knidos

Kazıları.

205

AhmetYARAŞ

2002

Yılı

Allianoi

Kazısı

217

Aygül SÜEL, Mustafa SÜEL

2002

Yılı Ortaköy-ŞapinuvaKazı Çalışmaları

229

Mehmet ÖZDOGAN, Necmi KARUL, Eylem ÖZDOGAN

Mezraa-Teleilat

Höyüğü

4. Dönem

Çalışmaları

235

Armağan

ERKANAL-ÖKTÜ

2002

Yılı

Panaztepe

Kazıları

245

Jacques DES COURTILS

Ksanthos 2002

Yılı Kazı Kampanyası

253

Erol ALTINSAPAN

2002

Yılı

Bilecik

Osmanlı

Dönemi

Çarşı Alanı Kazısı

259 Guido ROSADA

Tyana Archaeological Excavations 2002 267

Gülriz KOZBE, Kemalettin KÖROGLU

Kavuşan

Höyük 2002

Yılı Kazısı

279

!\'Iusa J:PRNÜK, Erksin GÜLEÇ, Mehmet SAGIR,

ısmail

OZER, Cesur PEHLEVAN

2002

Yılı Sivas/Hayranlı-HaliminhanıKazısı

289

Recep

_MERİç,

Ali K. ÖZ, Aygün

EKİN MERİç,

Gözde

ULUŞANS

Metropolis 2002

Yılı Kazıları

293

Eugenia EQUINI SCHNEIDER

Exeavation and Research at Elaiussa Sebaste: The 2002 Campaign 303

Ayla

_SEVİM,

Cesur PEHLEVAN

2002

Yılı Çankırı

Çorakyerler

Kazısı

317

Engin BEKSAÇ

Adramytteion/Ören 2002

Yılı Kazısı

327

Engin ÖZGEN, Barbara HELWING, Atilla

_ENGİN,

Alan GREAVES, Özlem ERDEM

Oylum Höyük, 2002 339

RüçhanARIK

Kubad-Abad 2002

Yılı Kazı Çalışmaları

345

Oktay

_BELLİ,

Mete TOZKOPARAN

2002

Yılı

Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü

Kazısı

351

Ebru PARMAN, Canan PARLA

Eskişehir

(Merkez

Karacaşehir

Köyü) Karacahisar Kalesi

2002

Yılı Kazı Çalışmaları ~

365

Orhan

_BİNGÖL,

Görkem

_KÖKDEMİR

Magnesia ad Maeandrum 2002 (19.

Yıl)

371

Abdullah

_DEVECİ,

Kübra ENSERT

Akarçay Höyük

Kazı Çalışmaları

381

Bedri YALMAN

2002

_{Yılı İznik}

Tiyatro

_Kazısı

391

Ara ALTUN, Belgin

DEMİRSAR ARLı

İznik

Çini

Fırınları Kazısı

2002

Yılı Çalışmaları

403 Altan

ÇİLİNGİROGLU

Van-Ayanis Kalesi 2002

Yılı Kazısı

413

Aslı

Erim-ÖZDOGAN, Füsun AKSAÇ, Mehmet Akif

_IŞIN

Tekirdağ Menekşe Çatağı, Doğu

Çatak

Kazısı

421

Erhan BIÇAKÇI, Erol

_FAYDALı,

Çiler

_ALTINBİLEK

Tepecik-Çiftlik 2002

Yılı Çalışmaları

435

Mehmet

_ÖZSAİT

2002

Yılı

Harmanören

Mezarlık Kazısı

441

K. Levent ZOROGLV,

Ayşe ÇALI~-ROSS,

Mehmet TEKOCAK, Volkan EVRIN

Kelenderis 2002

Yılı Kazısı

Raporu 451

Christine KEPINSKI

Tilbeshar about the Early/Middle Bronze Age Transition 467 Bradley J. PARKER, Lynn Swartz nonn

The Upper Tigris Archaeological Research Project (Utarp):

A Preliminary Report from the 2002 Excavations at Kenan Tepe 471

2002 YILI LAGiNA _KAZıLARı

AhmetA.TIRPAN*

Bi/al SÖGÜT

Lagina Hekate kutsalalanı ve çevresinde 2002yılında yapılan kazı ve restoras- yon çalışmaları 15.07.2002-13.09.2002 tarihlerinde qerçekleştirilmiştlrt. Bu dönemde kutsal alan içerisindeve nekropol alanında önceki yıllarda başlanmış olankazı çalış­

malarınadevam edilmiştir. Propylon, altarın batısındaki şapel, altar iletapınak arasın­

daki Bizansyapısı iletapınağın batıyönündekazı yapılmış ve nekropolalanında daha önceaçılmış olan bir mezardaçalışılmıştır. Ayrıca, Turgutkasabası içinde sosyal ant- ropolojik birçalışma ve 1830-1930_yıllarınaait olan resmibinalarıncepheleri ile ilgili bir

araştırmaya başlanmıştır.

1-Propylon_Kazısı

Propylonda 1891 ve 1892yıllarındaOsman Hamdi Bey'inçalışmalarından son- ra ilk defa, 1993yılındaekibimiztarafından kazı ve restorasyon çalışmalarına başlan­

mış veyapı orthostatblokları seviyesine kadar ayağa kaldırılmıştı. Ayrıca propylonun

doğusunda altar yönünedoğru gidendöşemenin hemen kuzeykenarında Menekles ve Epainetos'a ait olan heykel kaidesinin kazısı tamamlanıp bulunan bloklara göre re- konstrüksiyonu yapılmıştı. Bu yıl propylonun batıdaki yarım yuvarlak girişinin olduğu

alanda ve Menekles ve Epainetosanıtının arka bölümünde kazılar yapıldı. Bu kazıla­

rın amacı, propylon ile stoa ve buradakiduvarın ilişkisinin çözümüne yönelikti.

Propylonun batısında yaklaşık 4 m.yüksekliğinde bir toprak kesiti bulunmakta-

dır. Heryıl bu alana erozyonla toprak dökülmektedir. Bu yıı da buraya dökülen toprak- lar temizlendive buradaki çukurumuzbatı yönedoğru genişletildi. Buradayarım yuvar- lakbasamaklarınüst seviyesinde, üstyapıya ait friz, geison-sima blokları ele geçirildi.

