Örnek olay 6
Çok yoğun bir günün ardından işten çıktınız ve otobüste arka sıralarda boş bulduğunuz bir koltuğa oturarak eve doğru yol almaya başladınız. Akşam iş çıkışı saatleri olması nedeni ile otobüs hızla doldu ve aralarda dahi dikilecek yer kalmadı. Bir sonraki durakta otobüse yaşlı bir amcanın bindiğini gördünüz. Yılların yorgunluğu mu yoksa bu yaşta hala çalışıyor olmanın verdiği güçlük mü bilmem yanındaki direğe sımsıkı tutunarak ineceği durağa bir an önce gelmeyi bekliyor.
O amcanın hemen yanındaki koltukta amcaya nazaran yaşça bir hayli genç iki bayanın oturduğunu ve amcanın durumunu görmelerine rağmen yer vermediklerini fark ettiniz. Siz yer vermek istediğiniz halde amca ile aranızda birçok insan olduğu için bunu da yapamıyor amcaya seslenemiyorsunuz.
Kısa süre sonra ortalardan birisinin amcanın durumunu kadınlara söylediğini ve yer vermeleri gerektiğini dile getirdiğini duydunuz. İçiniz biraz olsun mutlu olmuşken bayanlardan şu cevap geldi:
Benden daha genç insanlar var bu otobüste öncelikle onların yer vermesi gerekir. Böyle bir cevapla karşı karşıya kalırsanız sizin tepkiniz nasıl olur?
Bu örnekte tartışmalara sebebiyet vermeden asıl olması gereken nedir?
Bayanlara böyle bir tepki verilmeden önce sizce onların durumu düşünülmüş müdür?
Herhangi bir sağlık sorunları olabilir mi?
Sizce bayanın verdiği cevabın altında yatan neden nedir?
Örnek olay 7
Üniversite öğrenimini gerçekleştirdiğiniz şehirde her ayın yedisinde devletten aldığınız krediyi çekmek için bankamatik önünde sırada bekliyorsunuz. Aklınızda alacağınız paranın nerelere harcanacağı konusunda düşünceler geziniyor. Malum öğrencilerin ara çekeceği o günlerde bankamatik önünde ne kadar çok sıra olduğunu öğrenci arkadaşlarımız bilirler. Uzun bir kuyruk beklemenin ardından sıra nihayet size geldi önünüzde hiç kimse yok.
Yanınıza yavaş yavaş orta yaşlı birinin yaklaştığını hissettiniz, dönüp baktığınızda o kişi size otobüsünün kalkmasına çok az bir zaman kaldığını söyledi ve önceliği ona verip veremeyeceğinizi sordu. Bu durumda o kişiye sıranızı verir miydiniz?
Sıranızı verdikten sonraki yeriniz neresi olurdu?
Bir insanın zorda kalmasını engellemek sizin elinizde olan bir durum, hemen hemen herkes sıranın verilmesinden yanadır. Ancak burada etik açıdan dikkat edilmesi gereken bir durum var. Siz sıranızı verdiğinizde sıranın en sonuna geçmezseniz eğer kendi düşüncenizle sırada duran herkesin önüne bir kişi geçirmiş olursunuz. Sıradaki kişilerin rızası olmadan onları daha fazla bekleterek mağdur durumda bırakmış olursunuz. İşin bu boyutu düşünüldüğünde ne yapılması gerekir tekrar düşünün.
Örnek olay 8
Yüksek Lisansta almış olduğunuz bir dersin ödevi için araştırma yapmak durumundasınız. Ödev için kütüphaneye gittiniz ve orada işinize yarayacağını düşündüğünüz kitapları alıp masa üzerine biriktirdiniz. Almış olduğunuz kitapları incelediğinizde gördünüz ki hemen hemen bütün kitaplarda bazı satırların altı çizilmiş. Hatta daha da ileri gidilip kitapların bazılarında sayfalara karalamalar yapılıp resim bile çizilmiş.
Durum böyle olunca açıkçası canınız sıkıldı. Çünkü kitapları iade ederken kitaplar incelenip karalamalar görülse bunu bildirmediğiniz taktirde suçlu konumunda siz olacaksınız.
Sorular
Bu örnekte sizin o kitabı öyle görmeniz içinizde çalışma isteği uyandırır mı?
Herkesin ortak kullanabileceği araç ve gereçlerde kişilerin bu şekilde tahribatlar bırakması kaynakların kullanımını engeller mi?
Halkın ortak kullanımına açılmış araç ve gereçleri sizce nasıl
kullanmalıyız?
