TEMİZ HAVA EYLEM PLANI

(1)

T.C.

ISPARTA VALİLİĞİ

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

09.09.2013 TARİHLİ VE 2013/37 SAYILI HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ GENELGESİ KAPSAMINDA

TEMİZ HAVA EYLEM PLANI

EKİM

, 2014

(2)

1

T.C.

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

ISPARTA ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

ISPARTA İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI THEP (2014-2019)

DESTEK SAĞLAYAN KURUMLAR - Isparta Belediye Başkanlığı

- Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - İl Halk Sağlığı Müdürlüğü

- Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü - Meteoroloji Müdürlüğü

- Süleyman Demirel Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Başkanlığı - Makine Mühendisleri Odası Başkanlığı Isparta İl Temsilciliği

Planın Onay Tarihi 09.10.2014

(3)

2

İÇİNDEKİLER

Sayfa Numarası

İçindekiler 2

Tablo Listesi 3-4 Şekil Listesi 4

1. GİRİŞ 5

1.1 Hava kirliliği ve hava kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkileri 5

1.2 Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği (mevzuat kapsamında) 6

1.3 Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri (kurum ve kişi bazında) 7

1.4 Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri 7-8 2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ 8

2.1. Hava kalitesi ölçüm istasyonu verilerinin değerlendirilmesi 8

(istasyon kuruluş tarihinden itibaren tüm veriler) 2.1.1. Mevcut Durum 8-32 2.2. Gelecek Durum Tahmini 32

2.3 Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler 33

2.3.1. Kirlilik Aşımının Yeri (KAY) 33-34 2.4. Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi 34

2.5. Hava Kalitesi Gösterge Ölçümleri (pasif örnekleme çalışması varsa) 35

2.5.1. Kirlilik Kaynağına Göre Alt Başlıklar 35

2.5.1.1. Sanayi 35

2.5.1.2. Evsel Isınma 35

2.5.1.3 Karayolu Ulaşımı 35

2.6. Emisyon Envanteri 36

2.7 Emisyon Envanterine İlişkin Değerlendirme 36

2.8 Modelleme- Hava Kirliliği Dağılım Haritası (ilde hava kirliliği dağılımını gösteren 36

hava kirliliği dağılım modeli çalışması varsa) 2.9 İzleme Verilerinin Değerlendirme Çıktıları ve Hava Kalitesi Model Sonuçlarının/ 36

Emisyon Envanterinin Birlikte Değerlendirilerek Yorumlanması 3. ALINACAK ÖNLEMLER 36

3.1. Sorumlu Merciler 36

3.2. Durum Analizi 36

3.3. Mevcut Olan İyileştirme Projeleri Veya Önlemlerin Detayları 37

3.4. Kirliliği Azaltmak İçin Uygulanacak Projeler Veya Önlemlerin Detayları (sanayi, 37-39 evsel ısınma ve trafik başlıkları altında) 3.5. Uzun Vadede Araştırılan Veya Planlanan Projeler Veya Önlemlerin Detayları 39

4. SORUNLAR VE OLASI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 40

4.1. İzlemenin (yeri, veri alımı, vs.) İyileştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? 40

4.2. Emisyon Verisi toplama oranının yükseltilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? 40

4.3. Hava Kirliliği Dağılımının Haritalandırılması ve Hava kalitesi modellerinin 40

çalıştırılması için Gerekenler Nelerdir? 4.4. Temiz Hava Eylem Planlarının Geliştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? 40-41 4.5. Diğer Beklentiler 41

(4)

3

5. KAYNAKLAR 41

TABLO LİSTESİ

Tablo 1: Isparta İli Uzun Yıllar (2006-2014) Hava Kirliliği Ölçüm Sonuçları 8 Tablo 2: Isparta İli Hava Kalitesi Uzun Yıllar (1960-2013) Rüzgar Yönleri ve Esme Sayıları 9 Tablo 3: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Tipi, Ölçülen Parametreler ve İstasyon Koordinat Bilgileri

13

Tablo 4: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Bilgileri 14

Tablo 5: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Bilgileri 14

Tablo-6: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin değerlendirilmesi sonucu belirlenen aşım sayısı tablosu.

