Hepatit C Virüsü ‹nfeksiyonunda β

Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(1): 37-40 37

Hepatit C Virüsü ‹nfeksiyonunda β ₂ -Mikroglobulin Düzeyleri

Tamer fiANLIDA⁄¹, Sinem AKÇALI¹, ‹smail TOSUN², Beril ÖZBAKKALO⁄LU¹

1Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, MAN‹SA

2Karabük Devlet Hastanesi, Mikrobiyoloji Laboratuvar›, KARABÜK

ÖZET

Bu çal›flmada, hepatit C virüsü (HCV) infeksiyonu ile β₂-mikroglobulin düzeyleri aras›ndaki iliflki araflt›r›ld›. Top- lam 111 serum örne¤i çal›flmaya al›nd›. Bunlardan 77’si bölgemizdeki hemodiyaliz ünitelerinde tedavi gören has- talardan, 34’ü ise rutin tetkik için laboratuvar›m›za gönderilen örneklerden elde edildi. Hastalar›n HCV antikoru

“Enzyme Immune Assay (EIA)” yöntemi (UBI-HCV 4.0 Organon teknika) ile, serum β₂-mikroglobulin düzeyleri ise nefelometrik yöntemle (Dade Behring) de¤erlendirildi. β₂-mikroglobulin pozitiflik kriteri olarak hemodiyaliz has- talar› için 24.8-27.8 mg/L, kontrol hastalar› için ise 1.2-2.5 mg/L’nin üzerindeki de¤erler al›nd›. Yetmiflyedi hemo- diyaliz hastas›n›n 58’inde HCV antikoru pozitif bulunmufl olup, bu grupta β₂-mikroglobulin düzeyleri 39 hastada normal de¤erden yüksek bulundu. HCV antikoru negatif olan 19 hemodiyaliz hastas›nda yap›lan β₂-mikroglobulin ölçümlerinde ise, dokuz hastan›n normal düzeyin üzerinde oldu¤u saptand›. HCV antikoru pozitif olan 20 kontrol hastas›n›n üçünde, HCV antikoru negatif olan 14 kontrol hastas›ndan birinde β₂-mikroglobulin düzeyi normal de-

¤erden yüksek olarak saptand›. Sonuç olarak; hemodiyalize girme ile β₂-mikroglobulin düzeyi aras›nda kuvvetli bir iliflki oldu¤u saptanmas›na ra¤men, HCV infeksiyonunun β₂-mikroglobulin düzeylerine etkisinin daha büyük hasta gruplar›nda çal›fl›lmas› gerekti¤i düflünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Hemodiyaliz, HCV, infeksiyon, β₂-mikroglobulin.

SUMMARY

β₂-Microglobulin Levels in Hepatitis C Virus Infection

The aim of this study is determine the relation between the β₂-microglobulin level and hepatitis C virus (HCV) in- fection. 77 haemodialysis (75.0% anti-HCV positive, 25% anti-HCV negative) and 34 control patients (58.8% anti- HCV positive, 41.2% anti-HCV negative) were evaluated in this study. The HCV antibodies were tested by using the enzyme immune assay (EIA) (UBI-HCV 4.0 Organon teknika) and the serum β₂-microglobulin levels were also tes- ted by nephelometric assay (Dade Behring). β₂-microglobulin levels were measured higher than the normal value in three of 20 positive anti-HCV antibodies patients, and also higher in one of 14 negative anti-HCV antibodies pa- tients. HCV antibodies was found positive in 58 of 77 haemodialysis patients. In this group, β₂-microglobulin levels were higher than the normal value in 39 patients. In nine of 19 haemodialysis patients, which have negative HCV antibodies, β₂-microglobulin levels were elevated. In patient group, β₂-microglobulin levels were elevated 12.4 fold in haemodialysis and 2.7 fold in HCV positivity. Multipl variants were also analyzed. Haemodialysis alone (inde- pendent from HCV seropositivity) was increased the level of β₂-microglobulin in 11.7 (3.7-36.8) (p< 0.05) fold, ho- wever, HCV positivity alone (independent from haemodialysis) was increased the level in 2.3 fold (0.9-5.9) and this value was statistically insignificant (p> 0.05). As a conclusion, the relation of haemodialysis and β₂-microglobulin levels were found statistically significant. In additionaly, the effect of HCV positivity in elevation of β₂-microglobu- lin levels should be investigated in wide series.

