Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 86, s. 5-14, 2005
Ülkemizde Tesisat Mühendisliğine Geçiş İçin Bir Model Önerisi
Mustafa JERTURK*
Özet
Üniversitelerimizin Makine Mühendisliği bölümlerinde okuyan öğrencilere çoğunlukla 6. yarıyıl sonuna kadar genel makine mühendisliği dersleri okutulmakta, alan dersleri ise 7. ve 8. yarıyılda genel makine mühendisliği dersleri ile birlikte kol dersleri veya seçmeli ders olarak okutulmaktadır. Makine mühendisliğinde tesisat alanıyla ilgili ders sayı
ları ve kredilerinin az olması nedeniyle bu sektörde çalışacak makine mühendisi adaylarının uzmanlaşması mezuniyet sonrasına kalmaktadır.
Bu çalışmada Üniversitelerimizin makine mühendisliği bölümlerinde tesisat alanıyla okutulan dersler ve kredileri ta
ranarak sektörde çalışan makine mühendislerine yönelik anket formu oluşturuldu, ankete e-posta yoluyla yahoo tesi
sat grubundaki makine mühendisleri ve TTMD üyelerinin katılımı sağlandı. Anket sonuçlarına göre ve makine mühen
disliği bölümlerinde okutulan derslere göre kısa ve uzun vadede olmak üzere iki model önerisi oluşturulmuştur.
1. Giriş
Dünyadaki hızlı ekonomik, siyasi ve teknolojik de
ğişimler ülkemiz sanayisini de alabildiğine etkile
mekte ve değişime zorlamaktadır. Üretimin asli un
surları olan mühendislerde bu değişimden payım al
makta ve hiç beklemediği durum ve sorunlarla kar
şı karşıya kalmaktadır.! 1]
Günümüz teknolojilerindeki baş döndürücü geliş
meler genel bilim dallarının kollara ayrılmasını zo
runlu hale getirmiştir.Batı ülkelerinde olduğu gibi Ülkemizde de yeni yeni mühendislik bölümleri açıl
maya başlanmıştır (mikro elektronik mühendisliği, sistem mühendisliği, biyokimya mühendisliği, biyo- medikal mühendisliği gibi) [ 2 ].
Bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak te
sisat sektöründe de akıllı bina uygulamaları, değiş
ken soğutucu akışkan debili merkezi sistemler, te
miz oda uygulamaları, tam klima sistemleri, endüst
riyel klima sistemleri gibi uygulamalarda bilgisayar kontrollü sistemler kullanılmaktadır.
Üniversitelerimizin makine mühendisliği bölümle
rinde tesisat alanıyla okutulan ders, laboratuar, pro
je uygulamaları ya son derece kısıtlı yada 7. ve 8.
yarıyılda genel makine mühendisliği dersleriyle bir
likte sıkıştırılmış olarak okutulmaktadır.
Bugün için ısıtma, soğutma, klima, havalandırma,
Doç. Dr.. BAU Balıkesir MYO İklimlendirme ve Soğutma Programı
5
yangın tesisatı, sıhhi tesisat, fabrika tesisatı v.b.tesi- sat mühendisliği konularında makine mühendisleri
nin % 40'lara vardığı tahmin edilen önemli bir kesi
mi çalışmaktadır. Bu gelişmeye paralel olarak uz
man mühendis talebi hızla artmaktadır.Tesisat mü
hendisliği alanının ayrı bir mühendislik dalı olması kaçınılmazdır. [ 3]
2. Üniversitelerimizin Makine Mühendisliği Bölümlerinde Tesisat Alanıyla İlgili Okutulan Dersler
Üniversitelerimizin makine mühendisliği bölümle
rinde tesisat alanıyla ilgili dersler 7, ve 8. yarıyılda seçmeli kol dersleri olarak okutulmakta bazı Üni
versitelerimiz de ise 5. ve 6. yarıyılda kol zorunlu dersleri ve seçmeli alan dersleri olarak okutulmakta
dır. Bu araştırmamız da Üniversitelerimizin Makina Mühendisliği bölümlerinin çoğun da Tesisat alanıy
la okutulan dersler ve İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü nün Tesisat Mühendisliği Programın da okutulan dersler taranmış fakat sayfa sınırlaması nedeniyle aşağıdaki sekiz Üniversitemiz de okutulan dersler tablolar halin de verilmiştir.
2.1 Üniversitelerimizin 7. ve 8. yarıyılında tesisat alanıyla ilgili okutulan dersler
Sekiz Üniversitemizin 7. ve 8. yarıyıllarda tesisat alanıyla okuttuğu dersler aşağıdaki örnek tablolarda gösterilmiştir.
2.1.1 Cumhuriyet Üniversitesi
Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Ma
kine Mühendisliği bölümü İmalat-Konstrüksiyon ve Enerji-Termodinamik grubuna ayrılmaktadır.