17 Tablo-7: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (Kış sezonu SO2 ve PM Ortalamaları)

18 Tablo-8: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi Grafik Şeklinde )

18 Tablo-9: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (Kış Sezonu SO2 ve PM Oranları Aylık Tablo Şeklinde )

19 Tablo-10: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi 2006 yılı )

23 Tablo-18: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve

PM Değişimi 2014 yılı ) 23

Tablo-19: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve

PM Değişimi 2006-2007 yılı Kış Sezonu Ekim-Mart Ayları) 24

(5)

4

Tablo-27: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları (Kış Sezonu Yıllar itibari ile) 28 Tablo-28: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( Yıllar itibari ile) 28 Tablo-29: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( 2011-2012 Kış Sezonu) 29 Tablo-30: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( 2012-2013 Kış Sezonu) 29 Tablo-31: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( 2013-2014 Kış Sezonu) 30 Tablo-32: Isparta İli Yıllara Göre Kış Sezonu Aşım Gün Değerleri ( 2006-2014 Kış Sezonu) 30 Tablo 33: Yıllara Göre Ortalama Aylık Hava Kalitesi Ölçüm Değerleri 31 Tablo 34: 2014 yılı KVS (24 saat) Verileri Dikkate Alınarak 2014 Yılından 2019 Yılına Kadar

PM Parametresi Aşım Riski Senaryosu 32

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil-1: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Yıllık Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 10 Şekil-2: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Ekim Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 10 Şekil-3: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Kasım Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 11 Şekil-4: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Aralık Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 11 Şekil-5: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Ocak Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 12 Şekil-6: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Şubat Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 12 Şekil-7: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Mart Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları 13

Şekil-8: Isparta İli Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Resimleri 15

Şekil 9: Isparta İli Hava Kalitesi İstasyonu ve Çevresini Gösterir Harita ^16-17 Şekil 10: Isparta İli Hava Kalitesi İstasyonu ve Çevresini Gösterir Harita 33

(6)

5

GİRİŞ

1.1. Hava kirliliği ve hava kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkileri Hava kirliliği; atmosferde toz, duman, gaz, su buharı şeklindeki kirleticilerin, insan ve diğer canlılara zarar verecek düzeye erişmesidir. Trafik, sanayi ve ısınma sistemleri hava kirliliğinin başlıca kaynaklarıdır. Hızlı kentleşme, şehrin yanlış bölgelere kurulması, kalitesiz yakıtlar ve uygun olmayan yakma sistemleri gibi sebepler de hava kirliliğinin artmasına yol açmaktadır. Yapılan klinik çalışmalarda söz konusu kirleticilerin solunum yolu hastalıklarını artırdığı tespit edilmiştir.

Hava kirliliğinin sağlık etkisi öksürük ve bronşitten, kalp hastalığı ve akciğer kanserine kadar değişmektedir. Kirliliğin olumsuz etkileri sağlıklı kişilerde bile gözlenmekle birlikte, bazı hassası gruplar daha kolay etkilenmekte ve daha ciddi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu gruplardan biri yaşlılardır. Fizyolojik kapasitesi ve fizyolojik savunma mekanizması fonksiyonlarındaki azalma, kronik hastalıklardaki artma sebebiyle yaşlılar normal yaş gurubundaki halka nazaran hava kirliliğinden daha kolay etkilenmektedir. Küçük çocuklar, savunma mekanizması gelişiminin tamamlanmaması, vücut kitle birimi başına daha yüksek ventilasyon (soluk alıp verme) hızları ve dış ortamla daha sık temas sebebiyle daha fazla riske sahip diğer bir hassas gruptur. Yaş durumunun yanısıra hava yolunda daralmaya yol açan hastalıklar da kirleticilere hassasiyeti artırmaktadır. Yapılan çalışmalar, kirlilik arttıkça astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH) gibi hastalıklarda artış olduğunu göstermiştir. Kalabalık yaşam, yetersiz sanitasyon (çevre hijyeni), beslenme yetersizliği gibi düşük yaşam standartları da hassasiyeti etkileyen faktörlerdendir. Bu şartlarda yaşayanlar enfeksiyon hastalık sorunları ile karşı karşıyadırlar.

Dolayısıyla, hava kirliliğinin sonuçlarından daha fazla etkilenilmektedir.

Hava Kirliliği ve Risk Grupları

Genel olarak havadaki kirleticilerin sağlığa etkileri şöyle toparlanabilir;

 Solunum fonksiyonlarında bozulma

 Solunum sistemi hastalıklarında artış

 Kronik solunum sistemi hastalığı olan kişilerin hastalıklarının alevlenmesinde artış

 Kronik kalp hastalığı olan kişilerin hastalıklarının alevlenmesinde artış

 Kanser görülme sıklığında artış

 Erken ölümlerde artış

Her bir hava kirleticinin etki süresi, konsantrasyonu ve diğer karakteristiklerine bağlı olarak insan vücudunda yapmış olduğu etkiler aşağıda sıralanmaktadır.

Karbonmonoksit ( CO )

Karbon monoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının çeperleri, beyin ve kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelmektedir.

