DİJİTAL (Sayısal) FOTOGRAMETRİ TEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. Ferruh YILDIZ Selçuk Üniversitesi

(1)

DİJİTAL (Sayısal) FOTOGRAMETRİ TEKNOLOJİSİ

Prof. Dr. Ferruh YILDIZ Selçuk Üniversitesi

Coğrafi Bilgi Teknolojileri Çalıştayı Coğrafi Bilgi Teknolojileri Çalıştayı

“Akademik Perspektif”

Cebit Bilişim Zirvesi 2010 Cebit Bilişim Zirvesi 2010

08.Ekim.2010 08.Ekim.2010 Beylikdüzü

Beylikdüzü -- İstanbulİstanbul

(2)

FOTOGRAMETRİ FOTOGRAMETRİ

ISPRS (International Society for

ISPRS (International Society for PhotograPhotogrammmetrymetry and and Remote Sensing

Remote Sensing););

Fotografik

Fotografik görüntülerin ve elektromanyetik enerjinin kayıt, görüntülerin ve elektromanyetik enerjinin kayıt, Fotografik

Fotografik görüntülerin ve elektromanyetik enerjinin kayıt, görüntülerin ve elektromanyetik enerjinin kayıt, ölçme ve yorumlanması sonucu fiziksel cisimler ve

ölçme ve yorumlanması sonucu fiziksel cisimler ve

bunların çevresine ilişkin bilgileri oluşturan ve bu bilgilerin bunların çevresine ilişkin bilgileri oluşturan ve bu bilgilerin analizini yapan bir bilim dalıdır.

analizini yapan bir bilim dalıdır.

(3)

SINIFLANDIRMA SINIFLANDIRMA Fotogrametriyi

Fotogrametriyi, fotoğrafı çekilecek objeye, kullanılan , fotoğrafı çekilecek objeye, kullanılan malzemeye veya değerlendirme yöntemlerine göre malzemeye veya değerlendirme yöntemlerine göre sınıflandırmak mümkündür.

sınıflandırmak mümkündür.

Resim Çekilen Yerin Konumuna Göre, Resim Çekilen Yerin Konumuna Göre,

Değerlendirmede Kullanılan Resim Sayısına Göre, Değerlendirmede Kullanılan Resim Sayısına Göre, Değerlendirmede Kullanılan Resim Sayısına Göre, Değerlendirmede Kullanılan Resim Sayısına Göre, Değerlendirme Yöntemine Göre,

Değerlendirme Yöntemine Göre, Uygulama Alanlarına Göre,

Uygulama Alanlarına Göre, Resim Ölçeklerine Göre, Resim Ölçeklerine Göre,

(4)

DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNE GÖRE FOTOGRAMETRİ DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNE GÖRE FOTOGRAMETRİ

Plançete

Plançete FotogrametrisiFotogrametrisi Analog

Analog FotogrametriFotogrametri Analitik

Analitik FotogrametriFotogrametri Dijital (Sayısal)

Dijital (Sayısal) FotogrametriFotogrametri

(5)

FOTOGRAMETRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ FOTOGRAMETRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

plançete plançete

analog analog analitik analitik

dijital dijital

1880 …………

1880 ………… 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 20101930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

(6)

PLANÇETE FOTOGRAMETRİSİ PLANÇETE FOTOGRAMETRİSİ

Fotoğraflar üzerinden açı (doğrultu) ve uzunluk ölçmeleri ile Fotoğraflar üzerinden açı (doğrultu) ve uzunluk ölçmeleri ile projektif

projektif ve perspektif geometrinin kavramlarını kullanarakve perspektif geometrinin kavramlarını kullanarak çizgisel harita üretimi için geliştirilmiştir.

çizgisel harita üretimi için geliştirilmiştir.

Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, Lausseat

Lausseat, Paris 1851, Paris 1851 Meydenbauer

Meydenbauer, , WetzlarWetzlar 18581858 Prati

Pratik Uygulamalar,k Uygulamalar, Seb

Sebastianastian FinsterwalderFinsterwalder V

Vernagternagt Glacier, 1888Glacier, 1888

(7)

Map

Map ofof thethe Vernagt

Vernagt Glacier,Glacier, Austria,

Austria, compiled compiled byby Terrestrial Terrestrial

Photogrammetry Photogrammetry in 1889

in 1889 byby Sebastian Sebastian

Finsterwalder Finsterwalder Finsterwalder Finsterwalder of

of MunichMunich..

(8)

ANALOG FOTOGRAMETRİ ANALOG FOTOGRAMETRİ

Optik ve/veya Optik Mekanik Değerlendirme Aletlerinde Optik ve/veya Optik Mekanik Değerlendirme Aletlerinde stereo olarak çekilmiş fotoğraflar kullanılarak objenin üç stereo olarak çekilmiş fotoğraflar kullanılarak objenin üç boyutlu modelinin

boyutlu modelinin stereoskopistereoskopi yoluyla tekrar elde edilmesi yoluyla tekrar elde edilmesi ve objenin çizimsel yollarla değerlendirilmesi işlemidir.

ve objenin çizimsel yollarla değerlendirilmesi işlemidir.

Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, Bilimsel Düşünce, P

Pulfrichulfrich StereocomparatorStereocomparator, 1, 1901901 von Orel

von Orel AutographAutograph, 1, 1907907 Gasser

Gasser Plotter (Multiplex)Plotter (Multiplex),,19151915 Pratik Uygulamalar,

Pratik Uygulamalar, S

Stereoplotterstereoplotters by by LeicaLeica (Wild),(Wild), ZeissZeiss etc. etc. ((19261926)) Topogra

Topografikfik Harita Yapımı, 1Harita Yapımı, 1939939--19451945 (ilk uygulamalar)(ilk uygulamalar) Yaygın olarak, 1

Yaygın olarak, 1950 ...950 ...

