ATASÖZÜ VE ÖZDEYİŞLER

(1)

6. SINIF TÜRKÇE TAM ÖĞRENME

ÖZDEYİŞ (VECİZE) Mustafa KAFA

KONU ANLATIMI……….……… :

Bir düşünceyi kısa ve özlü bir şekilde anlatan, bir veya birkaç cümleden oluşan sözlere özdeyiş (vecize) denir.

Özdeyişleri kimin söylediği bellidir. Bu nedenle altlarından kişi adları belirtilmelidir.

Örnek:

» Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. (Mevlâna)

» Boş bir çuvalın ayakta durması zordur. (B.

Franklin)

» Siz hiç bir sarrafın bağırdığını duydunuz mu?

Kıymetli malı olanlar bağırmaz.

Domatesçi, biberci bağırır da kuyumcu bağırmaz.

Eskici bağırır ama antikacı bağırmaz.

İnsan bağırırken düşünemez. Düşünemeyenler ise hep kavga içindedir. (Necip Fazıl Kısakürek)

» Yaşlanmak bir dağa tırmanmak gibidir. Çıktıkça yorgunluğunuz artar, nefesiniz daralır ama görüş açınız genişler. (I. Bergman)

ATASÖZÜ VE ÖZDEYİŞLER BENZER VE FARKLI YÖNLER

Özdeyişler ile Atasözleri Arasındaki Farklar:

Özdeyişlerin atasözlerinden farkı söyleyeninin ya da yazanının belli olmasıdır. Özdeyişlerin söyleyeni / yazanı bellidir; atasözleri ise anonimdir, söyleyeni belli değildir.

Özdeyişler ile Atasözleri Arasındaki Benzerlikler:

Özdeyişler de tıpkı atasözleri gibi yaşanan olaylardan, gözlemlerden ve deneyimlerden çıkarılan sonuçlara, dayanır.

NOT: Atasözü ve vecize ayrımı yapılırken atasözlerinin daha çok mecazi anlam içermesi vecizelerde ise az anlatımla birçok güzel nitelendirmeyi yapması ayrımı yapılmalıdır.

: ……….………ALIŞTIRMALAR

🔹 Aşağıdaki ifadelerin atasözü veya vecize olup olmadığını altlarına yazınız.

Aklına geleni işitme, her ağacı taşlama.

(………)

Ülkeler kılıçla alınır adaletle korunur.

(………)

El eden kalmaz, dil dilden kalmaz.

(………)

Kral da dilenci de aynı iştahla acıkır.

(………)

Bilmemek ayıp değil, sormamak ayıp.

(………)

Az anlamak ters anlamaktan iyidir.

(………)

Ahlak bir insanın sevmediği bir insana karşı kurduğu otoritedir.

(………)

Çömçe tutan elim olsun, ocaklıkta yerim olsun.

(………)

İnsan bilmediğini ayağının altına alsa bile göğe erer.

(………)

Hiç kimse, affettiği zaman olduğu kadar yükselemez.

(………)

Cesaret insanı zafere, korkaklık ölüme götürür.

(………)

Karaman’ın koyunu sonra çıkar oyunu.

(………)

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.

(………)

Bilgi, beş harflidir beşte dördü ilgidir.

(………)

(2)

TÜRKÇE DERSİ

ETKİNLİKLER………..……… :

🔹 Aşağıda karışık olarak verilen kelimelerden vecizeler oluşturunuz.

1- anaların altındadır cennet ayakları

………

………..

2- insanı götürür ölüme zafere korkaklık cesaret

………

………..

3- başarısı cesareti adamın olmaz olmayan

………

………..

4- insan dolu cesaretle bir, inançla insandır bir dolu

………

………..

5- dilini olsa çocuklarınıza tutmasını konuşmasını nasıl öğrenecektir öğretin

………

………..

🔹 Vecizelerin açıklamasını kısaca yazınız.

Deney, aklın babası , belleğin anasıdır.

………

Dil , bir ulusun aynasıdır. Bu aynaya baktığımız zaman , orada kendimizin gerçek yankısını görürüz.

………

Doğru düşündüğüne inanan yanlış fikirlerle savaşmak zorunda kalır.

………

Dünyada her şeye değer biçmek mümkündür, fakat öğretmenin eserine asla değer biçilemez.

………

Düşünmeden konuşmak, nişan almadan ateş etmeye benzer.

………

: ………..………..………TEST

1. Aşağıdakilerden hangisi atasözü değildir?

A) Dost kara günde belli olur.

B) En büyük varlık, sağlıktır.

C) Kazanmayanın kazanı kaynamaz.

D) İyi insan sözünün üstüne gelir.

2. Aşağıdakilerden hangisi atasözü ve vecizelerin ortak özelliklerinden biri değildir?

A) Tek başlarına cümle şeklinde kullanıla bilirler.

B) Bir yargı bildirirler.

C) Söyleyeni bellidir.

D) Birden fazla kelimeden oluşurlar.

3. Aşağıdakilerden hangisi vecize özelliği taşımaktadır?

A) Adamın iyisi, iş başında belli olur.

B) En verimli yağmur alın teridir.

C) Yazın başı pişenin kışın aşı pişer.

D) Tarlada izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz.

4. Aşağıdakilerden hangisi vecizelerin özelliklerinden değildir?

A) Söyleyeni belli değildir.

B) Birden çok kelimeden oluşurlar.

C) Belirli bir yargıyı verirler.

D) Anonim yapıya sahiptirler.

5. Aşağıdakilerden hangisi vecize değildir?

A) Ağaca dayanma kuru, insana dayanma ölür.

B) En kudretli insan, kendisine hakim olandır.

C) Erdem , iyiyi elde etme gücüdür.

D) Geçmişi hatırlayamayanlar, onu bir kere daha yaşamak zorunda kalırlar.

6. “Bir iş yapmak için neden yarını bekliyorsun.

Bugün de dünün bir yarını değil midir?”

Ömer Hayyam Özlü sözde anlatılmak isteneni veren atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zamanın kıymetini yapacak işi olan daha iyi bilir.

B) Zararın neresinden dönersen kardır.

C) Damlaya damlaya göl olur.

D) Demiri tavında dövmeli