 Bebekler ve gelişme çağındaki çocuklar

 Gebe ve emzikli kadınlar

 Yaşlılar

 Kronik solunum ve dolaşım sistemi hastalığı olanlar

 Sigara kullananlar

 Düşük sosyoekonomik grup içinde yer alanlar

(7)

6

Kükürt Oksitler ( SOX )

Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı (SO2) kükürtdioksitdir. Her yıl tonlarca SO2 çeşitli kaynaklardan atmosfere verilmektedir. Solunan yüksek konsantrasyondaki kükürt dioksitin

%95'i üst solunum yollarından absorbe olmaktadır. Bunun sonucu olarak, bronşit, amfizem ve diğer akciğer hastalık semptomları meydana gelmektedir.

Azot Oksitler (NOX)

Azot oksitlerin en önemli kaynağı taşıt egzozu ve sabit yakma tesisleridir. Bu gazlar atmosferde doğal gaz çevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuçlanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar.

Azot oksitlerin atmosferdeki konsantrasyonuna bağlı olarak, uzun süre maruz kalındığında, akciğerlerde geri-dönüşlü ve geri-dönüşsüz birçok etkisi olduğu saptanmıştır.

Akciğer dokusunda yapısal değişikliklere yol açabilmekte ve amfizem benzeri bir tabloya neden olabilmektedir. Düşük seviyeli konsantrasyonlara uzun süre maruz kalınması hücresel düzeyde değişikliklere yol açmaktadır. Ayrıca bakteriyel ve viral enfeksiyonlara karşı direnci düşürmektedir. Yapılan çalışmalar uzun süre azotdioksite maruz kalan çocukların solunum sistemi semptomlarında artış ve akciğer fonksiyonlarında azalış olduğunu göstermiştir. Ancak erişkinlerde benzer bir ilişki net olarak gösterilememiştir.

Uçucu Organik Bileşikler

Uçucu organik bileşiklere (UOB) maruziyet akut ve kronik sağlık etkileri oluşturur.

Düşük dozlardaki UOB’ler, astıma ve diğer bazı solunum yolu hastalıklarına sebep olur. UOB’ler yüksek konsantrasyonlarda, merkezi sinir sistemi üzerinde narkotik etki yaparlar. Bazı UOB’ler ekstrem konsantrasyonlara ulaştıklarında sinir sistemine ait fonksiyonlarda bozulmalara neden olurlar. Toksik özellik gösteren bu bileşikler solunum yolu hastalıklarına sebep oldukları gibi, yüksek konsantrasyonlarda sinir sisteminde tahribata yol açmaktadır. Amerika Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından yapılan sınıflandırmada “benzen” kanserojen madde olarak değerlendirilirken; karbon tetraklorür, kloroform, vinil klorür, etilen dibromür kansere sebep olma riski taşıyan maddeler olarak sınıflandırılmıştır.

Partikül Maddeler ( PM)

Partikül maddelerin fiziksel yapısı ve kimyasal kompozisyonu sağlık açısından oldukça önemlidir. Kanser yapıcı organik kimyasallar (PAH, dioksin, furan gibi) içeren partikül maddeler sağlık açısından çok tehlikelidir. Birçok farklı bileşenden oluşmuş olan partikül maddeler akciğerdeki nemle birleşerek aside dönüşmektedir. PM10, akciğere kadar ulaşıp, kanın içindeki karbon dioksitin oksijene dönüşmesini yavaşlatmakta, bu da nefes darlığına sebep olmaktadır. Bu durumda oksijen kaybının giderilebilmesi için kalbin daha fazla çalışması gerektiği için kalp üzerinde ciddi bir baskı oluşturmaktadır. Partikül maddelerin sağlık üzerine etkileri akuttan daha çokkroniktir.

1.2. Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği (mevzuat kapsamında)

Hava kalitesinin iyileştirilebilmesi için ülkemizde de tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi çeşitli yasal düzenlemeler yürürlüktedir. Bunların bir kısmı sanayi, ısınma, trafik gibi kirletici kaynakların kontrolüne yönelik, bir kısmı da soluduğumuz havanın kalitesine ilişkindir. Kirliliğin kontrolüne ilişkin düzenlemelerle hedeflenen, hava kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkilerini önlemek veya azaltmak için belirlenmiş hava kalitesi hedeflerini sağlamaktır.

Ülkemizde hava kalitesi yönetimine ilişkin usul ve esaslar Avrupa Birliği (AB) çevre mevzuatıyla tam uyumlu olan “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği” ile belirlenmiştir. Bu Yönetmelik ile temel olarak 13 kirleticiye (SO2, PM10, NOx,..) dair, insan sağlığı ve çevrenin

(8)

7

korunabilmesi için sağlanması gerekli olan limit değerler belirlenmiştir. Nihai olarak AB ülkelerindeki hava kalitesi değerlerine ulaşılması hedeflenen bu Yönetmelikte; 2014 yılına kadar mevcut hava kalitesi sınır değerlerinin kademeli olarak azaltılması; 2014 yılından itibaren de tedbir alma yükümlülükleriyle beraber yine kademeli olarak ana hedefin yakalanması öngörülmektedir.