(9)

OPTİK DEĞERLENDİRME ALETLERİ OPTİK DEĞERLENDİRME ALETLERİ

optical projection

►

►19151915 Gasser PlotterGasser Plotter

►

►1933 1933 Zeiss MultiplexZeiss Multiplex

►

►19211921 Zeiss Zeiss StereoplanigraphStereoplanigraph (Bauersfeld)(Bauersfeld)

►

►19521952 Zeiss C8Zeiss C8

(10)

Zeiss Multiplex

Zeiss Multiplex ProjectorProjector, 1933 , 1933 ((FotogrametrikFotogrametrik Nirengi Ölçmeleri)Nirengi Ölçmeleri)

(11)

MEKANİK DEĞERLENDİRME ALETLERİ MEKANİK DEĞERLENDİRME ALETLERİ

1921

1921 SantoniSantoni ((GaileoGaileo)) 1936

1936 Wild A5Wild A5,, A7, A8, A10A7, A8, A10 1967

1967 Zeiss Zeiss PlanimatPlanimat 1955

1955 RussiaRussia ((RomanovskiRomanovski))

s p a c e r o d s

(12)

Stereoautograph Wild A8 Stereoautograph Wild A8

(13)

ANALİTİK FOTOGRAMETRİ ANALİTİK FOTOGRAMETRİ

Stereo değerlendirme aletlerine bilgisayar ve elektronik Stereo değerlendirme aletlerine bilgisayar ve elektronik ölçme sistemlerinin eklenmesi suretiyle bazı yöneltme, ölçme sistemlerinin eklenmesi suretiyle bazı yöneltme, ölçme ve değerlendirme işlemlerinin otomatik yada yarı ölçme ve değerlendirme işlemlerinin otomatik yada yarı otomatik yollarla değerlendirmesi tekniğidir.

otomatik yollarla değerlendirmesi tekniğidir.

Fotoğraf ve Obje Uzayında yapılan ölçmeler, a

Fotoğraf ve Obje Uzayında yapılan ölçmeler, analinalitik tik geometri kavramları (doğrusallık ve

geometri kavramları (doğrusallık ve eşdüzlemlilikeşdüzlemlilik) üzerine ) üzerine tesis edilen matematik model EKK yöntemiyle çözülmekte tesis edilen matematik model EKK yöntemiyle çözülmekte ve bilinmeyen parametreler hesap yoluyla elde edilmektedir.

ve bilinmeyen parametreler hesap yoluyla elde edilmektedir.

(14)

ANALİTİK FOTOGRAMETRİ ANALİTİK FOTOGRAMETRİ Doğrusallık Denklemi, (G

Doğrusallık Denklemi, (Gastast 1930)1930) Işın Demetleri Blok Dengeleme,

Işın Demetleri Blok Dengeleme, (H. (H. SchmidSchmid 1953)1953) Anal

Analitikitik Değerlendirme Aleti, Değerlendirme Aleti, (U. (U. HelavaHelava 1957)1957) Analitik

Analitik OrtofotoOrtofoto Aleti, (Aleti, (OrthocompOrthocomp by by ZeissZeiss 1980)1980) Analitik

Analitik FotogrametriFotogrametri ile Yarıile Yarı--otomatik yöneltmeler, DEM, otomatik yöneltmeler, DEM, Analitik Hava

Analitik Hava TriyangülasyonuTriyangülasyonu, , vektörelvektörel değerlendirme değerlendirme teknikleri ve çizim ile CBS mantığında veri katmanları teknikleri ve çizim ile CBS mantığında veri katmanları kavramı uygulama ile tanışmışlardır.

kavramı uygulama ile tanışmışlardır.

Daha yüksek doğruluklu, güvenilir haritalar elde edilmeye Daha yüksek doğruluklu, güvenilir haritalar elde edilmeye başlanılmıştır.

başlanılmıştır.

(15)

ANALİTİK ÖLÇME PRENSİBİ ANALİTİK ÖLÇME PRENSİBİ

(16)

(17)

DİJİTAL (SAYISAL) FOTOGRAMETRİ DİJİTAL (SAYISAL) FOTOGRAMETRİ

Fotogrametri, teknolojiye paralel bir şekilde her geçen yıl gelişme göstermekte ve ilerlemektedir. Fotoğrafik emülsiyon ve optik kamera kombinasyonun gelişmesi, fotoğraflarda yüksek çözünürlük ve düşük distorsiyonlu görüntülerin edilmesini sağlamıştır.

Dijital fotogrametri dijital görüntüler ile işlem yapar.

Dijital fotogrametride dijital forma dönüştürülmüş stereo görüntülerin tamamen grafik işlemcili bilgisayarlar ile bilgisayar ortamında tüm yöneltme ve değerlendirme işlemlerini kapsar.

(18)

Dijital

Dijital formdakiformdaki görüntüler,görüntüler, ayırmaayırma gücügücü yüksekyüksek optikoptik kameralar

kameralar ileile alınmışalınmış iseise yüksekyüksek çözünürlüklüçözünürlüklü tarayıcılarlatarayıcılarla taranarak

taranarak dijitaldijital formaforma dönüştürülmüşdönüştürülmüş olurolur yadayada doğrudandoğrudan yüksek

yüksek çözünürlüklüçözünürlüklü sayısalsayısal kameralarlakameralarla alınmıştıralınmıştır.. OptikOptik kameralarla

kameralarla çekilençekilen fotoğraflarafotoğraflara aitait filmlerinfilmlerin taranmasındakitaranmasındaki maliyet,

maliyet, süresüre veve doğrulukdoğruluk kaybıkaybı gibigibi olumsuzolumsuz etkenlerinetkenlerin rolürolü unutulmamalıdır

unutulmamalıdır..

unutulmamalıdır unutulmamalıdır..