Enerji-Termodinamik kolunun Genel makine mü
hendisliği dersleriyle birlikte okuttuğu Tesisat ala
nıyla ilgili dersler Tablo l'de gösterilmiştir[4].
Tablo 1. Cumhuriyet Üniversitesinin Tesisat alanıyla okuttuğu dersler
VII.YarıyıI Soğutma Isıtma-Havaiandırma
VIII.YarıyıI Klima Gaz dinamiği
2.1.2 Trakya Üniversitesi
Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümünde okuyan öğrenciler Konst- rüksiyon ve İmalat, Makine Teorisi ve Dinamiği, Mekanik, Isı Tekniği ve Enerji kollarına ayrılmakta
dır.
7. ve 8. yarıyıllarda Isı tekniği, Enerji kollarında 4 genel makine mühendisliği dersleri ile birlikte 4 alan dersi okutulmaktadır[5].
Tablo 2. Trakya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Tesisat alanı ilgili dersleri
Isı Tekniği Opsiyon dersleri Isıtma-Havalandırma İki imlendirme îsı yalıtımı Gaz Dinamiğine Giriş Buhar Kazanları Soğutma Tekniği Isı değiştiriciler Isıl Sistem Tasarımı
Enerji Opsiyon Dersleri Su türbinleri Termik turbo makineler Kompresörler Motorlar Pompalar Enerji yönetimi Güneş enerjisi Vantilatörler
2.1.3 Uludağ Üniversitesi
Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü'nde Konstrüksiyon-İmalat Otomotiv, Isı tekniği ve Tesisat opsiyonlarına ayrı
lan öğrencilere VII. ve VIII. yarıyılda tamamen op
siyon zorunlu ve seçmeli dersler okutulmaktadır.
Tablo 3. VII. Yarıyılda Uludağ Üniversitesinin Tesisat alanıyla okuttuğu dersler
Zorunlu Opsiyon Dersleri Buhar Kazanları Soğutma Tekniği Doğal Gaz Tekniği Isı Tekniği laboratuarı Akışkan Ölçme yöntemi Bilgisayarlı Isı Tekniği 1 Mühendislik Sistem Tasarımı
Seçmeli Dersler (İki ders) Eşaıijörler
Proses Tekniği Tesisat Bilgisi 1 Enerji Yönetimi Isı Ekonomisi Isı Pompası Isıl Sistem Endüstrisi Uygu I ama/1
Tablo 4. VIII. yarıyılda Uludağ Üniversitesinin Tesisat alanıyla okuttuğu dersler
Zorunlu Opsiyon Dersleri Bilgisayarlı Isı Tekniği 2 Merkezi Isıtma Sistemleri İsı Tekniği Oto Kontrol İklimlendirme Esasları Makine Tasarım Yöntemleri Bitirme Ödevi
Seçmeli Dersler(Iki ders) Enerji Yönetimi 2 Tesisat Bilgisi 2 Gaz Türbinleri Güneş Enerjisi Kurutma prensipleri Isı Sistem Endüstri Uygulamaları Doğa! Gaz Uygulamaları Yangın Tesisatı ve Yangın Kor.
2.1.4 Selçuk Üniversitesi
Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümün de Enerji Termodinamik, Konstruksiyon, Makine Teorisi ve Dinamiği, Meka
nik opsiyonlanna ayrılan öğrencilere 7. yarıyılda genel makine mühendisliği dersleri ile birlikte 4 tek
nik seçimlik ders, 8.yarıyılda 3 teknik seçimlik ders okutulmaktadır[7].
Tablo 5. Selçuk Üniversitesinin 7. ve 8. yarıyılda tesisat alanıyla okuttuğu teknik seçimlik dersler Teknik seçimlik 1 dersi
Teknik seçimlik 2 dersi Teknik seçimlik 3 dersi Teknik seçimlik 4 dersi Teknik seçimlik 5 dersi Teknik seçimlik 6 dersi Teknik seçimlik 7 dersi
Termik Turbo Makineler Isıtma Sistemleri Tasarım Isı Değiştiriciler Doğal Gaz ve Uygulamaları Soğutma Teknolojisi Güneş Enerjisi Uygulamaları Pompalama Sistemleri
2.1.5 Pamukkale Üniversitesi
Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Ma
kine Mühendisliği Bölümün de Termodinamik, Enerji, Mekanik, Konstruksiyon ve İmalat, Malze
me Teorisi ve Dinamiği alanlarına ayrılan öğrenciler 7. ve 8. yarıyılda genel makine mühendisliği dersle
riyle birlikte aşağıdaki alan derslerini almaktadır[8].