Yarım yuvarlakgirişin tamamı ile 8tratonikeia antik kentinedoğru giden kutsal yola ait olan döşemelerden dahageniş bir alanaçığa çıkarıldı. Budöşemeleryörehalkı tara-

fından "moi Mehmet"taşı olarak bilinen siyah birtaştan yapılmıştı. Aynı döşemelerin

Prof. Dr. AhmetA.TIRPAN, Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji BölümBaşkanı,KonyarrÜRKjYE Yrd. Doç. Dr. Bilal SÖGÜT, Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, DeniziirrÜRKiYE KazıHeyeti; Prof. Dr. ÇetinŞahin,Doç. Dr. CelalŞimşek,Doç. Dr. Mehmet Meder, Yrd. Doç. Dr. AsumanBaldıran, Yrd. Doç. Dr. OsmanKunduracı,Yrd. Doç. Dr. AbuzerKızıl,Yrd. Doç. Dr. Saim Cirtil, Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büyük- kolancı,Arkeolog HalukYalçınkaya, Arş.Gör.Coşkun Daşbacak, Arş.Gör. Tunç Sezgin,Arş.Gör. Makbule Ekici,Arş.

Gör. Zehra Satar,Arş,Gör. KadriyeŞahin, Arş.Gör. Selda Ozgün,Arş.Gör. M.AyşemTarhan,Arş.Gör. Mehmet Oku- nak: yüksek lisansöğrencileri:Ahmet Oztürk, Zeliha Gider, Tolga Ozhan, Nebile_Yıldı.z;Arkeolog, Restoratör:_Şenay ocaı;Müjdat Demir, Murat Karatağ, HürıkarKeser, Halime Aslan;öğrenciler: Tolgçı ozcernır.ErenKarakuş,M.Tun- cay Ozdemir, Hüseyin Kamalak, RıfatIlkaya, SüleymanTopaloğlu, Pınar Yanık,lrem..Oztürk,SafiyeAydın, Ayşerı Coşkuntuna,Funda Yürü,D.~nizBatu,VildanKonaç, Leyla Ak9ün, Sakine Konak, Esin Ozel, MetinAydın,Gülden Oz- türk, Sevgi Kokun, GüldenOzkalalı, AyşeGeylk, AliBeyazıtoglu,Selçuk Kaya, Kerem Abuhan,ılker Ulaş,Fulya Sor- gun'danoluşmaktadır. Bakanlıktemsilcisi olarakUşakMüzesi'ndenUğur Hoş9ören katılmıştır. Yardımlarıiçin,Anıtlar ve Mü.zeler GenelMüdürlüğü'ne,Döner Sermaye_IşletmeMerkezi'ne ve Yatagan Termik Santrali'ne, Güney Ege Lin- yitleriIşletmesi Müdürlüğü'ne,Turguthalkınave özveriliçalışmalarıiçin tüm ekip üyelerineteşekkürederiz.

87

burada küçük bir alanda vepropy/onun doğusundakialtar yönüne giden yolda da kul-

lanıldığı öncekiyıllardatespitedilmişti²•

KuzeydoğudaMenekles ve Epainetosanıtının arkasındangelip propy/onun ku-

zeybatı kenarı boyunca devam eden kabarık çentiklenmiş yüzeyli, dörtgen taşlı duva-

rınpropy/onun kuzeybatı kenarındakianta_duvarı ile _ilişkisini belirlemek için bu alanda

kazı yapıldı. Doğudangelen _duvarın,yolun kuzeybatı kenarı boyuncabatıya doğrude- vam ettiği anlaşılmaktadır(Resim: 1). Bu alandaki _kazılardabirinci basamak seviyesi- ne kadar iniidi. Ilk _basamağın cephesinin kaba yonu bırakılmış olması; bu seviyenin,

kullanıldığı dönemde kapalı tutulmuş olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca kabarıkyü- zeyli_duvarın burada var _olduğuve propy/onun üç _basamaklı alt _yapısı ile birlikte son- radan ilave edilmiş olduğu açık birşekilde anlaşılmaktadır. Buradaki_{çalışmalar}esna-

sındasikkeler ele geçirildi. Sikkelerintemizliği tamamlandıktansonra bunlar ile ilgili de-

ğerlendirmeler yapılacaktır.

Menekles ve Epainetos heykel kaidesinin arkasındaki kabarık çentiklenmişyü- zeyli, dörtgen taşlı duvarın stoa ile ilişkisini belirlemek için bu alanda bir sondaj çalış­

ması başlatıldı. Onceki _yıllardastoadaki sütun sırasının yerleştirildiği zemin _bulunmuş­

tu3. Bu peristasisin doğusundakioturma sıralarınınbelirlenmesi çalışmalarına ağırlık

verildi. Buradaki açmada seviye indirilmeye başlandı.Bu alanda, stoaya aitsütunların oturduğu zemin olarak düşündüğümüz alanın hemen önünde, içinde yoğun şekilde

mermerkırıklarınınyer aldığı sıkıştırılmıştoprak_tabakasıile karşılaşıldı. Bu_alanınde-

vamındaise, 2,50x3 m.lik bir alanda, _değişikölçülerde mermer ve moloz taş parçaları

ile kaplı bir zemin döşeme alanı ile karşılaşıldı. Bu döşemede propylonun Efes sütun kaidesi, stoanıntriglif-metobuna ait parçalar bulunmaktadır. Bunlarınyüzeye yakınol-

ması ve sürekliliğinin olmaması, son dönemdeyapılmış olabileceğini düşündürmekte­

dir. Bu alandaki çalışmalaragelecekyıldevam edilmek üzere ara verildi.

2-Şape/ Kazısı

Altar kazısı esnasında, altarın batı duvarına bitişik inşa edilmişbirşapelin varlığı belirlenmişti.2001 yılında yapılan çalışmalarda; altarın giriş, apsisvedoğuyönü zemin

döşemesine kadar ternizlenrnlştl-, Bu çalışmanın bir devamı olarak bu dönemde batı duvarıve bu duvarın batısındaki alanda kazı çalışmalarınadevam edildi (Resim: 2).

Altarın batısındayer alan şapelin batı duvarının bulunduğu alanda, güneydoğu­

dan kuzeybatıya doğru, temizlik ve kazı çalışmalarına başlandı. Bu çalışma sırasında

geçen yıllardaki gibi; küçük heykel/kabartma parçaları, birçok mimarı bloklar ve bu bloklara ait parçalar ele geçirildi. Bunlararasında; altarın duvarları üzerine gelen arşit­

rav, yivli sütun tamburu, toskana kaide _parçası, toikhobat, Korinth başlığı parçası, pa- rapet duvarına ait kaide ve kafes parçaları,

çörten,

çeşitli büyüklüklerde heykellere ait

kırıkelbise ve vücut parçaları bulunmaktadır.

