DENİZCİLİK İŞLETMELERİ
YÖNETİMİ
Editörler
A. Güldem CERİT, D. Ali DEVECİ, Soner ESMER
DENİZCİLİK İŞLETMELERİ YÖNETİMİ
Editörler : Prof. Dr. A. Güldem CERİT, Doç. Dr. D. Ali DEVECİ, Doç. Dr. Soner ESMER Yazışma Adresi : Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
Tınaztepe Yerleşkesi Buca 35160 İzmir Tel: (232) 453 4992 Fax: (232) 453 8197 e-posta: denizcilik@deu.edu.tr
Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka her- hangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslar- da kaynak gösterilmesi zorunludur. Bu kitapta yayınlanan yazıların bilim, içerik ve dil bakımından sorumluluğu yazarlarına aittir.
Dizgi : Beta Basım A.Ş.
Baskı - Cilt : Pasifik Ofset
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasarım : Beta Basım A.Ş.
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
iii İçindekiler
|
Sunuş
Deniz, bin yıllar boyunca uygarlıklara yol vermiş, rotalarına denizi alan topluluklar refaha kavuş- muşlardır. Anadolu nice denizci topluluklara ev sahipliği yapmış, İzmir ve Ege Bölgesi nice denizci yerleşimlerin merkezinde yer almıştır.
Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk “En uygun coğrafi konumda ve üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye; endüstrisi, ticareti ve sporu ile en ileri bir denizci ulus yetiştirmek yeteneğindedir. Bu ye- tenekten yararlanmasını bilmeliyiz. Denizciliği Türk’ün büyük ulusal ülküsü olarak düşünmeli ve onu az zamanda başarmalıyız” komutuyla geleceğimizde denizi odak noktasına alan stratejiyi açıklamıştır.
1982 yılında kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi’nin kuruluş gerekçesinde üniversitenin bünyesinde Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu’nun bulunması, bölümlerinden birinin de Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü olarak yer alması ilgili mevzuat kapsamında karara bağlanmıştır. Bö- lüm, 1988 yılında eğitime başlamış, daha sonra Güverte (Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği), Makine (Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği) ve Lojistik Yönetimi bölümleri de oluşturulmuştur.
Yüksekokulumuz, 2009 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Denizcilik Fakültesi’ne dönüştürülmüştür.
Dokuz Eylül Üniversitesi Türkiye’nin deniz araştırmaları alanındaki ilk yüksek öğretim birimi olarak İzmir’de 1975 yılında kurulan Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nü de bünyesinde ba- rındıran öncü denizci bir üniversite olarak bu alandaki eğitsel, bilimsel ve sosyal görevlerini sürdür- mektedir. Üniversitemiz denizcilik alanında çalışmalar yapan değerli bilim insanlarımızın araştırma ve yayınlarına da büyük önem vermektedir.
Denizcilik eğitimine ve bilimine değerli katkılar sağlayan ve toplumsal görevlerini de başarıyla sürdüren Denizcilik Fakültemizin, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi ve Lojistik Yönetimi Bölümleri öğretim kadrosunun, güzel bir “takım çalışması” sergileyerek oluşturduğu bu eserin, denizcilik eğiti- mine ve tüm ilgililere yararlı olması dileğiyle emek veren herkesi gönülden kutluyorum.
Prof. Dr. Mehmet FÜZÜN Rektör
v İçindekiler
|
Önsöz
Denizler ve iç sular tüm kaynaklarını cömertçe insanlığın yararına sunan bir zenginlik alanı olarak tarihsel süreçte besin ve ihtiyaç kaynaklarının, ulaşımın, ticaretin, dinlencenin, sporun vazgeçilmez merkezi oldular. Tekerleğin bulunuşundan itibaren dünya tarihinde önemli dönüm noktalarının ulaş- tırma ile birlikte anıldığı düşünülecek olursa, bölgesel ve deniz aşırı sefer yapan gemilerin gelişimi ile birlikte denizyolu ile yük ve yolcu taşımacılığının kara parçalarını, kıtaları, insanları ve toplumları birleştirmedeki rolünün etkileri fark edilebilir. Gemiler, en az sekiz bin yıldır yalnızca insanları ve toplumları değil aynı zamanda kültürleri, tarihleri, devletleri, teknolojileri, ticaretleri, sanayileri, eko- nomileri, medeniyetleri de buluşturuyor. Haberleşme teknolojilerinin gelişmediği dönemlerde adalar, kara parçaları ve denizaşırı bölgeler arasındaki başlıca iletişimin limanları ziyaret eden gemiler saye- sinde gerçekleştiği biliniyor. Denizlerin sağladığı ulaşım ve diğer kaynakların ülkelere büyük stratejik güç kazandırdığı gerçeği, tarihin bilinen en eski dönemlerinden yirmi birinci yüzyılın ilk on yıllarına kadar değişmeden kendini kabul ettirmiştir. Devletler denize ilişkin ilgi ve menfaatlerini yasal sistem- lerinin en önemli unsurları arasında belirlemiş, insan toplulukları denizci nesiller yetiştirmeyi varlık- larının devamının garantisi olarak kabul etmişlerdir.