HKDY Yönetmeliğinin öngördüğü sınır değerler, mülga Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirtilen sınır değerlerle karşılaştırıldığında aradaki farkın çok yüksek olduğu kolayca anlaşılabilir. Bir diğer deyişle, insan sağlığı ve çevrenin korunabilmesini teminen ülkemizde hava kalitesi sınır değerleri her yıl azalmakta; dolayısıyla mevcut hava kalitesinin iyileştirilmesi için atılması gerekli adımların önemi her geçen yıl daha da artmaktadır.

Mevzuatımıza göre bir alanda, öncelikle hava kalitesinin mevcut durumu tespit edilmeli, iyileştirme gerekiyor ise kirliliğin boyutuna göre yerel ölçekte temiz hava ve eylem planlarının geliştirilmeli ve uygulanmalıdır.

1.3. Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri (kurum ve kişi bazında)

İlimiz Mahalli Çevre Kurulu Kararları çerçevesinde hava kirliliğinin azaltılması amaçlı yapılan toplantılarda yer alan Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Sivil Toplum Kuruluşları:

- Isparta Belediye Başkanlığı - Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - İl Halk Sağlığı Müdürlüğü

- Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

- Süleyman Demirel Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanlığı - Meteoroloji Müdürlüğü

- Makine Mühendisleri Odası Başkanlığı Isparta İl Temsilciliği

1.4. Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri

ADI SOYADI KURUMU ÜNVANI TEL NO E-POSTA

İlknur KARAGÖNEN

Çevre ve Şehircilik İl

Müdürlüğü

İl Müdür Yrd.

V.

0246 2241300

ikaragönen@csb.gov.tr

Harun

DOĞRUYUSEVER

Çevre ve Şehircilik İl

Müdürlüğü

Çevre Yönetimi ve Denetimi Şb.

Müdür V.

0246 2241300

harun.dogruyusever@csb.gov.tr

Ahmet ASLAN Isparta Belediye Başkanlığı

Çevre Koruma Şube Müdürü

0539 5051043

-

Çetin AKTAŞ İl Halk Sağlığı Müdürlüğü

Çevre Sağlığı Teknisyeni

0542 8343608

caktas32@hotmail.com

Serkan BOZTEPE Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Mühendis 0532 5571938

boztepeserkan@hotmail.com

(9)

8

Güntekin DOĞAN Meteoroloji Müdürlüğü

Tekniker 0533 7683301

güntekin32@hotmail.com

Mehmet BEYHAN Süleyman

Demirel Üniversitesi

Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanlığı

Yrd. Doç. Dr. 0532 6539703

mehmetbeyhan@sdu.edu.tr

Hasan AKILLI Makine

Mühendisleri Odası İl Başkanlığı Isparta

İl Temsilciliği Oda Başkanı

Makine Yüksek Mühendisi

0246 2329028

-

2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ

2.1. Hava kalitesi ölçüm istasyonu verilerinin değerlendirilmesi (istasyon kuruluş tarihinden itibaren tüm veriler)

2.1.1. Mevcut Durum

İlimiz Orman Bölge Müdürlüğü bahçesinde bulunan Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonumuzda SO2 ve PM10 ölçümleri yapılmaktadır. Ölçüm istasyonunda 24 saat ve 15’er dakika aralarla SO2 ve PM miktarları tespit edilmektedir.

ISPARTA ŞEHİR MERKEZİNDE HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÇÜM SONUÇLARI KIŞ

DÖNEMİ

EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART ORTALAMA

SO₂ PM SO₂ PM SO₂ PM SO₂ PM SO₂ PM SO₂ PM SO₂ PM

2006-2007 - 44 - 48 178 189 98 192 - 132 73 79 116 114

2007-2008 23 61 83 109 124 152 169 170 152 180 60 81 102 126

2008- 2009 - 47 103 157 148 183 130 159 70 82 62 83 113 119

2009-2010 - 56 - 144 35 147 54 104 62 66 40 72 48 98

2010-2011 15 57 47 167 50 204 50 171 48 145 39 127 42 145

2011-2012 14 - 73 - 96 227 49 127 47 124 38 103 53 145

2012-2013 25 67 50 128 29 117 23 112 31 84 35 77 32 98

2013-2014 26 55 29 88 55 173 45 181 45 131 - 64 40 115

SO2 (g / m³ ), PM (g / m³ )

Tablo 1: Isparta İli Uzun Yıllar (2006-2014) Hava Kirliliği Ölçüm Sonuçları

(10)

9

- Ulusal izleme ağına bağlı olmayan hava kalitesi izleme istasyonu var mı?