Şapelin batı duvarınıniç kısmında çıkarılmış olan blokların bulunduğu yerdeki

çalışmalarada devam edildi. Yapılan çalışmadaüst_yapıyaait korniş bloğu, tavan ka- seti, sütun tamburu, arşitrav parçaları ve duvarbloğuortaya çıkarıldı. Bu blok ve par- çalara envanter numaraları verilip 1/50 ölçeğinde buluntu çizimleri yapıldıktan sonra vinç _yardımı ile altarın doğusurıa taşındı. Bu alan, geçenyılortaya çıkardığımız,alta-

rın batısında inilen euthynteriabloklarıseviyesine kadar kazıldı.

Şapeliri batı duvarının batısındaki açmada üst seviyeden itibaren 38 sikke bu- lundu. Bunlardan 02AS1 envanter_numaralısikke toprak üst seviyesinden 0,75 m. _aşa-

2 A.Tırpan-B. Söğüt,"2001YılıLaginaKazıve RestorasyonÇalışmaları"24.KazıSonuçlan Toplanllsl-2,2003,Baskı­

da, Res.6.

3 Sloave perislasisdöşemesi hakkındabkz.A.Tırpan"LaginaKazısı 1993-1994" 17.KazıSonuçlan Toptenıısı-e,

1996,213-214. .

4 A.Tırpan-B. Söğüt, "2001YılıLaginaKazıve RestorasyonÇalışmaları"24.KazıSonuçlan Topısntısı-ş,Ankara, 2003,Baskıda.Res.10-11.

88

ğıda, diğer37 sikke ise toprak üst seviyesinden 1,50 m. ile 2,02 m._arasında ele geçi- rildi. Burası, mimarı blokların yoğunolarak _bulunduğu seviyedir. 8ikkeler ile ilgili _çalış­

malar devam etmektedir.

Açmanın kuzeybatısında,toprak üst seviyesinden 1,45 m. derinlikte _şapelin ku- zey_duvarınınbir_devamıolarak birlikte _inşaedilip batı duvarına birleştirilmişduvar bu- lundu. Bu duvargüneybatıya doğrudevam ediyordu veşapelin diğer duvarları gibi dev-

şirmemalzeme ileyapılmıştı.

Kazı sonrasında, şapelin batı duvarının, uzunlamasına konmuş iki Oor_arşitravı üzerine inşa edildiği görüldü (Resim: 3). Buarşitravların birleşme yerinde, üst bölümü

kırılmış,yuvarlak bir altarvardır. Bunun yüzeyinde çoğunluğutahribatauğramış, Grek- çe _yazıtın iki _satırhalinde küçük bir bölümü yer almaktadır. Aynı seviyede _kuzeybatı­

dakiarşitravın altında,kuzeyduvarından60 cm. uzaklıkta,ince yonu ile,işlenmişbir al- tar parçası olabileceğini düşündüğümüz dörtgen bir blok tespit edildi. _lşçiliği oldukça kaliteli olan ve ön cephesinde üçgen biçimli bir_nişbulunan bu blok, bir altara ait olabi- lir5 .Arşitravların üzerinde yükselen batı duvarın işçiliği, şapelin diğer duvarlarına göre daha basittir. Bu duvara göre, yapının bir deprem sonucunda yıkıldığı ve buna bağlı

olarak hemduvarında açılma olduğu hem de doğudan batıya doğru eğildiğigörülmek- tedir (Resim: 4).

Buyıl yapılan çalışmalarsonucunda şapelin planı tamamlanmışoldu (Resim: 4).

Gelecek yıllarda, şapelin kuzeybatısındaki yapının şapelile_ilişkisive bu_yapı komplek- sinin dönemi konusundaki çalışmalara ağırlık verilecektir. 2001 yılında şapelin içinde bulunan sikke ve küçük buluntular ileyapılan mimarıtespitlere göre,_şapelin M.8. 325

yılında alınan klliselerin serbest olarak _inşa edilmesi ile ilgili karardan sonra _inşaedil-

miş olabileceğiniveaynı yüzyıl içerisinde, muhtemelen_yüzyılınikinci_yarısındaolan bir deprem ileyıkıldıktan sonra terkedildiğini düşündürmektedir(Resim: 5).

Şapelin erken _yapılardan birisi olduğunu düşündürenen güzel tespitlerden biri- si de şapelin girişindeki blok üzerine kazınmışolan ve bir zafer gösterisi yapan bir fi- gürdür. Bu figür her iki elinde birer _haçı zafer gösterisi biçiminde havaya _kaldırmiş ve her iki yanında başlangıçve sonu ifade eden A ve W harfleri _{yazılıdır.} Burada, _Hıristi­

yanlığın pagan inancına karşı kazandığıbir zafer anlatılmakistenir gibidir.

3-Tapmağm Batısmdaki Çalışmalar

Geçen yıllarda, tapınağın üzerinde bulunan _mimarı bloklar kaldırılmıştı. Ayrıca

yerleri kesin ve_sağlam olan sütun _tamburları yerlerine _konmuştu. Restorasyon _çalış­

malarındansonra tapınağın çevresindeki kazılara başlandı. Buyıl tapınağın güneyba-

tısında çalışıldı (Resim: 6). Buradaki _mimarı bloklar, bir deprem _sonrasındakuzeydo-

ğudan güneybatıya doğru yıkıldığı gibi bulundu.

Açmada, üstten 4. krepis seviyesine kadar iniidi. _{Çalışmalar} sonucunda ortaya

çıkarılan blokların üst yapı elemanlarına ait _olduğu görüldü. Bu elemanlara ait demir dübel, kurşun parçaları ve bir adet de bronz dübel etrafındatutturulan kurşun parçası

ile beraber ele geçirildi. _Yapılardabronz dübel kullanılması sıkrastlanan bir durum de-

ğildir. Ayrıca çeşitli boyutlarda demir çiviler de çıkarılmıştır. Farklı kaplara ait _ağız, ka- ide, kulp gibi seramik _parçaları, kandil _parçaları, cam _parçaları, hayvan kemikleriile mermer heykele ait bacak ve parmak _parçası, bulunan küçük eserlerdendir.