Denizciliğin erişilebilen tarihine ilişkin ilk bulgular Anadolu coğrafyasını adres göstermektedir.
Dünyanın ilk denizcilerinin gemileri, filoları, tersaneleri, limanları, tüccarları, balıkçıları, gezinti tek- neleri, sporcuları ile uygarlıkları bu topraklardan dünyaya taşıdıkları bilinmektedir. Gemi teknolojile- rinde ve notik bilimlerdeki gelişmenin ticarete etkisi ve sanayi devriminin kazandırdığı ivme ile yir- minci yüzyılda ulaşılan küresel bütünleşme; deniz ticaretine, denizcilik bilimine ve denizcilik eğitimi- ne yeni bir boyut getirmiştir. İşletme disiplinindeki hızlı gelişmelerle birlikte ve denizciliğin insanlık tarihinin ulaştığı bilimsel birikimin bütün katkılarının yansıdığı bir alan olması nedeniyle, denizcilikte de ilgili tüm bilimlerin multidisipliner bir yaklaşımla değerlendirildiği bir alanın gerekliliği doğmuş- tur. Dünya bilim ve eğitim çevrelerinin yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren uygulamaya koy- duğu bu yaklaşımın yansımalarıyla, Türkiye’de de 1982 yılında kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi bünyesinde bir Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu’nun bulunması ve bölümlerinden birinin de Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü olarak açılması karara bağlanmış ve Denizcilik İşletme- leri Yönetimi Bölümü 1988 yılında eğitime başlamıştır. Türkiye’de Denizcilik İşletmeleri Yönetimi
ulusal ve uluslararası tüm bilim insanlarına, değerli kamu ve özel sektör temsilcilerine, kitabı yayına hazırlayan ve yayınlayan Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.’ye ve her zaman yanımızda olan ailelerimize teşekkürü bir borç biliriz.
Editörler
A. Güldem CERİT, D. Ali DEVECİ, Soner ESMER Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
Ağustos 2013, İzmir
vii İçindekiler
|
İçindekiler
Sunuş ... iii Önsöz ...v
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi: Sınıflamalar, İşlevler ve Deniz Ulaştırması Prof. Dr. A. Güldem CERİT, Doç. Dr. D. Ali DEVECİ,
Yrd. Doç. Dr. Gül DENKTAŞ ŞAKAR ...1 Deniz Taşımacılığı Ekonomisi
Yrd. Doç. Dr. Sadık Özlen BAŞER ...59 Denizcilik Politikaları
Yrd. Doç. Dr. Didem ÖZER ÇAYLAN ...93 Uluslararası Deniz Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nurser GÖKDEMİR IŞIK ...133 Deniz Ticareti Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nurser GÖKDEMİR IŞIK ...165 Deniz Sigorta Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nil KULA DEĞİRMENCİ ...209 Gemi Brokerliğinde İlişki Pazarlaması
Yrd. Doç. Dr. Gül DENKTAŞ ŞAKAR ...245 Çarter İşlemleri
Yrd. Doç. Dr. İsmail Bilge ÇETİN ...291
Yrd. Doç. Dr. Derya ATLAY IŞIK, Yrd. Doç. Dr. Serim PAKER,
Öğr. Gör.Güven ŞENGÖNÜL ...417 Deniz İşletmeciliğinde Finansal Yönetim
Yrd. Doç. Dr. Seçil VARAN ...447 Gemi Acenteleri ve Forvarder İşletmeleri: İşlevler ve Hizmetler
Doç. Dr. D. Ali DEVECİ, Yrd. Doç. Dr. İsmail Bilge ÇETİN ...471 Uluslararası Ticaret ve Deniz Ulaştırması
Doç. Dr. Mustafa KALKAN ...503 Deniz Ulaştırma Lojistiği
Prof. Dr. Okan TUNA, Öğr. Gör. Gamze ARABELEN ...531 Deniz İşletmeciliğinde Finansman Uygulamaları
Öğr. Gör. H.İ.Halil KESİKTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Serdar AYAN ...563