İlimizde Ulusal İzleme ağına bağlı olmayan istasyon bulunmamaktadır.

- Meteorolojik veri

İlimizde; özelikle Ekim-Mart aylarını içeren kış döneminde ısınmadan kaynaklanan hava kirliliği yaşanmaktadır. Bu dönem içerisinde durgun meteorolojik şartların yaşandığı (Enverziyon) günlerde kirlilik daha yoğun olarak gözlenmektedir. İl Müdürlüğü olarak Ekim-Mart kış dönemi boyunca Meteoroloji Müdürlüğünden alınan hava (Enverziyon) tahminleri tablolara işlenmektedir.

OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1938 1562 1738 1517 1992 2128 2144 NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1186 1091 1171 1213 1509 1726 2112 NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1757 1797 1801 1394 1765 2813 3832 ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1529 1557 1929 1467 1904 2583 3684 E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1023 1080 1090 947 1056 1342 1619 ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1510 1358 1673 1773 1826 1346 1547 SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3878 4388 5546 5481 5148 3081 3086 SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3281 3429 4059 4793 3155 2041 1831 S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2317 2149 2141 2029 1794 1250 999 SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 957 871 878 870 923 799 750 SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1904 1654 1432 1408 1654 1829 1711 WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2343 1989 2162 2018 2856 3171 3091 W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3885 3331 3721 3379 3613 3880 3793 WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 4137 3745 4133 4059 3939 4223 3827 NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2614 2385 2434 2525 2389 2328 2096 NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2089 1955 1834 1609 1923 2023 1723

AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOPLAM N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1988 1737 1695 1470 1793 21702 NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2240 1641 1662 1346 1208 18105 NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3814 2546 1953 1633 1580 26685 ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3157 2423 2277 1684 1596 25790 E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1387 1145 1223 954 962 13828 ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1444 1255 1529 1384 1842 18487 SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3065 3266 3720 4374 4306 49339 SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2035 2364 3199 3240 3194 36621 S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1108 1489 1687 1906 2138 21007 SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 843 1043 1283 1309 1170 11696 SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1947 2318 2497 2524 1935 22813 WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3376 4104 4000 3840 2731 35681 W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 4018 3831 3595 3280 3865 44191 WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3637 3505 3230 2849 3730 45014 NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2019 2037 1869 1876 2379 26951 NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1586 1391 1520 1721 2106 21480

Tablo 2: Isparta İli Hava Kalitesi Uzun Yıllar (1960-2013) Rüzgar Yönleri ve Esme Sayıları

(11)

10 YILLIK

N 21702

NNE 18105

NE 26685

ENE 25790

E 13828

ESE 18487

SE 49339

SSE 36621

S 21007

SSW 11696

SW 22813

WSW 35681

W 44191

WNW 45014

NW 26951

NNW 21480

Şekil-1: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Yıllık Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

EKİM

N 1695

NNE 1662

NE 1953

ENE 2277

E 1223

ESE 1529

SE 3720

SSE 3199

S 1687

SSW 1283

SW 2497

WSW 4000

W 3595

WNW 3230

NW 1869

NNW 1520

Şekil-2: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Ekim Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

(12)

11 KASIM

N 1470

NNE 1346

NE 1633

ENE 1684

E 954

ESE 1384

SE 4374

SSE 3240

S 1906

SSW 1309

SW 2524

WSW 3840

W 3280

WNW 2849

NW 1876

NNW 1721

Şekil-3: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Kasım Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

ARALIK

N 1793

NNE 1208

NE 1580

ENE 1596

E 962

ESE 1842

SE 4306

SSE 3194

S 2138

SSW 1170

SW 1935

WSW 2731

W 3865

WNW 3730

NW 2379

NNW 2106

Şekil-4: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Aralık Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

(13)

12 OCAK

N 1938

NNE 1186

NE 1757

ENE 1529

E 1023

ESE 1510

SE 3878

SSE 3281

S 2317

SSW 957

SW 1904

WSW 2343

W 3885

WNW 4137

NW 2614

NNW 2089

Şekil-5: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Ocak Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

ŞUBAT

N 1562

NNE 1091

NE 1797

ENE 1557

E 1080

ESE 1358

SE 4388

SSE 3429

S 2149

SSW 871

SW 1654

WSW 1989

W 3331

WNW 3745

NW 2385

NNW 1955

Şekil-6: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Kasım Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

(14)