Tablo 6. Pamukkale Üniversitesinin Tesisat alanıyla okuttuğu dersler
VU.Yarıyıl Opsiyon Dersleri Güneş Enerjisi
Isıtma-Havalandırma Isı Pompası
Enerji Donanım Sistemleri Rüzgar Enerjisi Buhar Kazanları
VEX Yarıyıl Opsiyon Dersleri Tesisat
Boru Akış ve Basınç Kayıpları
TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ, Sayı 86, 2005
2.1.6 Sakarya Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümün de Enerji ve Konstruksiyon opsiyonlanna ayrılan öğrencilere enerji opsiyonun- da 4 zorunlu kol dersi 1 derste seçimlik kol dersi olarak okutulmakta 8. yarıyılda ise 3 ders seçimlik kol dersi olarak okutulmaktadır[9].
Tablo 7. VH.Yarıyılda Sakarya Üniversitesinin enerji opsiyonu zorunlu kol ve seçimlik dersleri
Zorunlu Kol Dersleri
Kol zorunlu 1 Hidrolik Makineler Kol zorunlu 2 İsıtma ve Havalandırma Kol zorunlu 3 Buhar Kazanları Kol zorunlu 4 Hidrolik ve Pnömatik Devreler
Kol Seçimli 1 Dersleri (Bir Ders Seçimlik) Doğal Gaz Tesisatı Isı Değiştiriciler Güneş Enerjisi Sanayide Enerji Tasarrufu Proses Tekniği Yanma Tekniği
Tablo 8. VIH.Yarıyılda Sakarya Üniversitesinin enerji opsiyonu teknik seçimlik kol dersleri
Seçimlik Kol Dersleri (3 ders seçimlik) Soğutma Tekniği
Sıhhî Tesisat
LPG Doğal Gaz Uygulamaları
İklimlendirme Esasları Kurutma Fırınları Enerji Yönetimi
2.2 Üniversitemizin Makina Mühendisliği Bölümlerinde V. Yarıyıldan İtibaren Tesisat Alanıyla İlgili Okutulan Kol Dersleri Üniversitelerimizin 5. Yarıyılından itibaren tesisat alanıyla okutulan dersler aşağıdaki tablolarda göste
rilmiştir.
2.1 Balıkesir Üniversitesi
Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maki
ne Mühendisliği Bölümünde Termodinamik, Enerji, Mekanik, Konstruksiyon ve İmalat, Makine teorisi ve dinamiği opsiyonlanna ayrılan öğrenciler 5.yarı
yıldan itibaren genel makine mühendisliği dersleriy
le birlikte aşağıdaki alan derslerini almaktadır[10].
2.1.8 İstanbul Teknik Üniversitesi
İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü ve Makine Mühendisli
ği bölümünün Tesisat Mühendisliği konularında ön
cü girişimleri bulunmaktadır.
7
Tablo 9. BAU MMF Makine Mühendisliği Bölümünde Okutulan Tesisat Kol Dersleri 5.YARIYIL
- Sıhhi Tesisat - Çevre Tekniği - Yakıt Ve Yanma
(iki ders zorunlu kol dersi seçmeli)
6.YARIYIL -Isıtma-Havl 1 -Temel Radyasyon (bir ders seçmeli zorunlu kol dersi)
7.YARIYIL - Kütle Transferi - Buhar Kazanları
• Buhar Türbinleri - Yalıtım Tekniği - Soğutma Tekniği - Isıtma- Havalandırma-2 (4 ders zorunlu kol dersi seçmeli)
8.YARlYIL(zorunlu kol dersleri) -Gaz Türbinleri
-Klima -Enerji Ekonomisi -Kazan Yardımcıları -Çeşitli Soğutma Sis.
-Güneş Enerji Sistemleri -Doğal Gaz Sistemleri 2.1.8.1 ITÜFen Bilimleri Enstitüsü'nde Tesisat
Mühendisliği Programında Okutulan Dersler
Çalışan makine mühendislerini hedef alan Tesisat Mühendisliği tezsiz yüksek lisans programında 36 kredilik Tablo-10'daki dersler Uç sömestri de oku
tulmaktadır. Bu program saat 17.00'de başlamakta ve bir yıl içinde tamamlanmaktadır! 11].
Tablo 10. Enerji ve Tesisat Opsiyonu Seçimlik kol 1 opsiyon dersleri
VII. Yarıyılda
Tesisat kolun da HVAC Fundamentals,
Enerji kolun da Heat And Mass Transfer dersleri zorunlu kol dersi olarak okutulmakta, seçimlik kol dersi olarak ta tablo 10'daki derslerden birisi oku
tulmaktadır.