Key Words: Haemodialysis, HCV, infection, β₂-microglobulin.

G‹R‹fi

β₂-mikroglobulin molekül a¤›rl›¤› 11.800 dalton olan küçük bir proteindir. Bu protein glomerüler- den serbest olarak filtre olmakta ve proksimal tu- buluslardan hemen tamamen geri emilmekte olup, burada metabolize edilmektedir. Bu protein çok az konsantrasyonda olmak üzere serum, id- rar, beyin omurilik s›v›s› (BOS), tükürük ve ko- lostrumda saptanmaktad›r. HLA antijeninin bir ögesi olan bu protein T ve B-lenfositleri, makro- fajlar gibi hücrelerin yüzeyinde bulunmaktad›r.

Ayr›ca, IgG’nin sabit bölgesiyle homolog bir yap›- dad›r (1-3). Bu hücrelerin uyar›lmas›yla, bu hüc- reler taraf›ndan üretilen β₂-mikroglobulinin yap›- m› da artmaktad›r (4).

Serum β₂-mikroglobulin konsantrasyonu ayn› za- manda immün sistemin aktivasyon ve lenfoid hücre dönüflümünü yans›tmakta olup, viral infek- siyonlarda artabilmektedir. Yüksek plazma dü- zeyleri, viral hepatitler ve “human immunodefici- ency virus (HIV)” infeksiyonu gibi viral infeksi- yonlarda bildirilmektedir (4).

Bu çal›flmada, HCV infeksiyonu ile β₂-mikroglobu- lin düzeyleri aras›ndaki iliflkinin saptanmas›

amaçlanm›flt›r.

MATERYAL ve METOD

Toplam 111 serum örne¤i çal›flmaya al›nd›. Bunlar- dan 77’si bölgemizdeki hemodiyaliz ünitelerinde tedavi gören hastalardan, 34’ü ise rutin tetkik için laboratuvar›m›za gönderilen örneklerden elde edil- di. Örneklerin HCV antikorlar› “Enzyme Immune Assay (EIA)” yöntemi (UB‹-HCV 4.0, Organon Tekni- ka) ile, serum β₂-mikroglobulin düzeyleri ise nefelo- metrik yöntemle (Dade Behring) de¤erlendirildi.

β₂-mikroglobulin pozitiflik kriteri hemodiyaliz hastalar› için 24.8-27.8 mg/L, rutin hastalar için ise 1.2-2.5 mg/L’nin üzeri kabul edildi (5).

‹statistiksel analizlerde her bir de¤iflkene maruzi- yet için “Odds-Ratio (OR)” ve %95 güven aral›¤›

kullan›ld›. Multivaryate riskler ise lojistik regres- yon analizi kullan›larak elde edildi.

BULGULAR

Yetmiflyedi hemodiyaliz hastas›n›n 58’inde HCV antikoru pozitif olup, bu grupta β₂-mikroglobulin düzeyleri 39 hastada normal de¤erden yüksek bu- lundu. HCV antikoru negatif olan 19 hemodiyaliz hastan›n dokuzunda normal düzeyin üzerinde β₂- mikroglobulin düzeyi saptand›. HCV antikoru po- zitif olan 20 kontrol hastas›n›n üçünde, HCV anti- koru negatif olan 14 kontrol hastas›ndan birinde β₂-mikroglobulin düzeyi normal de¤erden yüksek olarak saptand› (Tablo 1).