13 MART

N 1738

NNE 1171

NE 1801

ENE 1929

E 1090

ESE 1673

SE 5546

SSE 4059

S 2141

SSW 878

SW 1432

WSW 2162

W 3721

WNW 4133

NW 2434

NNW 1834

Şekil-7: Isparta İli Uzun Yıllar (1960-2013) Mart Ayı Hakim Rüzgar Yönü ve Esme Sayıları

- İzleme istasyonu/istasyonlarının yerlerinin tanımlanması

Hava Kalitesi İstasyonu İlimiz Orman Bölge Müdürlüğü bahçesi içerisinde bulunmakta olup, istasyonun yan tarafından 20 m. mesafede ara yol bulunmakta olup Orman Bölge Müdürlüğü binası ve lojmanlarında doğalgaz kullanılmaktadır.

İstasyon Adı Ölçülen Parametreler İstasyon Tipi Koordinatı

X Y

ISPARTA SO₂ ve PM₁₀ Kentsel 4182571 0284580

Tablo 3: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Tipi, Ölçülen Parametreler ve İstasyon Koordinat Bilgileri

(15)

14

ISPARTA İLİ HAVA KALİTESİ İZLEME İSTASYONU BİLGİ FORMU

İstasyonun Bulunduğu Şehir ISPARTA

İstasyon Başlangıç Tarihi 30 Eylül 2005 İstasyon Enlem Ondalık Dereceleri 30 ⁰ 32’50. 075’’.

İstasyon Boylam Ondalık Dereceleri 37 ⁰ 46’36. 847’’.

İstasyon Enlem (Derece-Dakika-Saniye) 37 ⁰C 46 dk. 40 sn.

İstasyon Boylam (Derece-Dakika-Saniye) 30 ⁰C 32 dk. 52 sn.

İstasyonun Deniz Seviyesinden Yüksekliği (m) 1022 m.

Şehrin Nüfusu 201.873

İstasyon ADI KOORDİNATLARI ÖLÇÜLEN HAVA

KİRLETİCİLERİ

Enlem Boylam SO₂ PM₁₀

ISPARTA 30 ⁰ 32’50. 075’’. 37 ⁰ 46’36. 847’’. + +

Tablo 4: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Bilgileri

İSİM KODU

TR

TÜR KİRLETİCİLER İŞLETMECİ ÇALIŞMAYA

BAŞLAMA TARİHİ ISPARTA - Kentsel SO_2,PM₁₀ Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı, Ulusal Referans Laboratuarı Gölbaşı

2005

Tablo 5: Isparta İli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Bilgileri

(16)

15

Şekil-8: Isparta İli Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Resimleri

(17)

16

 İstasyonun temsil ettiği varsayılan alanın tanımlanması

Isparta İli Hava Kalitesi İstasyonu İlimiz Merkezi sayılabilecek bir noktada ana karayoluna yaklaşık 75 m. mesafede ara yola 10 m. mesafededir. Orman Bölge Müdürlüğü Bahçesi içerisinde bulunmakta olup, istasyon çevresinde bulunan bina ve lojmanlarda doğalgaz kullanılmaktadır.

(18)

17

Şekil 9: Isparta İli Hava Kalitesi İstasyonu ve Çevresini Gösterir Harita o İstasyonlarda ölçülen hava kalitesi verileri

İL

2006 Yılı 2007 Yılı 2008 Yılı 2009 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı 2012 Yılı 2013 Yılı SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM

KVS (24 saatlik)

KVS (24 saatlik) ISP

AR TA

400 µg/

m³

300 µg/

m³

400 µg/

m³

300 µg/

m³

400 µg/

m³

300 µg/

m³

370 µg/

m³

260 µg/

m³

340 µg/

m³

220 µg/

m³

310 µg/

m³

180 µg/

m³

280 µg/

m³

140 µg/

m³

250 µg/

m³

100 µg/

m³

1 6 - 11 - 17 - 13 - 26 - 44 - 48 - 73

Tablo-6: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin değerlendirilmesi sonucu belirlenen aşım sayısı tablosu.

(19)

18

Tablo-7: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (Kış sezonu SO2 ve PM Ortalamaları)

Tablo-8: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi Grafik Şeklinde )

(20)

19

Tablo-9: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (Kış Sezonu SO2 ve PM Oranları Aylık Tablo Şeklinde )

Tablo-10: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi 2006 yılı )

(21)

20

(22)

21

(23)

22

(24)

23

(25)

24

Tablo-19: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi 2006-2007 yılı Kış Sezonu Ekim-Mart Ayları)

(26)

25

Tablo-22: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi 2009-2010 yılı Kış Sezonu Ekim-Mart Ayları)

(27)