Tablo 11. Enerji ve tesisat opsiyonu seçimlik kol dersleri
Tesisat Kolu Doğal Gaz Tesisatı Buhar Kazanları Yangın Güvenliği Bina Otomasyonu
Enerji Kolu Enerji Santralleri Termik turbo makineler Buhar Kazanları Enerji Yönetimi
Tesisat Bina Tesisatı Isıl Sistem Tasarım Proses Tekniği Güneş Enerjisi
Enerji
İleri Akışkanlar Mekaniği Güneş Enerjisi Gaz Türbinleri Proses Tekniği
2.1.8.2 ITU Makine Mühendisliği
İstanbul Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümün de Tesisat, Enerji, Otomotiv, Sistem dinamiği ve kontrol alanlarına ay
rılan öğrenciler 6,7.ve 8.yarıyılda genel makine mü
hendisliği dersleriyle birlikte aşağıdaki alan dersle
rini almaktadır[ 12],
İTÜ'DE Tesisat-Enerji Opsiyonunda Tesisat Alanıyla Okutulan Dersler
VI. Yarıyılda
Isı Değiştiriciler, Uygulamalı Termodinamik ders
lerinden birisi teknik seçimlik ders olarak,
VIII. Yarıyılda
Tesisat kolu HVAC System and Equipment Desing, Enerji kolu Gas Dynamics derslerini zorunlu kol dersi olarak, Seçimlik kol dersi (bir ders) olarak ta Tablo 11 'deki dersler okutulmaktadır.
2.1.9 Ege Üniversitesi
Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümünde Termodinamik, Enerji, Mekanik, Konstrüksiyon ve İmalat, Makine teorisi ve dinamiği opsiyonlarma ayrılmaktadır. Termodi
namik ve enerji kolundaki öğrenciler 5. yarıyıldan itibaren tablo 12 vel3 teki dersleri okumaktadır[13].
Tablo 12. Ege Üniversitesinin Termodinamik ve Enerji Bölümünde Tesisat alanıyla okuttuğu dersler
V. Yarıyıl Isı iletimi Isı taşımım Isı laboratuarı Staj-î
Zorunlu Opsiyon Dersleri VI. Yarıyıl
Uygulamalı akışkanlar mekaniği
Isı ışınımı Isı değiştiriciler Yıl içi projesi
VII. Yarıyıl Isıtma Havalandırma
Sanayide enerji yönetimi 1 Seçmeli iki alan Dersi
VIII. Yarıyıl Soğutma makineleri Buhar kazanları Sanayide enerji yönetimi 2 Seçmeli iki alan Dersi
Tablo 13. Ege Üniversitesinin Tesisat alanıyla 7. ve S. yarıyılda okuttuğu seçmeli dersler Seçmeli Dersler
Güneş Enerjisi ve Uygulamaları Jeotermal Enerjisi ve Uygulamaları İsı pompalan
Yakıtlar ve Yanma Yapı Tesisatı Gaz Dinamiği Rüzgar Enerjisi Doğal Gaz Tesisatı Endüstriyel Otomatik Kontrol
Kurutma Tekniği Isı Ekonomisi
Bilgisayar Destekli Tesisat Isı Yalıtımı
Isıl Sistemlerin Tasarımı Bölgesel Isıtma Enerji Dönüşümü Basınçlı Kaplar Finn Tekniği 3. Türkiye'de Tesisat Mühendisliğine Geçiş İçin
Bir Model Önerisi Anketi Sonuçları
TTMD üyeleri ve yahoo tesisat grubundaki makine mühendislerine, elektronik posta yöntemiyle düzen
lenen anketin sonuçları aşağıdaki gibidir.
1) Üniversitelerimizin Makine Mühendisliği Bölü
münden kaç yıl önce mezun oldunuz?
O A) 1 O B) 4 O C) 8 O D) 10
2) Makine mühendisliğinin hangi kolundan mezun oldunuz?
O A) Isı proses O B) Enerji O C) Termodinamik O D) İmalat
3) Mezun olduğunuz mühendislik fakültesinin ka
çıncı sınıfında kollara ayrıldınız?
O A) 3. sınıf 5. yarıyıl O B) 3. sınıf 6. yarıyıl O C)4. sınıf 7. yarıyıl O D) Kollara ayrılma yoktu
4) Dört yıllık öğrenim sürenizde tesisat alanıyla il
gili kaç ders okudunuz?
O A) 2 OB) 4 O C) 4 ten fazla
O D) Tesisat alanıyla ilgili hiç ders okumadım 5) Sizce bu okuduğunuz dersler tesisat sektörü için
de mühendislik yapmak için yeterli mi?
O A) Hayır O B) Kısmen
O C) Ders sayılan yetersiz O D) Evet
6) Tesisata sektörünün hangi alanında çalışıyorsunuz?
O A) Isıtma
O B) Sıhhi Tesisat-Isıtma O C) Soğutma
O D) İklimlendirme, Soğutma, Havalandırma 7) Çalıştığınız sektörde tesisatla ilgili okuduğunuz derslerin uzmanlaşmanıza etkisi var mı?