Dijital

Dijital FotogrametriFotogrametri,, rasterraster görüntüleringörüntülerin yüksekyüksek çözünürlükteçözünürlükte ve

ve çokçok sayıdasayıda renklerinrenklerin bilgisayardabilgisayarda eldeelde edilmesiedilmesi sayesinde,

sayesinde, hızlahızla gelişmegelişme göstermektedirgöstermektedir.. BunlarınBunların yanıyanı sırasıra günümüzde

günümüzde bilgisayarbilgisayar teknolojisininteknolojisinin ilerlemesi,ilerlemesi, güçlügüçlü bellekbellek ve

ve hızlıhızlı işlemcilerinişlemcilerin yapılmasıyapılması sayesindesayesinde dijitaldijital fotogrametriye

fotogrametriye olanolan ilgiilgi güngün geçtikçegeçtikçe artmaktadırartmaktadır..

(19)

Hava

Hava Foto Fotoğ ğrafı rafı Alımı Alımı ((Hardcopy Hardcopy))

►

►% 60 % 60

(20)

Filmlerin Taranması Filmlerin Taranması

Hava Filmleri Yüksek çözünürlüklü

Hava Filmleri Yüksek çözünürlüklü fotogrametrikfotogrametrik tarayıcılarda 7

tarayıcılarda 7--30 mikron hassasiyetle taranabilmektedir.30 mikron hassasiyetle taranabilmektedir.

(21)

Dijital

Dijital görüntügörüntü kullanmanınkullanmanın çeşitliçeşitli avantajlarıavantajları vardırvardır::

.. GörüntülerGörüntüler direktdirekt olarakolarak bilgisayardabilgisayarda görüntülenebilirgörüntülenebilir veve ölçülebilir,

ölçülebilir,

.. ÖlçmeÖlçme sistemlerisistemleri sabittirsabittir veve kalibrasyonakalibrasyona gerekgerek yoktur,yoktur, .. GörüntüdeGörüntüde iyileştirmeiyileştirme ((imageimage enhancementenhancement)) yapılabilir,yapılabilir, .. GörüntüdeGörüntüde iyileştirmeiyileştirme ((imageimage enhancementenhancement)) yapılabilir,yapılabilir,

.. DijitalDijital görüntügörüntü işlemeişleme teknikleriteknikleri fotogrametrikfotogrametrik ölçmeölçme veve değerlendirme

değerlendirme işlerininişlerinin otomatikotomatik olarakolarak yapılmasınıyapılmasını sağlarsağlar..

Bu

Bu nedenlerdennedenlerden dolayıdırdolayıdır kiki günümüzgünümüz dede özellikleözellikle havahava fotogrametrisinde

fotogrametrisinde sayısalsayısal havahava kamerasıkamerası kullanımıkullanımı yönündeyönünde büyük

büyük taleptalep vardırvardır..

(22)

Sayısal

Sayısal kameralarınkameraların klasikklasik (optik)(optik) kameralarakameralara kıyaslakıyasla dezavantajlarının

dezavantajlarının giderekgiderek azalmasıazalması (geniş(geniş format,format, yüksekyüksek çözünürlük,

çözünürlük, vbvb..)) müşterimüşteri talebinitalebini arttırmış,arttırmış, tümüyletümüyle sayısalsayısal işiş akışı

akışı (klasik(klasik fotogrametrikfotogrametrik işiş akışındakiakışındaki değişim),değişim), araara maliyetlerin

maliyetlerin azalması,azalması, analoganalog kameralarkameralar ileile sayısalsayısal kameralar

kameralar arasındakiarasındaki fiyat/maliyetfiyat/maliyet dengesinidengesini sayısalsayısal kameralar

kameralar arasındakiarasındaki fiyat/maliyetfiyat/maliyet dengesinidengesini sayısalsayısal kameraların

kameraların lehinelehine çevirmeyeçevirmeye başlamıştırbaşlamıştır..

Sayısal

Sayısal kamerakamera görüntügörüntü kullanımıkullanımı ileile içiç yöneltmeyöneltme gibigibi bazıbazı işlem

işlem adımlarınınadımlarının ortadanortadan kalkmışkalkmış olmasıolması dada birbir başkabaşka etkendir

etkendir..

(23)

SAYISAL KAMERALARIN EN BÜYÜK AVANTAJI SAYISAL KAMERALARIN EN BÜYÜK AVANTAJI

Sayısal hava kameralarının en belirgin avantajı film, foto Sayısal hava kameralarının en belirgin avantajı film, foto-- laboratuvar

laboratuvar ve tarama maliyetlerini ortadan kaldırmasıdır.ve tarama maliyetlerini ortadan kaldırmasıdır.

Analog

Analog ve sayısal ve sayısal fotogrametrikfotogrametrik iş akışıiş akışı

(24)

SAYISAL KAMERA TÜRLERİ SAYISAL KAMERA TÜRLERİ

Sayısal

Sayısal kameralarkameralar temeltemel olarakolarak;;

11-- GörüntülemeGörüntüleme geometrisi,geometrisi,

22-- AlgılayıcıAlgılayıcı sayısısayısı (kamera(kamera konisikonisi sayısısayısı veyaveya CCDCCD sayısı),sayısı), 22-- AlgılayıcıAlgılayıcı sayısısayısı (kamera(kamera konisikonisi sayısısayısı veyaveya CCDCCD sayısı),sayısı), 33-- GörüntüGörüntü kaydetmekaydetme teknikleri,teknikleri,

açısından

açısından çeşitliçeşitli farklılıklarfarklılıklar göstermektedirgöstermektedir..

(25)

SAYISAL KAMERA TÜRLERİ

(26)

SAYISAL KAMERA TÜRLERİ SAYISAL KAMERA TÜRLERİ

(Görüntüleme Geometrisi Açısından) (Görüntüleme Geometrisi Açısından)

1. 1. FrameFrame--BasedBased ((ArrayArray TypeType) Kameralar ) Kameralar (çerçeve bazlı kameralar)

(çerçeve bazlı kameralar) Örnek;

Örnek; IntergraphIntergraph DMC, DMC, VexcelVexcel UltracamUltracam D,X,D,X,XpXp gibigibi Örnek;

Örnek; IntergraphIntergraph DMC, DMC, VexcelVexcel UltracamUltracam D,X,D,X,XpXp gibigibi 2. 2. LineLine ScanScan ( ( PushPush BrumBrum ) Kameralar) Kameralar

Görüntü alma yerine, araziyi satır satır tarama yönünde Görüntü alma yerine, araziyi satır satır tarama yönünde geliştirilmiş bir yöntemdir.

geliştirilmiş bir yöntemdir.