Hemodiyaliz yap›lan grubun tümü ele al›nd›¤›n- da, hemodiyaliz yap›lmas›n›n, β₂-mikroglobulin yüksekli¤i aç›s›ndan 12.4 kat (p< 0.05); hastan›n anti-HCV pozitif olmas›n›n ise 2.7 (p< 0.05) kat risk oluflturdu¤u saptand›. Ancak hemodiyalize girme ile β₂-mikroglobulin yüksekli¤i aras›nda bi- linen kuvvetli iliflkiden dolay›, kiflinin hemodiyali- ze giriyor olmas›ndan ba¤›ms›z olarak yaln›zca anti-HCV pozitif olmas›n›n β₂-mikroglobulin dü- zeylerine etkisi incelenmek istendi ve verilere lo- jistik regresyon analizi uyguland›. Bu analizin so- nuçlar›na göre β₂-mikroglobulin yüksekli¤i aç›s›n- dan, HCV seropozitifli¤inden ba¤›ms›z olarak he- modiyalize girme 11.7 (3.7-36.8) (p< 0.05) kat risk olufltururken, hemodiyaliz yap›lmas›ndan ba¤›m- s›z olarak HCV seropozitifli¤inin 2.3 kat (0.9-5.9) (p> 0.05) risk oluflturdu¤u tespit edildi (Tablo 2).

fianl›da¤ T ve ark.

Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(1): 37-40

38

Tablo 1. Gruplara göre β₂-mikroglobulin düzeyleri.

Normal β₂-mikroglobulin Yüksek β₂-mikroglobulin

Örnek grubu düzeyleri olan örnek sayısı (%) düzeyleri olan örnek sayısı (%) Toplam

HCV negatif rutin 13 (92.86) 1 (7.14) 14

kontrol hastaları

HCV pozitif rutin 17 (82.36) 3 (11.64) 20

kontrol hastaları

HCV negatif 9 (47.36) 10 (52.63) 19

hemodiyaliz hastaları

HCV pozitif 19 (32.75) 39 (67.24) 58

hemodiyaliz hastaları

Toplam 58 53 111

TARTIfiMA

HCV infeksiyonunun β₂-mikroglobulin düzeyleri üzerine etkisi ile ilgili çok fazla çal›flma tespit edi- lememekle birlikte, çeflitli araflt›rmac›lar HIV ve hepatit B virüsü (HBV) infeksiyonlar›nda β₂-mik- roglobulin düzeylerini araflt›rm›fllard›r. Zabay ve arkadafllar›, HIV ile infekte olan hastalarda yap- t›klar› çal›flmada, β₂-mikroglobulin düzeylerinin AIDS gelifliminde de yükseldi¤ini ortaya koymufl- lard›r (4). Yine Zaknun ve arkadafllar›, HIV-1 pozi- tif olan çocuklarda yapt›klar› çal›flmada, β₂-mik- roglobulin düzeylerini HIV-1 seronegatif olanlar- dan daha yüksek oranda tespit etmifllerdir (6).

Paz ve arkadafllar› yapt›klar› çal›flmada, kronik HBV infeksiyonu olan hastalarda β₂-mikroglobu- lin düzeylerinin yükseldi¤ini göstermifller ve β₂- mikroglobulinin hepatositer düzeyde de yüksel- me gösterdi¤ini ortaya koymufllard›r (7).

β₂-mikroglobulinin dolafl›mdaki kayna¤› lenfosit- lerdir. Normal flartlarda günde 150-200 mg civa- r›nda β₂-mikroglobulin dolafl›ma geçmekte ve bu- nun %97’si böbreklerle at›lmaktad›r. β₂-mikroglo- bulin düzeyleri inflamatuvar hastal›¤› olanlar, ka- raci¤er ve malign hastal›¤›, özellikle multipl miye- loma, B-hücreli lenfoma ve kronik lenfositik löse- misi olanlarda belirgin olarak artmaktad›r. Kronik böbrek yetmezli¤i (KBY) hastalar›nda da glome- rüler filtrasyon miktar›ndaki düflme ile β₂-mikrog- lobulinin kanda birikmesi aras›nda belirgin bir iliflki bulunmaktad›r (8).