O A) Yok O B) Kısmen O C)Var O D) Çok var
TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ, Sayı 86, 2005 9
O A) Soğutma İklimlendiıme
8) Yaptığımız araştırma da Üniversitemizin Maki. 12) Mezun olduktan sonra tesisatla ilgili hangi pro- Müh. Bölümlerin de kollara ayrılma genellikle 4. jelerin tasarımlarını yapıp çizebiliyordunuz?
Sınıf (7. yarıyılda) başlamakta, sizce kollara ayrılma kaçmcı yarıyılda başlamalı?
A) 5. yarıyıl B) 6. yarıyıl C) 7. yarıyıl D) Kollara ayrılmasın
A) Soğutma B) Isıtma-Sıhhi Tesisat C) İHirnlendirme-
Havalandırma D) Tümü
13) Tesisatla ilgili okutulan her dersin sonunda pro
je derslerinin okutulmasını ister misiniz?
9) Fakülte de ki 4 yıllık öğrenim süresince gördüğü
nüz Laboratuar çeşidi ve ders saatleri sizce yeterli
mi? A) Evet
B) Hayır
C) Her dönem sonunda proje yapılmasını
D) Değişiklik olmasma gerek yok A) Evet
B) Hayır C) Kısmen yeterli D) Fazla
14) Endüstri stajlarının hangi dönemde başlamasını istersiniz?
10) Sektörde çalışmaya başladıktan sonra hangi alanlar da laboratuar uygulama eksikliğini hissetti
ğiniz?
A) Isıtma-Sıhhi Tesisat B) Soğutma-Iklimlendirme Q Güneş Enerjisi, Doğal Gaz D) Hepsi
A) 2. Dönem B) 4. Dönem C) 6. Dönem
D) Akademik takvim ayarlanarak 3,5,7 dönemlerde de endüstri stajı olmalı
15) Bitirme projeleri sanayinin bir problemini çöz
mek için veya projeler de öğretim elemanlarıyla bir
likte görev alınarak planlanması mezun olacak öğ
renciler için ve sektör için faydası olur mu?
11) Mezuniyet sonrasında tesisat sektörüne çalışan birisi olarak hangi alanlarda teorik bilgi sıkıntısı çektiniz?
A) Çok B) Evet C) Kısmen B) Sıhhi Tesisat-Isıtma
C) Güneş Enerjisi, Doğal Gaz,Yangın Tesisatı D) Hepsi
D) Bitirme projelerini uygulama olarak yapılmasına gerek yok
16) Uzmanlaşmanın önem kazandığı günümüzde Mikro elektronik Mühendisliği, Su Mühendisliği, Sistem Mühendisliği, Biyokimya Mühendisliği gibi alanlarda olduğu gibi Makine Mühendisliğinde de Tesisat Mühendisliği, İmalat ve Konstrüksiyon Mü
hendisliği, Motor Mühendisliği gibi bölümlere ay
rılmasını ister misiniz? ™ O A) Evet
O B) Hayır O C) Bölüm sayısı
arttırılmalı
O D) Aynı yapısını korumalı
3.1 Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi Ankete katılan Makine mühendislerinin büyük ço- ğunluğu.Üniversitelerimizin tesisat derslerim ağır
lıklı olarak okutan Isı proses,Enerji ve Termodina
mik bölümlerinden 6 yıldan önce mezun olup halen İklimlendirme, soğutma,havalandırma sektöründe çahşmaktadır.Çoğunlukla 7. ve 8. yarıyılda opsi- yonlara ayrılan makine mühendisleri,dört yıllık öğ
renim sürelerince tesisat alanıyla okudukları iki der
sin uzmanlaşmalarına kısmi etkisi olmalarına rağ
men tesisat sektöründe mühendislik için yeterli gör
memektedirler.
Kollara ayrılmayı büyük çoğunlukla 5.yarıyılda ol
masını isteyen makine mühendisleri okudukları la
boratuar çeşidi ve saatlerinin yetersiz olduğundan soğutma,İklimlendirme,sıhhi tesisat,ışıtma,güneş enerjisi,doğal gaz.yangm tesisatı gibi alanlarda te
orik bilgi ve uygulama eksikliğini belirtmekte ve te
sisatla ilgili okutulan her dersin sonunda proje ders
lerinin okutulması talep edilmektedir.
Endüstri stajlarının büyük çoğunlukla 2.yarıyılda başlamasını hatta akademik takvim ayarlanarak tüm yarıyıllarda da staj yapılmasını istemektedirler.
Öğretim elemanlarıyla birlikte sanayideki problem
leri bitirme projesi olarak yapılması %81 gibi oran
da talep edilmektedir.
%74 gibi büyük çoğunluk Tesisat Mühendisliği bö
lümünün kurulmasını talep etmektedir.