(27)

UÇAKTAN SAYISAL GÖRÜNTÜ ELDE ETME

(28)

SAYISAL KAMERALAR SAYISAL KAMERALAR

((FrameFrame BasedBased))

(29)

SAYISAL KAMERALAR (

SAYISAL KAMERALAR (FrameFrame BasedBased) )

DMC

DMC UltraCamUltraCam_D DSS DIMAC_D DSS DIMAC

(30)

KAMERA KONİLERİ KAMERA KONİLERİ

a) DMC (Intergraph)

b) Sekiz adet kamera konisinin yerleşimi (F, B, R, L sırasıyla ileri, geri, sağ ve sol konvergens açılarını göstermektedir

c) Dört adet eğik görüntüden büyük formatlı pankromatik görüntü oluşturma prensibi

(31)

KAMERA KONİLERİ

a) UltraCam_D

b) Sekiz adet kamera konisinin görünümü

c) Dokuz görüntü bileşeninden büyük formatlı pankromatik görüntü oluşturma prensibi

(32)

Microsoft/

Microsoft/Vexcel Vexcel UltraCamX UltraCamX

Geniş Formatlı Sayısal Hava Kamerası

(33)

UltraCam

_X_X

Sayısal Hava Kamerası Sayısal Hava Kamerası

UltraCam

UltraCam_X_X SayısalSayısal HavaHava Kamerası,Kamerası, pankromatikpankromatik görüntügörüntü için

için 44 adetadet kamerakamera konisinekonisine yerleştirilmişyerleştirilmiş 99 adetadet CCDCCD algılayıcı

algılayıcı ileile pozlamapozlama yaparyapar.. Görüntüler,Görüntüler, görüntügörüntü oluşturmaoluşturma işlemleri

işlemleri esnasındaesnasında birleştirilirbirleştirilir veve UltraCamUltraCam_X_X 1443014430**94209420 piksellik

piksellik ((UltraCamUltraCam_D_D 1150011500**75007500 piksellik)piksellik) pankromatikpankromatik piksellik

piksellik ((UltraCamUltraCam_D_D 1150011500**75007500 piksellik)piksellik) pankromatikpankromatik bütünleşik

bütünleşik görüntügörüntü eldeelde ediliredilir..

Renkli

Renkli görüntügörüntü iseise 48104810 pikselepiksele 31403140 pikselpiksel boyutundaboyutunda kırmızı,

kırmızı, yeşil,yeşil, mavimavi veve kızılötesikızılötesi kanallardakanallarda 44 konikoni tarafındantarafından aynı

aynı andaanda kaydedilirkaydedilir..

(34)

UltraCam

_X_X

Sayısal Hava Kamerası Sayısal Hava Kamerası

UltraCam

UltraCam_X_X Geniş Formatlı Sayısal Hava Kamerası “Geniş Formatlı Sayısal Hava Kamerası “sintopiksintopik” ” görüntüleme prensibi ile görüntüleme yapar.

görüntüleme prensibi ile görüntüleme yapar.

(35)

UltraCam

UltraCam_X_X kamerasının görüntüleme prensibi, kamerasının görüntüleme prensibi, aşağıdaki şekillerde

aşağıdaki şekillerde pozlamapozlama sırası ile gösterilmiştir.sırası ile gösterilmiştir.

(36)

UltraCamX

UltraCamX bütünleşik bütünleşik pankromatikpankromatik görüntü ve görüntü görüntü ve görüntü boyutları (Bağlama Noktaları ve Bindirmeli Alanlar)

boyutları (Bağlama Noktaları ve Bindirmeli Alanlar)

(37)

SON GÖRÜNTÜNÜN OLUŞTURULMASI SON GÖRÜNTÜNÜN OLUŞTURULMASI Multispektral

Multispektral 4 kamera konisi, son 4 kamera konisi, son pankromatikpankromatik kamera kamera konisinin

konisinin pozlamapozlama zamanı ile eş zamanlı olarak bütünleşik zamanı ile eş zamanlı olarak bütünleşik (birleştirilmiş)

(birleştirilmiş) pankromatikpankromatik görüntü alanının tamamını görüntü alanının tamamını kaplayacak şekilde

kaplayacak şekilde pozlamapozlama yapar.yapar.

(38)

Görüntüler, sonuç ürün haline gelene kadar aşağıdaki Görüntüler, sonuç ürün haline gelene kadar aşağıdaki seviyelerden geçerler.

seviyelerden geçerler.

UltraCamD

UltraCamD ve ve UltraCamXUltraCamX sayısal hava kamerası sayısal hava kamerası görüntü oluşum seviyeleri

görüntü oluşum seviyeleri

(39)

Transfer

Transfer DDelayelay and and IIntegrationntegration (TDI)(TDI) Transfer Gecikmesi ve

Transfer Gecikmesi ve IntegrasyonuIntegrasyonu

DMC

DMC veve UltraCamUltraCam Sayısal Kameraları, İleri Hareket Sayısal Kameraları, İleri Hareket KompanzasyonKompanzasyon (FMC)(FMC) sistemi gibi çalışan TDI sistemi

sistemi gibi çalışan TDI sistemi (ELEKTRONİK FMC) (ELEKTRONİK FMC) ile donatılmıştır.ile donatılmıştır.

Işığa karşı daha duyarlıdır. Bu nedenle her iki kamera da düşük ışık Işığa karşı daha duyarlıdır. Bu nedenle her iki kamera da düşük ışık

koşullarında çalışabilir. TDI nedeniyle kamera 90 derece döndürülemediği koşullarında çalışabilir. TDI nedeniyle kamera 90 derece döndürülemediği için her zaman küçük formatlı kenar, uçuş doğrultusunda olmalıdır.

için her zaman küçük formatlı kenar, uçuş doğrultusunda olmalıdır.