Örnek olay 9
Ailenizle güzel bir akşam yemeği yemek ve eğlenmek için arkadaşlarınızın daha önce size bahsettiği bir yere gittiniz.
İlk başlarda her şey çok güzel giderken daha sonra mekana gelen başka ailelerden birinin masasının siparişlerini alırken garsona bir kişinin para verdiğini gördünüz.
Daha sonra bütün garsonlar o masaya ilgi alaka gösterirken sizin ve diğer masanın servislerinde gecikmeler vs. yaşanmaya başlandı. Böylesi bir durumda ailenize çaktırmamaya çalışsanız da moraliniz bozuldu. Aileniz durumdan şikayetçi değil gibi görünse de siz bu duruma karşı bir şeyler yapmanız gerekiyormuş gibi hissediyorsunuz.
Acaba o anki tepkiniz ne olur?
Ailenizle güzel bir vakit geçirmek bu durumun konusunda tartışma çıkarmaktan daha az mı önemli sizce?
Siz böyle bir duruma ses çıkarmazsanız, başkaları çıkarmazsa böylesi bir yanlış belki hiç düzeltilmeyecek. Keyfinizi kaçırmadan yemeğinizi yedikten sonra bu durumu çıkışta mekan sahibi ile konuşmanız daha yararlı olmaz mı?
Örnek olay 10
Ortaokul 2. Sınıfta okuduğum okul yaşadığım ilçede
değil bir başka ilçede olduğu için aynı ilçeden orada
olan öğrenciler adeta birbirimize kenetlenirdik. Sınıf
ortamındaki yerim kapı kenarındaki en ön sıranın sol
tarafıydı ve arkamda da hem sevdiğim hem de aynı
ilçede yaşadığım arkadaşım oturuyordu. O yıllarda
sevdiğim bir ders olan coğrafya dersinden yazılı
oluyorduk.
Arkamdaki arkadaş bana sınav esnasında 3. Sorunun cevabını sordu. Öğretmenimize baktığımda camdan dışarıyı seyrediyordu ya da ben öyle sanmıştım. Arkama dönüp arkadaşıma sorunun cevabını bilmediğimi söyledim ve önüme dönerken öğretmenimizin bana doğru yaklaştığını gördüm. Yanıma geldi ve aramızda şu diyalog geçti:
➢ Öğretmenim: Ayağa kalk sen mi ona sordun yoksa o mu sana sordu?
➢ Ben: Ayağa kalkarak o bana sordu öğretmenim.
➢ Öğretmenim: Sen ne cevap verdin?
➢ Ben: Bilmiyorum dedim öğretmenim.
Dedikten sonra yanağımda aniden bir tokat sesi duydum ve yerime oturdum. Arkamdan arkadaki arkadaşımı ayağa kaldırarak bir tokat da ona vurduktan sonra biz sınavımıza devam ettik. Bir müddet sonra öğretmenimiz bir kızın kucağında kopya kağıtları yakaladı. Bunun üzerine o kızı da ayağa kaldırıp gözlüklerini çıkarttıktan sonra ona da bizim ki kadar sertlikte bir tokat atarak onu cezalandırdı. Aslında bu örnek bana hem ödülde hem cezada öğrenciler arasında ayrım yapılmaması gerektiğini göstermiştir.
Örnek olay 11
Büyük bir petrol şirketinin yerel bir işletmesinde uzun süreden beri çalışmaktasınız. Firmanız rafineriden tankerlerle ve bir boru sistemi ile petrokimya ürünleri almakta, depolamakta ve uygun karışımlar hazırlayıp ambalajladıktan sonra piyasaya vermektedir. Önerileriniz ve titizliğiniz sayesinde firmanız çevre ile ilgili bütün standartlara hafiyen uymakta ve yerel yönetimlerle iyi ilişkiler içinde bulunmaktadır.
Çalışkan ve başarılı bir mühendis olduğunuzu her fırsatta ilgililere ileten başarılı bir müdür ile çalışıyorsunuz ve kendisiyle aranız çok iyi, öyle ki kendisi firmanın merkez yönetimine terfi etmeniz ve yakın gelecekte müdür yardımcısı olmanız için teklifte bulunmak üzere. Bir gün sabah çayınızı içerken müdürden, siz firmaya girmeden olmuş bir olayın hikayesini dinlediniz. Boru hattındaki bir arızadan dolayı bundan 20 yıl kadar önce işletmede 6000 ton petrol ürününün kayıtlara göre kayıp olduğunun belirlendiğini, bunun sızma şeklinde bir arıza olduğu için, kimyasalın yavaş yavaş toprağa karıştığını, yer altına sızarak göllendiğini ama o gün bugündür çevrede hiç bir zararın meydana gelmediğini, kimsenin zarar görmediğini, ve şikâyetçi olmadığını böylece olayın 20 gün içinde kapanıp gittiğini öğrendiniz.
