-11-
ÖTENAZİ (EUTHANASIA)
Ötenazi (eu- "iyi" + thanatos "ölüm"), doğrudan ya da dolaylı olarak bir kişi adına başka birinin onun ölümüne neden olmasıdır.
[Terim, Yunanca “iyi ölüm” anlamına gelen kelimelerinden türetilmiştir ve birisinin sonuna neden olma veya katkıda bulunmanın o kişiye iyilik kazandırabileceği fikrini çağrıştırır.]
Tartışmalı Terri Schiavo Vakası
1990 yılında, 26 yaşında olan Terri’nin, kalbi belirsiz nedenlerden dolayı aniden durdu.
Bilinci olmadan ve neredeyse kurtulma şansı olmaksızın, bitkisel hayata bağlı kaldı. Bu durumda, vücudu tüplerle enjekte edilen yiyecek ve su ile yıllarca korunmuştu ...
Bu durumda;
Terri’nin besleme tüpünü çıkarmak cinayet midir?
Ölmesine izin vermek, merhametli bir eylem olur mu?
Bu konudaki resmi yasa, Terri’nin kaderini belirleme konusunda yetkiye sahiptir...
Farklı ötenazi formları var mı yoksa ötanazi sadece bir form mu?
• Aktif ötenazi, doğrudan bir kişinin ölümüne neden olan bir eylem gerçekleştirmeyi içermesidir. [merhametli öldürme; hastaya ıstırabını sona erdirmek için ölümcül bir enjeksiyon yaptırmak]
• Pasif ötenazi, birisinin hayatı uzatmak için bir şey yapmadan ölmesine izin vermektir. [ölüme izin vermek; bir hastanın besleme tüpünü veya maskesini çıkarma]
• Birçok pasif ötenazi ahlaki olabilir, ancak aktif ötenazi değildir. Ancak bazıları bu ikisi arasında ahlaki olarak anlamlı bir fark olmadığını savunur. Her iki durumda da doktor hastanın ölümüne neden olur. Bir şekilde ötenaziye ahlaki olarak izin veriliyorsa, izin verilebilirliği hastanın rızasıyla bağlantılı olmalıdır.
Ötenazi üç forma ayrılır:
• Gönüllü ötenazi (Voluntary euthanasia): Hastalar (ehil veya yetkin hastalar) istediği veya kabul ettiği zaman yapılır;
• Gönüllü olmayan ötenazi (Nonvoluntary euthanasia): Hastalar kendileri için seçim yapmaya yetkin olmadığında ve daha önce tercihlerini açıklamadığı zaman. [Yetkin olmayan hastalar; sadece yeterli özelliklere sahip olmayan yetişkinleri değil, bebekler ve küçük çocukları da içerir]
• Hem yasadışı hem de ahlaki olarak kabul edilemez olan istem dışı ötenazi (Involuntary euthanasia): Birinin iradesine karşı ya da rızasını istemeden yapılan ölümdür. [Bu ahlaki tartışmaların dışında kalır]
Biyoetik açısından ana odak noktası olan 4 çeşit ötenaziyi şu şekilde belirtebiliriz:
• Aktif Gönüllü (Active Voluntary)
• Aktif Gönüllü Olmayan (Active Nonvoluntary)
• Pasif Gönüllü (Passive Voluntary)
• Pasif Gönüllü Olmayan (Passive Nonvoluntary)
Aktif Gönüllü Ötanaziyle İlgili Tartışmalar:
• Aktif gönüllü ötanazinin ahlaki izin verilebilirliğinin temel argümanı, özerkliğe itirazdır. Bu argüman, insanların doğasında kendi kaderini tayin hakkı ve yaşamlarını sona erdirme konusundaki özerk seçimlerine saygı duyma anlamına gelir.
• Bir diğer önemli argüman, yararlanma ya da merhamet ilkesine dayanır:
Bir başkasının şiddetli ıstırabını (kendimize aşırı maliyet/bedel ödemeden) rahatlatacak bir durumdaysak, bunu yapma yükümlülüğümüz var.
Aktif Gönüllü Ötanaziye Karşı Tartışmalar:
1-) Aktif gönüllü ötenaziye karşı önemli bir argüman öldürme ve ölme arasındaki sözde ahlaki farka dairdir. [ilkinde, bir kişi öldürür; ikincisinde, bir hastalık öldürür]
2-) Gönüllü ötenaziye karşı olanlar, birinin ölümüne niyet etmekle, öngörmek arasında bir ayrım yapar. İlkinin yanlış olduğu söylenir; ikincisi, izin verilebilir. Bu iki ayrım arasında birçok şüphe vardır.
3-) Aktif ötenazi ve doktor yardımlı intihara karşı birçok karşıt görüş vardır. Bu itirazlara göre, bu tarz uygulamalara izin verilmesinin kaçınılmaz sonuçlardan bazıları; kötüye kullanma, özellikle de haksız öldürmeye yol açacağını iddia eder.
Bu yönüyle kaygan bir argümana (slippery-slope arguments) dayanmaktadır.
Ötenazi hakkında karar verebilmek için, başka bir terim olan, «Yaşam»'ın
anlamını analiz etmeliyiz ve şu soruyu cevaplamalıyız:
«Hayat değerini nereden alıyor?»
Bu zaman içinde sahip olduğumuz bir şey mi yoksa bize verilen bir şey mi?