(40)

SAYISAL KAMERALAR (

SAYISAL KAMERALAR (Line Line Scan Scan– –Push Push Brum Brum))

Resim alma yerine, araziyi satır satır tarama yönünde Resim alma yerine, araziyi satır satır tarama yönünde geliştirilmiş bir yöntemdir.

geliştirilmiş bir yöntemdir.

Her hat (

Her hat (lineline) doğrudan ) doğrudan sensörsensör oryantasyonuna ihtiyaç oryantasyonuna ihtiyaç duyar

duyar ((Inertial measurement unit (IMU) + GPSInertial measurement unit (IMU) + GPS))

(41)

► 41

►DATA ACQUISITION BY LEICA GEOSYSTEMS ADS40DATA ACQUISITION BY LEICA GEOSYSTEMS ADS40

►

►DATA ACQUISITION BY LEICA GEOSYSTEMS ADS40DATA ACQUISITION BY LEICA GEOSYSTEMS ADS40

(42)

SAYISAL KAMERALAR (

SAYISAL KAMERALAR (Line Line Scan Scan––Push Push Brum Brum))

Line

Line ScanScan -- PushPush BrumBrum kameralar, kameralar, fotogrametrikfotogrametrik anlayışa ( stereo 3

anlayışa ( stereo 3--Boyutlu görüntüleme ) uygun Boyutlu görüntüleme ) uygun

değildir. Bu sistemde, stereo görüntüler daha sonra değildir. Bu sistemde, stereo görüntüler daha sonra sanal ortamda oluşturulmaktadır.

sanal ortamda oluşturulmaktadır.

Her iki tür (

Her iki tür (LineLine ScanScan ve ve FrameFrame BasedBased) kamera ) kamera sistemlerinin fayda ve mahzurları mevcuttur.

sistemlerinin fayda ve mahzurları mevcuttur.

Genel Düşünce;

Line

Line ScanScan kameraların daha çok hızlı kameraların daha çok hızlı ortoorto--görüntülerin görüntülerin üretilmesinde,

üretilmesinde, Frame

Frame BasedBased (çerçeve esaslı) kameraların ise vektör (çerçeve esaslı) kameraların ise vektör harita üretiminde yararlanıldığını söylemek yanlış

harita üretiminde yararlanıldığını söylemek yanlış olmayacaktır.

olmayacaktır.

(43)

SAYISAL KAMERALAR (

SAYISAL KAMERALAR (Line Line Scan Scan––Push Push Brum Brum))

►

►LeicaLeica ADS40ADS40/80/80

►

►**f=62.5mmf=62.5mm

►

►**12000 pixel12000 pixelliklik 4 4 renk bandırenk bandı

►

►*S/B da üç (*S/B da üç (33) bakış açısı) bakış açısı

►

►**(GPS + IMU)(GPS + IMU) zorunluzorunlu

►

►**h=2km h=2km tarama genişliğitarama genişliği=2.4km=2.4km

►

►**GSD=20cmGSD=20cm

►

►**max: 800 lines/secmax: 800 lines/sec

►

►TDI TDI Yok Yok Bu nedenle Bu nedenle GSD GSD çok çok küçük olmamalıdır

küçük olmamalıdır..

(44)

DİJİTAL FOTOGRAMETRİDE BAZI KAVRAMLAR DİJİTAL FOTOGRAMETRİDE BAZI KAVRAMLAR

YER ÖRNEKLEME ARALIĞI

YER ÖRNEKLEME ARALIĞI -- GROUND SAMPLING DISTANCE (GSD)GROUND SAMPLING DISTANCE (GSD) ((GSDGSD = = YYeryüzünde eryüzünde kkomşu omşu ppiksel merkezleri arasındaki uzaklıkiksel merkezleri arasındaki uzaklık..

Fazla örnekleme Fazla örnekleme

Eksik örnekleme Eksik örnekleme

Piksel Büyüklüğü GSD ile eş anlamlı değildir. Ancak Uygulayıcılar GSD Piksel Büyüklüğü GSD ile eş anlamlı değildir. Ancak Uygulayıcılar GSD ile piksel büyüklüğü eş anlamlı olarak telakki edilmektedir.

ile piksel büyüklüğü eş anlamlı olarak telakki edilmektedir.

(45)

SAYISAL (DİJİTAL) HAVA KAMERALARI SAYISAL (DİJİTAL) HAVA KAMERALARI

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ FOTOGRAMETRİK NİRENGİ . Kullanılan Donanımlar

. Kullanılan Donanımlar

. Kullanılan Yazılımlar

(46)

KULLANILAN DONANIMLAR KULLANILAN DONANIMLAR

((UltraCamUltraCam--X Kamera Sistemi)X Kamera Sistemi)

►

►(b)(b)

►

►(c)(c)

(a) (a)

(a) Algılayıcı Birimi (SX);

(b)

(b) UltraCamXUltraCamX sayısal hava kamerası hesaplama birimi (CX); sayısal hava kamerası hesaplama birimi (CX);

(c)

(c) UltraCamXUltraCamX sayısal hava kamerası kamera işletim sayısal hava kamerası kamera işletim arayüzüarayüzü (IPX); (IPX);

(ç)

(ç) UltraCamXUltraCamX sayısal hava kamerası veri depolama birimi (DX); sayısal hava kamerası veri depolama birimi (DX);

(d)

(d) UltraCamXUltraCamX sayısal hava kamerası veri transfer birimi (DKX)sayısal hava kamerası veri transfer birimi (DKX)

►

►(b)(b)

►

►(ç)(ç) ►►(d)(d)

(47)

KULLANILAN DONANIMLAR KULLANILAN DONANIMLAR

((UltraCamUltraCam--X Kamera Sistemi)X Kamera Sistemi)

İnersiyal

İnersiyal NavigasyonNavigasyon Sistemi Sistemi ((InertialInertial NavigationNavigation SystemSystem--INS)INS)

(48)