Diyalizin β₂-mikroglobulin üzerine etkisi komp- leks olup, hemodiyaliz s›ras›nda hücre yüzeyin- den β₂-mikroglobulin sal›n›m› artarak plazma de-

¤erinin yükselmesine neden olmaktad›r. Hemodi- yaliz hastalar›nda daha fazla art›fl olmas›n›n bir di¤er nedeni ise proteolitik enzimlerin aktivasyo- nu ve serbest oksijen radikallerinin yap›m›n›n artmas› sonucunda dokularda daha fazla birikim olmas›d›r (9).

Üremik bir hastan›n diyalize baflland›¤› s›rada plazma β₂-mikroglobulin düzeyi normal renal

fonksiyonu olan bir kifliye göre 10-30 kat daha yüksektir. Diyaliz tedavileri s›ras›nda da kan düze- yi yükselerek bir süre sonra normalin 30-60 kat›

kadar yükselerek devam etmektedir. Diyaliz hasta- lar›ndaki de¤er 25-35 mg/L olup, günlük yap›m miktar› diyaliz ile at›lmazsa dokularda birikir (9).

Hemodiyaliz hastalar›nda HCV infeksiyonu nor- mal popülasyona göre daha yüksek düzeyde gö- rülmektedir. Bat›da hemodiyaliz hastalar›ndaki HCV seroprevalans› yaklafl›k %20 iken, ülkemizde bu oran daha yüksek olup %20-80 aras›nda de¤ifl- mektedir (10).

Hemodiyaliz hastalar›nda HCV infeksiyonu aç›- s›ndan risk faktörleri incelendi¤inde, en önde ge- len neden olarak kan transfüzyonu öne ç›kmakta- d›r. HCV’nin nozokomiyal yolla bulaflmas›nda elle geçifl (ayn› odada ya da seansta diyaliz olan HCV pozitif bir hastadan HCV negatif olan hastaya hij- yen kurallar›na uymama sonucunda eller yoluyla geçifl), diyaliz jeneratör ya da monitörünün kon- taminasyonu ve multidoz i¤neler veya birkaç has- tan›n paylaflt›¤› di¤er malzemelerin rol oynad›¤›

düflünülmektedir (11).

Çal›flmam›zda, HCV pozitif hemodiyaliz hastala- r›nda β₂-mikroglobulin düzeylerinde belirgin bir yükselme saptanm›flt›r. Hemodiyaliz hastalar›nda total olarak β₂-mikroglobulin düzeylerindeki art›fl Argiles ve arkadafllar›n›n son dönem böbrek has- talar›nda, yine Assunga ve arkadafllar›n›n diyaliz hastalar› ile sa¤l›kl› kontrol hastalar›nda yapt›kla- r› çal›flma sonuçlar›yla uyumlu bulunmufltur (5,12). Bunun da HCV infeksiyonlar›nda lenfosit ve makrofajlar›n proliferasyonu sonucunda β₂- mikroglobulin düzeylerinin daha fazla art›fl›na ba¤l› oldu¤u düflünülmektedir (4,13).

Uzun süreli diyaliz tedavisi olan hastalarda diya- liz amiloidozisi önemli bir sorun olarak ortaya ç›kmaktad›r. Bu vakalar›n 2/3’ünde amiloid biri- ken bölgelerden ç›kar›lan materyallerde dense fibröz doku ile birlikte β₂-mikroglobulin tespit edilmektedir. Bu belirtilerin geliflmesinde en önemli faktörün diyaliz süresi oldu¤u bildirilmek- tedir (14).