Bu alanda yapılan çalışmalar sırasında, güneydoğu-kuzeybatı yönünde _düşen sütuntamburlarından B858 No.lu üst tamburun alttarafında, dübel deliklerinin yerleri- nin nasıl belirlendiğini gösteren çizgilerin_varlığı tespit edildi. Bu sütun tamburunun gü-

neydoğusundauzanan 02B85 No.lu sütun tamburunun ise B858 No.lu tambura uydu-

ğugörüldü. Etrafı açılan mimarıelemanlardan AB25 No.luarşitrav bloğunun altındata-

5 Benzerşekildetek parçataşa işlenmişveüzerindeki kitabeye göre Menofilos'a aitnişlibir altar daha önce A. Scho- bertarafından yayımlanmıştır.Bkz.A.Schober, Der fries des Hekateions von Lagina, Baden, 1933, 13, Abb.2.

89

van kasetinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bu alanda da sütun tamburları, arşitravblo-

ğu ve sima blokları düştüğü gibi açığa çıkarılmıştır(Resim: 7).

Çalışmalar sırasındabulunan diş sırasınınüst yüzünde, kurşunla kaplanmışke- netbulunmaktaydı. Bu bize antik restorasyonhakkındaönemli bilgiler verdi. Hekate Ta-

pınağı'ndabu _şekilde restorasyonlar çok nadir görülmektedir. Muhtemelen gözükme- yen bir yer_olduğu içinyapılmış olmalıdır.

Kazı sırasındaortaya _çıkanhayvan kemiklerinin incelenmesi sonunda küçük ve büyükbaşhayvanlara ait kemiklerbulunmuştur.Bu kemiklerin camivol (köpek veya til- ki), evcil sığır, keçi veya koyuna aitolduğu anlaşılmıştır.

4- Altar ile Tapınak ArasındakiBizans Yapısı

4. 1-

Güneydeki Açma

Altar iletapınak arasında, geçen yıllardaortaya çıkarılan döşemeve bunun ba-

tısındakiToskana kaideli sütunlardanoluşan Dorikperistasisin batısındakalan alanda

kazı çalışmalarına başlanmışve sadeceperistasiskısmı açılmıştı(Resim: 6). Bu alan- da buyıl, güneydoğudan ve kuzeybatıdanolmak üzere iki yönden, iki ekip halinde ça-

lışma başlatıldı (Resim: 8). _Güneydoğu yöndeki açmada, şapelin kuzeybatı duvarına birleştirilmişolan veyapının güneybatı kenarını oluşturanduvar tespit edildi ve bu alan- da Bizans yapısı altındaki zemin döşemesinekadar inildi.

Bu alanda, şapelin kuzeybatı duvarı ile Bizans yapısının güneydoğu duvarı or- takyapılmıştır. Şapelin batı köşesinden kuzeybatı yönünde devam eden duvar Bizans

yapısının batı duvarını oluşturmaktaydı. Bu duvar, zemin _döşemesi üzerinden _başla­

makta veşapelin diğer duvarlarında görüldüğü gibi,_devşirme malzemeler ile_{yapılmış­}

tır.

Özellikle Bizansyapısının güneybatı duvarıileşapelin kuzeybatı duvarının bileş­

tiği köşede, Menekles ve Epainetos anıtında olduğu gibi kaide ve taşlı kaidelere ait bloklar_devşirmeolarak kullanılmıştır. Aynı duvarın devamında, devşirmemalzeme ola- rak kullanılmış olan bir friz bloğu tespit edildi (Resim: 9). Frizbloğu duvara enlemesi- ne, kabartmalı kısmı duvarın içinde kalacak şekilde yerleştirilmişti. Blok, köşe ve ka- bartma yüzeyindeki küçük _kırık veaşınmaların dışında sağlambulundu. Bu,_tapınağın

duvarları üzerineyerleştirildiğini düşündüğümüzve 2000yılı kazısında köşe parçasını bulduğumuzfriz bloğunun devamı olmalıdır. Friz _bloğunun ön yüzünde, _başları tahrip

edilmiş, gövdelerine ait bazı kısımlarında kırıklarbulunan iki_tanrı ve iki_tanrıçabetim-

lenmiştir (Resim: 10). Bunlardan her iki kenarda bulunanlardan soldakinin Hermes ve

sağdakininise Aphroditeolduğu anlaşılmaktadır.Ancak ortadaki oturan bayan ve ayak- taki erkek figürlerinin kimoldukları tartışılmaktadır. Oturanın Demeter, ayakta duran ise Poseidon veya Asklepios olabileceği düşünülmektedir.

Friz _bloğunun hemen arkasında devşirme blokların arasında kitabe _parçası ve daha alt seviyelerde biri ikisatır yazıtlı, diğeri yazıtsız, iki_köşesi volütlü iki taç_{bloğu kı­}

rık şekildebulundu. Bir_parçası dakuzeybatıdaki açmada bulunan bu bloğun altarıniç

kısmınaaitolabileceği düşünülmektedir.

Toprak üst seviyesinden 1,50 m._aşağıda, çok düzenli olmayan_tuğlave yer yer

taşlardan oluşan bir zemin ve 1,75 m. derinlikte mermerdiğerbir zemin bulundu. M.S.

4.yüzyılaaitolduğunu düşündüğümüzzemin dolgusu içinde bir heykelin kalça ile ayak bilekleri _arasındaki bölüme ait bir parça bulundu. Heykel _parçası, mermer zemin üze- rine ters olarak konmuştu.

Buradaki çalışmalar sırasında heykel ve kitabe _parçaları, sikke, _mimarı bloklar ve_mimarıbloklara ait parçalar bulundu.Ayrıca değişik hayvan kemikleri de ortaya _Çı­

karıldı. Bu hayvan kemikleri üzerinde_yapılanilk incelemelere göre; _bunların,küçük ve büyük _başhayvanlardan evcil _sığır,keçi veya koyuna aitolduğu anlaşılmıştır.

90

4.2- KuzeybatıdakiAçma

Şapelin arkasında başlayanaçma, tapınağınönüne kadargenişletildi. Yalnızbu açmada toprak üst seviyesinden 1 m. derinliğe kadar iniidi. Şapelin batı köşesinden başlayan duvar,_tapınağın güney köşesine yakınbir yere kadar devam edip buradan kuzeye _doğru dönmekte ve daha önce _tapınağın güney_doğusundabulunan geç dö- nem duvarı ile birleşmektedir. Diğer duvar/arda olduğu gibi bu duvarlarda da, kutsal alan içerisindeki_yapılarveperibolos_duvarınaait mimari elemanlar ve _bunların parça-

ları kullanılmıştır. Kazı alanındainilen seviyede moloz taşlardan oluşan yoğun bir dol- guya rastlandı.