KULLANILAN YAZILIMLAR KULLANILAN YAZILIMLAR

OPC (Ofis Veri İşleme Yazılımı) (1 CPU destekli) OPC (Ofis Veri İşleme Yazılımı) (1 CPU destekli) UltraMap

UltraMap (Ofis Veri İşleme Yazılımı) (20 CPU destekli)(Ofis Veri İşleme Yazılımı) (20 CPU destekli)

(49)

KULLANILAN DİĞER YAZILIMLAR KULLANILAN DİĞER YAZILIMLAR

•• Görev Planlama Yazılımı Görev Planlama Yazılımı (Örneğin, Mission (Örneğin, Mission Planning Software (WinMP))

Planning Software (WinMP))

•• Navigasyon Sistemi Yazılımı Navigasyon Sistemi Yazılımı (Örneğin, (Örneğin, IGI’nın CCNS4)

IGI’nın CCNS4)

•• GPS ve IMU Ölçümlerini İşleme Yazılımı GPS ve IMU Ölçümlerini İşleme Yazılımı

•• GPS ve IMU Ölçümlerini İşleme Yazılımı GPS ve IMU Ölçümlerini İşleme Yazılımı (Örneğin, AeroOffice)

(Örneğin, AeroOffice)

•• Fotogrametrik Nirengi ve Dengeleme Fotogrametrik Nirengi ve Dengeleme Yazılımı

Yazılımı (Örneğin, MATCH (Örneğin, MATCH--AT) AT)

•• Stereo Model Oluşturma, Değerlendirme, Stereo Model Oluşturma, Değerlendirme, Nokta Okuma Yazılımı

Nokta Okuma Yazılımı (Örneğin, SOFTPLOTTER) (Örneğin, SOFTPLOTTER)

(50)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

KİNEMATİK GPS DESTEKLİ UÇUŞ KİNEMATİK GPS DESTEKLİ UÇUŞ

(51)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

(52)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

(53)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

(54)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

(55)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

OTOMATİK FOTOGRAMETRİK NİRENGİ OTOMATİK FOTOGRAMETRİK NİRENGİ

(56)

TEKNOLOJİK YENİLİKLER TEKNOLOJİK YENİLİKLER

OTOMATİK FOTOGRAMETRİK NİRENGİ OTOMATİK FOTOGRAMETRİK NİRENGİ

(57)

FOTOGRAMETRİK ÜRÜNLERDE FOTOGRAMETRİK ÜRÜNLERDE

SERİ ÜRETİM VE EKONOMİ SERİ ÜRETİM VE EKONOMİ

Çizgisel Harita

Çizgisel Harita OrtofotoOrtofoto

(58)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR

(Referans; 230mm*230mm, 20 µm çözünürlüklü analog resim taraması)

İşletim koşullarında; DMC ve UltraCam’in çözünürlüğü analog hava fotoğrafları ile eşdeğerdir. Ancak uçuş doğrultusunda daha fazla görüntüye ihtiyaç

gösterir.

(59)

(Yatay Doğruluk (1/3 pixel), GSD=10cm)

Sayısal görüntüler yalnızca GSD ile karşılaştırılabilir. (Jacobsen)

(60)

(Düşey Doğruluk) veya

►SZ = Yer Z değerindeki standart sapma

►b = baz (Projeksiyon merkezleri arasındaki uzaklık)

►Spx = x-paralaksasındaki standart sapma (x‘-x“)

►a2 = faktör (odak uzaklığı olarak alınabilir)

►hg = uçuş yüksekliği

►GSD = yer örnekleme aralığı (Ground Sampling Distance)

►

►Düşey DoğrulukDüşey Doğruluk::

- h/b ve GSD değerine bağlıdır.

- h/b ; b değeri büyüdükçe küçülür.

- Sayısal kameralarda baz küçük olduğundan düşey doğruluk değeri büyüktür.

- Düşey doğruluğu küçültmenin bir başka yolu GSD’yi küçültmektir.

(61)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR

• DMC: Analog kameraya göre daha iyi yatay, daha kötü düşey doğruluk.

(1/3 oranında kötü)

• UltraCam_D,X,Xp: Aynı düzeyde yatay, daha düşük düşey doğruluk. (1:2.3).

• Belirlenmiş bir düşey doğruluk varsa;

-daha fazla yer kontrol noktası veya

-daha fazla uçuş kolonuna veya

-doğrudan jeodezik referanslandırma sistemine ihtiyaç vardır.

(62)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR (Özet)

Sayısal Görüntülerdeki Doğruluk;

Yatay Doğruluk: SX = SY ~ (GSD) nin 1/3 ü kadardır . Havai Nirengi için iyi tanımlanmış noktalarda;

~ 1/5 GSD doğruluk

Görüldüğü gibi doğruluk tanımında resim ölçeği değil, yalnızca GSD önemlidir.

1/3 piksel doğruluk durumunda; Sx=Sy DMC için +/-4µm ve UltraCamD için +/-3µm dur.

Ancak bunun anlamı UltraCamD, DMC den daha doğru demek değildir. Küçük pixel boyutu ışığa karşı daha az duyarlı olması nedeniyle bir avantaj değil, zaman zaman dezavantaj olabilir.

(63)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR (Özet)

Line Scan kameralar ile (1m GSD ile) Orto-görüntü üretimi için en uygun koşulları sağlarlar.

Frame based kameralar ise daha çok Harita Üretimi Projeleri için elverişli kameralardır.

Çok Genel olarak sayısal kameralar, analog kameralara göre

%15 tasarruf sağlarlar.

Bunun nedenleri ;Bunun nedenleri ;

►

►Film Gerekmez,Film Gerekmez,

►

►FotoFoto--LabaratuarLabaratuar işlemleri gerekmez ,işlemleri gerekmez ,

►

►Film taramaya gerek yoktur, Film taramaya gerek yoktur,

►

►Masrafların geri dönüşü daha kısa sürede olur ,Masrafların geri dönüşü daha kısa sürede olur ,

(64)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR Sayısal hava kamerası ile elde edilen görüntülerin radyometrisinin, kontrastının, netliğinin ve dolayısıyla detay teşhis edilebilirliğinin iyi olması, kıymetlendirme esnasında daha fazla sayıda detayın daha doğru olarak teşhis edilmesini olanaklı kılmış ve kıymetlendirilen detayların nitelik ve niceliğine olumlu katkı sağlamıştır.