Olayı tespit için firmanın o zamanlar açtığı kuyular da kapatıldığı için yer altında birikip göllenen kimyasalın şu andaki durumu belli değil.
Ama kimse de bilmiyor, basına da yansımadan olayı durdurdukları için önemli bir şey de değil. Her şey usulüne ve standartlara uygun olarak devam edip gidiyor. Günümüzdeki kanunlar bu bilginin yerel yönetime rapor edilmesi gerektiğini emrediyor.
Eğer sızma bugün olsaydı rapor etmek mecburiyetinde olacaktınız. Ama 20 yıl önce olmuş, o zaman böyle bir mecburiyet yoktu. Ama toplumun iyiliği ve çevrenin kalitesi adına böyle bir riski yerel yönetimin bilmesi gerek, yeraltı suyunda herhangi bir hareket değişikliği sonuçta önemli riskler yaratabilir. Bu yüzden ilk reaksiyonunuz Müdürünüze "
bu olayı yöneticilere duyurmamız gerek" önermesi yapmak oluyor. Müdür ise aksini düşünüyor. "Sızma yok ki, hem kuyular da kapatıldığından dolayı, göllenen kimyasalın yerini bile bilmiyoruz, yönetime haber verirsen bize arama yaptırırlar, buluşurlar ve pompajla dışarı çektirirler. Çektiğimiz 6000 ton işe yaramaz haldeki kimyasalı nereye koyarız?"
!
Siz ise ısrar edersiniz, çünkü mühendislik ettiği toplumun çıkarının her şeyin üstünde tutulacağını emretmektedir. Bunun üzerine müdür sinirlenir ve şöyle der ‘’Ben sana bu sırrı sohbet olsun diye anlattım, eğer başımıza bela olacaksan bu firmada geleceğin kalmaz, bilmiş ol..."
• Sizce ne yapmak gerekir?
Örnek olay 12
Belediyenin yeni mezun olup işe girmiş bayan mühendissiniz.
Yeni işe girdiniz ama başarılarınızdan dolayı hemen bir terfi verdiler ve sizi yeni yapılan kanal inşaatında yetkili kontrol mühendisi yaptılar. Proje uygulama grubunuzda çok deneyimli ve başarılı bir ustabaşı görev yapıyor. Zaten sizi bu göreve atarken deneyimsiz olmanıza rağmen bu kişi ile çok rahat çalışacağınızı ve kendisinden arazi çalışması sırasında çok yararlı bilgiler edineceğinizi de hesaba katmışlardı.
Sabah arazideki göreve geldiğinizde hava çok güzel, kanal güzergahında ise başlamaya hazırlanan işçileri arkanızda bırakıp, yeni açılacak güzergahı dolaşmaya karar verdiniz. Kanalın açılması için konulan işaretler arasında yürüyorsunuz ve bu arada kesilecek ağaçlara bakıyorsunuz, birden karşınıza asırlık ulu bir çınar çıkıyor. Gözlerinize inanamayacağınız kadar büyük, eski ve güzel. Buda kesilmek üzere işaretlenenlerden, aslın kanalın geçeceği güzergahın dışında ama köklerinin kanal inşaatına zarar vermemesi için kesilmesi gerek.
Hemen geri dönüp ustabaşını buluyorsunuz. Ve bu asırlık adeta anıt ağacını kesmemek için kanalın bir buçuk metre kaydırılmasını öneriyorsunuz. Faydasız, hazırlıklar ona göre.
Ustabaşı itiraz ediyor, sizi dinlemiyor ve ısrar ediyorsunuz, sonuçta proje sorumlu mühendisi sizsiniz, emir veriyorsunuz ve o gün kesim durduruluyor, meselenin belediye sorumluları ile görüşülmesi gerek, konuşmak üzere hemen belediyeye dönüyorsunuz. Bundan sonrası sizce nasıl ilerledi dersiniz?
Evet ertesi gün işe gittiğinizde siz gelmeden ağacın kesildiğini görüyorsunuz.
