A D I Y A M A N K A S A B A S I İ M A R P R O J E S İ Hazırlayan: Y. Mimar Asım Kömürcüoğlu
K a s a b a n ı n t a r i f i v e k a r a k t e r i : Adıyaman, Mezapotamya ovalarında Fırat nehrinin kuzeyinde hafif bir sathı mail üzerinde kurulmuştur.
Her ne kadar Malatya, Gaziantep, Urfa, Birecik ile yol
rabıtaları varsa da bu yollar bozuk olduğundan ve Ma- latya - Adana demir yolu üzerinde Gölbaşı istasyo- nuna kara yolu ile bağlıdır. Ve bu yol işlektir.
Adıyaman daha ziyade arazi mahsulâtı yetiştiren
bir ziraat şehridir. Civar vilâyet ve kasabaların hin- teı-lântı gibidir. Bu itibarla Malatya. .Ajıtep. Urfa, Bes- ni, Birecik yolları ehemmiyetlidir.
H â k i m r ü z g â r l a r :
Yaz ve kış kuzey rüzgârları ilk baharda doğu ve sonbaharda batı rüzgârları esmekte ve bunlardan kuzey rüzgârı devamlı surette diğerlerine hâkimdir ve kuv- vetlidir.
İ s k â n v e i n k i ş â f s a h a s ı : Kasabanın kuzey, doğu ve batı tarafları müstakbel inkişafa müsait ve elverişlidir.
M e v c u t e s e r l e r :
Başta kasabanın ortasında ve kasabadan 25 metre kadar yüksek bir toprak (Höyük) tepe bulunmaktadır.
Fakat burada meydanda bir kale ve herhangi bir eski eser görülmemiştir. Ulucami Eski Saray camii ve mina- resi Kap camii ve minaresi Çarşı camii yeni bina ve ca- mii korunacak eski eserlerdendir.
Şehrin ortasında ve tepe etrafında işlek bir esas cadde ile doğu. batı, kuzey ve güney istikametlerine doğ-
ru müteaddit caddeler vardır. Ve bunlar yukarıda sayı- lan şehir ve kasabaların yollarına bağlıdır.
Ş e h r i n r a k ı m ı :
Sathı bahire nazaran 700 metredir.
M ü s t a k b e l i m a r p l â n ı : N u f u s v e s a h a s ı :
Kasabada halen takriben 12.000 nüfus mevcut ise de 50 senelik müstakbel imâr plânmda mezkûr nufusun 23.000 olacağı ve Yapı ve Yollar Kanununa göre müstak- bel sahanm da 184 hektar raddelerinde imar fen ku- rulunca hesap ve kabul olunduğuna göre kasabanın mu- hafazası mümkün olan kısımlarile birlikte imar avan - projesi tesbit edilmiştir. Bu suretle doğu, kuzey ve batı kısımları iskân: orta ve güney kısımları ticarete ve gü- ney kısmı da sanayi ve mümkün olan endüstri, han, ga- raj. itfaiye, tanzifat mahallerine ve pazar yerlerine tah- sis olunmuştur.
Bu vaziyete göre hazırlanan 1/4000 mikyaslı bölge avan projesinde yollar derecelendirilmiş, yeşilliklerle devlet ve belediye ve kültür müesseselerile spor sahası ve sair umumî ihtiyaç sahaları ayrı ayrı gösterilmiş ve
1/2000 mikyaslı avan projesinde bu esaslar dahilinde müstakbel imâr ve inkişâf vaziyetlerile şehirde muha- faza edilen kısımların da düzeltilecek yol ve emsali kı- sımlar da tesbit edilmiştir.
M a h a l l i n d e t e t k i k a t :
Bu hususta hazırlanarak takdim edilen imâr avan projesi şehircilik mütehassısları tarafından mahallinde
birlikte yapılacak tetkikat neticesinde plânlar üzerinde tadilât icrasına lüzum gösterildiği takdirde bu tadilâtla birlikte avan projenin kat'î şekli tesbit edildikten sonra yeşilliklerle, yollar mektepler ve teferruatı hakkında yapılacak ayrı hesaplar ve bunların nisbetleri bilâhar ayrı bir raporla ilâveten arzolunacaktır.