(65)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR Operatörler

Operatörler tarafındantarafından kıymetlendirilenkıymetlendirilen detaylarındetayların sayısı,sayısı, doğruluğu

doğruluğu veve tamlığıtamlığı artmaktaartmakta veve arazidekiarazideki topoğrafiktopoğrafik bütünleme

bütünleme ihtiyacıihtiyacı veve bütünlemebütünleme çalışmalarınınçalışmalarının süresisüresi azalmaktadır

azalmaktadır..

(66)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR Diğer bir avantaj, operatör tarafından yapılan iç yöneltme

işleminin ortadan kalkmasıdır.

(67)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR iç yöneltmede operatör tarafından veya otomatik olarak yapılan ölçüm esnasında oluşan hatalar önlenmiş olmakta ve bu durum operatöre zaman kazandırmaktadır.

(68)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR Sayısal hava kamerasının ortofoto üretimi sürecine etkisi en çok üretim hızı ve ortofoto kalitesinde görülür. GPS/IMU ile desteklenmiş sayısal hava kamerası görüntüleri ile hızlı şekilde ortofoto üretimi gerçekleştirilebilmektedir.

1:16.000 ölçekli analog hava kamerası ortofotosu (solda) 1:60.000 ölçekli sayısal hava kamerası ortofotosu (sağda)

(69)

SAYISAL KAMERA SİSTEMLERİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR Sayısal

Sayısal havahava kameralarındakameralarında kullanılankullanılan düşükdüşük odakodak uzaklığınauzaklığına sahipsahip mercekler

mercekler görüntülerdegörüntülerde panoramikpanoramik bozulmalarabozulmalara sebepsebep olmaktadırolmaktadır..

Sayısal

Sayısal havahava kamerasıylakamerasıyla alınmışalınmış görüntülerdegörüntülerde binalarınbinaların yanyan yüzleriyüzleri görülürken

görülürken diğerdiğer görüntüdegörüntüde binalarbinalar yukarıdanyukarıdan görülmektedirgörülmektedir..

Sayısal

Sayısal havahava kamerasıkamerası ortofotolarındakiortofotolarındaki panoramikpanoramik bozulmalarbozulmalar (sağda)(sağda)

(70)

DİJİTAL FOTOGRAMETRİNİN AVANTAJLARI (Harita Yapım Maliyeti)

1:1000 Fotogrametrik Sayısal Harita Maliyeti;

1 ha → 24 $

1:1000 Pafta ortalama 38 ha, Pafta Maliyeti;

1 Pafta (38 ha * 24 $) → 912 $ 1:1000 Ortofoto Harita Maliyeti;

( 38 ha * 8 $ ) → 304 $

BU DEĞERLER ULUSLAR ARASI PİYASA FİYATLARIDIR.

UÇUŞ, ARAZİ ÇALIŞMALARI, DEĞERLENDİRME, OPERATÖR MALİYETLERİ (TÜM PARAMETRELER) DAHİL FİYATLARDIR.

(71)

DİJİTAL FOTOGRAMETRİNİN AVANTAJLARI (Harita Yapım Maliyeti)

1:5000 Fotogrametrik Sayısal Harita Maliyeti;

1 ha → 3 $

1:5000 Pafta ortalama 605 ha, Pafta Maliyeti;

1 Pafta (605 ha * 3 $) → 1815 $

BU DEĞERLER ULUSLAR ARASI PİYASA FİYATLARIDIR.

UÇUŞ, ARAZİ ÇALIŞMALARI, DEĞERLENDİRME, OPERATÖR MALİYETLERİ (TÜM PARAMETRELER) DAHİL FİYATLARDIR.

(72)

DİJİTAL FOTOGRAMETRİNİN AVANTAJLARI

(1:5000 Harita HGK’da Yapılan Bir Araştırma Çalışması Maliyet Analizi)

İşlem Süre

(saat)

Personel Sayısı

Personel Ücreti (TL/Saat)

Uçuş Ücreti (TL/Saat)

Yazılım Ücreti (TL/Saat)

Donanım Ücreti (TL/saat)

Hizmet Miktarı (Adet)

Hizmet Ücreti (TL/Adet)

1. = 9.868,32 TL

İntikal 2 1680,00 = 3.360,00 TL 3.360,00 TL

Uçuş 2,7 2410,49 = 6.508,32 TL 6.508,32 TL

2. = 2.640,04 TL

a. Uçuşun Planlaması 4 1 19,28 3,75 1,02 = 96,20 TL 96,20 TL

b. GPS/IMU İşleme 8 1 19,28 8,33 1,02 = 229,04 TL 229,04 TL

1/100.000 ÖLÇEKLİ PAFTANIN KAPSADIĞI ALANDA ULTRACAM X MARKA SAYISAL HAVA KAMERASI İLE 1/35000 ÖLÇEKLİ 25 CM ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNDE FOTOĞRAF ÇEKİM, FOTOGRAMETRİK NİRENGİ, KIYMETLENDİRME VE BÜTÜNLEME MALİYET HESABI