Makine mühendisliği bölümlerinde tesisat alanıyla okutulan derslere ve anket sonuçlarına göre Ülke
mizde Tesisat Mühendisliğine geçiş için kısa ve uzun vadede olmak üzere iki model oluşturulabilir.
3.2 Kısa Vadede Tesisat Mühendisliğine Geçiş İçin Model Önerisi
Özel Üniversitelerin Mühendislik Fakültelerinde yeni açılan bölümleri incelediğimizde, uzmanlaş
maya yönelik yeni mühendislik alanlarına talebin fazla olması ve alt yapı masraflarının pahalı olma
masından dolayı Üretim sistemleri Mühendisliği, Mikroelektronik Mühendisliği, Malzeme Bilimi ve Mühendisliği, Telekomünikasyon Mühendisliği, Bi
yoloji Bilimleri ve Biyo Mühendisliği [2] Biyome- dikal Mühendisliği [14] gibi uzmanlaşmaya yönelik mühendislik alanları açılmıştır.
Gelişmiş devlet Üniversitelerimizin bazılarmda da Genel İmalat Mühendisliği, Mekatronik Mühendis
liği gibi bölümler mevcuttur.[ll]
Bu model önerisinde makine mühendisliği bölümü içerisinde tesisat kolu açılarak genel makine mühen
disliği dersleriyle birlikte alanla ilgili dersler 5.yarı
yılda başlatılıp kademeli olarak diğer yarıyıllarda da ders ve kredi sayıları arttırılmıştır.
3.2.1 V.Yarıyılda Okutulması Öngörülen Dersler ve Krediler
Zorunlu kol dersi; Sıhhi Tesisat [2+1]
Zorunlu kol dersine bağlı proje dersi;Sıhhi Tesisat projesi [1+2]
Seçimlik 1 ders; Pompalar ve hidroforlar, içme sula
rı ve ishale hatları, su şartlandırma teknikleri, yan
gın tesisatı [1+1]
3.2.2 VI. Yarıyılda okutulması öngörülen dersler ve krediler
Zorunlu kol dersleri (3 ders): Isıtma sistemleri [2+1], Yakıtlar ve yanma [2+0], Enerji yönetimi [2+0]
TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ, Sayı 86, 2005 11
Zorunlu kol dersine bağlı proje dersi: Merkezi ısıtma sistemleri projesi [1+2]
Zorunlu kol derslerine bağlı laboratuar 1 dersi:
Isıtma sistemleri ve yalıtım laboratuarı [0+2]
Seçimlik 1 ders:Kazanlar, Gaz ve sıvı yakıt briilör- leri, Isı yalıtımı, Eşanjörler.
Endüstri stajı, Sıhhi tesisat ve ısıtma alanlarında olmalıdır.
3.2.3 VII.Yarıyılda Okutulması Öngörülen Dersler ve Krediler
Zorunlu kol dersleri (4 ders): Soğutma sistemleri ve tasarımı [3+0], Havalandırma sistemleri [2+0], Do
ğal gaz tesisatı [2+0], Kütle transferi [2+1]
Zorunlu proje dersi: Soğutma ve havalandırma pro
jesi [1+2]
Zorunlu laboratuar 2 dersi: Soğutma ve havalandır
ma laboratuarı [0+3]
Seçmeli iki ders: Kurutma tekniği, doğal gaz proje
si, vantilatörler [2+0]
3.2.4 Vul. Yarıyılda okutulması öngörülen dersler ve krediler
Zorunlu kol dersleri (3 ders): Iklimlendirme esasla
rı ve sistemleri [3+1], çok kaynaklı ısı pompaları [3+0], Mekanik tesisat otomasyonu [3+0]
Zorunlu proje dersi: Merkezi İklimlendirme projesi [1+2]
Zorunlu laboratuar 3 dersi: Isı pompalan ve İklim
lendirme laboratuarı [0+3]
Endüstri stajı, İklimlendirme, soğutma ve havalan
dırma alanlarında olmalıdır.
3.3 Uzun Vadede Tesisat Mühendisliğine Geçiş İçin Model Önerisi
Bu model önerisi, Üniversitelere direkt bağlı uz
manlaşmaya yönelik fakülteler şeklinde olabilir.
Makine Fakültesine bağlı aşağıdaki mühendislik bölümleri kurulabilir.