Asım KÖMÜRCÜOĞLU
(Baş tarafı sahife 122 de)
ray şimdiki hisarda halen Ahmet Vefik Paşa hastaha- nesi yerinde idi. Sonra ikinci Murad Bursada sevdiği Muradiye köyünde böyle mütevazi bir evde oturamazdı ve oturmamıştır. Sonra ortada yeni bir stil ve nihayet tahta bir bina vardı. Tahta üstünde stil taş binalar kadar devam edemez. Lâkin bir ev asla, her yüz senede bir tahkim dahi olunsa böyle 550 sene ayakta duramaz.
Tezyinatına gelince: Hepimiz biliyoruz ki XVII nci asır sonlarında ve XVIII inci asır boyunca stilli veya stilsiz garp tezyinatı memleketimize her nasılsa bir ye- nilik diye dünya tezyinatının asıl karakterlerini yaratan Türk tezyinatı vatana girmiş ve yerleşmiştir. Bir bu- çuk asır bizde hâkim olmuş, XIX uncu asırda ve hattâ X X nci asırda maalesef tamamen soysuzlaşmıştır. Lâkin Anadoluda XVIII inci asırda yapılan eserleri gözden geçirirsek ondan önceki XVII ve XVI nci asırların ka- rakterlerini taşıyan süslere rastlıyoruz, bu arada garp- tan bize girdikten sonra hususî bir surette inkişafeden ve Türk sanatkârlarının meharetle başardıkları ve hak- kiyle temsil ettikleri süslerimize (rokoko) denir ve bun- ların hakikaten mükemmelleri vardır ve bittabi sanat- kâr olmayan ellerde kötüleri de çoktur.
Anadolumuzun gezebildiğim İzmit, Mudanya, Kü- tahya, Bursa, Ankara gibi şehirlerinde her iki tarzda ya- ni eski klâsik yolda ve bir de rokoko tarzında yapılmış süslere rastladım ve bunların en mükemmellerinde her ikisindeki olgunluğa hayran kaldım. Bunların İstanbul- da yapılıp orada yerlerine konabileceğini aklıma bile ge-
tirmedim. O şehirlerde sırf bunu yapan ve hayatlarını kazanan değeyli nakkaşların bulunduğuna ve bunların usta ve çırak usulünce yetişerek asırlarla oralarda ye- ni sanat cereyanlarından örnekler yaratacak kabiliy- yette bir çok ustaların millî sanatkârlarımız arasında yaşadığına inandım.
Muradiye semtinde bu evde, Bursalı ustalar tara- fından yapılan bir sanat eseridir. Bizim XVI ve XVII :ıci asırlarda görmeğe alıştığımız klâsik tezyinatın XVIII inci asırda bile bir çok yerlerde bozulmamış en âsil örneklerini üzerinde taşımaktadır.
Tavan, sundurmalar, kafes araları, höcre nişleri, raf altları, dolap kapakları ve pencere araları bordüıieri karşılarında durulmıya lâyık ne olgun ve asırlarla üzer- lerinde işlenmiş sağlam esaslara maliktir. Bunlar topla- nacak olursa XVIII inci asırda Bursada yapılmış bir evimiz ve tezyinatı hakkında güzel ve doğru bir monoğ- rafı olmuş olur.
Yazımızda binalarımızın tarihlerinden bahsederken onların mimarî ve tezyini durumlarının dikkatle incelen- mesine ehemmiyet vermemiz lâzımdır. Yoksa bu binada Fatih doğdu denir., İkinci Murad oturdu, hattâ Muradı Hüdavendigârındı denebilir. Böyle tezyini teferruata dikkat etmemek ve bunları okumağa alışmamak bizleri çok defa gülünç mevkie koyar. Nitekim en muteber e- serlere bile sırf bu dikkatsizlikten ve bilenlere sorma- maktan XV inci asra ait tabaklar bile XVIII inci asra çıkartılmıştır. Bu cihetle tezyinatın ifadesine çok dik- kat etmek lâzımdır.