26

Tablo-24: Isparta İli Hava kalitesi izleme verilerinin yıllar itibari ile değerlendirilmesi (SO2 ve PM Değişimi 2011-2012 yılı Kış Sezonu Ekim-Mart Ayları)

(28)

27

(29)

28

Tablo-27: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları (Kış Sezonu Yıllar itibari ile)

Tablo-28: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( Yıllar itibari ile)

(30)

29

Tablo-29: Isparta İli Hava kalitesi istasyonu veri alım oranları ( 2011-2012 Kış Sezonu)

(31)

30

Tablo-32: Isparta İli Yıllara Göre Kış Sezonu Aşım Gün Değerleri ( 2006-2014 Kış Sezonu)

(32)

31

o İzleme verilerinin kalite güvence/kalite kontrolü

İlimiz Orman bölge Müdürlüğü bahçesinde bulunan hava kalitesi istasyon verileri İl Müdürlüğümüz tarafından hergün (yaz ve kış ayları) ilgili tablolara kaydedilmektedir. Kış Sezonu verileri ayrıca Bakanlığımız tarafından açıklanan hava kalitesi bültenlerindeki verilerle kıyaslanarak güncellemeside yapılmaktadır.

Yıllara Göre Ortalama Aylık Hava Kalitesi Ölçüm Değerleri

YILLAR

OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK

ORTALAMA

2005

SO₂ - - - - - - - - - 39 66 - 53

PM - - - - - - - - - 64 88 144 99

2006

SO₂ - 61 34 22 5 - - - - - - 178 60

PM 128 131 74 57 46 41 40 62 43 44 48 189 75

2007

SO₂ 98 - 73 43 15 5 14 21 22 23 83 124 48

PM 192 132 79 56 43 34 41 49 49 61 109 152 83

2008

SO2 169 152 60 30 12 5 5 6 4 - 103 148 63

PM 170 180 81 58 38 34 36 64 103 47 157 183 96

2009

SO₂ 130 70 62 35 15 4 2 1 - - - 35 39

PM 159 82 83 32 29 31 20 36 22 56 144 147 70

2010

SO₂ 54 62 40 22 8 5 6 8 7 15 47 50 27

PM 104 66 72 53 42 39 26 45 36 57 167 204 76

2011

SO₂ 50 48 39 18 14 7 7 6 7 14 73 96 32

PM 171 145 127 66 55 53 94 24 - - - 227 107

2012

SO₂ 49 47 38 23 12 11 13 22 26 25 50 29 29

PM 127 124 103 64 56 58 63 51 64 67 128 117 85

2013

SO₂ 23 31 35 16 11 - - - - 26 29 55 28

PM 112 84 77 62 54 47 24 41 40 55 88 173 71

2014

SO₂ 45 45 -

PM 181 131 64

Tablo 33: Yıllara Göre Ortalama Aylık Hava Kalitesi Ölçüm Değerleri

(33)

32

2.2 Gelecek Durum Tahmini

İlimiz hava kalitesi ölçüm sonuçları incelendiği zaman PM (Partikül Madde) değerlerinin Bakanlığımız hava kalitesi limit değerlerinin zaman zaman üzerinde olduğu bu nedenle İlimizde öncelikli olarak PM (Partikül Madde) değerlerinin limit değerlerin altına düşürülmesi hedeflenmektedir.

2014 YILI KVS (24 SAAT) VERİLERİ DİKKATE ALINARAK 2014 YILINDAN 2019 YILINA KADAR SO2 PARAMETRESİ AŞIM RİSKİ SENARYOSU

Not: ---: Aşma yok √: Aşma var

2014 YILI KVS (24 SAAT) VERİLERİ DİKKATE ALINARAK 2014 YILINDAN 2019 YILINA KADAR PM PARAMETRESİ AŞIM RİSKİ SENARYOSU

Not: ---: Aşma yok √: Aşma var

Tablo 34: 2014 yılı KVS (24 saat) Verileri Dikkate Alınarak 2014 Yılından 2019 Yılına Kadar PM Parametresi Aşım Riski Senaryosu-

İL

Yıllar ve Sınır Değerler

2014 2015 2016 2017 2018 2019

AB Limit Değeri 250

µg/m³

225 µg/m³

200 µg/m³

175 µg/m³

150 µg/m³

125 µg/m³

ISPARTA --- --- --- --- --- --- ---

İL

Yıllar ve Sınır Değerler

2014 2015 2016 2017 2018 2019

AB Limit Değeri 100

µg/m³

90 µg/m³

80 µg/m³

70 µg/m³

60 µg/m³

50 µg/m³

ISPARTA √ √ √ √ √ √ √

(34)