Hemodiyaliz tedavisi gören ve HCV infeksiyonu olan olgularda daha önce yap›lm›fl herhangi bir çal›flma bulunamam›fl olmas› nedeniyle bizim el- de etti¤imiz sonuçlar›n HCV infeksiyonlu hemodi- yaliz hastalar›nda β₂-mikroglobulinin HCV infeksi- yonunun aktivasyon dönemlerini tespit etme aç›- s›ndan bir marker olup olmad›¤›n›n belirlenmesi için daha fazla say›da çal›flmaya ihtiyaç vard›r.

Hepatit C Virüsü ‹nfeksiyonunda β₂-Mikroglobulin Düzeyleri

Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(1): 37-40 39

Tablo 2. Lojistik regresyon analizi sonuçlar›.

Univaryate OR Multivaryate OR Hemodiyaliz 12.4 (3.9-38.8) 11.7 (3.7-36.8) yapılması

HCV pozitif 2.7 (1.1-6.4) 2.3 (0.9-5.9) olması

(p< 0.05).

KAYNAKLAR

1. Evrin PE, Wibell L. The serum levels and urinary excretion of β₂-microglobulin in apperently he- alty subjects. J Clin Lab Invest 1972; 29: 69-74.

2. Donaltson MDC, Chambers RE, Woolridge MW, Whicer JT. Stability of α-1 microglobulin, β₂- microglobulin and retinol binding protein in uri- ne. Clin Chimica Acta 1989; 179: 73-4.

3. Crisp AJ, Coughton RJ, Mackintosh D, Clark B, Panayi GS. β₂-microglobulin plasma levels ref- lect disease activity in RA. The Journal of Rhe- umatology 1983; 10: 954-6.

4. Zabay JM, Sempere JM, Benito JM, et al. Serum beta 2-microglobulin and prediction of progressi- on to AIDS in HIV-infected injection drug users.

J Acquir Immune Defic Syndr Hum Retrovirol 1995; 8: 266-72.

5. Assounga AG, Bascoul S, Canaud B, et al. A study of β₂-microglobulin skin deposits in dialysed pati- ents and healthy controls. Am J Kidney Dis 1990;

15: 556-61.

6. Zaknun D, DiFranco M, Oswald HP, et al. Asso- ciation between neopterin and beta-2-microglo- bulin levels and HIV status in Romanian orpha- nage children. Wien Klin Wochenschr 1993; 105:

284-8.

7. Paz MO, Brenes F, Karayiannis P, Jowett TP, Scheuer PJ, Thomas HC. Chronic hepatitis B vi- rus infection. Viral replication and patterns of inf- lammatory activity: Serological, clinical and his- tological correlations. J Hepatol 1986; 3: 371-7.

8. Clemard E, Charra B, Terrat JC, et al. Hip’s synovial tickness and late dialysis artropathy.

Nephrol Dial Transplant 1990; 5: 726.

9. Zingraff J, Druecke T. Can nephrologist prevent dialysis related amyloidosis. Am J Kidney Dis 1991; 18: 1-11.

10. K›r›ş S, Akoğlu E. Hemodiyaliz ve HCV infeksiyo- nu 1999: 126-8.

11. Jadoul M. Transmission routes of hepatitis C vi- rus infection in dialysis. Nephrol Dial Transplant 1996; 11 (Suppl): 36-8.

12. Argiles A, Derancourt J, Jauregui-Adell J, Mion C, Demaille JG. Biochemical characterization of serum and urinary β₂-microglobulin in end-stage renal disease patients. Nephrol Dial Transplant 1992; 7: 1106-10.

13. Morell A, Riesen W. Serum β₂-microglobulin, se- rum creatinine and bone marrow plasma cells in benign and malignant monoclonal gammopathy.

Acta Haematol 1980; 64: 87-93.

14. Jadoul M, Noel H, van Y persele de Strihou C. β₂- microglobulin amyloidosis in a patient treated exc- lusively by CAPD. Am J Kidney Dis 1990; 15: 86-8.

YAZIfiMA ADRES‹

Dr. Tamer fiANLIDA⁄

Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve

Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›

MAN‹SA fianl›da¤ T ve ark.

Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(1): 37-40

40