Sizi bir kadın olduğunuz için kadınca duygusallıkla damgaladıklarını hissediyorsunuz, yetkilerinizi kullanmanıza izin verilmediğini, genç ve tepkisel davrandığınızın düşünüldüğünü, ciddiye alınmadığınızı ve ağaç kesmenin ciddi bir şey görülmediğini algılıyorsunuz.
➢ Ne yapmak gerekir?
➢ Sizce kim haklı ve ne yapacaksınız?
Örnek olay 13
Kentin belediyesine bağlı çevre sağlığı işletmesinin müdürlüğünde çalışan mesleki yeterlik sahibi (Yani imza yetkisi olan) tek mühendisiniz. Amiriniz doğrudan müdürünüz, ayrıca size bağlı çalışan bir teknisyen var ve siz kentsel kanalizasyondan ve arıtmadan da sorumlusunuz. Kentte çok sayıda gıda işletmesi var ve bunların atık suları kentsel kanalizasyona oradan da kent arıtma tesisine gidiyor.
Gıda işletmeleri mevsimsel çalışıyorlar ve onların en büyük kirlilik yükü üretme mevsimi aynı zamanda kanala yağmur suyu girişinin de en büyük olduğu mevsim. Amirinize arıtma kapasitesinin yağışlı sezonda gelecek ek yük dolayısıyla yetersiz olduğunu bildirdiniz, hatta alınabilecek önlemleri de belirttiniz.
Ayrıca amirinizin dışında belediye meclis üyelerinden tanıdığınız birilerine de durumu gizlice açıkladınız.
Amiriniz "hele yağışlı mevsim gelsin de görürüz" şeklinde umursamaz bir yanıt verdi. Ardından da " bu meseleleri sadece benimle görüşeceksin, aksi halde işine son veririm" dedi. Bunun üzerine bu davranışı da meclis uyası tanıdığınıza anlattınız. Amiriniz sizi arıtma ile ilgili görevden aldı, bu meseleyi daha fazla kurcalarsanız isten atılacağınızı söyledi. Sizin yerinize teknisyeninizi sorumlu atadı ve kendisinin sadece amirinize bilgi vereceğini ve doğrudan amirinizden emir alacağını açıkladı. Ve talimatın yazılı olduğu belgeyi alıp sakladınız.
O kış gerçekten aşırı yağış oldu, eğer arıtma havuzları kısmen baypas edilip boşaltılmazsa taşacak ve bu defa tüm arıtma tesisi elden çıkacak noktaya gelindi. Bu durumu belediyeye ve kamuoyuna açıklama mecburiyeti var.
Amiriniz bu açıklamayı yapıyor ve mazeret olarak
"çok yağış oldu ne yapalım diyor."
Acaba görevinizi doğru yaptınız mı?
Buna rağmen sakıncalı
durumu engelleyebildiniz mi ?
Hatanız nerede?
Soru 1
Öğretmenin, sınıfta aşağıdaki davranışlardan hangisine başvurması etik durumlardan biri değildir?
A) Öğrencilere hoşgörülü davranmak B) Dersi anlaşılır bir biçimde anlatmak C) Öğrencilere söz hakkı vermek
D) Öğrencilere eşit davranmak
E) Dersi dinlemeyen öğrencilere şiddet uygulamak
Soru 2
Öğrencisini kopya çekerken yakalayan öğretmenin aşağıdakilerden hangisini yapması etik bir durumdur?
A) Öğrenciyi sınıfın önünde azarlamak B) Öğrenciye fiziksel şiddet uygulamak
C) Öğrenci kopya çektiği için tüm sınıfın sınavını geçersiz saymak D) Öğrenciye öncesinde belirtilmiş olan yaptırımı uygulamak
E) Öğrenciyi görmezden gelip sınava devam etmek
Soru 3
Aşağıdakilerden hangisi etik durumlara uygun davranışlar sergileyen birinin özeliği olamaz?
A) Dedikoduculuk B) Nezaket
C) Hoşgörü D) Empati E) Dürüstlük
Soru 1
Otobüste yaşlı birine yer vermek etik durumları oluşturan kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?
A) Dürüstlük B) Sevgi
C) Yardımseverlik D) Eşitlik
E) Özgürlük
KAYNAKÇA
http://tr.wikipedia.org/wiki/Etik adresinden 0l.06.2014 tarihinde erişilmiştir.
https://pegem.net/dosyaIar/dokuman/48012- 20090427114127- 10egitim-denetiminde-etik.pdf adresinden 12.05.2014 tarihinde erişilmiştir.
orhalkural.net/wpcontent/uploads/2011/07/Vaka _Ornekleri1.docx adresinden 21.07.2014 tarihinde erişilmiştir.