Kuzeybatı-güneydoğuyönlü uzanan _duvarınhemen güneyinde,yıkılmış şekilde

duran 02A40 No.lu kaide _parçası ve dik duran 02A37 No.lu heykel kaidesi _{parçasının}

etrafı açıldı. Bu iki blok _arasındakiduvar örgüsünün devam etmemesi, _burasınınbir gi-

riş olduğuve bu kaidelerin sövetaşı olarakkullanılmış olabileceğini düşündürmektedir.

02A40 No.lu bloğun batısında açmanın batı kesiti içinde duran blok _açılınca, üstte bir sunu çanağının bulunduğu ve yuvarlak bir_altarın üst bölümü olduğu anlaşıldı.

Çalışmalar sırasındakitabe parçaları bu/undu. Özellikle bunlardan birisinin ge- çenyıl naosta bulunan Hellenistik kitabenin parçası olması şaşırtıcıydı.Geç dönem du- varının yakınlarında kırmızı, sarı, kahverengi, _yeşilve mavi renkli fresk _parçaları orta- yaçıkarıldı. Bulduğumuz tek sikke ise; 02AS40 envanter No.lu, geç döneme ait oldu-

ğu anlaşılankorozyona uğramışbir sikkedir. Aynı bölümde kabartma veya heykeiıere

ait olabilecek küçük parçalar da ele geçirildi. Ayrıca üzerinde TYXHS yazılı olan ve Tykhe'ye ithafedildiği anlaşılan, 15 cm. boyunda mermerden yapılmış küçük bir altar bulundu. Çıkarılan mimari parçalar arasında, farklı tipte başlıklar, Taskana tipi kaide, sütun ve arşitravaait parçalar görülmektedir.

Şimdikidurumuna göre, buyapı şapel ile birlikte inşa edilmişti. Yapının üç yönü duvar,_kuzeydoğuyönü ise sütun _sırası ileçevrilmiştir. Güneybatı yönde bir_kapı bulun-

maktadır.Mermer bloklardan_oluşanstylobat üzerinde Taskana kaide ile alt _kısmı düz, üst bölümü yivli, tamburlardan oluşanbir sütun, Dar başlığı bulunrnaktadrr". Bu mimari elemanlar, kutsal alan içerisinden bir yerden getirilerek burada, M.S. 4._yüzyılda tekrar

kullanılmış olmalıdır.Kutsal alan içerisinde Dar mimarisi veaynı şekildeyivli sütun tam-

burlarıstoada kullanılmıştır. Stoaya ait olan Dorik mimari buradakullanılmışolabilir.

Taskana kaide ile birlikte bu Dorik düzenleme, Aphrodisias'ta Erken imparator- luk Döneminde qörulmektedlr". Kitabelere göre Hekate kutsal alanı içerisinde Augus- tus Döneminde önemli imar faaliyetinin _{yapıldığı}bilinmektedir. Bu Dorik düzenleme de

aynıdöneme ait olabilir.

5- Nekropol_{Çalışmalan} 5.1- 02YM1 No.lu Mezar

Yayalar mevkiinde 2001 yılında 01YM1 numaralı kaya mezarının kazısı yapıl­

mıştı. Bu mezarın hemen 10 m. güneyinde başlayan teraslar halinde düzenlenmiş

alandamezarların varlığı bilinmekteydi. Buyıl bu terastaki mezarlardan birisini açma- ya karar verdik. Böylece hem bu teraslarda bulunan _mezarlarıntipleri, hem de dönem- leri hakkında bilgi sahibi alacaktık. Bu nedenle 01YM1 No.lu mezarın 25 m. güneyba-

tısınqa,daha öncede_açılmış,içi dolu olan bir mezarda_çalışmayakarar verildi (Resim:

11). Oncelikle_mezarınçevresinde bulunan_çanlık.ot ve moloz_taşlartemizlendi ve de- finecilerin açtığı çukurun çevresinde bir açmaalanı belirlenerek çalışmalara başlandı.

6 A. A.Tırpan-B. Söğüt,"Koranza_Kazısı1998", 21._KazıSonuçlanToplentısı-e;2000, 156, Res.7.

7 Claudiuslar Dönemine tarihlenen Aphrodisias Sebasteion'unun birinci_katındagörülen düzenleme, bu tür uygulama- larınen güzel örneklerinden birisidir. Buradaki cephe düzenlemesi için bkz. U. Outschar, "Betrachtungen zur Kunst- geschichtlichen Stellung des Sebasteions in Aphrodisias",Aphrodisiasde Carie. Colloque du Centre de Recherehes Areheologiques de rUniversite de Lille III,13 Novembre 1985, Ed.:J.Geniere-K.Erim, Paris, 1987, 108, Abb.5.

91

Doğal kayadaki _açıklıktam belirlendikten sonra _mezarın içi_aşamalı olarak _kazılmaya

başlandı. Mezar, kuzey-güney yönünde oyularak yapılmışolup girişi kuzeydedir. Giri-

şinüstündeki 1 m.lik_kısmı definecilertarafından kırılaraktahrip_edilmişti ve_mezarıniçi toprak vetaş dolmuştu.

Kazılar sonucunda, mezarın ön odasırun olduğu ve girişin gerisinde ikinci bir

odanın bulunduğu anlaşıldı (Resim: 12). On_odanınüst_kısmı tamamen tahribata_uğra­

mıştı.Her iki _mezarodasıda kayaya_oyulmuştuve birbirine bağlantıyı sağlayanbir_~.a­

pı bulunmaktaydı. On _odanın her iki yan _kenarında yüzeysel bir oygu tekne _vardı. On tarafta yer alan mekan" i No.lu", arka kısımdayer alan oda ise "II No.lu" mezar _odası olarak isimlendiriidi (Çizim: 1).

ii No.lu odaya girişintam olarak ortaya çıkarılmasından sonra, mezar _odasının iç bölümünde seviyeli olarak döküntütoprağın kazısına başlandı. Mezar_odasınıniç bö- lümünde, _yoğun olarak _doğal dökülmeden _oluşmuş sert döküntü toprak _tabakası ve moloz_taşlargörülmekteydi.