33

2.3 Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler 2.3.1 Kirlilik Aşımının Yeri (KAY)

o Şehir, endüstriyel veya kırsal alan tipinin tanımlanması

İlimiz hava kalitesi ölçüm istasyonu şehir merkezine yakın bir noktada bulunmakata olup, ölçüm istasyonuna yakın sayılabilecek küçük ölçekli sanayi dükkanları, siteler ve şehir merkezine ulaşan ana karayolu ağı bulunmaktadır.

o Şehir ve KAY’nin harita üzerinde gösterimi

Şekil 10: Isparta İli Hava Kalitesi İstasyonu ve Çevresini Gösterir Harita

o Ölçüm istasyonu (harita, coğrafik koordinatlar)

İstasyon ADI KOORDİNATLARI ÖLÇÜLEN HAVA

KİRLETİCİLERİ

Enlem Boylam SO₂ PM₁₀

ISPARTA 30 ⁰ 32’50. 075’’. 37 ⁰ 46’36. 847’’. + +

o Kirlenen alan (km²) ve kirliliğe maruz kalan nüfusun tahmini

100 km²’lik bir alan tahmini olarak kirlenmekte olup, kirliliğe maruz kalan nüfus 170.000 kişi olarak tahmin edilmektedir.

(35)

34

o Kullanılabilir iklim verileri

Isparta ili, Akdeniz iklimi ile Orta Anadolu da hüküm süren karasal iklim arasındaki geçiş bölgesinde yer almaktadır. Bu sebeple il sınırları içinde her iki iklim özellikleri de görülür. İlimizde yarı kurak, az nemli, kışları serin, yazları sıcak bir iklim yaşanır. İlimizin Akdeniz’e yakın olan güney bölgelerinde Akdeniz ikliminin özelliği gözlenir. Yazları sıcak ve kurak, il merkezinde kışlar ilimizin kuzey bölümlerine göre ılık ve yağışlı geçer. Kuzeydoğuya gidildikçe karasal iklim özellikleri kendini gösterir. Kışlar daha soğuk geçer. Kuzey bölgeler daha az yağış alır.

o İlgili topoğrafik veriler

İlimizin etrafı dağlarla çevrili olup, çukur bir yapıya sahiptir.

o KAY’de koruma gerektiren hedeflerin tipi hakkında yeterli bilgi.

Isınmadan kaynaklı hava kirliliğinin kontrolü için İlimizin yakıt programları, Bakanlığımızın ilgili Genelgeleri ve Mahalli Çevre Kurulu Kararları doğrultusunda, İlimizin topoğrafik yapısı da göz önüne alınarak belirlenmektedir. Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu genel anlamda İlimiz merkezinde bulunduğundan öncelikli olarak koruma gerektiren hedef nüfusun yoğun olduğu şehir merkezidir.

o Aşımın detaylı bilgileri

İlimizde PM (Partikül Madde) kaynaklı hava kirliliği yaşanmakta olup, İlimizde ısınma amaçlı kullanılan katı ve sıvı yakıtların Mahalli Çevre Kurulunca belirlenen kriter değerleri taşıması esastır. Kriter değerleri taşımayan yakıtların İlimize girişi, yakılması, depolanması ve satılması yasaklanmıştır.

2.4 Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi

o Kirlilik kaynaklarına ilişkin yüksek sıçramalar (varsa), episotlar ve açıklamaların grafik halinde değerlendirilmesi

o Kirliliğin nedenlerinin tanımlanması

o Meteorolojik faktörler (rüzgâr yönü, inverziyon vb.) de dikkate alınarak kirliliğin dağılım/taşınım durumu hakkında bilgi)

o Değerlendirme için kullanılan yöntemler (excel,yazılım,hysplit programı, WRFmodeli ,dream modeli vb.)

İlimiz hava kirliliğinin yoğun olarak yaşandığı 1. derece kirli İller arasında yer almakta olup, dört tarafı dağlarla çevrili çanak görünümünde bir topoğrafik yapıya sahiptir. Şehirde yılın 265 günü hava kirliliğini yoğunlaştıran enversiyon şartları hüküm sürmektedir.

Hava kirliliği ile ilgili olarak Meteoroloji Bölge Müdürlüğünden İlimizde gerçekleşen hava olayları hakkında bilgiler günlük olarak faks yolu ile alınmakta olup, bu bilgiler değerlendirilerek oluşturulan tablolara işlenmektedir. İlimizin genel anlamda bir önceki yıl ile meteorolojik şartlar açısından kıyaslaması yapıldığında enverziyonlu gün sayısında bir artış meydana gelmiş olup, (2013-2014 kış sezonu) hava kirliliğinde de buna bağlı olarak kış sezonu (Ekim-Mart) döneminde SO2’de %25, PM (Partikül Madde) %17’lik artış meydana gelmiştir.