- Tesisat Mühendisliği - Otomotiv Mühendisliği
Tablo 14. Tesisat mühendisliğinde İ~4 yarıyıl arasında okutulması gereken dersler
I.YARIYIL II.YARIYIL III.YARIYIL IV.YARIYIL Dersin adı
Matematik 1 Fizik
Genel Kimya Tasan Geometri Bilgisayar 1
Üretim Yönetimi
Atatürk ilke ve ink. tarihi Türk Dili
Yabancı Dili (İngilizce)
T-U-L 4-0-0 3-0-1
2-0-1 2-2-0 2-0-1
2-0-1
2-0-0
2-0-0
3-0-0
Dersin adı Matematik 2 Müh Mek(Statik)
Dinamik Teknik Resim Akışkanlar Mekaniği 1 Sıhhi Tesisat
Sıhhi Tesisat Laboratuarı Sıhhi Tesisat Projesi Bilgisayar 2
Yabancı Dili (İngilizce) Sıhhi Tesisat Endüstri stajı
T-U-L 4-0-0 2-0-1
2-0-1 2-2-0 3-0-1
3-0-0
0-0-3
1-2-0
2-0-1
3-0-0
Dersin adı Matematik 3 Mukavemet
Termodinamik Malzeme Bilgisi Isıtma Şist, ve Tasarım Isı İletimi
Akışkanlar Mekaniği 2 Yakıüar ve Yanma
Autocad 1
T-U-L 4-0-0 3-0-1
4-0-1 3-0-1 4-0-1
2-0-0
3-0-1
3-0-0
2-0-2
Dersin adı Matematik 4 Atatürk ilke ve ink.tarihi Isı Taşımım Otomatik Kontrol Makine Eleman.
Isıtma Sİst.
Laboratuarı Bilgisayar dest.
Isıtma Sİst. Pro.
Isı Yalıtımı
Isıtma Sistemleri End. Stajı
T-U-L 4-0-0
2-0-0 2-0-0 3-0-1 3-0-1
2-0-2
2-1-0
2-0-0
- Genel imalat Mühendisliği - Malzeme Bilimi ve Mühendisliği - Mekatronik Mühendisliği"
- Üretim sistemleri Mühendisliği
Makine mühendisliği bölümlerinin bir kısmında, opsiyonlara ayrılma 5. yarıyıla çekilmiş olması, açı
lan zorunlu kol dersi ve seçmeli kol derslerinin çeşit ve kredilerinin arttırılması bu modele geçişte öğre
tim elemanı alt yapısı açısından önemli bir gelişme
dir.
Genel makine mühendisliği bölümlerinde atelye ve laboratuar sayılarının çok olması nedeniyle fiziki alt yapının büyük olması, pahalıya mal olması, faz
la tercih edilmemesi bu modeli cazip kılabilir. Te
sisat mühendisliği için Tablo 14 ve 15'teki model esas alınabilir.
Sonuç ve Öneriler
Makine mühendisliği bölümlerinde kol sayılarının artması tesisat alanıyla okutulan ders ve kredi sayı
larının artmasına neden olmuş fakat, opsiyonlara ay
rılma genellikle 7. ve 8. yarıyıllarda başladığından bir veya iki dönem önce okutulması gereken dersle
rin aynı dönemde okutulması konuların yeterince anlaşılamamasına neden olmaktadır.
Kısa ve uzun vadede Tesisat Mühendisliğine geçiş için model önerisinde, ön şart dersleri belirlenip bu
Tablo 15. Tesisat mühendisliğinde 5-*8 yarıyıl arasında okutulması gereken dersler
V. YARIYIL VI. YARIYIL VII. YARIYIL VIII. YARIYIL Dersin adı
Isı Işınımı
Enerji Yönetimi
Isı Eşanjörleri
Kazanlar ve Projelendirme
Soğutma Sistemleri Pompalar ve Fanlar
Soğutma Şist.
ve Laboratuar
Zorunlu Seçmeli Bilgisayar Dest.Projel Isı Eşanjörü Projesi
Kazan Projelendirilmesi Soğutma Sist.Projesi
T-U-L 2-0-0
3-0-0
2-0-1
3-0-1
3-0-1
3-0-1
2-0-2
1-0-2
Dersin adı Çok Kaynaklı Isı Pompası Isı Ekonomisi
Havalandırma
Endüstriyel Soğutma
Güneş Enerjisi
İleri Isı Transferi
Zorunlu Seçmeli Bilgisayar Dest.
Proje 2 Havalandırma Projesi
Endüstriyel Soğutma Projeleri Güneş Enerjisi Projesi Çok Kaynaklı Isı Pompalan projesi Soğutma ve Havalandırma End Stajı
T-U-L 3-0-1
2-0-1
3-0-1
3-0-0
2-0-1
3-0-0
1-0-2
Dersin adı İklimlendirme Esasları Kurutma Prensipleri Bilg.KontrolIü Merkezi Isıtma Sistemleri Yangın Tesisatı ve Yangın Sön.