Dolgu_toprağın seviyeli olarak kaldırılma çalışmaları sırasında,sert toprak taba-

kasıilekarşılaşıldı. Bu seviyede ikisi büyük(0,40xO,60xO,25m. veO,50xO,30xO,15 m.)

diğerleri küçük moloz taşların bulunduğu gözlendi. Çıkarılan taş ve toprağın mezarın

içineağzının kırılmasından sonra döküldü9ü _{anlaşıldı.} Döküntü_taşvetoprağın çıkarıl­

masından sonra, mezarodasındaki topragın değiştiği fark edildi. Bu seviye kazılırken

mezar odasının tavanından 1,63m. derinlikten itibaren,altın parçaları, kemik parçala-

rı ve seramik _parçaları bulunmaya _başlandı. Mezar _odasında seviye inme çalışmaları sırasında 1,65m. derinlikte doğu, güney ve batı yönlerinde gömü yerleri tespit edildi.

Klineler belirlendikten sonra gezinti bölümünde _kazıyadevam edildi. Tavandan 2 m.de gezinti bölümü zemin seviyesineulaşıldı.

Çalışmalar sırasında,korozyonauğramışbirigümüş, diğerleribronz sikkeler, al-

tın diadem parçaları, pişmiştoprak bir adet kandil, seramik _parçaları, demir çiviler ve kemikler ortaya çıkarıldı. Gezinti bölümünde çıkan kemikler belirli bir düzen içinde de-

ğildi. Kemikler insana aitti ve buluntu _şekli buraya_atılmışya dadüşmüş olduğunugös- termektedir. Çünkü kemikler _dağınık ve gelişigüzel parçalar halinde bulundu. Tekrar

kullanımlarda karışıklıklar bu kadar fazla olmamalıdır. Bu karışıklıkların fazla olması, bunların defineciler tarafından yapılmış olabileceğini düşündürmektedir. Bu bölümde korozyona _uğramışbronz sikkeler, diadem _parçaları,seramik parçalarının yoğun çık­

ması budüşünceyidesteklemektedir. iiNo.lu mezarodasının girişinde, eşik seviyesin- de fazla miktarda demir çiviler ortaya _çıktı. Bu çivilerin yoğunluğu, girişin ahşapbir ka-

pıyla kapatılmış olabileceğini düşündürmektedir.

Gezinti bölümünün ortaya _{çıkarılıp}temizlenmesinden sonra _doğu, güney ve ba-

tı klinelerinde çalışmalar başlatıldı. K/ine çalışmaları sırasında altın diadem _parçaları, iki adetaltınküpe, seramik parçaları ve kemikler ortayaçıkarıldı. K/inelerden çıkan ke- miklerin fazla _olması ve mezarın tamamında bulunması, birden fazla gömüyapıldığını

göstermektedir.

Mezarıni No.luodasında doğu ve_batıyönünde birer gömü yeri, ii No.luodasın­

dadoğu,güney ve batıyönlerinde birer olmak üzere toplambeş ayrı gömü yerinin var-

lığı tespit edildi. Buluntulara göre gömü yerlerinin tamamının kullanıldığı anlaşılmakta­

dır. Yüzeysel oygu tekne biçimindeki gömü yerlerinin_dışındabirinciodanın geçişbölü- mü ve ikinciodanıngezinti bölümünde deyoğuninsan kemiklerinin ortaya çıkması, ke- miklerin yanında gömü hediyelerinin olması, mezarın tekrar kullanımı esnasında ara bölümün etrafındakigömü yerlerinde bulunan kemiklerin aşağı atılarak, tekrar gömüle- rinyapıldığı anlaşılmaktadır. Yanmışinsan kemiklerinin _azlığı,muhtemelen bir kremas- yon gömünün bulunduğunugöstermektedir. En az10gömünün yapılmış olduğu anla-

şılan mezarda, sadece birisinin kremasyon olmasrs: bunun, ailenin uzakta _ölmüş ve külleri buraya getirilmişbireyine aitolabileceğini düşündürmektedir.

8 Mezarda bulunan kemiklerin bir öndeğerlendirmesiiçin "7- 02YM1 Nolu MezardanÇıkanKemikler" bölümünebakı­

nız.

92

Buluntular değerlendirildiğinde,bu _mezarın en erken buluntusu M.Ö. 4. _yüzyıl­

dandır. DiğE1fbuluntular, Hellenistik ve Roma Imparatorluk Dönemlerine aittir. Böylece,

mezarınM.O. 4.yüzyılda yapıldığını vesonrasında Roma Dönemi içlerine kadar kulla-

nılmayadevam edildiğini söylemek mümkündür.

Bu mezardaki buluntular, 2001 yılında açılan kaya mezarırun buluntuları ile pa- ralellik göstermektedir. Bu tespitlere göre nekropol_alanınınM.O. 4.yüzyılda kullanıma başlandığı ve sonrasında kullanılmaya devam edildiği anlaşılmaktadır.Bu mezardaki en önemli tespitlerden birisi de parça hayvan kemikleridir. Bu kemikler, Patara mezar-

larında bulunduğu gibi9, burada da yiyecek _bırakma kültürünün olduğunu düşündür­

mektedir.Ayrıcabu nekropol alanının100 m. kuzeybatısındakiApolion ve Artemis kut- sal alanınadikilen, M.O. 4.yüzyılortalarınaait bir stel üzerindeki kitabelere göre, kut- sal alan yakınında yer aldıkları belirtilen mezarlar, buluntutarta kesinleşmiş olmakta-

dır^1O•

5.2- Teras Duvan _{Ça/ışma/an}

02 YM 1 numaralı mezarın 15 m. güneyinde yer alan üst terasta, tarla sahibi Mehmet Kırar'ın, çift sürerken birtaşın ortayaçıktığını haber vermesi üzerine, burada

kazı ve temizlikçalışması yapılmayakarar verildi (Resim: 13). Bu tarla kenarındaki te- rasta, kuzey-güney doğrultusundauzanan, kabarık yüzeyli, dörtgen, konglomera taş­

lardan bir duvar ve tarla_ortasındaaltar_şeklinde bir blok _vardı. Burada altar_olduğunu

düşündüğümüzblok ileduvarın ilişkisinibelirlemek ve_altarıtarladan_çıkararakkoruma- ya almak için çalışmalara başlandı.

. _Altarın yeduvarın etrafındaki otlar temizlendikten sonra seviyeli olarak_kazılma­

ya başlandı. Ust seviyede sadece iki bloğun orijinal yerinde olduğu diğer beş bloğun

duvardanyıkılarak, duvarınhemen önüne düştüğü görüldü. Bu duvara ait bazı bloklar biraz dahauzağa yuvarlanmıştı.Seviye inildikçe üstsıradaki blokların altında ikinci _sı­

ra duvarbloklarınındüzgünşekildedevam ettiğitespit edildi. Çalışmalar sırasındase- ramik parçalarına rastlandı. Burada _bulunarı seramik _parçalarıve _kırıkları bulunan bir kandil, M.O. 4._yüzyıldanRoma Dönemine kadar tarihlenmektedir. Dörtgen, _kabarıkyü- zeyli konglomera taşlardan örülmüşolan duvar..örgüsü tek sıradır. Aynı teknikte duvar örgüsü Apolion ve Artemis kutsal _alanındakiM.O. 4._yüzyılaaitolduğu düşünülenteras

duvarlarındada qörüfmekteoiru.