UÇUŞ HİZMET BEDELİ

UÇUŞ ÖNCESİ VE SONRASI GERÇEKLEŞTİRİLEN HİZMETLER

c. Fotoğraf İşleme 120 1 15,49 2,78 1,02 = 2.314,80 TL 2.314,80 TL

ç. Medyaya Kayıt 0 1 15,49 0,31 1,02 = 0,00 TL 0,00 TL

3. = 1.861,02 TL

Fotg. Nirengi Noktası 72 9 206,78 = 1.861,02 TL 1.861,02 TL

4. = 2.268,00 TL

Fotg.Nirengi Hizmeti 16 1050 2,16 = 2.268,00 TL 2.268,00 TL

5. = 370.560,00 TL

Kıymetlendirme 16000 1 15,49 5,97 1,7 = 370.560,00 TL 370.560,00 TL

6. = 105.504,00 TL

Bütünleme 3200 1 15,49 6,82 4,26 6,4 = 105.504,00 TL 105.504,00 TL

492.701,38 TL

7. % 32 = 157.664,44 TL

TOP. HİZMET BEDELİ 650.365,83 TL

8. KDV ^% ¹⁸ = 117.065,85 TL

767.431,67 TL TOPLAM HİZMET BEDELİ

KIYMETLENDİRME HİZMETİ

KÂR + DÖNER SERMAYE BÜTÜNLEME HİZMETİ

TOPLAM FOTOGRAMETRİK NİRENGİ HİZMETİ

YER KONTROL NOKTASI İNŞASI VE ÖLÇÜMÜ HİZMETİ (ARAZİ)

(73)

TÜRKİYE DİJİTAL FOTOGRAMETRİNİN ÜRETİMDE TÜRKİYE DİJİTAL FOTOGRAMETRİNİN ÜRETİMDE

KULLANIMINDA TEKNOLOJİ GELİŞTİREN ÜLKELERLE KULLANIMINDA TEKNOLOJİ GELİŞTİREN ÜLKELERLE EŞ ZAMANLI ÜRETİME DAHİL OLMUŞTUR.

EŞ ZAMANLI ÜRETİME DAHİL OLMUŞTUR.

SİSTEMİN DAİMA DONANIM YENİLEME (TEKNOLOJİ SİSTEMİN DAİMA DONANIM YENİLEME (TEKNOLOJİ YENİLEME) GİBİ BİR DEZAVANTAJI VARDIR, ANCAK YENİLEME) GİBİ BİR DEZAVANTAJI VARDIR, ANCAK BU DURUM ÜRETİM KALİTESİNİN ARTMASINA,

BU DURUM ÜRETİM KALİTESİNİN ARTMASINA, BU DURUM ÜRETİM KALİTESİNİN ARTMASINA, BU DURUM ÜRETİM KALİTESİNİN ARTMASINA, ÜRETİM MALİYETİNİN AZALTILMASINA, ELDE ÜRETİM MALİYETİNİN AZALTILMASINA, ELDE

EDİLECEK DOĞRULUKLARIN İYİLEŞTİRİLMESİNE, EDİLECEK DOĞRULUKLARIN İYİLEŞTİRİLMESİNE, VERİ ZENGİNLİĞİNİN ÇOĞALTILMASINA YÖNELİK VERİ ZENGİNLİĞİNİN ÇOĞALTILMASINA YÖNELİK ÇABALAR OLARAK GÖRÜLMELİDİR.

ÇABALAR OLARAK GÖRÜLMELİDİR.

(74)

ÜLKEMİZDE KAMU SEKTÖRÜNÜN YANI SIRA ÖZEL ÜLKEMİZDE KAMU SEKTÖRÜNÜN YANI SIRA ÖZEL SEKTÖR DE EŞ ZAMANLI OLARAK DİJİTAL

SEKTÖR DE EŞ ZAMANLI OLARAK DİJİTAL

FOTOGRAMETRİ ALANINDA SAYISAL KAMERA FOTOGRAMETRİ ALANINDA SAYISAL KAMERA

SİSTEMLERİ, UÇAK VE NAVİGASYON SİSTEMLERİ SİSTEMLERİ, UÇAK VE NAVİGASYON SİSTEMLERİ

GİBİ TEKNOLOJİ KULLANIMI YÖNÜNDEN ÖNEMLİ BİR GİBİ TEKNOLOJİ KULLANIMI YÖNÜNDEN ÖNEMLİ BİR YERDEDİR.

YERDEDİR.

ÖZELLİKLE BAZI ÖZEL SEKTÖR FİRMALARININ YURT ÖZELLİKLE BAZI ÖZEL SEKTÖR FİRMALARININ YURT DIŞI PAZARLARDA ULUSLAR ARASI PİYASA ŞARTLARI DIŞI PAZARLARDA ULUSLAR ARASI PİYASA ŞARTLARI İLE REKABET EDEBİLECEK KONUMA GELMESİ

İLE REKABET EDEBİLECEK KONUMA GELMESİ SEVİNDİRİCİDİR.

SEVİNDİRİCİDİR.

(75)

GELECEK GELECEK

-- YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU BAZLI GÖRÜNTÜLER YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU BAZLI GÖRÜNTÜLER ((GeoEyeGeoEye, , QuickbirdQuickbird, vs..) (SPACE PHOTOGRAMMETRY), vs..) (SPACE PHOTOGRAMMETRY)

-- LİDAR SİSTEMLERİ İLE BÜTÜNLEŞİK SAYISAL LİDAR SİSTEMLERİ İLE BÜTÜNLEŞİK SAYISAL

(DİJİTAL) FOTOGRAMETRİK SİSTEMLER, GNSS, INS (DİJİTAL) FOTOGRAMETRİK SİSTEMLER, GNSS, INS SİSTEMLERİNDE YÜKSEK DOĞRULUKLU ÇÖZÜMLER SİSTEMLERİNDE YÜKSEK DOĞRULUKLU ÇÖZÜMLER SİSTEMLERİNDE YÜKSEK DOĞRULUKLU ÇÖZÜMLER SİSTEMLERİNDE YÜKSEK DOĞRULUKLU ÇÖZÜMLER

-- ÜRETİM HIZI, MALİYET GİBİ UNSURLAR NEDENİYLE ÜRETİM HIZI, MALİYET GİBİ UNSURLAR NEDENİYLE TALEP ORTOFOTO HARİTAYA DOĞRU KAYMAKTADIR.

TALEP ORTOFOTO HARİTAYA DOĞRU KAYMAKTADIR.

(76)

TEŞEKKÜRLER

(77)