Sistemleri Enerji Depolama
Endüstriyel Otomatik Kontrol
T-U-L 3-0-1
3-0-0
3-0-1
3-0-1
3-0-1
2-0-1
Dersin adı İklimlendirme Sistemleri İklimlendirme Laboratuarı İklimlendirme Projesi
Rüzgar Enerjisi
Mekanik tesisat Otomasyonu Jeotermal Tesisat Uygulamaları Diploma Çalışması
İklimlendirme ve jeotermal end stajı
T-U-L 4-0-0
2-0-2
2-0-2
2-0-1
3-0-1
2-0-1
2-0-1
TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ, Sayı 86, 2005 ' 13
derslerin dönemlere göre dağıtımı yapılarak dersle
rin birbiri içerisine girmemesi sağlanmış, ankete ka
tılan makine mühendislerinin talepleri de dikkate alınarak her dönem için alan dersleriyle ilgili proje, laboratuar ve endüstri stajları belirlenmiştir. Bu ça
lışma diğer genel mühendislik dallan (elektrik, inşa
at, elektronik vb.)'nm uzmanlaşmasına da model olabilir.
Bilgi ve iletişim çağı bir çok yeni meslek dallan or
taya çıkarırken bilinen mesleklerde de önemli deği
şimler ortaya koymuştur. Avrupa da bir meslek 24 ayda eskirken ABD'de 18 ayda eskimektedir[15].
İyi bir yaşam standardı ve işsiz kalmamak için mü
hendislik alanlarında uzmanlaşmaya gidilmesi ge
rekmektedir. Bu bağlamda üniversitelerin eğitim programlarını gelişen ülke ve piyasa şartlarına göre güncellemeleri zorunlu hale gelmiştir. Diğer bir çok mühendislik alanlannda olduğu gibi Makine mü
hendisliği de çok geniş bir alana hitap etmektedir.
Isı proses dallarının yerine tesisat dalı ve/veya bö
lümlerinin açılması faydalı olacaktır.
İTÜ'nün Tesisat Mühendisliği Tezsiz Yüksek Li
sans Programı makine mühendislerinin uzmanlaş
masını sağlayabilir fakat kontenjan sınırlaması ve ulaşım problemleri bu imkandan faydalanacak ma
kine mühendisleri sayısını kısıtlayabilir.
Gelişmiş devlet üniversitelerimizin bazılarında ve yeni kurulan özel üniversitelerde uzmanlaşmaya yö
nelik mühendislik alanlarının açılması, öğrenci ve sanayicilerin ilgilerini çektiği gibi fiziki mekan ve donanım açısından da maliyetlerinin düşük olması yeni Üniversitelerinin ve köklü Üniversitelerin ya
kın ilgi duymasına neden olmaktadır.
Makine mühendisleri odası tesisat kongrelerini her yıl değişik illerde düzenlemeleri gelişen teknolojik yenilikleri takip açısından faydalı olacaktır.
Makina Mühendisleri odası Tesisat kongrelerinin yanı sıra üyelerini gelişen teknolojilerden kısa za
man da haberdar edebilmek için Internet üzerinden uzaktan tesisat mühendisliği eğitim modelini kur
maları faydalı olacaktır. Hacettepe Üniversitesi sü
rekli tıp eğitim merkezinde olduğu gibi[16].
Kaynaklar
[I] TV. Ulusal Makine Mühendisliği ve Eğitim Sem
pozyumu sonuç bildirgesi 1-3 Kasım 2001-İST.
[2] http://www.sabanciuniv.edu.tr/
[3] EĞRİCAN.A.Nilüfer Tesisat Mühendisliği Eği
timinde Yeni Bir Yaklaşım 3. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi
[4] http://www.cumhuriyet.edu.tr/akademik/fak_mu- hendislik/makine/dersler.htm
[5] http://www.trakya.edu.tr/
[6] http://www.uludag.edu.tr/
[7] http://www.makina.selcuk.edu.tr/turkce.html [8] http://www.pamukkale.edu.tr/akademik.asp [9] http://www.me.sakarya.edu.tr
[10] http://makina.balikesir.edu.tr/
[II] http://www.fbe.itu.edu.tr/
[12] http://www.mkn.itu.edu.tr/bolumler/makbol/in- dex.html
[13] http://bornova.ege.edu.tr/~mfmakina/id55.htm [ 14] http://www.baskent.edu.tr/
[15] ERTÜRK, Mustafa, "Balıkesir MYO İklimlen- dirme ve Soğutma Programı Uzaktan Öğretim Alt Yapı Çalışmaları" Sakarya Üniversitesi Il.Uluslararası Uzaktan Öğretim ve Eğitim Tek
nolojileri Sempozyumu, 4-6 Nisan 2003 SA
KARYA
[ 16] http:/www.ste.hacettepe.edu.tr
Teşekkür: On-line anket düzenlemesinde yardımcı olan Ba
lıkesir Üniversitesi Enformatik Bölümü çalışanlarına, anket
lerin değerlendirilmesinde katkıları olan öğrencilerim Mus
tafa AKÇAY, Erman DURGUN ve Kemal ÇİFTÇİ ye teşek
kür ederim...