Hemen duvarın batısındayer alan ana kaya üzerinde_yapılantoprak temizleme

çalışması sırasında, baştadörtgen formda başlayan, sonragenişleyerek şekli değişen

biroyuğa rastlandı. Oyuğun şekli burasınındevam eden teras_duvarıiçin_yapılmış ola-

bileceğini göstermektedir.

Tarla içinde altar olduğunu düşündüğümüz blok etrafında yaptığımız seviye in- meçalışması sırasında, altarın üst kısmının oyulmuş olduğuve bu kısmın blok taşlar­

la mezarağzı şeklinde kapatıldığıtespit edildi. Bu oyuk içinde toprak dolgu haricinde herhangi bir buluntuya rastlanmadı.Ancak altarın etrafında çeşitli kaplara ait parçalar ve toprak üst seviyesinden 0,15 m. derinlikte, bir yüzük _taşı bulundu12.

Altarın0,40 m._batısında, moloztaşlardan örülmüşbir duvar tespit edildi. Duvar ile altararasında bağlantı yoktu ve altar tek başına duruyordu. Altar ile ilgili tespitler yapıl­

dıktansonrakaldırıldı. Altarın yakınındabulunan moloz_taşlı duvar ve_yukarıdabahsedi- lenkabarık yüzeyıi dörtgen konglomerataşlardanörülü duvararasındabirilişkininoldu-

ğu düşünülmeklebirlikte, bualanın kazısı tamamlanamadığı için, kesin karar verilemedi.

Bu alandaki çalışmalaragelecek yıl devam edilmek üzere ara verildi (Resim: 14).

9 H.işkan-N.Çevik, "III. NekropolKazıları",20.KazıSonuçlart Toplantısı-II,1999, 163.

10 Kitabehakkında detaylıbilgi için bkz. M.Ç.Şahin,"Lagina'dan(Koranza) iki YeniYazıt",Anadolu17,1975,179-182.

11 M. Ç.Şahin,Agm., Lev.II.1-2, 111.1-2.

12 Bu yüzüktaşlarınınbenzerlerinden, öncekiyıllardaHekateTapınağınaoskazısında yoğun şekilde bulunmuştu.Bkz.

A.A.Tırpan-B. Söğüt,"Hekate Temenosu 2000Çalışmaları",23.KazıSonuçlartToptentısı-e.2002, 344.

93

Bu alandaki en önemli tespitlerden birisi, burada teras duvarı olabilecek bir du-

varın varlığıdır. Ancak duvarın tam işlevi ve yakınındaki yapılar ile olan ilişkisini tam olarak belirleyemedik. Ancak burasının nekropol alanıiçerisinde yer alması nedeniyle, ölü kültü ile ilgili ..bir seremoni alanı olabilecegini düşündürmektedir.Bualanın şimdilik

muhtemelen M.O. 4.yüzyılda inşa edildiği ve Hellenistik ve Roma Dönemleri boyunca

kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır.

6- Temizlik ve Konservasyon Çalışmaları

Kazılarda,önceki yıllarda bulunmuşolan mimarıbloklar ve heykel parçaları Bi- zans Dönemi duvarlarında devşirmemalzeme olarak kullanılmıştı.Bu kullanıma bağlı

olarak heykel parçaları ve mimarı bloklar kireç harcı ile kaplanmış durumdaydı. Bu harçlar heykellerdeki elbise kıvrımları arasınave mimarı bloklardaki beze mearaların­

da dolduğu için temizlenememişti. Bu eserlerden bazıları üzerindeki harç ve kireç ka-

lıntıları mekanik olarak temizlendi. Böylece en azından bazı mimarı bloklar ve heykel

parçalarıgelecekyıllarda yapılacakolan restorasyonçalışmalarında birleştirilmeyeha-

zırhale getirildi.

7- 02YM1 No.lu Mezardan _ÇıkanKemikler

Zehra SATAR

02YM1 No.lu mezarın i ve ii No.luodasında çıkarılan kemiklerayrı ayrı incelen-

miştir. ii No.lu mezarodasında doğu, batı ve güneyde olmak üzere üç .gömü yeri bu-

lunmaktadır. Bu mezarodasındaen fazla kemik gezinti bölümü denilenkısımdabulun-

muştur. Kemikler birbirindenbağımsızolup belli bir iskeletoluşturamamaktadır.Bunlar gezinti yolunda dağınıkbir biçimde ele geçirilmiştir. II No.lu mezarodasında beş eriş­

kin bireye ve iki çocuğaait kemikler tespit edilmiştir.Cinsiyet tespiti yapılabilecek ye- terli kriterbulunmamaktadır. II No.lu mezarodasından çıkarılankemiklerarasındayan-

mış kemiklere de rastlanmıştır. Bunlar dışında bazı patolojik oluşumlarda mevcuttur.

Parmak kemiklerinde deformeler, omurlarda çökmeler, biryetişkinin sol topukkemiğin­

de bozulma ve uzun kemiklerde patolojik ve morfolojik bozukluklar tespit edilmiştir.Yi- ne çok sayıda erişkinlereve çocuklara ait izole dişlermevcuttur.Ayrıcakoyun veya ke- çiye ait kemikler ve kanatlı hayvan kemiklerine derastlanmıştır.

i No.lu mezarodasında; doğuve batı olmak üzere iki gömü yeri mevcuttur. Bu odada da en fazla insan _kemiği ii No.lu odayageçişi sağlayanara bölümde ve i No.lu

odanın gezinti bölümü olan ii No.lu adasının girişi yakınında bulunmuştur. Burada da insan kemikleri birbirindenbağımsızolup belli bir iskeletoluşturmamaktadır.Bunlar ge-

çiş yolunda dağınıkbiçimde bulunmaktadır.i No.lu mezar odasındaüç erişkin bireye ait kemikler tespit edilmiştir.Cinsiyet tespiti için yeterli kriter mevcutdeğildir.Kemikler üzerinde ilk incelemelere göre herhangi bir patolojikoluşuma rastlanrnamıştır,ii No.lu mezarodasındada izole olarakyetişkinveçocuğaaitdişlermevcuttur. Insan kemikle- rinin_dışındaburada da kedi ve _köpeğe ait kemikler de bulunmuştur.

Sonuç olarak, 2002 yılında açılan mezarda da ilk belirlemelere göre toplam se- kiz_erişkin ve iki_çocuğaait kemikler mevcuttur. _Erişkinbireylerde cinsiyet tespiti yapa- bilecek kriterlerbulunmamaktadır.iiNo.lu mezarodasındaI'e göre daha çok kemik bu-

lunmuştur. Çok az sayıda yanmış kemikler ele geçirilmiştir. Kemiklerde bazı patolojik

oluşumlarda mevcuttur. Keçi ve koyun, kedi ve köpek ilekanatlı hayvanlara ait kemik- ler mevcuttur. Mezardaki kline _sayısından fazla bireyin bulunması, bu mezarın farklı

dönemlerde birkaç kez kullanılmış olabileceğiniakla getirmektedir.Ayrıcamezarda ye- mek için kullanılmış olduğu düşünülenhayvan kemiklerinvarlığıdaanlaşılmıştır. Insan ve hayvan kemikleri hakkındadaha ilerdedetaylı çalışmalar yapılacaktır.

94

8- Turgut_KasabasıSosyal Antropolojik_{Çalışması}

Kadriye ŞAHiN

Buçalışma kapsamında; Lagina Hekate kutsal _alanınında içinde yer _aldığı Tur- gut Beldesi'ndegeçmişteve günümüzdeki bazı gelenekler, ört, adet ve uygulamalarla ilgili sosyal antropolojik birçalışma yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; gözlem, gö-

rüşme ve soru sormaya _dayalı alan çalışması gerçekleştirilmiştir. Görsel malzemeler

incelenmişve bu tespitler resimlerledesteklenmiştir.

Lagina Hekate kutsalalanındaAntik Dönemdeyapılantörenler ve uygulamalar- la ilgili olarak, Turgut'ta bugün benzer uygulamalarındevamettiği düşünülmesine rağ­

men, kutsal alandaki kazı çalışmaları tam olarak bitirilemediğiiçin, kesin birkarşılaştır­

ma yapmak mümkün değildir. Ancak kazıda yapılan ilk tespitler gelecekte çok önemli sosyolojik sonuçların çıkacağınıgöstermektedir.

Hekate kutsal _alanı ve çevresindekazı çalışmalarınındevam etmesi nedeniyle

çalışmanın ağırlık noktasını Turgut'ta yaşayan insanlarınkültürel ve sosyal _yaşamla­

rında yer alan sosyal antropolojik öğeler oluşturmuştur. Bayramlar, düğün,ölüm gele- nekleri, askere _uğurlama, yemek kültürü, _hıdırellez törenleri, geçim kaynakları, batıl

inanç ve uygulamalar, _yatırlarve benzeri konulardaki bilgiler 1960 _yıllarında ve günü- müzdeki şekli ile 60yaşüzerindeki kişilerden dinlenmişve yazılmıştır.

Gelecekyıl çalışmalaradevam edilecektir.

9- Turgut ve Çevresindeki Kamu _YapılarmdaCephe Süslemeleri

Selda ÖZGÜN

. "Kompozisyon ve Süsleme Özellikleriyle Ege Bölgesi Kamu Yapılarında Ceph.e (1839'dan 1940'a kadar)" _adlıdoktora tezi _kapsamındabu_yılyaz döneminde_MuğlaIli ve ilçelerindeçalışmalar gerçekleştirilmiştir.Oncelikle _MuğlaKültür ve Tabiat _Varlıkla­

rını.Koruma Kurulu'nda bulunan dosyalardan_yapıisimleri tespit edilmiştir. Sonrasında Muğlamerkez ileYatağan, Milas, Bodrum ilçeleri ve çevresinde araziçalışmaları ger-

çekleştirilmiştir. Bu araziçalışmaları sonucunda_Muğla Merkez _Yatağan.ve Milas'ta ko- numuz _kapsamınagirenyapılar incelenmiştir. fVIuğlaMerkez'de Atatürk _IlköğretimOku- lu, Anadolu Kız Meslek Lisesi, Mustafaefendi IlköğretimOkulu, KültürMüdürlüğü (Eski Garnizon), Kültür Merkezi (Eski Cezaevi), Eski Adliye, Çevre Müdürlüğü, Belediye ve Halk Bankasıbinalarında çalışmalar yapılrmştır. Ilçelerden_YatağanAnadolu Lisesi Bi-

nası, Milas Ortaokulu, Milas Sakarya _Ilköğretim Okulu (Numune Mektebi), Milas Vergi Dairesi (Eski HükümetKonağı)'nin fotoğrafları çekilmiş, tanımlamaları yapılmış,rölöve- leriçıkarılmıştır.

Yapılanbuçalışmalarsonucunda Muğlaili ve ilçelerinde toplam 13yapı çalışma kapsamına alınmıştır. Daha sonraki yıllarda da kasaba ve köylerdeki yapılar üzerine

detaylıçalışmalaradevam edilecektir.

95

r---

!

! :C=::;::;:=====:iı-

!

i

\ ;

!

\

Çizim 1: 02YM1 No.lumezarın planı

96

Resim 1: Propylonun kuzeybatısındaki çalışmalar

Resim 3:Sarıelin güney- Ilai duvarının içten_{görünüşü}

97

Resim 2:_Sarıelin güney- . Ila ısında bulu- nan ilk mimari bloklar

Resim 4:Şapelin kazı sonrası durumu

Resim 6: HekateTapınağı'nıngü-

neybatısındakı çalışma­

lar ve tapınak ile altar

arasındaki alanın kazı

öncesi durumu

98

Resim 5: Sar.el ve ~.It~rır.ı g9n~­

6a ıdan gorunumu (Çl-.

zen: Selçuk Kaya)

Resim 7: HekateTapınağı'nıngü-

neybatısında çıkanlan

mimari bloklar

Resim 11: 02YM1 No.lu mezarın bulundu-

ğuteras

99

Resim 8: Bizans yapısındaki kazı çalışma­

ları

Resim 10: Friz bloğu üzerindeki kabart- malar

Resim 13: Teras duvarının bulunduğu alanın kazıöncesi durumu

Resim 12: 02VM1 No.lumezarın kazı sonrasılNo.lu

odası

Resim 14: Teras duvarının bulunduğu alanın kazı sonrasıdurumu 100